Historia Polski XX wieku - Materiały do egzaminu, HISTORIA POLSKI XX w, HISTORIA POLSKI XX WIEKU


ZAGADNIENIA OBOWIĄZUJĄCE DO EGZAMINU Z HISTORII POLSKI XX w.

    1. ZIEMIE POLSKIE U PROGU XX WIEKU.

  1. Aspekty społeczne, polityczne i gospodarcze przemian modernizacyjnych.

  2. Narodziny nowoczesnych ruchów politycznych

  3. Polityka zaborców wobec Polaków (autonomia Galicji, ucisk germanizacyjny, rusyfikacyjny).

C/ POLITYKA ZABORCÓW WOBEC POLAKÓW

Druga poł XIX. Znacznie zróżnicowała położenie polskiej ludności w poszczególnych zaborach.

ZABÓR ROSYJSKI osłabiony walkami powstania styczniowego, nękany był brutalnymi represjami. Władze rosyjskie poczęły likwidować resztki autonomii Królestwa Polskiego, tzn.:

RUSYFIKACJA była karą za powstanie oraz konsekwencją rozwoju rosyjskiej świadomości narodowej. Towarzyszył temu wzrost nacjonalizmu. Wypierano polskość z większości aspektów życia społecznego, publicznego. Od 1869 r. uczono tylko po rosyjsku. Katolicyzm po polsku - jedyne spoiwo narodowe.

GERMANIZACJA, ZABÓR PRUSKI. Tu walka z polskością w granicach wyznaczonych przez prawo. Postępowanie wobec polskich ziem było pochodną centralistycznych tendencji w polityce władz Rzeszy. Od 1871r. dążenie zaborcy do likwidacji lokalnych separatyzmów, m.in.: atak na Kościół katolicki, traktowany przez Bismarcka jako groźny czynnik odśrodkowy

KULTURKAMPF / walka o kulturę - polityka Bismarcka 1873 - 1875, chcąca ograniczyć wpływa kościoła na społeczeństwo i poddanie go nadzorowi rządu. W zaborze pruskim dodatkowym celem było osłabienie polskości, tzn. 1876 - ustawa o zakazie używania polszczyzny w administracji, sądach, potem ograniczanie jej w szkolnictwie. Rezultaty Kulturkampfu częściowo niekorzystne dla władz, mimo zniemczenia. Wynikły z bardziej stanowczej postawy duchowieństwa wobec zaborcy. Katolicyzm wyznacznikiem polskości. Doszło do repolonizacji Górnego Śląska, dzięki chęci oporu władzom i zwiększenia umiejętności organizacyjne ludzi. Od lat 80. próby podcięcia materialnych korzeni polskości, głównie odbieranie ziemi. 1866 - Komisja Kolonizacyjna powołana do przekazania ziem niem.osadnikom. Stowarzyszenie HAKATA z 1894 mające rugować Polaków z ziemi.

ZABÓR AUSTRIACKI / AUTONOMIA GALICJI 1867 - 1873. Korzystniejsza sytuacja niż u reszty zaborców, co wiązało się z wprowadzeniem autonomii dla Galicji. Władzę nadrzędną otrzymał NAMIESTNIK, władze autonomiczne: Sejm Krajowy, Wydział Krajowy, Wydział Szkolny Krajowy, lata 1867 - 1869 język polski wprowadzony do szkolnictwa i administracji. W zakresie spraw autonomii były sprawy gospodarki, kultury, oświaty.

A/ ASPEKTY SPOŁECZNE, POLITYCZNE I GOSPODARCZE PRZEMIAN MODERNIZACYJNYCH. Koniec XIX wieku to niekorzystna sytuacja polskiej ludności, żadne państwo nie chciało odnowienia kwestii polskiej, bo groziło to naruszeniem równowagi politycznej.

Na korzyść sprawy polskiej oddziaływały PROCESY NARODOWOTWÓRCZE. Wzrost świadomości objął ziemie polskie, więc mnożyły się szeregi obrońcow polskiego stanu posiadania. Naciski zaborców przyspieszał często włączanie warstw ludowych do wspólnoty narodowej. Chłop czy robotnik zmuszany do używania obcego języka coraz bardziej dostrzegał swą odrębność i wbrew zakazom coraz mocniej manifestował swą odrębność.

Pozytywiści skupili się na rozwijaniu wewnętrznych filarów polskości: gospodarki, cywilizacji, oświaty, kultury. Patriotyzm miał wg nich polegać nie na bezskutecznych powstaniach, lecz wzmocnieniu odporności i spoistości naszego narodu. Przemiany kapitalistyczne zrodziły konflikty, które uniemożliwiały harmonijne współdziałanie warstw społeczeństwa.

Stronnictwa polityczne w zaborze rosyjskim działały niejawnie lub w konspiracji, stąd ostre represje ze strony władz. Odmawiały one współpracy z zaborcą, wyłamywały się tylko pojedyncze środowiska.

Polacy w zaborze pruskim, mimo germanizacyjnego kursu władz państwowych mogli jawnie działać i organizować się. Walka o utrzymanie narodowej kondycji toczyła się w dziedzinach gospodarczej i kulturalnej, co wymagało gospodarności.

Ludność polska w Galicji miała szerokie możliwości działalności politycznej. Polonizacja administracji w Galicji wykształciła zastępy urzędników, które po 1918 roku były trzonem aparatu biurokratycznego odrodzonego państwa polskiego. W zaborze austriackim najlepsze warunki do kultywowania programu politycznej współpracy z władzami zaborczymi - TRÓJLOJALIZM, głoszonego przez konserwatystów - stańczyków. Konflikt polsko - ukraiński w Galicji wschodniej sprzyjał upowszechnieniu się tam postaw nacjonalistycznych wśród Polaków.

B/ NARODZINY NOWOCZESNYCH RUCHÓW POLITYCZNYCH.

Znaczącą rolę w kształtowaniu się programów polskich ruchów politycznych miały wydarzenia w Rosji z 1904- 1905 (wojna z Japonią). Uwidoczniona słabość imperium zachęciła różne grupy obywateli do zwrócenia się przeciw autokratycznemu reżimowi.

Na polskich ziemiach spór o metodę działania, stąd polityczne podziały. NARODOWA DEMOKRACJA chciała wykorzystać osłabienie Rosji do podjęcia walki o autonomię dla Królestwa, prowadząc ją jednak środkami politycznymi.

PPS planowała wywołanie powstania na wzór insurekcji pod hasłami zdobycia pełnej niepodległości.

Niektórzy socjaliści - SDKPiL i część PPS, byli przeciwni eksponowaniu polskich celów narodowych, wierząc w rychłe zwycięstwo ogólnorosyjskiej rewolucji proletariackiej.

Taka rozbieżność poglądów doprowadziła z jednej strony do bratobójczych walk między bojówkami partyjnymi ND i PPS, z drugiej zaś do rozłamu wewnątrz PPS.

Orientacja prorosyjska - NARODOWA DEMOKRACJA. Dmowski twierdził, że głównym wrogiem są Niemcy.

Zwolennicy orientacji na Austro - Węgry, głównie galicyjscy konserwatyści, za głównego wroga uznali Rosję. Chcieli przyłączyć Królestwo Polskie do Galicji.

Lewica niepodległościowa, obejmująca socjalistów z PPS i PPSD, część ruchu ludowego na czele z Józefem Piłsudskim za największego wroga uznała Rosję. Piłsudski dążył do taktycznego porozumienia z Austro - Węgrami i Niemcami

    1. SPRAWA POLSKA PODCZAS I WOJNY ŚW.:
      a. Główne orientacje polityczne wśród polskich stronnictw (antyniemiecka
      antyrosyjska).
      b. Polityka państw wojujących wobec Polski do 1917 roku.
      c. Legiony Józefa Piłsudskiego.
      d. Rewolucje w Rosji (lutowa i październikowa) w 1917 roku i ich znaczenie dla sprawy polskiej.
      e. Powstanie i działalność Komitetu Narodowego Polskiego 1917 -1918.
      f Załamanie się władzy państw centralnych na ziemiach polskich X - XI 1918; powstawanie pierwszych form politycznej reprezentacji Polaków.

  1. Główne orientacje polityczne wśród polskich stronnictw (antyniemiecka
    antyrosyjska).

Orientacja prorosyjska - NARODOWA DEMOKRACJA. Dmowski twierdził, że głównym wrogiem są Niemcy.

Zwolennicy orientacji na Austro - Węgry, głównie galicyjscy konserwatyści, za głównego wroga uznali Rosję. Chcieli przyłączyć Królestwo Polskie do Galicji.

Lewica niepodległościowa, obejmująca socjalistów z PPS i PPSD, część ruchu ludowego na czele z Józefem Piłsudskim za największego wroga uznała Rosję. Piłsudski dążył do taktycznego porozumienia z Austro - Węgrami i Niemcami.

  1. Polityka państw wojujących wobec Polski do 1917 roku.

C/ LEGIONY JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO.

Ochotnicze oddziały zbrojne walczące po stronie państw centralnych.

Powołane 16 sierpnia 1914 roku, zalążkiem była kompania kadrowa Piłsudskiego walcząca w Królestwie od 6 sierpnia 1914r.

Kilkakrotnie reorganizowane, we wrześniu 1915 roku składały się z 3 brygad: I BRYGADA - J.Piłsudski, II BRYGADA - płk. Haller, III BRYGADA - płk. Szeptycki. Łącznie ok. 15 tysięcy żołnierzy.

Przestały istnieć wskutek kryzysu przysięgowego w lipcu 1917 roku, kiedy to odmówiły przysięgi na wierność obcemu monarchy. Zostali internowani.

Z II „żelaznej brygady” lojalnej wobec państw centralnych utworzono POLSKI KORPUS POSIŁKOWY, który bił się na froncie wschodnim do lutego 1918, kiedy również porzucił dotychczasowych sojuszników i przeszedł na stronę rosyjską.

D. Rewolucje w Rosji (lutowa i październikowa) w 1917 roku i ich znaczenie dla sprawy polskiej.

AKT 5 LISTOPADA

Trwająca wojna wyczerpywała zapasy ludzkie państw centralnych i dlatego chęć zwerbowania rekruta polskiego spowodowała ogłoszenie 5.XI.1916 r. manifestu dwóch cesarzy do Polaków. Przyszła Polska, utworzona z ziem zaboru rosyjskiego, miała być monarchią konstytucyjną związaną z obu „sprzymierzonymi mocarstwami”. Pozostała treść aktu stanowiła wezwanie do wstępowania do armii polskiej.

Mimo tych ograniczeń akt 5 listopada miał znaczenie przełomowe, gdyż dzięki niemu Polacy zaistnieli oficjalnie na scenie politycznej.

ROSJA I PAŃSTWA ZACHODNIE WOBEC NIEPODLEGŁOŚCI POLSKI

25.XII.1916 r. car Mikołaj II zadeklarował dla ziem polskich wolność, zjednoczenie i własny ustrój w unii z Rosją. .Mimo nieufności, z jaką przyjęto akt 5 listopada w Królestwie Polskim zaczęto tworzyc namiastki polskiej państwowości. 15.XI.1916 r. powstała Rada Narodowa. 6.XII. władze okupacyjne powołały instytucję, która miała pełnić funkcje rządu - Tymczasową Radę Stanu (TRS). Na jej czele stanął Wincenty Niemojowski, a Komisją Wojskową miał kierować Piłsudski.

W III.1917 r. po upadku caratu w Rosji Rady Delegatów opowiedziały się za prawem Polaków do całkowitej niepodległości. Rząd Tymczasowy podjął konkretne kroki w celu nadania Polakom autonomii, powołując Komisję Likwidacyjną z zadaniem likwidacji rosyjskich instytucji zarządzających K.P.

