Ergonomia to nauka stosowana zmierzająca do optymalnego dostosowania narzędzi, maszyn, urządzeń, technologii, organizacji i materialnego środowiska pracy oraz przedmiotów powszechnego użytku do wymagań i potrzeb fizjologicznych psychicznych i społecznych człowieka. <ergon - oznaczające czyn, praca nomos - wiedza, prawo, zwyczaj>
PRACA STATYCZNA- Obciążenie statyczne, wywołujące długotrwałe napięcie mięśni, stanowi poważny czynnik zwiększający wysiłek fizyczny. Długotrwałe napięcie mięśnia, poprzez ucisk na naczynia krwionośne, utrudnia swobodny przepływ krwi, co z kolei zakłóca dostarczanie niezbędnych składników i usuwanie produktów przemiany materii. W tych warunkach ułatwiony jest rozwój zmęczenia. Powstaje poczucie dyskomfortu, aż do pojawienia się reakcji bólowych w napiętych mięśniach( np. trzymanie ciężaru; stałe naciskanie na dźwignie; przymusowa pozycja ciała) PRACA DYNAMICZNA - Wymaga na przemian skurczów i rozkurczów mięśni co powoduje zmianę długości poszczególnych mięśni i w konsekwencji przemieszczenie części ciała. Napięcie mięśni wywołujące zmianę ich długości a w rezultacie tego zmianę położenia części ciała nosi nazwę napięcia dynamicznego.
3. Zmęczenie- zjawisko fizjolog. O char.reakcji obronnej. Narasta z upływem czasu pracy, a ustępuje podczas przerwy. Im dłużej trwa praca tym częściej org. potrzebuje choćby krótkiego wypoczynku.
Zmęczenie ostre - gdy intensywny wysiłek mięśniowy i psychiczny rwa dłuższy czas i doprowadza do zupełnego wyczerpania organizmu
Zmęczenie umiarkowane lub podostre - wyst. W każdej pracy, nie stwarza zagrożenia jeśli we właściwy sposób wykorzystywane są przerwy w pracy i czas przeznaczony na odpoczynek
Znużenie - stan subiektywnego odczucia zmniejszenia zdolności do pracy związane z brakiem zainteresowania pracą, znudzeniem, apatią
Przemęczenie - w przyp. Niedostatecznego wypoczynku po pracy lub jego braku wyst. Zjawisko kumulowania się zmęczenia. Poza objawami charakterystycznymi Przemęczenie powoduje obniżenie odporności psychicznej, wyrażające się ogólną astenią (brak sił lub osłabienie nie mijające mimo odpoczynku), rozproszonymi bólami, obniżeniem sprawności intelektualnej (niemożność skupienia uwagi, luki w pamięci), zaburzeniami snu i nastroju.
4. Czynniki klimatyczne (wilgotność i temperatura)
Między człowiekiem a środowiskiem zachodzi nieustanna wymiana ciepła. Odbywa się ona czterema drogami: przez przewodzenie, konwekcję, promieniowanie oraz odparowywanie potu. Tego rodzaju przepływy ciepła zależą od charakterystyk fizycznych otoczenia takich, jak: temperatura powietrza, średnia temperatura promieniowania, ciśnienie pary wodnej i prędkość ruchu powietrza. Ze względu na to, że do prawidłowego działania wszystkich funkcji organizmu jest konieczne utrzymanie stałej ciepłoty ciała (homeotermia), organizm człowieka dysponuje mechanizmami, które pozwalają na wytworzenie niezbędnej ilość ciepła lub też odprowadzenie jego nadmiaru. Mechanizmy te nie zawsze mogą podołać obciążeniom termicznym, na jakie narażony jest organizm ze strony środowiska. Konsekwencją takiego stanu może być wzrost temperatury wewnętrznej ciała lub jej spadek w stosunku do wartości średniej, która w stanie równowagi cieplnej organizmu wynosi 37 ± 0,5 oC.