Ponadto w III.1917 obrady Związku Wojskowych Polaków w Rosji.

VI. 1917r powstają oddziały polskie w Rosji - na czele W.Raczkiewicz.

Po przejęciu władzy bolszewicy ogłosili 15.XI.1917 r. Deklarację Praw Narodów Rosji, w myśl której Polacy mieli prawo do swojego państwa. Stanowiła ona jednak jedynie chwyt propagandowy, pozostawała bowiem w sprzeczności z rzeczywistym programem bolszewików - rewolucją światową i zniesieniem państw oraz granic narodowych.

3.III.1918 r. bolszewicy podpisali TRAKTAT zwany BRZESKIM, zgodnie z którym rezygnowali z decydowania o losach Polski.

DEKLARACJA PRAW NARODÓW ROSJI, wydana przez rząd bolszewicki, listopad 1917r., Rosja Radziecka, teoretyczne prawo do samostanowienia narodu polskiego.

e. Powstanie i działalność KOMITETU NARODOWEGO POLSKIEGO 1917 -1918.

Komitet Narodowy Polski w Paryżu - założona 15 sierpnia 1917 w Lozannie polska organizacja polityczna działająca w latach 1917-1919. Jako siedzibę obrała Paryż. Celem Komitetu była odbudowa państwa polskiego przy pomocy Ententy.

Jego przywódcami byli Roman Dmowski, Ignacy Jan Paderewski, Erazm Piltz, Marian Seyda i Maurycy Zamoyski. Było to porozumienie między politykami Narodowej Demokracji (ND) a Stronnictwem Polityki Realnej (SPR). KNP prowadził politykę zagraniczną odradzającego się państwa polskiego i organizował Armię Polską we Francji. Był uznany przez rządy Francji we wrześniu, Wielkiej Brytanii, Włoch w październiku i USA w grudniu 1917 za oficjalnego reprezentanta odradzającej się państwowo Polski. KNP uznał powstały 16 stycznia 1919 rząd Ignacego Jana Paderewskiego i rozwiązał się.

Zadaniami Komitetu było:

1. Kierowanie i reprezentowanie polityki polskiej w państwach Ententy.

2. Kierownictwo sprawami politycznymi armii polskiej we Francji, oraz moralna i materialna opieka nad nią.

3. Opieka konsularna nad Polakami przebywającymi w państwach Ententy.

F. ZAŁAMANIE SIĘ WŁADZY PAŃSTW CENTRALNYCH NA ZIEMIACH POLSKICH X - XI 1918; powstawanie pierwszych form politycznej reprezentacji Polaków.

RADA REGENCYJNA - 12.IX.1917

Na froncie wschodnim, na którym praktycznie ustały walki wobec rozkładu w armii rosyjskiej, sytuacja zmieniła się tymczasem na korzyść państw centralnych. Niemcy poczuły się pewniej i powołanie armii polskiej nie miało już dla nich takiego znaczenia. Ważniejsze stało się utworzenie polskiego organizmu państwowego, który funkcjonowałby jako zabezpieczenie wschodnich granic Niemiec. Istniała też groźba przejęcia w tej kwestii inicjatywy przez Rosję i pozostałe państwa ententy.

Z tych powodów 12.IX.1917 r. ogłoszono patent o ustanowieniu polskiej tymczasowej władzy w Królestwie Polskim. Władzę tę miała sprawować powołana przez obu cesarzy Rada Regencyjna i wyznaczony przez nią rząd. Funkcję władzy ustawodawczej miała pełnić Rada Stanu. Do Rady Regencyjnej weszli: arcybiskup warszawski Aleksander Kakowski, książę Zdzisław Lubomirski i hrabia Józef Ostrowski. Wszyscy wywodzili się z kręgu konserwatystów. Premierem rządu został Jan Kucharzewski.

WYŁANIANIE SIĘ POLSKIEJ WŁADZY PAŃSTWOWEJ

W V.1918 r. Rada Regencyjna powołała nowy rząd. Ugrupowania opozycyjne do orientacji proniemieckiej podjęły więc przygotowania do przejęcia władzy, zwłaszcza, że klęska państw centralnych została latem 1918 r. przesądzona.

Nurt związany z Piłsudskim, zwany „lewicą niepodległościową”, chciał to uczynić drogą faktów dokonanych z chwilą kapitulacji Niemiec.

Drugi nurt, związany z endecją, opierał się przede wszystkim na współpracy z Zachodem. Komitet Narodowy Polski Dmowskiego oczekiwał, ze Rada Regencyjna przekaże mu władzę w momencie klęski państw centralnych.

Na początku X.1918 r. Niemcy rozpoczęły rokowania pokojowe.

7.X.1918 r. Rada Regencyjna ogłosiła manifest proklamujący utworzenie niepodległego państwa polskiego z dostępem do morza i złożonego ze wszystkich ziem polskich. 23.X.1918 powołała też nowy rząd z Józefem Świeżyńskim, przedstawicielem endecji, na czele.

Klęska państw centralnych dała impuls do organizowania ośrodków polskiej władzy we wszystkich zaborach.

W Poznaniu jeszcze w VII.1918 r. powstał z inicjatywy paryskiego KNP Centralny Komitet Obywatelski (CKO). Uaktywnili się działacze endeccy, Wojciech Korfanty i Władysław Seyda, którzy w parlamencie w Berlinie domagali się przyznania Polsce pełnej niepodległości. CKO utworzył specjalny komitet wykonawczy - Naczelną Radę Ludową, również związaną z endecją.

Rozpad Austro- Węgier jesienią 1918 r. spowodował pojawienie się kilku ośrodków władzy polskiej - w Galicji, na Śląsku Cieszyńskim oraz w okupowanym przez Austriaków gubernatorstwie lubelskim.

19.X. 1918 ustanowiono polską Radę Narodową Księstwa Cieszyńskiego.

W Krakowie 28.X władzę objęła Polska Komisja Likwidacyjna (PKL), usuwając Austriaków z Krakowa i niszcząc ich garnizony w innych miastach galicyjskich.

Trudna sytuacja powstała we Lwowie, gdzie w XI.1918 r. utworzono polską Tymczasową Komisję Rządzącą. Austriacy przekazali władzę Komitetowi Wojskowemu Ukraińców, który proklamował ustanowienie na terenie wschodniej Galicji Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej.

1.XI. 1918 wybuchły we Lwowie i całej Galicji Wschodniej walki polsko-ukraińskie. Ze strony polskiej wezwano do walki wszystkich zdolnych do noszenia broni, także ludność cywilną, harcerzy, uczniów. Walki trwały do nadejścia regularnych oddziałów . Wśród poległych byli najmłodsi obrońcy, których nazwano „orlętami lwowskimi”.

W V.1919 r. na front ukraiński skierowano armię gen. Hallera, a w VI.1919 r. wojska ukraińskie gen. Petlury zostały wyparte za rzekę Zbrucz.

W IX.1919 r . zawarto rozejm.

5.XI. 1918 r. SDKP i L , PPS „Lewice” oraz PPS utworzyły w Lublinie pierwszą Radę Delegatów Robotniczych, która stała się wzorem dla podobnych rad na terenie Królestwa Polskiego. 6.XI radykalni chłopi proklamowali nawet Republikę Tarnobrzeską. Swoją działalność zaczęli od usuwania urzędników austriackich oraz rozbrajania żandarmerii austriackiej, potem jednak przystąpili do parcelacji majątków ziemskich i w rezultacie miesiąc później republika została rozbita.

W nocy z 6/7.XI.1918 r. powstał w Lublinie Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej. Na jego czele stanął socjalista Ignacy Daszyński.

7.XI rząd lubelski wydał manifest, w którym przede wszystkim ogłaszał przejęcie władzy w całym kraju do czasu zwołania Sejmu Ustawodawczego. Zapowiadał demokratyczne wybory do sejmu, zjednoczenie ziem polskich, przeprowadzenie radykalnej reformy rolnej, upaństwowienie kluczowych gałęzi przemysłu oraz wprowadzenie ważnych ustaw socjalnych ( m.in. 8-godzinnego dnia pracy).

3. POWSTAWANIE II RP 1918 - 1922,walka o granice, kształtowanie ustroju państwa.

a. przyjazd Piłsudskiego z Magdeburga i konsolidacja władzy wokół osoby
Tymczasowego Naczelnika Państwa.
b. Rząd Jędrzeja Moraczewskiego i jego program.
c. Kompromis między KNP a Piłsudskim: rząd I.J. Paderewskiego.
d. Wybory do Sejmu Ustawodawczego, Mała Konstytucja.
e. Sprawa polska na konferencji wersalskiej.
f. Walka o granice: konflikt z Czechosłowacją o Śląsk Cieszyński, z Ukraińcami o Lwów i Galicję Wschodnią, z Litwą o Wileńszczyznę; plebiscyty na Warmii i Mazurach oraz na Górnym Śląsku.
g. Wojna z bolszewikami 1919 - 1921, traktat ryski.
h. Konstytucja marcowa 1921 rok- model ustroju demokracji parlamentamej

10.XI. 1918 r. przybył do Warszawy Józef Piłsudski, którego władze niemieckie zwolniły z Magdeburga wobec klęski w wojnie. Natychmiast podporządkował się mu rząd lubelski. 14.XI Rada Regencyjna rozwiązała się przekazując Piłsudskiemu całą władzę cywilną w odradzającym się państwie.

Piłsudski zmierzał do zajęcia pozycji ponadpartyjnej i nie chciał się wiązać z żadnym ugrupowaniem politycznym bądź ośrodkiem władzy. Dążył do stworzenia centralnego rządu o szerszych podstawach politycznych. Jako zwierzchnia władza państwowa 18.XI.1918 powołał warszawski „rząd ludowy” z Jędrzejem Moraczewskim na czele.

22.XI.1918 Piłsudski i Moraczewski podpisali dekret o najwyższej władzy państwowej , na którego mocy Piłsudski obejmował formalnie - do czasu zwołania Sejmu Ustawodawczego - najwyższą władzę jako Tymczasowy Naczelnik Państwa. Do jego uprawnień należało mianowanie i odwoływanie gabinetu oraz zatwierdzanie aktów ustawodawczych.

Rząd ten nie zdobył uznania ze strony endecji, więc Piłsudski skłonił premiera do ustąpienia, a misję utworzenia nowego rządu powierzył Ignacemu Paderewskiemu. W składzie jego rządu znaleźli się przedstawiciele endecji, ugrupowań centralnych, PPS i partii ludowych.

D/ WYBORY DO SEJMU USTAWODAWCZEGO, MAŁA KONSTYTUCJA.

26.I.1919 r. odbyły się w Królestwie i w Galicji Zachodniej wybory do Sejmu Ustawodaczego. Wybory potwierdziły poparcie społeczeństwa dla demokratycznego ustroju parlamentarnego,a także wykazały, że Narodowa Demokracja jest najsilniejszą partią w Polsce. Wybory uzupełniające odbyły się w VI.1919 r. w Wielkopolsce.

W Galicji Wschodniej trwająca wojna uniemożliwiała przeprowadzenie wyborów, toteż za posłów uznano 28 deputowanych galicyjskich do przedwojennego parlamentu w Wiedniu. Sejm Ustawodawczy liczył 394 posłów. Władze ustanowione w Warszawie zostały uznane przez ententę.

E/ SPRAWA POLSKA NA KONFERENCJI WERSALSKIEJ.

F/ WALKA O GRANICE: konflikt z Czechosłowacją o Śląsk Cieszyński, z Ukraińcami o Lwów i Galicję Wschodnią, z Litwą o Wileńszczyznę; plebiscyty na Warmii i Mazurach oraz na Górnym Śląsku.

G/ WOJNA POLSKO - BOLSZEWICKA 1919 - 1921, TRAKTAT RYSKI 18.III.1921.

Wraz z klęską Niemiec na froncie zachodnim osłabły na ziemiach polskich zaboru pruskiego akcje antypolskie, dzięki czemu mógł się tam swobodniej rozwijać polski ruch narodowy. Nowy rząd w Berlinie nie zamierzał jednak rezygnować z Wielkopolski i Pomorza Gdańskiego, a tym bardziej z Górnego Śląska.

Na początku XII.1918 r. z inicjatywy Komisariatu NRL, w Poznaniu zebrał się Sejm Dzielnicowy. Jego uczestnicy, reprezentujący ziemie zaboru pruskiego, podjęli uchwałę domagającą się włączenia tych ziem do państwa polskiego.

Działania te spowodowały reakcję w postaci wzrostu antypolskich posunięć władz niemieckich oraz mieszkającej w zaborze pruskim ludności niemieckiej.

26.XII.1918 r. do Poznania przybył Ignacy Paderewski, entuzjastycznie witany przez rodaków. W gorącej atmosferze żołnierze niemieccy zaczęli atakować Polaków i znieważać flagi polskie.

Gdy następnego dnia, 27.XII.1918 ataki powtórzyły się, doszło do wybuchu powstania. Dowództwo nad siłami powstańczymi objął gen. Józef Dowbor - Muśnicki. Na wyzwolonym obszarze władzę objęła 8.I.1919 r. NRL.

Sukces powstania wielkopolskiego wpłynął na stanowisko państw ententy. Na konferencji w Paryżu Polsce przyznano bezwarunkowo tereny Wielkopolski .

23.I.1919 r. wojska czechosłowackie, łamiąc porozumienie, wkroczyły na polską część Śląska Cieszyńskiego. Zatrzymały je oddziały samoobrony miejscowej ludności z udziałem polskich wojsk. Zaangażowana w walki na wschodzie kraju Polska nie mogła udzielić Ś.C. pomocy.

27.IX.1919 r. Rada Najwyzsza mocarstw podjęła decyzję o przeprowadzeniu plebiscytu na tym terenie. Polska zgodziła się jednak na rozpatrzenie sprawy przez Radę Ambasadorów. Czechosłowacja otrzymała sporne terytorium (Zaolzie) a także Spisz i Orawę.

Traktat wersalski przyznał Polsce niemal całą Wielkopolskę.

11.VII.1919 zniesiono granicę między Wielkopolską a pozostałym terytorium. Różnice w systemach prawnym i administracyjnym między tą dzielnicą a reszta kraju były tak duże, toteż rząd postanowił utrzymać przejściowo odrębność Wielkopolski i włączać ją w system ogólnopolski stopniowo. Po podpisaniu traktatu wersalskiego zaczęto również wprowadzać administrację polską na Pomorzu Gdańskim. Na tym obszarze utworzono województwo pomorskie. Symbolicznym aktem odzyskania przez Polskę dostępu do morza były zaślubiny Polski z Bałtykiem. Uroczystość ta odbyła się 10.II.1920 r. z udziałem gen. Józefa Hallera.

Gdańsk został przekształcony w wolne miasto pod zwierzchnictwem Ligi Narodów. Polsce przyznano pewne przywileje ekonomiczne (włączenie do polskiego obszaru celnego) i wojskowe (Polska miała prawo utrzymywać garnizon na Westerplatte).

Decyzją traktatu wersalskiego o losach Śląska miał zadecydować plebiscyt Po konferencji pokojowej nastąpił na terenach Górnego Śląska wzrost działań antypolskich. 17.VIII.1919 r. doszło wskutek tego do wybuchu I POWSTANIA ŚLĄSKIEGO. Wobec miażdżącej przewagi niemieckich oddziałów zakończyło się ono klęską.

W II.1920 r. , po ratyfikacji traktatu wersalskiego, w Opolu rozpoczęła działalność Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa, która miała nadzorować przygotowanie i przebieg plebiscytu. Wraz z nią przybyły oddziały francuskie, angielskie i włoskie. Wojska niemieckie wycofano ale pozostawiono niemieckie urzędy i policję.

Wiosną i latem 1920 r. nasiliły się terrorystyczne akcje Niemców przeciw Polakom i coraz ostrzejsza propaganda plebiscytowa . Podjęli też akcję zmierzającą do przekreślenia decyzji o plebiscycie i oddania im całego spornego obszaru. Wskutek narastającego konfliktu, któremu Międzysojusznicza nie potrafiła zapobiec,

20.VIII.1920 r. wybuchło II POWSTANIE ŚLĄSKIE, zorganizowane przez POW obszaru śląskiego. Także tym razem rząd polski nie był w stanie pomóc powstańcom. Dzięki mediacji Komisji 28.VIII doszło do przerwania walk. Podpisano również umowę polsko- niemiecką o wyrzeczeniu się terroru i o utworzeniu mieszanej polsko-niemieckiej policji.

20.III.1921 r. odbyło się głosowanie. W plebiscycie wzięło udział ok.1 200 tys. uprawnionych, z czego 40 % głosowało za Polską. Plebiscyt nie przyniósł jednak Polce zwycięstwa i obie strony były niepewne co do podziału Górnego Śląska.

Alianci przyznali Polsce dwa powiaty: pszczyński i rybnicki.

3.V.1921 r. wybuchło III POWSTANIE ŚLĄSKIE. Tym razem objęło większość Górnego Śląska, było też znacznie lepiej przygotowane. Dyktatorem został Wojciech Korfanty. Walki trwały ponad miesiąc, do najcięższych walk doszło pod Górą św. Anny.

Dzięki mediacji podjętej przez aliantów 5.VII.1921 r. podpisano zawieszenie broni. Dzięki temu powstaniu Rada Ligi przyznała Polsce ok. 30% terytorium śląska.

W VII.1922 r. polska administracja ostatecznie przejęła swoją część Górnego Śląska.

O przynależności Warmii i Mazur także miał zadecydować plebiscyt.

Odbył się 11.VII.1920 r., przesądzając o przegranej Polaków i włączeniu tych ziem do Niemiec. Polski rząd zaniedbał obowiązki odpowiedniej propagandy na rzecz plebiscytu. Na niekorzyść działała też krytyczna sytuacja państwa polskiego, zagrożonego ofensywą bolszewicką. Na Warmii i Mazurach brakowało inteligencji polskiej a germanizacja zaszła już daleko.

Piłsudski skłaniał się ku idei federacyjnej. Uważał, że Rosję można skutecznie osłabić przez uniezależnienie od niej narodów żyjących nad Bałtykiem oraz na Ukrainie i Białorusi, z którymi Polska miałaby wejść w federację.

Dmowski i endecy głosili program inkorporacji, czyli włączenia do Polski ziem litewskich, białoruskich i ukraińskich, na których Polacy stanowili większość ludności.

Pod koniec roku 1918 w wyniku przewrotu bolszewickiego i później klęski Niemiec, w Europie Wschodniej zapanował chaos. Na wschodnich kresach dawnej Rzeczypospolitej- Litwie, Białorusi i Ukrainie- zderzyły się trzy sprzeczne tendencje: ruchy niepodległościowych dawnych prowincji imperium rosyjskiego, ofensywa bolszewicka oraz dążenia Polaków do odtworzenia unii Polski i byłego Wielkiego Ksiestwa Litewskiego, a być może i Ukrainy.

Od początku 1919 r. wojska polskie walczyły na dwóch frontach ukraińskich: o Galicję Wschodnią z wojskami Zachodnioukrainskiej Republiki Ludowej oraz na terenie Wołynia z armią Ukraińskiej Republiki Ludowej.

W połowie V.1919 r. Polacy podjęli na terenie Galicji Wschodniej wielką ofensywę i do połowy VII.1919 r. wyparli oddziały zachodnioukrainskie, zajmując cały obszar aż po rzekę Zbrucz. W sytuacji zagrożenia bolszewickiego rząd Zachodnioukrainski podjął w I.1919 r. decyzję o federacji z Ukraińską Republiką Ludową.

Bolszewicy rozpoczęli także ofensywę na Białorusi i na Litwie.

W połowie II.1919 r. polskie oddziały podjęły kontrofensywę przeciw wojskom bolszewickim.

21.IV.1919 r. wkroczyły do Wilna.

22.IV.1919 Piłsudski wydał odezwę, w której zapowiedział utworzenie federacji. Rząd litewski odrzucił tę ofertę. Rada Najwyzsza przyjęła projekt rozgraniczenia Polski i Litwy na zasadzie etnicznje. Wilno pozostawało po stronie polskiej. W tym czasie wojska polskie rozpoczęły ofensywę na Białorusi i zajęły Mińsk.

W ten sposób Polska znalazła się w stanie wojny z Rosją bolszewicką. Przedmiotem konfliktu była Litwa, Białoruś i Ukraina.

W drugiej połowie 1919 r. Piłsudski wstrzymał działania wojenne przeciw bolszewikom. Obawiał się sił antybolszewickich - „białych” i ich programu odbudowy imperium rosyjskiego.

Na wiosnę 1920 r. sytuacja w ogarniętej wojną domową Rosji wyjaśniła się na tyle, że przewaga bolszewików nad „białymi” była wyraźnie widoczna. Sukcesy Polaków zachęciły Piłsudskiego do nawiązania porozumienia z Ukrainą. Naczelnik liczył na znaczne osłabienie Rosji Radzieckiej wskutek wojny. Rząd ukraiński, z Semenem Petlurą na czele zgodził się na sojusz z Polską.

21. IV.1920 r. Piłsudski podpisał układ sojuszniczy z Petlurą. Polska uznawała w nim niepodległość Ukrainy i zrzekała się roszczeń do tego terytorium.

Petlura natomiast rezygnował z pretensji do Galicji Wschodniej i części Wołynia. Zajęte przez Polskę tereny do rzeki Zbrucz włączono do Polski.

Piłsudski przystąpił do działań w chwili, gdy losy wojny w Rosji wydawały się przesądzone. 25.IV.1920 r. podjął walki na Ukrainie wspólnie z oddziałami Petlury. Politycznym celem polskiej ofensywy skierowanej na Kijów było podtrzymanie niepodległej Ukrainy. Polacy zajęli Kijów po dwóch tygodniach.

Wkrótce Armia Czerwona ruszyła do kontrofensywy.

10.VI.1920 r. pod naporem oddziałów bolszewickich wojska polskie musiały wycofać się z Kijowa. Na północy broniły frontu przed oddziałami Michaiła Tuchaczewskiego, który w VIII.1920 r. osiągnął przedpola Warszawy.

30.VII.1920 r. w Białymstoku powstał Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski z komunistą Julianem Marchlewskim na czele i z udziałem Feliksa Dzierżyńskiego. Wydany przez nich manifest zapowiadał utworzenie Polskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.

1.VII.1920 r. powstała Rada Obrony Państwa z Piłsudskim na czele. Zwróciła się ona do mocarstw zachodnich z prośbą o mediację z Rosją.

Polski premier, Władysław Grabski, pojechał w VII.1920 na konferencję do Spa w Belgii, gdzie zgodził się na przyjęcie niekorzystnych warunków stawianych Polsce przez mocarstwa. W zamian za brytyjskie pośrednictwo w rozmowach pokojowych musiał uznać granicę wschodnią na linii Curzona, biegnącej wzdłuż Niemna i Bugu. Podczas tej konferencji Polska została zmuszona do zgody na przekazanie Wilna Litwie oraz na niekorzystne dla siebie rozwiązanie konfliktu o Śląsk Cieszyński.