Utrata ciepła z organizmu następuje kilkoma drogami. Pierwsza to przewodnictwo oraz parowanie potu z powierzchni skóry do otaczającego powietrza i konwekcja z dróg oddechowych wspomagana konwekcją przepływu powietrza w płucach. Drugim kanałem utraty ciepła jest promieniowanie z gołej skóry, a w pewnym zakresie zachodzące też między warstwami odzieży. Ciepło tracone jest również przez wydalanie moczu i defekację, chociaż procesy te nie powodują ochładzania ciała, tak, jak dzieje się to w wyniku parowania potu lub przez wilgotną odzież.
Warunek zachowania homeotermii narzuca konieczność ograniczenia czasu przebywania człowieka w gorącym lub zimnym środowisku. Wzrost tętna, maksymalny poziom produkcji potu oraz wzrost temperatury wewnętrznej ciała są czułymi wskaźnikami obciążenia cieplnego organizmu i wyznaczają granice tolerancji niekorzystnego wpływu na organizm człowieka gorącego środowiska i pracy wykonywanej w takich warunkach. Z kolei w środowisku zimnym czynnikami ograniczającymi ekspozycję człowieka są straty ciepła z organizmu, czego wynikiem może być zmniejszenie się temperatury wewnętrznej i lokalnych temperatur skóry, szczególnie w okolicach kończyn.
Komfortem cieplnym określa się stan, w którym człowiek nie czuje chłodu ani ciepła. W warunkach komfortu cieplnego bilans cieplny organizmu jest zrównoważony, a oddawanie ciepła odbywa się przez promieniowanie, konwekcję i pocenie niewyczuwalne oraz przez parowanie z dróg oddechowych. Temperatura ciała w stanie spoczynku wynosi około 37oC, a średnia ważona temperatura powierzchni skóry mieści się w granicach 32-34oC.
5. Hałas - wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe, uciążliwe lub szkodliwe dźwięki oddziałujące na narząd słuchu i inne zmysły oraz części organizmu człowieka.
hałas infradźwiękowy, w którego widmie występują składowe o częstotliwościach infradźwiękowych od 1 do 16 Hz i o niskich częstotliwościach słyszalnych
hałas słyszalny, w którego widmie występują składowe o częstotliwościach słyszalnych od 16 do 20 000 Hz
Ze względu na charakter oddziaływania hałasu na organizm człowieka, wyróżnia się hałas uciążliwy nie wywołujący trwałych skutków w organizmie oraz hałas szkodliwy wywołujący trwałe skutki lub powodujący określone ryzyko ich wystąpienia.
Szkodliwe działanie hałasu na organizm człowieka:
uszkodzenie struktur anatomicznych słuchu powodujące niedosłuch aż do głuchoty 130-140 dB
upośledzenie sprawności słuchu bez uszkodzeń anatomicznych będące wynikiem długotrwałego przebywania w hałasie o natężeniu powyżej 80 dB - przeciążenie słuchu- spadek ostrości słyszenia
pozasłuchowe dział. (objawy: zmiana rytmu oddychania i tętna, zaburzenia ciśnienia, zmiana perystaltyki jelit, nasilenia choroby wrzodowej, zaburzenia w gosp.wodno-elektr. Spadek poziomu glukozy we krwi) to: -stres - szkodliwe dział na Ośr. Ukł. Nerw. - utrudnienie wypoczynku nauki pracy umysłowej - zwiększona drażliwość pobudliwość - pogorszenie wzroku adaptacji do widzenia w ciemności i rozróżnianiu barw
6. Oświetlenie- jednostką jest luks(lx). Najlepsze warunki widzenia i rozróżniania przedmiotów daje oświetlenie dostatecznie intensywne, równomiernie rozproszone, nie oślepiające wzroku ani bezpośrednim ani odbitym blaskiem; nie powinno tworzyć ostrych lub głębokich cieni ani ogrzewać pomieszczenia. Najlepsze jest rozproszone światło dzienne, zapewniające dostatecznie intensywne oświetlenie i naturalne barwy przedmiotów.
oświetlenie ogólne - równomierne oświetlenie pewnego obszaru bez uwzględnienia szczególnych wymagań dotyczących oświetlenia niektórych jego części
oświetlenie miejscowe - dodatkowe oświetlenie przedmiotu pracy wzrokowej, z uwzględnieniem szczególnych potrzeb oświetleniowych, w celu zwiększenia natężenia oświetlenia, uwidocznienia szczegółów itp., załączane niezależnie od oświetlenia ogólnego
oświetlenie złożone - oświetlenie składające się z oświetlenia ogólnego i oświetlenia miejscowego.