Rząd polski uznał niepodległość Litwy, chcąc zapewnić sobie jej neutralność. Nastawieni antypolsko Litwini podpisali z Rosją układ pokojowy. Bolszewicy oddali Litwie odebrane Polsce Wilno .

24.VII.1920 r. utworzono koalicyjny Rząd Obrony Narodowej z udziałem wszystkich głównych partii politycznych. Na jego czele stanął Wincenty Witos, przywódca PSL „Piast”, a wicepremierem został Ignacy Daszyński.

Wojna miała się ostatecznie rozstrzygnąć w trakcie BITWY WARSZAWSKIEJ - 13-25.VIII.1920 r. Całością operacji strony polskiej kierował sam Piłsudski.

W dniach 20-28.IX. 1920 została rozegrana bitwa nad Niemnem. W obu tych starciach wojska polskie odniosły zwycięstwo. Bitwa warszawska określana jest „cudem nad Wisłą”.

12.X.1920 r. podpisano rozejm. 21.X.1920 podjęto rokowania pokojowe w Rydze.

Wojnę z lat 1919-1920 uważa się za jedną z najważniejszych w dziejach współczesnych. Nie tylko zapobiegła ona utracie niepodległości przez Polskę, ale także obroniła Europę przed naporem komunizmu.

Jesienią 1920 r. wojska polskie ponownie wkroczyły na teren będący przedmiotem sporu z Litwą. Piłsudski, nie mogąc działać otwarcie ze względu na mocarstwa zachodnie, zdecydował się na podstęp polityczno-militarny. Zlecił gen. Lucjanowi Żeligowskiemu, dowódcy dywizji litewsko- białoruskiej, upozorowanie buntu.

9.X.1920 r. oddziały te wkroczyły do Wilna, a Żeligowski proklamował utworzenie Litwy Środkowej .

W 1922 r. odbyły się wybory do lokalnego Sejmu Wilenskiego, który opowiedział się za przynależnością Wilna i Wileńszczyzny do Polski. Została ona przyłączona do Polski.

Rokowania polsko- radzieckie trwały kilka miesięcy.

18.III.1921 r. podpisano w Rydze traktat pokojowy, który ustalał granicę polsko- radziecką i polsko- ukrainską: na północnym wschodzie po rzekę Dźwinę, a na południowym wschodzie po rzekę Zbrucz. Rosja zobowiązała się zwrócić dobra kultury wywiezione z Polski i zapłacić odszkodowanie ok. 60 mln rubli w złocie.

Traktat ryski oznaczał klęskę programu federacyjnego. Polska była za słaba na jego realizację. Projektowana przez Piłsudskiego unia nigdy nie powstała. Granice Rzeczypospolitej pokrywały się natomiast z proponowanymi w koncepcji inkorporacyjnej. Rada Ambasadorów (Rada Najwyższa Ligi Narodów) uznała ostatecznie polska granicę wschodnią w 1923 .

H/ KONSTYTUCJA MARCOWA 1921 - model ustroju demokracji parlamentarnej.

17.III.1921 r. sejm uchwalił konstytucję. Ustawa zasadnicza, potocznie nazwana konstytucją marcową, potwierdzała zasady ustrojowe: Polska pozostawała demokratyczną republiką parlamentarną. Najwyższa władza należy do narodu. Obywatele sprawowali władzę za pośrednictwem organów przedstawicielskich, czyli parlamentu, oraz wyłanianych przez nie władz wykonawczych - prezydenta i rządu. Władza sądownicza należała do niezawisłych sądów.

Na czele organów państwa konstytucja stawiała władzę ustawodawczą, sejm i senat, wybierane co 5 lat w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, tajnych i proporcjonalnych.

Konstytucja przyznawała największe kompetencje sejmowi: inicjatywę ustawodawczą posiadał tylko sejm wraz z rządem, natomiast senat miał jedyne prawo postawić weto wobec projektów ustaw. Sejm mógł odrzucić weto większością głosów. Sejmowi podlegała Najwyższa Izba Kontroli Państwa, on też uchwalał budżet. Przed sejmem byli ponadto odpowiedzialni członkowie rządu. Posłów obu izb chronił immunitet.

Władzę wykonawczą sprawował prezydent wraz z Radą Ministrów (rządem). Prezydenta wybierało na 7 lat Zgromadzenie Narodowe (sejm i senat). Był on głową państwa i reprezentował je na zewnątrz. Podpisywał wszystkie ustawy i miał prawo rozwiązywania sejmu, ale za zgodą 3/5 senatu. Prezydent był zwierzchnikiem sił zbrojnych, ale nie mógł być naczelnym dowódcą w czasie wojny. Mianował prezesa Rady Ministrów (premiera) i na jego wniosek ministrów. Do jego uprawnień należało także darowanie i łagodzenie kar oraz zawieranie umów z obcymi państwami. Prezydent odpowiedzialny był za swą działalność jedynie konstytucyjnie przed Trybunałem Stanu.

Ważną częścią postanowień konstytucji było określenie podziału administracyjnego państwa oraz wprowadzenie samorządu terytorialnego w gminach, powiatach i województwach.

Sądownictwo zostało oparte na zasadzie niezawisłości. Sędziów chronił immunitet i zasada nieusuwalności bez wyroku sądowego. Najwyższy Trybunał Administracyjny miał orzekać o zgodności ustaw z konstytucją.

Konstytucja gwarantowała wiele praw obywatelskich: ochronę życia, wolności, nietykalności i własności, a także równość wobec prawa, i w dostępie do urzędów państwowych. Wolność przemieszczania się, wyboru zajęcia, myśli, druku i stowarzyszeń także zostały zagwarantowane.

Mniejszościom narodowym zagwarantowano ochronę odrębności narodowych, językowych i wyznaniowych.

Spore miejsce w konstytucji zajęła kwestia praw socjalnych. Gwarantował ona ochronę pracy, wprowadzała ubezpieczenia społeczne i zakaz pracy dzieci poniżej 15 lat. Zapewniała bezpłatną i obowiązkową naukę w szkołach powszechnych, a także deklarowała ochronę macierzyństwa.

5. PRZEWRÓT MAJOWY I KONSTYTUCJA KWIETNIOWA - ewolucja ustrojowa państwa:
A/ Trzeci gabinet 'Witosa, walki w Warszawie (12 - 14 V 1926).
B/ ,,Rewolucja bez rewolucyjnych konsekwencji" - legalizacja przewrotu (wybór Piłsudskiego na prezydenta. "nowela sierpniowa"). 1926.
C/ Opozycja wobec rządów sanacyjnych, nowe formy: na prawicy (Obóz Wielkiej Polski), na lewicy (Centrolew).
D/ "Wybory brzeskie" 1930 roku.
E/ Konstytucja kwietniowa 1935 roku i nowa ordynacja wyborcza - ustrojowy model polskiego autorytaryzmu.
F/ Śmierć Piłsudskiego (12 V 1935) i dekompozycja obozu sanacyjnego.

A/ TRZECI GABINET WITOSA, WALKI W WARSZAWIE. 12-14 V 1926r.

Trzeci rząd Wincentego Witosa powstał 10 maja 1926 roku po utracie poparcia PPS-u rząd Aleksandra Skrzyńskiego, który upadł 5 maja 1926.

Był to kolejny rząd Wincentego Witosa utworzony przez Chrześcijański Związek Jedności Narodowej i PSL Piast.

Rząd ten został obalony przez przewrót majowy 14 maja 1926 roku.

B/ ,,Rewolucja bez rewolucyjnych konsekwencji" - legalizacja PRZEWROTU MAJOWEGO (wybór Piłsudskiego na prezydenta. "NOWELA SIERPNIOWA"). 1926.

Zamach stanu przeprowadzony przez Piłsudskiego przy pomocy oddziałów wojskowych pod dowództwem oficerów - piłsudczyków. (dawna Brygada, POW). Przewrót poprzedzony przygotowaniami propagandowymi Piłsudskiego, który w 1923 zrzekł się funkcji państwowych, skrytykował natomiast KONSTYTUCJĘ MARCOWĄ oraz SYSTEM PARLAMENTARNY, eksponując zaś swe zasługi w walce o niepodległość, domagał się odpowiedzialności za sytuację w armii.

Głównym obiektem jego ataków była NARODOWA DEMOKRACJA, a on jako dawny socjalista poparty był ugrupowaniami lewicy.

Przewrót miał być na początku bezkrwawą demonstracją przeciwko koalicji ND i partii centrowych (rząd CHJENO-PIASTA, W.Witos). Przerodził się jednak w zacięte walki (duże straty w ludziach, ranni).

Po zwycięstwie Piłsudski odwrócił się od dotychczasowych sprzymierzeńców z lewicy parlamentarnej i począł tworzyć własny obóz polityczny - SANACJĘ.

Po przewrocie majowym ustrój polityczny zmienił się tylko nieznacznie.

W sierpniu 1926r. sejm uchwalił NOWELĘ SIERPNIOWĄ, dzięki której prezydent otrzymywał prawo rozwiązywania parlamentu i wydawania dekretów z mocą ustawy.

Piłsudski wyłączył armię spod kontroli parlamentu i objął nad nią dowództwo jako GENERALNY INSPEKTOR SIŁ ZBROJNYCH. W kraju zapanował dziwny stan wyjątkowy. Piłsudski nie ogłosił się dyktatorem, nie został prezydentem-odmówił, nie zniósł konstytucji, parlamentu i partii politycznych, naginał jednak prawo dla swych potrzeb.

C/ Opozycja wobec rządów sanacyjnych, nowe formy: na prawicy (Obóz Wielkiej Polski), na lewicy (Centrolew).
D/ "WYBORY BRZESKIE" 1930 roku.

SANACJA

Piłsudski doszedł do władzy pod hasłem sanacji, czyli uzdrowienia stosunków politycznych, i stąd cały popierający go obóz nazwano sanacyjnym.

Po roku 1926 charakter polityce wewnętrznej nadawał premier Kazimierz Bartel. Był on zwolennikiem polityki umiarkowanej, opartej na zasadach liberalizmu, pragmatyzmu i wzorach zachodniueuropejskiego parlamentaryzmu. Ośrodkiem władzy stały się powoływane ponadparlamentarne rządy fachowców. Rząd pracował za pomocą dekretów prezydenckich, co pozwalało mu omijać procedurę stwierdzania ustaw przez parlament, oraz tzw. precedensów, które polegały na naruszaniu konstytucji przez jej dosłowną interpretację, co z kolei umożliwiło walkę z większością sejmową.

Ujednolicono sądownictwo i aparat administracyjny. Wprowadzono wiele istotnych ustaw, m.in. rozszerzano kodeks pracy. Podjęto także i przyspieszono realizację reformy rolnej.

Polityka gospodarcza zakładała znacznie większą ingerencję rządu w życie ekonomiczne. Szczególną rolę animatora polskiej gospodarki odegrał Eugeniusz Kwiatkowski - minister przemysłu i handlu.

Podstawą poprawy polskiej gospodarki stała się stabilizacja złotego, osiągnięta za pomocą amerykańskiej pożyczki i kredytu rezerwowego. Jednocześnie wyłączne prawo do emisji banknotów uzyskał Bank Polski, a rząd zrzekł się prawa emisji pieniędzy przeznaczonych na pożyczki budżetowe. Wymienialny złoty i jego utrzymujący się wysoki kurs wpływały na stabilność systemu pieniężnego. Mocny pieniądz, nie osłabiał inflacji, sprzyjał inwestycjom, oszczędnościom i wzrostowi płac realnych.

Do Polski zaczęli przybywać inwestorzy, zwłaszcza w popieranych przez państwo dziedzinach strategicznych.

Polska myśl techniczna nie ustępowała zachodniej. Dzięki napływowi kapitałów rozwijała się także polska produkcja. Zakłady Mechaniczne „Ursus” produkowały traktory, samochody ciężarowe, autobusy.

Dobra koniunktura sprzyjała inwestycjom państwowym.

Minister Kwiatkowski znacznie przyspieszył budowę portu i miasta Gdyni, utworzył przedsiębiorstwa państwowe „Żegluga Polska”, rozbudował system komunikacyjny, przede wszystkim transport kolejowy, ale także sieci dróg.

Lata 1926- 1929 to najlepsze lata w dziejach gospodarczych Polski międzywojennej.

W 1928 r. przypadały wybory do sejmu i senatu. Piłsudski nie dysponował zorganizowanym zapleczem. Obóz sanacyjny utworzył w tym czasie Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem (BBWR). Na jego czele stanął przyjaciel Piłsudskiego Walery Sławek.

BBWR była komitetem wyborczym, do którego przystąpiły różne grupy prorządowe, wywodzące się z PPS, partii ludowych, konserwatystów, nacjonalistów i związkowców. Łączyło ich poparcie dla Piłsudskiego.

Program polityczny ograniczał się w zasadzie do idei sanacji oraz nadrzędności panstwa nad społeczeństwem i jednostką. Oznaczało to podporządkowanie partii oraz parlamentu władzy wykonawczej i administracji. Był to program wprowadzenia w Polsce ustroju autorytarnego.

BBWR rozwinął agresywną kampanię przeciwko sejmowi. Piłsudczycy dążyli do całkowitej kompromitacji sejmu i partii politycznych.

4.III.1928 r. odbyły się wybory. Wybory zakończyły się klęską endecji i PSL”Piast”. Obie partie dokonały zmian programowych. Endecja zmieniła nazwę dotychczasowego Zjednoczenia Ludowo- Narodowego na Stronnictwo Narodowe. PSL „Piast” zaczął się radykalizować w kierunku lewicowym.

W IV.1929 r. powołano pierwszy rząd pułkowników, na którego czele stanął Walery Sławek. Pułkownicy, do których należeli Aleksander Prystor, Kazimierz Świtalski, Józef Beck, Stanisław Car, byli zwolennikami ostrego kursu politycznego wobec przeciwników. Rząd tłumił opozycję usuwając z sejmu posłów, którzy go krytykowali, wymuszano decyzje na parlamencie, zaczęto ograniczać swobody i prawa obywatelskie.

System ten opierał się na władzy Piłsudskiego i jego najbliższego otoczenia. W celu jego utrzymania gwałcono konstytucję, naginano do swych potrzeb prawo i represjonowano politycznych przeciwników. Była to więc dyktatura typu autorytarnego, jej siła bowiem wynikała w dużym stopniu z autorytetu samego Marszałka.

C/ WALKA SANACJI Z OPOZYCJĄ

Dyktatorskie poczynania Piłsudskiego i pułkowników skłoniły we IX.1929 r. opozycyjne stronnictwa sejmowe do zawarcia porozumienia. Przystąpiły do niego partie lewicowe i centrowe: PSL „Piast”, Stronnictwo Chłopskie, PSL „Wyzwolenie”, Chrześcijanska Demokracja, Narodowa Partia Robotnicza oraz PPS, stąd nazwa sojuszu - CENTROLEW.

W VI.1930 r. Centrolew zorganizował w Krakowie kongres pod hasłem usunięcia dyktatury sanacji i przywrócenia parlamentaryzmu. W odpowiedzi Piłsudski nakazał prezydentowi Mościckiemu rozwiązać parlament, po czym bez nakazu sądowego aresztował 9.IX.1930 r. 19 wybitnych przedstawicieli opozycji. W następnych dniach aresztowano wielu działaczy Centrolewu, ale także endecji i partii mniejszości narodowych - w sumie prawie 5 tys. osób.

W X.1931 r. odbył się PROCES BRZESKI. Aresztowanych polityków skazano na kary więzienia. Zarówno aresztowania jak i proces wywołały ogromne oburzenie opinii publicznej, toteż politycy odpowiadali z wolnej stopy i wyjechali jeszcze przed uprawomocnieniem się wyroku.

16.XI. 1930 r. przeprowadzono wybory, w których BBWR uzyskał ponad 55% mandatów w sejmie. Zdobycie przez obóz rządzący większości nie złagodziło ostrej walki piłsudczyków z opozycją. Nadal atakowano sejm, dając tym dowód nienawiści dla systemu parlamentarnego. Zaostrzenie metod walki z opozycją sejmową szło w parze ze znaczną brutalizacją sposobów zwalczania ugrupowań uznawanych za bezpośrednio zagrażające bezpieczeństwu państwa.

Rządy pułkowników przypadły na okres wielkiej światowej depresji. Polska gospodarka, związana finansowo i handlowo ze Stanami i z Europą Zachodnią przeżyła także załamanie ekonomiczne. Depresja w Polsce była głębsza a nasza gospodarka stała na niższym poziomie: słaby przemysł, mało kapitałów, słaby rynek wewnętrzny.

Kryzys w Polsce trwał do 1935 r. Na początku kryzysu nastąpił odpływ obcego kapitału, co uderzyło w całą gospodarkę. Nastąpił spadek cen na artykuły rolne. Zmalał popyt na towary przemysłowe. Zamknięto 1500 zakładów przemysłowych. Zmniejszona produkcja powodowała spadek wpływów do budżetu państwa z tytułu podatków. Taka sytuacja zmusiła rząd do obniżenia wydatków na oświatę, kulturę, opiekę społeczną, pensję urzędników. Aby nie dopuścić do inflacji zmniejszono liczbę pieniędzy w obiegu -deflacja. Kryzys odbił się na poziomie życia obywateli.

W 1932 r. opracowano program walki z depresją. Rząd zapowiedział obniżkę cen towarów przemysłowych, umorzenie zaległych podatków i oddłużenie rolników, wprowadzenie robót publicznych i systemu pomocy dla bezrobotnych.

Wielka depresja była szokiem dla polskiego społeczeństwa. Domagało się ono aktywnej ingerencji rządu w życie gospodarcze, pomocy dla słabszych i ochrony przed negatywnymi skutkami wolnej konkurencji. Jednocześnie zmieniały się sympatie polityczne. Autorytet i poparcie stracił Piłsudski i obóz rządzący. Popularność zaczęły zdobywać różne ideologie radykalne, które obiecywały silne państwo i jego skuteczną opiekę nad obywatelem, powszechną sprawiedliwość i dobrobyt.

Szczególna przemianę przechodził ruch nacjonalistyczny. Starsze pokolenie endeków domagało się wzmocnienia władzy wykonawczej. Natomiast wśród „młodych” popieranych przez Romana Dmowskiego i skupionych w Obozie Wielkiej Polski, zaczynały dominować pragnienia utworzenia państwa o charakterze totalitarnym.

W III.1933 r. władze rozwiązały OWP pod zarzutem, ze zagraża bezpieczeństwu publicznemu. Byli członkowie OWP kontynuowali działalność w Sekcjach Młodych Stronnictwa Narodowego.

W IV.1934 r. dokonali w nich rozłamu, tworząc Obóz Narodowo- Radykalny, który został po trzech miesiącach zdelegalizowany. Nacjonaliści prowadzili dalej działalność nielegalnie. Na początku 1935 r. w ON-R doszło do rozłamu na skrajną „Falangę” i „ABC”

E/ KONSTYTUCJA KWIETNIOWA 23.4.1935 roku i nowa ordynacja wyborcza - ustrojowy model polskiego autorytaryzmu.

8.V.1933 r. na II kadencję wybrano prezydenta Mościckiego. Przyspieszono prace nad nową konstytucją.

23.IV.1935 r. uchwalono nową konstytucję zwaną KONSTYTUCJĄ KWIETNIOWĄ. Była ona podsumowaniem wszystkich przemian ustrojowych, jakie zachodziły w Polsce po 1926 r., oraz deklaracją ideologiczną piłsudczyków.

Główną wartością i podmiotem nowej konstytucji nie był już suwerenny naród lecz państwo. Na czele państwa postawiono prezydenta,który skupiał jednolitą i niepodzielną władzę państwową . Zwolniony z odpowiedzialności przed narodem prezydent stanowił władzę nadrzędną wobec rządu, sejmu, senatu, sił zbrojnych, sądownictwa i administracji. Prezydent miał szerokie uprawnienia: mianował rząd, zwoływał i rozwiązywał sejm i senat, miał prawo weta zawieszającego wobec ustaw sejmowych i był zwierzchnikiem sił zbrojnych oraz wodzem naczelnym na wypadek wojny.

Znacznie rozszerzono uprawnienia rządu i premiera. Zlikwidowano zasadę parlamentaryzmu i zwolniono rząd z odpowiedzialności przed parlamentem. Był on odpowiedzialny jedynie przed prezydentem. Sejm formalnie zachował swe uprawnienia ustawodawcze i kontrolę rządu w niektórych kwestiach. Sejm miał być wybierany co 5 lat w głosowaniu powszechnym, równym, tajnym i bezpośrednim przez osoby, które ukończyły 24 lata. Prawo bierne przysługiwało osobom po ukończeniu 30 lat. Liczbę posłów zmniejszono z 444 do 208, a senatorów ze 111 do 96.

Konstytucja wzmocniła kompetencje władzy wykonawczej kosztem władzy ustawodawczej.

F/ Śmierć Piłsudskiego (12 V 1935) i dekompozycja obozu sanacyjnego.

PIŁSUDCZYCY PO SMIERCI PIŁSUDSKIEGO

12.V.1935 r. zmarł Piłsudski. Okazało się wtedy, ze obóz rządzący podzielony jest na wiele grup, które rozpoczęły walkę. Osobiście zaangażowani byli w tej walce: prezydent Mościcki, premier Walery Sławek, minister spraw zagranicznych Józef Beck, wiceminister spraw wojskowych Felicjan Sławoj Składkowski, minister handlu i przemysłu Eugeniusz Kwiatkowski, Edward Rydz- Śmigły oraz Janusz Jędrzejewicz.

Pierwszą próbą sił okazały się wybory w 1935 r. , które BBWR przegrało i został rozwiązany. Po wyborach obóz sanacyjny podzielił się na dwie frakcje: zamkową i wojskową .

Frakcja „zamkowa” skupiona wokół Kwiatkowskiego i Mościckiego, prezentowała tendencje umiarkowane i dążyła do porozumienia z opozycją.

Frakcja „wojskowa” skupiona wokół Rydza- Śmigłego zdecydowana była wprowadzić rządy silnej ręki. Sam Rydz myślał o prezydenturze i zajęciu miejsca po Piłsudskim. Nie cieszył się on dużym autorytetem i musiał zawrzeć porozumienie z grupą zamkową. W 1936 r. został marszałkiem.

Po klęsce BBWR sanacja dążyła do stworzenia szerokiej podstawy społecznej, popierającej ich władzę. Pod hasłami obronności kraju i nacjonalistycznymi został utworzony w II.1937 r. Obóz Zjednoczenia Narodowego. Program OZN opierał się na zasadzie solidaryzmu społecznego. Celem miało być zbudowanie silnego państwa i samoobrona kulturalna Polaków. Lansowano kult armii i Piłsudskiego. Pojawiły się też hasła antysemickie. Rydz- Śmigły uważał, że OZN miał stanowić jedyny ośrodek kierujący społeczeństwem. Planował skonsolidowanie całej prawicy i likwidację opozycji centrolewicowej poprzez rządy „silnej ręki”.