Stosunek powierzchni okien do pow. Podłogi nie powinien być mniejszy niż 1:6 a przy pracach precyzyjnych szczególnie długotrwałych- 1:4.
obecnie normy: 500 lx przy pracach precyzyjnych a przy zwykłej pracy 200-300 lx.
7. Wibracje - to drgania mechaniczne przekazywane z ciała stałego bezpośrednio na poszczególne tkanki lub cały organizm. Są drganiami cyklicznymi o częst.> 0,5 Hz
Dzielimy na:
- drgania o ogólnym działaniu na organizmu człowieka, przenoszone przez nogi, miednicę, plecy lub boki (drgania ogólne) Źródłami drgań o działaniu ogólnym są np. podłogi, podesty, pomosty w halach produkcyjnych, platformy drgające, siedziska i podłogi środków transportu
- drgania działające na organizm człowieka przez kończyny górne (drgania miejscowe) np. ręczne narzędzia uderzeniowe o napędzie pneumatycznym, hydraulicznym lub elektrycznym, ręczne narzędzia obrotowe o napędzie elektrycznym lub spalinowym
Narażenie na drgania mechaniczne przenoszone do organizmu przez kończyny górne powoduje głównie zmiany chorobowe w układach:
krążenia krwi (naczyniowym), nerwowym , kostno-stawowym.
Negatywne skutki zawodowej ekspozycji na drgania o działaniu ogólnym dotyczą zwłaszcza: układu kostnego, narządów wewnętrznych człowieka.
Drgania o częstotliwości 1-1000 H z są szkodliwe dla człowieka, gdyż wywołują tzw. zjawisko rezonansu, jaki zachodzi przy bardzo niskich częstotliwościach (1-30 Hz) oraz absorbują w tkankach energię mechaniczną drgań. Skutki obejmują: negatywny wpływ na układ kostno-stawowy, na układ wegetatywny (zmiany niedokrwienne związane ze skurczami naczyń krwionośnych, lęk, tzw. objawy choroby Reynauda). Stwierdzono także wpływ wibracji, zwłaszcza pionowych, na percepcję wzrokową (tzw. zamazane widzenie), precyzję ruchów w płaszczyźnie występowania drgań (tzw. tremor nóg i rąk). Wibracje wywołują subiektywnie odczuwane objawy ogólnego dyskomfortu, przejawiającego się znużeniem, zmęczeniem. Wymienia się także długofalowe skutki wibracji np. ludzie latami pracujący z młotami pneumatycznymi, piłami elektrycznymi (spalinowymi) są narażeni na uszkodzenie rąk, objawami może być np. większa wrażliwość rąk na zimno (choroba Reynauda).
8.Wpływ środ. Chemicznego:
Związki chemiczne stos. W bardzo wielu zakładach do różnych celów jako surowce produkty pośrednie i końcowe mogą działać jako trucizny o różnym działaniu:
- dział Drażniące: trucizny w postaci gazowej jak np. NH3, H2S, Cl, F. Fluorowodór i fosgen. Działają na górne drogi oddechowe lub tkankę płucną prowadząc do obrzęku płuc. Wszystkie one działają również drażniąco na spojówki
- dział. Duszące (lub głod tlenowy) mogą powstawać w wyniku zatrzymania przez truciznę przepływu tlenu z płuc do tkanek, zablokowanie lub zniszczenie enzymów oddechowych w tkankach i komórkach np.: tlenek węgla tlenki azotu CO2 niektóre pochodne benzenu
- dział. Narkotyczne: trucizny dział na ukł nerw - dwusiarczek węgla, związki pochodne benzenu
Najbardziej narażone są osoby : wycieńczone niedożywione z przewlekłymi chorobami narządów miąższowych - wątroba, nerki, również dzieci kobiety ciężarne i karmiące oraz pracownicy młodociani