Partie opozycyjne przyjęły program OZN negatywnie i przystąpiły do wzmożonej aktywności politycznej. SL zorganizowało w VII.1937 r. masowe strajki chłopskie, stosując blokadę dróg. Akcja została spacyfikowana. Zginęło 42 chłopów.

PPS nie odpowiedziała pozytywnie na hasło KPP utworzenia wspólnego frontu do walki z faszyzmem. KPP będąca od 1921 r. sekcją III Międzynarodówki podporządkowana była jej komitetowi wykonawczemu a praktycznie PB. Próba prowadzenia samodzielnej polityki doprowadziła do konfliktu ze Stalinem. W 1938 r. III Międzynarodówka podjęła decyzję o rozwiązaniu KPP.

Przedstawiciele opozycji sanacyjnej . przebywający na emigracji utworzyli w 1936 r. w Szwajcarii porozumienie zwane Fron Morges. Przystąpili do niego reprezentanci chadecji, ludowców, a nawet socjalistów i endeków - Paderewski, Sikorski, Popiel, Korfanty, Witos.

Efektem tej współpracy było zjednoczenie partii w kraju: w X.1937 r. Chrześcijańska Demokracja i Narodowa Partia Chłopska utworzyły STRONNICTWO PRACY.

6. POLITYKA ZAGRANICZNA II RP.

G/ PAKT RIBBENTROP - MOŁOTOWA

Pakt Ribbentrop-Mołotow - nazwa odnoszona zarówno do samego Paktu o Nieagresji pomiędzy III Rzeszą Niemiecką i Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich z 23 sierpnia 1939 r., jak i w szczególności do tajnego protokołu dodatkowego stanowiącego załącznik do tego Paktu.
Pakt został podpisany przez ministrów spraw zagranicznych obu państw - Joachima Ribbentropa i Wiaczesława Mołotowa, którzy w imieniu swoich przywódców, Adolfa Hitlera i Józefa Stalina, dokonali podziału Europy Środkowej i Wschodniej.

Pakt miał olbrzymie znaczenie dla obu przywódców. Hitlerowi zabezpieczał front wschodni w planowanej przez niego wojnie i atak na Polskę. Stalinowi zaś dawał czas na przygotowanie się do ewentualnej konfrontacji z Hitlerem oraz powiększał terytorium ZSRR.

Główne postanowienia:

Już w trakcie trwania II wojny światowej, 28 września 1939, kiedy doszło do spotkania nacierających z zachodu Niemców z nacierającą ze wschodu Armią Czerwoną, a los Polski był w tej kampanii przesądzony, doszło do doprecyzowania postanowień niemiecko-sowieckich. Podpisano w Moskwie traktat sowiecko-niemiecki o granicach i przyjaźni zwany drugim układem Ribbentrop-Mołotow.

Dokonano wówczas następujących modyfikacji: ZSRR zgodził się na odstąpienie Niemcom wschodniej części Mazowsza i Lubelszczyzny w zamian za zgodę Niemiec na oddanie Litwy do sowieckiej strefy wpływów. Wkrótce (10 października) Wileńszczyzna została przekazana Litwie w zamian za zgodę na stacjonowanie garnizonów radzieckich na jej terytorium. Podobne układy wymuszono 29 września i 5 października na Estonii i Łotwie.

C/ UKŁAD W RAPALLO

- układ zawarty niespodziewanie (z inicjatywy rosyjskiej) dnia 16 kwietnia 1922 roku o 1:15 między Niemcami, a Federacyjną Socjalistyczną Republiką Radziecką we włoskim mieście Rapallo. Został podpisany w trakcie trwania światowej konferencji gospodarczej w Genui (10 kwietnia - 19 maja), na której próbowano włączyć Rosję w obieg światowej gospodarki. Doszło wtedy do nawiązania stosunków dyplomatycznych i przerwania izolacji Rosji Radzieckiej na arenie światowej. Traktat przewidywał, iż Niemcy mogli bez przeszkód, a wbrew postanowieniom traktatu wersalskiego szkolić swoich lotników i tworzyć kadrę wojsk pancernych na poligonach i w bazach położonych w głębi państwa rosyjskiego. Umowa została poszerzona 29 lipca 1922 roku w wyniku zacieśniono współpracę w sprawach wojsk pancernych. Układ ten otwierał drogę do pełnej współpracy gospodarczej i politycznej Rosji i Niemiec. Postanowienia traktatu szybko rozciągnięto na inne republiki radzieckie, przełamując tym posunięciem, izolację nowych państw komunistycznych. Traktat ten został poszerzony tzw. układem berlińskim w 1926 roku. Był on przedłużany w latach 1931 i 1933.

UKŁAD W LOCARNO.

Zawarty w dniu 16 października 1925 roku. Układ ten jest uważany za porażkę polskiej polityki zagranicznej obozu przedmajowego. Traktat został zawarty przez przedstawicieli Belgii, Francji, Wielkiej Brytanii, Włoch i Niemiec. Postanowienia konferencji potwierdzili: Gustav Stresemann, Joseph Austen Chamberlain, Aristide Briand, Benito Mussolini, Edvard Beneš i Aleksander Skrzyński. Traktat ten zwany paktem reńskim gwarantował nienaruszalnosc granicy niemiecko-belgijskiej i niemiecko-francuskiej. W ten sposób Niemcy ostatecznie godziły się z wyznaczoną w Wersalu zachodnią granicą swojego terytorium. Jednocześnie układ ten podważał Ligę Narodów, jako tę, która miała strzec porządku i ładu w Europie, bowiem są potrzebne dodatkowe gwarancje bezpieczeństwa(pakt reński). To sprawiło, że Liga Narodów zaczęła tracić w oczach Polaków. Polacy dokładali wielkich starań, by na konferencji poruszono również sprawę granicy polsko-niemieckiej, jednak nie uzyskali wsparcia mocarstw zachodnich. Polska zawarła sojusz z Francją (polsko-francuski) lecz ten okazał się mało wartościowy. W obronie swych zachodnich granic Polska musiała odtąd liczyć jedynie na własne siły. Po kilku latach Piłsudski, który na słowa francuskiego ministra zapewniającego że Francja nie ustąpi Niemcom w sprawie Polski, odparł: "Nie, nie, niech mi Pan wierzy, ustąpicie, na pewno ustąpicie".

Postanowienia

Niemcy potwierdzały i gwarantowały nienaruszalność swoich granic z Belgią i Francją, a odmówiły zastosowania tego samego warunku w odniesieniu do granic z Polską i z Czechosłowacją. Stan ten groził, że w przyszłości Niemcy będą chciały te granice zmienić na swoją korzyść. Traktat lokarneński podważył zaufanie Polaków do Francji, która była naszym głównym sojusznikiem na mocy układu z 1921 roku, był też wyrazem wzrostu potęgi i znaczenia Niemiec na arenie międzynarodowej. W 1926 roku Niemcy przystąpiły do Ligi Narodów (co było głownym celem francuskiego ministra spraw zagranicznych - Brianda. Układy lokareńskie miały być wstępem do pozyskania Niemiec dla Ligi Narodów). Otrzymały też miejsce w Radzie Ligi , które dotąd posiadały jedynie W. Brytania, Francja, Włochy i Japonia. (Niemcy wystąpiły z Ligi w 1933r.) Fakt ten czynił Niemcy mocarstwem równorzędnym z pozostałymi. Jak powiedział sir Austin Chamberlain "Odtąd nie ma zwycięzców i zwyciężonych".

7. BILANS XX - LECIA - OSIĄGNIĘCIA I PORAŻKI II RP. Społeczeństwo, kultura i edukacja, mniejszości narodowe, gospodarka.

SPOŁECZEŃSTWO, MNIEJSZOŚCI NARODOWE.

Wg danych z 1921 r. II RP zamieszkiwało 32 mln obywateli, z tego aż 60% utrzymywało się z rolnictwa, co w tym czasie było już w Europie anachronizmem, gdyż odsetek rolniczej ludności wynosił 20 - 40%.

Polska była państwem wielonarodowym. Wg spisu z 1931 r. Polskę zamieszkiwało ok. 65% Polaków, 16% Ukraińców, 9,8% Żydów, 6,1% Białorusinów, 2,4% Niemców.

Polacy byli przeważnie rzymskimi katolikami,

Ukraińcy grekokatolikami lub prawosławnymi,

Białorusini prawosławnymi,

Żydzi wyznawali judaizm,

a Niemcy głównie protestantyzm.

Najwięcej problemów rodziła kwestia ukraińska. Większość Ukraińców znalazła się w Polsce wbrew swej woli i dążyła do stworzenia własnego państwa. Słabiej rozwinięta świadomość narodowa Białorusinów, jednak na ich terenach dominowała własność ziemska, co sprzyjało szerzeniu radykalnej propagandy społecznej i rozwojowi ruchu komunistycznego. Większość Niemców, ubolewających z utraty pozycji narodu marzyła o powrocie do Rzeszy. Najbardziej skłonni do współpracy z odrodzoną Polską byli Żydzi, choć to właśnie przeciw nim kierował się coraz ostrzejszy nacjonalizm ze strony Narodowej Demokracji. Antysemityzm rodził żydowską nieufność, a czasem wrogość do Polski.

SPADEK PO ZABORCACH

REFORMA ROLNA

Sejm Ustawodawczy podjął uchwałę o reformie rolnej w 1919 r., która pod wpływem wojny z bolszewikami stała się ustawą w 1920 r.- maksimum posiadanej ziemi 180-400 ha, nadwyżki podlegały parcelacji, chłopi nabywali ziemię za połowę wartości rynkowej

PRÓBY STABILIZACJI GOSPODARCZEJ

PROBLEMY GOSPODARCZE

OŻYWIENIE GOSPODARCZE

Od 1936 r. gospodarka zaczęła odczuwać skutki poprawy światowej koniunktury. Na światowych rynkach rosły ceny na artykuły rolne, wzrósł popyt na te towary. Ożywienie rynku rolnego przyniosło wzmożony popyt na artykuły przemysłowe. Produkcja zaczęła powoli rosnąć, stopniowo podnosiły się place i zmniejszała się liczba bezrobocia. Rząd stosował politykę interwencjonizmu państwowego w życiu gospodarczym. Opracowano 4-letni plan inwestycji państwowych przez Eugeniusza Kwiatkowskiego. Miał on być realizowany w latach 1936-40. Przewidywał inwestycje cywilne i wojskowe.

W 1937 r. podjęto decyzję o budowie Centralnego Okręgu Przemysłowego , zlokalizowanego w widłach rzek Wisły i Sanu, nazwanego trójkątem bezpieczeństwa. Do wiekszych ośrodków należały: Lublin, Radom, Kielce, Przemyśl, Sandomierz, Tarnów, Nowy Sącz, Rzeszów, Ostrowiec Świętokrzyski, Chełm Lubelski, Zamość.

W szybkim tempie zbudowano elektrownie w Rożnowie na Dunajcu, hutę żelaza w Stalowej Woli, zakłady zbrojeniowe w Radomiu i Sanoku, zakłady samolotowe w Mielcu i Rzeszowie, zakłady chemiczne w Dębicy.

Dla potrzeb armii pracowały fabryka armat w Stalowej Woli, materiałów wybuchowych w Dębicy oraz wszystkie zakłady metalowe i maszynowe. W Warszawie rozbudowały się zakłady samolotowe, samochodowe, sprzętu optycznego.

Produkcja przemysłowa wzrosła w 1938 r. o 20% a płace o 30%.

9. BUDOWANIE PODSTAW REŻIMU KOMUNISTYCZNEGO W POLSCE W LATACH 1944 -1947.
A. pierwsze lata istnienia PPR: 1942 - 1944.
B. ,,POLSKA LUBELSKA" 1944 - 1945.
C.TYMCZASOWY RZĄD JEDNOŚCI NARODOWEJ, powrót Mikołajczyka do kraju.
D. Walka komunistów ze zbrojnym podziemiem niepodległościowym i opozycją polityczną: sfałszowane referendum w 1946 roku oraz "wolne" wybory do Sejmu Ustawodawczego w 1947 roku.

A/ PIERWSZE LATA ISTNIENIA PPR: 1942 - 1944r.

Po napaści Niemiec na ZSRR Komintern zezwolił na reaktywowanie polskiej partii komunistycznej. Zorganizowano więc w Moskwie z przebywających w ZSRR komunistów polskich tzw. GRUPĘ INICJATYWNĄ (Nowotko, Finder, Fornalska, Mołojec i inni).

Grupa Inicjatywna zrzucona została do strefy okupowanej przez Niemców i tam nawiązywała kontakty z ugrupowaniami komunistycznymi w kraju. Tam też powołała PPR.

5.1.1942r - POLSKA PARTIA ROBOTNICZA - powołąna j/w przez Grupę Inicjatywną. Marceli Nowotka jako I sekretarz PPR.

III.1942r - PPR powołała zbrojne ramię orientacji prosowieckiej w kraju - GWARDIĘ LUDOWĄ.

1.1. 1943r - GWARDIA LUDOWA została przekształcona w ARMIĘ LUDOWĄ, na czele Michał ŻYMIERSKI.

21.7.1943r. - na mocy dekretu Krajowej Rady Narodowej Armia Ludowa połączyła się z I Armią Wojska Polskiego w ZSRR tworząc LUDOWE WOJSKO POLSKIE

B/ POLSKA LUBELSKA 1944 - 1945r

22lipiec 44 - początek Polski lubelskiej
28czerwiec 45-powołano do życia TRJN
22lipiec-ogłoszono manifest lipcowy, ogłoszony przez radio moskwa,został wywieszony w Chełmie-pierwsze wyzwolone miasto. Warunkiem ogłoszenia manifestu i powstania PKWN było potwierdzenie linii Curzona na zachodzie przez PKWN.
27lipiec-zostało to potwierdzone. Po wyzwoleniu od 2 sierpnia siedzibą PKWN był Lublin. Od samego początku powstania rządu PKWN rządom tym towarzyszył terror (NKWD i Polskiego Urzędu Bezpieczeństwa). Na czele PKWN stał Edward Osóbka-Morawski.
Terror-do Lublina władze NKWD skierowały Iwana Sierrowa, który w latach 40-41 był odpowiedzialny za zsyłki w państwach nadbałtyckich. Miał kierować deport ludności w Lublinie. Największy terror:Żołnierze AK i Wojska Polskiego.

Polska Lubelska-tereny między Bugiem a Wisłą. Gospodarka aż w 60% była zniszczona. Gospodarkę reorganizowało to, że w obiegu znajdowały się różne monety i nie można było określić ich wartości.

C/ TYMCZASOWY RZĄD JEDNOŚCI NARODOWEJ 28 VI 1945

Utworzony na mocy porozumień w Moskwie aliantów zachodnich z ZSRR.

Premier: EDWARD OSÓBKA - MORAWSKI.

V-ce premier: STANISŁAW MIKOŁAJCZYK I WŁADYSŁAW GOMÓŁKA.

TRJN miał stanowić rzekomą reprezentację wszystkich liczących się sił politycznych w Polsce.

Po ustaleniu zasad utworzenia TRJN Zachód cofnął uznanie dla rządu na emigracji (VII.1945 rozwiązanie londyńskiej RADY JEDNOŚCI NARODOWEJ, likwidacji uległy też potem Polskie Siły Zbrojne na zachodzie).

REFERENDUM LUDOWE 30 VI 1946r

Referendum ludowe 1946 - referendum przeprowadzone w Polsce 30 czerwca 1946 roku w oparciu o ustawę o przeprowadzeniu głosowania ludowego, uchwaloną przez Krajową Radę Narodową w dniu 28 kwietnia 1946 (Dz. U. Nr 15, poz. 105; zm. Dz. U. Nr 26, poz. 166). Miało być sprawdzianem popularności rządzących krajem komunistów i ich sojuszników.

Uczestniczącym w referendum zadano trzy, w znacznym stopniu ogólne pytania: zniesienie senatu, reformy społ-gosp., utrwalenie granicy zachodniej na Odrze i Nysie Łużyckiej.

Partie "Bloku" (PPR, PPS, SD, SL) rekomendowały głosowanie "3 razy TAK". PSL zdający sobie sprawę, iż gra idzie o zupełnie inną stawkę - a mianowicie niepodległość i niezawisłość Polski od Związku Sowieckiego - wbrew swoim przedwojennym postulatom wezwał do udzielenia negatywnej odpowiedzi na pierwsze pytanie. W kwestii przemian własnościowych ludowcom nie wypadało głosować na "nie" (reforma rolna!), zostałoby to z pewnością wykorzystane przez PPR dla ośmieszenia PSL-u wśród polskich chłopów. Wolność i Niezawisłość wzywało do odpowiedzi "nie" na pierwsze 2 pytania, zaś NSZ wezwały do głosowania na "nie" na wszystkie 3 pytania, duża część opowiedziała się za całkowitym odrzuceniem proponowanych zmian (w odniesieniu do pkt. 3 był to raczej protest wobec utraty kresów wschodnich na rzecz Związku Sowieckiego niż niechęć do przejęcia Wrocławia i Gdańska).

SEJM USTAWODAWCZY 19.1.1947
Sejm Ustawodawczy Rzeczypospolitej Polskiej - polski Sejm wybrany dnia 19 stycznia 1947 r. w sfałszowanych przez komunistów wyborach, powołany w celu przyjęcia nowej konstytucji, działający formalnie według zasad określonych w Konstytucji marcowej, do której wprowadził zmiany 19 lutego 1947 r. (patrz: tzw. Mała Konstytucja).

5 lutego 1947 r. sejm ten wybrał na stanowisko Prezydenta RP Bolesława Bieruta. Przy braku Senatu, stwierdzono dogodną komunistom niemożność przeprowadzenia wyboru prezydenta w trybie przewidzianym w art. 39 Konstytucji z 17 marca 1921, na tym samym posiedzeniu Sejm przyjął ustawę konstytucyjną o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej, na mocy której Prezydenta wybierał Sejm, nie zaś Zgromadzenie Narodowe.

22 lipca 1952 Sejm przyjął Konstytucję Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

10. EWOLUCJA WEWNĘTRZNA PRL-u: Od stalinizmu, do okresu „gierkowskiej liberalizacji”.

A/ Powstanie PZPR, „bitwa o handel”, plan 6-letni, nasilenie walki z Kościołem-aresztowanie Wyszyńskiego, początki stalinizacji.

POWSTANIE PZPR:

PLAN 3 - LETNI (1947 - 1949).

PLAN 6 - LETNI (1950 - 1955)

POCZĄTKI STALINIZACJI, CECHY PAŃSTWA STALINOWSKIEGO.

Polska w okresie stalinowskim była państwem uzależnionym politycznie i gospodarczo od ZSRR, panował kult Stalina oraz osiągnięć radzieckiej ekonomii, kultury, nauki. Jako kanon w sztuce narzucano ten zgodny z partyjnymi dogmatami, a mianowicie sztukę socrealistyczną. Partia kontrolowała działalność naukową, kreowaną na wzór radziecki (1952 - utworzenie Polskiej Akademii Nauk). Od 1954roku niewielkie poszerzenie swobód twórczych.

Miał miejsce wzrost terroru zmierzającego do zastraszenia społeczeństwa, masowe aresztowania i pokazowe procesy:

Duchowieństwa, partia chciała podporządkować sobie niejako Kościół (np. 1953-dekret lutowy-każda nominacja kościelna wymaga zgody władz) : 1953r. proces biskupa Kaczmarka, internowanie Wyszyńskiego.

Polityków: 1949r. proces Doboszyńskiego,

Oficerów przedwojennego WP,

Represje i czystki wewnątrz partii komunistycznej:

Wszechwładza Urzędu Bezpieczeństwa (tortury, wymuszenia, morderstwa).

Od 1954 roku publiczna krytyka łamania praworządności przez władze, stąd rozwiązanie MBP a utworzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.

B/ KONSTYTUCJA PRL 22 LIPCA 1952r.

Uchwalona 22 lipca 1952 roku.

Uznawała PRL za kraj demokracji ludowej.

Zadeklarowano uspołecznienie środków produkcji i monopol państwowy w handlu zagranicznym.

Poręczono ochronę własności osobistej obywateli.

Władzę państwa stanowiły: SEJM, RADA PAŃSTWA, RADY NARODOWE, RZĄD I MINISTERSTWA. (brak tu trójpodziału władzy).

Do najważniejszych obowiązków obywateli należały socjalistyczna dyscyplina pracy oraz czujność wobec wrogów.

C/ UKŁAD WARSZAWSKI 14 maja 1955r.

Podpisany został w WARSZAWIE przez ZSRR i kraje Demokracji Ludowej (Albania, Bułgaria, Czechosłowacja, Rumunia, NRD, Polskę, Węgry).

Deklarowano w nim przyjaźń, współpracę, pomoc wzajemną w wypadku napaści zbrojnej w Europie.

Najważniejsze Zjednoczone Dowództwo Wojsk Układu Warszawskiego objęli oficerowie radzieccy, jako pierwszy marszałek I. Koniew.

Siły układu skupiły 200 dywizji sowieckich oraz 81 dywizji państw satelickich.

Układ Warszawski ostatecznie rozwiązany 31 marca 1991 roku.

D/ 1956r. - PRZETASOWANIA PERSONALNE W PZPR, powrót Gomułki, „polski październik”.

Od początku 1956 roku zauważalny był w kraju rosnący ferment, w PZPR walka między zwolennikami i przeciwnikami destalinizacji, którą wywołało ujawnienie przez Chruszczowa zbrodni stalinowskich (tajny referat wygłoszony przez Chruszczowa na XX Zjeździe KPZR w lutym 1956 roku.).

W czerwcu 1956 roku POZNAŃSKI CZERWIEC, rewolta robotnicza stłumiona przy użyciu siły. Premier Cyrankiewicz zagroził przeciwstawianiu się władzy ludowej.

Październik 1956 roku - VIII Plenum KC PZPR - powrót Gomułki do władzy, potępienie nadużyć i wypaczeń okresu stalinowskiego, zapowiedź demokratyzacji bez naruszenia zasad socjalizmu oraz reform gospodarczych, zmiany personalne w aparacie państwowym partyjnym, wzrost niezależności Polski w stosunkach z ZSRR, liberalizacja polityki naukowej i kulturalnej.

21 października 1956 na VIII Plenum wybrano Gomułkę I Sekretarzem KC PZPR, a zwolennicy stalinizmu „przepadli”.

REZULTAT POLSKIEGO PAŹDZIERNIKA 1956.

E/ RZĄDY GOMUŁKI W LATACH 1956 - 1970, powrót do konfrontacji z Kościołem, układ z RFN z 1970.

11. SOLIDARNOŚĆ I STAN WOJENNY

A/ PIERWSZA SOLIDARNOŚĆ 8.1980 - 12.1981.

Okres ten przyniósł ożywienie społeczne, kulturalne i polityczne, rezultat upodmiotowienia społeczeństwa, tworzącego niezależnie od władz komunistycznych formy działania, np.: NSZZ Solidarność. Konflikt między NSZZ Solidarność a władzami chcącymi przywrócić kontrolę nad życiem społeczno-politycznym, który zakończył się STANEM WOJENNYM w grudniu 1981r.

TAKTYKA WŁADZ KOMUNISTYCZNYCH: Bojkotowanie przyjętych zobowiązań i porozumień, kampania propagandowa przeciwko Solidarności pod zarzutem działań na szkodę socjalizmu, oskarżanie jej o dezorganizację gospodarki kraju, szantaż perspektywą inwazji radzieckiej, represje. W tym czasie władze szykowały w ukryciu akcję wprowadzenia STANU WOJENNEGO.

VII 1980 - podwyżki wywołują w Warszawie protesty (URSUS), a także w Sanoku i Tarnowie.

VII - VIII. 1980 - fala strajków na cały kraj.

18.VIII.1980 - powstaje Komitet Strajkowy na Wybrzeżu, przewodniczącym Lech Wałęsa.

24.VIII.1980 - obrady IV Plenum KCPZPR, E.Babiuch rezygnuje z funkcji premiera, na jego stanowisko Józef Pinkowski, decyzja o negocjacjach z MKS-em.

30 VIII.1980 - V Plenum, uznanie przez władze postulatów strajkujących. Decyzja po rokowaniach Komisji Rządowej z MKS-em w Gdańsku.

31 VIII 1980 - podpisanie porozumień gdańskich (M.Jagielski-L.Wałęsa).

5-6 IX. 1980 - VI Plenum KC PZPR, odwołane, ze względu na „zły stan zdrowia” E.Gierka, I sekretarzem KC PZPR zostaje ST.Kania.

10.X.1980 - utworzenie i rejestracja Niezależnego Samodzielnego Związku Zawodowego Solidarność, na czele z Lechem Wałęsą.

11 II 1981 - nowym premierem Wojciech Jaruzelski, w expose prosi o 90 dni spokoju.

III 1981 - manewry wojsk Układu Warszawskiego na terenie Polski - SOJUSZ'81, demonstracja sił bratnich, sojuszniczych państw wobec Polaków.

19 III. 1981 - Prowokacja Bydgoska; działacze Solidarności pobici przez MO podczas obrad Wojewódzkiej Rady Narodowej

27 III 1981 - 4 godzinny strajk powszechny Solidarności, objął cały kraj.

VII. 1981 - IX Zjazd PZPR: Solidarność określona jako element systemu socjalistycznego, lecz po eliminacji skrajnych działaczy.

IX. 1981 - Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ Solidarność, posłanie ludzi pracy do Europy Wschodniej

16-18 X.1981 - VI Plenum KC PZPR, gen. Jaruzelski mianowany I sekretarzem KC PZPR (łączy najważniejsze funkcje państwowe), intensyfikacja przygotowań do decydującego starcia z opozycją).

11-12 XII.1981 - posiedzenie Komisji Krajowej NSZZ Solidarność w Gdańsku, deklaracja strajku powszechnego.

B/ STAN WOJENNY 13.XII.1981r i jego skutki.

Władzę objęło pozakonstytucyjne ciało, tzw. WOJSKOWA RADA OCALENIA NARODOWEGO z gen. Wojciechem Jaruzelskim na czele.

DZIAŁANIA OPOZYCJI W LATACH 1982 - 1983.

ŚWIAT WOBEC STANU WOJENNEGO W POLSCE:

ZNIESIENIE STANU WOJENNEGO

KONSEKWENCJE STANU WOJENNEGO

C/ POLITYKA KOMUNISTÓW WOBEC OPOZYCJI W LATACH 1983 - 1989. Wydarzenia w Lubiniu w 1982 r., morderstwo ks.Popiełuszki w 1984r., działalność „nieznanych sprawców”.

Po zniesieniu stanu wojennego ograniczono zasięg represji, przywracano swobody obywatelskie przy jednoczesnym dążeniu władz do zachowania kontroli nad życiem publicznym.

Reaktywowano rozwiązane w latach 1982 - 1983 organizacje społeczne, przy jednoczesnym podporządkowaniu ich władzom:

Ksiądz Popiełuszko zamordowany przez oficerów Służby Bezpieczeństwa. Zbrodnia ta, której inicjatorów nie wykryto, zwróciła po raz kolejny uwagę na przestępczy charakter działań MSW, powodując dalszą kompromitację moralną systemu.

  1. KSZTAŁTOWANIE SIĘ III RP: 1989-1991

    1. „Okrągły Stół” geneza i najważniejsze postanowienia

Rozmowy Okrągłego Stołu - rozmowy prowadzone przez przedstawicieli władz PRL i opozycji, w wyniku których rozpoczęła się transformacja ustrojowa. Rozmowy rozpoczęły się 6 lutego 1989, a zakończyły 5 kwietnia tego samego roku. Prowadzone były w kilku miejscach, a ich rozpoczęcie i zakończenie odbyło się w Pałacu Namiestnikowskim (obecnie Prezydenckim) w Warszawie. W obradach wszystkich zespołów brały udział 452 osoby. Pomysł zorganizowania rozmów między władzą a opozycją pojawił się na kilka miesięcy przed rozpoczęciem obrad. Idea zorganizowania Okrągłego Stołu została po raz pierwszy sformułowana 31 sierpnia 1988 r. podczas spotkania gen. Kiszczaka z Lechem Wałęsą. Warunkiem rozpoczęcia obrad miało być wygaszenie fali zorganizowanych przez „Solidarność” strajków.

Obrady toczone były w trzech głównych zespołach:

Postanowienia

Uczestnicy: Strona rządowa i opozycyjna.

OKRĄGŁY STÓŁ - 1989r., WYBORY KONTRAKTOWE, czerwiec 1989r.

WYBORY KONTRAKTOWE 4 CZERWCA 1989r, wybór Jaruzelskiego na prezydenta PRL.

SEJM KONTRAKTOWY - potoczna nazwa Sejmu PRL X kadencji wybranego 4 i 18 czerwca 1989 r. Szerzej również używana na określenie całego parlamentu (Sejmu X i Senatu I kadencji) obradującego w latach 1989 - 1991. Kadencja tego parlamentu przypadła na kres istnienia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i zapoczątkowała demokratyczną III Rzeczpospolitą.

Sejm kontraktowy był efektem zawartego 5 kwietnia 1989 roku porozumienia kończącego obrady Okrągłego Stołu. Nazwę swoją zawdzięcza swoistemu kontraktowi: podczas gdy wybory do Senatu miały być całkowicie wolne i demokratyczne, w Sejmie jedynie 35% miejsc (161 mandatów, przeznaczonych dla kandydatów bezpartyjnych) było obsadzanych w wolnych wyborach, reszta (w tym 35 miejsc z listy krajowej) była zagwarantowana dla PZPR i partii sojuszniczych (ZSL, SD) oraz trzech stronnictw katolickich - Stowarzyszenia "PAX", Unii Chrześcijańsko-Społecznej i Polskiego Związku Katolicko-Społecznego.

C) Powstanie rządu Mazowieckiego i jego polityka.

Tadeusz Mazowiecki, (ur. 18 kwietnia 1927 r. w Płocku) - polski publicysta, działacz społeczny i polityk, związany pierwotnie z Unią Demokratyczną, później Unią Wolności, obecnie Partia Demokratyczna - demokraci.pl; pierwszy premier III Rzeczypospolitej w latach 1989-1991.

Poseł na Sejm PRL ("Znak"), poseł na Sejm RP (UD, potem UW).

Od 1988 uczestniczył w rozmowach w Magdalence. Jako zwolennik przejęcia władzy z rąk PZPR na drodze rokowań aktywnie uczestniczył w rozmowach "Okrągłego Stołu" i stał się jednym z głównych architektów porozumienia, na mocy którego 4 czerwca 1989 odbyły się częściowo wolne wybory. 17 sierpnia Mazowiecki spotkał się z Lechem Wałęsą, który zaproponował mu objęcie stanowiska premiera. We wrześniu 1989 utworzono rząd, na którego czele stanął Mazowiecki.

W trakcie swojego pierwszego wystąpienia sejmowego w roli premiera Mazowiecki zasłabł, nie okazało się to jednak złą wróżbą. Rząd Mazowieckiego zdołał w krótkim czasie przeprowadzić wiele fundamentalnych reform. Gruntownie zmieniono ustrój polityczny, wprowadzono pełen zakres swobód obywatelskich, system wielopartyjny, zmieniono godło i nazwę państwa (z PRL na RP). 29 grudnia 1989 przeprowadzono gruntowną zmianę konstytucji, na mocy której m.in. usunięto preambułę, napisano od nowa treść rozdziałów o ustroju politycznym i gospodarczym, wzmocniono pozycję związków zawodowych i wprowadzono jednolite pojęcie własności. Dzięki tym zmianom możliwe stało się przeprowadzenie transformacji gospodarczej. Pakiet reform rządu Mazowieckiego, określany od nazwiska głównego twórcy planem Balcerowicza, umożliwił zduszenie hiperinflacji, restrukturyzację gospodarki, wprowadzenie mechanizmów rynkowych i prywatyzacji.

W swoim sejmowym exposé Tadeusz Mazowiecki mówił o "grubej linii" przechrzczonej później przez media na "grubą kreskę". W oryginale miała oznaczać ona brak odpowiedzialności jego rządu za szkody poczynione w gospodarce przez poprzednie rządy. Przez krytyków Mazowieckiego cytat ten wykorzystywany jest obecnie do określenia domniemanej pobłażliwości ówczesnego rządu dla byłych działaczy politycznych PRL i podległych im służb bezpieczeństwa. Faktem jest, że w rządzie Mazowieckiego resorty siłowe (Spraw Wewnętrznych i Obrony) były kontrolowane przez ludzi reżimu, a pozostająca pod nadzorem ministra Czesława Kiszczaka Służba Bezpieczeństwa kontynuowała inwigilację tej części opozycji, która była przeciwna porozumieniom "Okrągłego Stołu" oraz niszczyła bez większych przeszkód własne archiwa. Dopiero kilka miesięcy po objęciu przez Tadeusza Mazowieckiego urzędu premiera Służba Bezpieczeństwa została rozwiązana, a Czesław Kiszczak ustąpił ze stanowiska.

D) WOJNA NA GÓRZE, czyli dekompozycja obozu solidarnościowego, wybory prezydenckie w 1990 roku.

Wojna na górze - popularna nazwa konfliktu między Lechem Wałęsą a grupą wcześniej związanych z nim polityków, którzy później utworzyli ugrupowanie ROAD, z którego w dużym stopniu wywodzi się obecna Partia Demokratyczna (A. Michnik, B. Geremek, T. Mazowiecki)

Tłem politycznym konfliktu była krytyka poczyniań rządu Mazowieckiego przez znaczną część środowisk wywodzących się z NSZZ Solidarność, wcześniej wspierających powstanie tego rządu.

Bezpośrednim efektem tego konfliktu było:

F/ Pierwsze wolne wybory parlamentarne w 1991 r

Wybory parlamentarne w Polsce w 1991 r. odbyły się 27 października 1991 roku. Były to pierwsze w Polsce po II wojnie światowej wolne wybory parlamentarne.

Wybory do Sejmu I kadencji

W wyborach do Sejmu obowiązywała ustawa z dnia 28 czerwca 1991 r. - Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 59, poz. 252), która weszła w życie z dniem ogłoszenia (3 lipca).
Stanowiła ona, iż: "Wybory posłów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej są powszechne, bezpośrednie, równe i wolne oraz przeprowadzane w głosowaniu tajnym".

Listy kandydatów .
Okręg wyborczy obejmował od 7 do 17 mandatów; stanowił on - w zależności od liczby mieszkańców - obszar województwa (18 okręgów), obszar 2 bądź 3 województw (14 okręgów) bądź część obszaru województwa (w województwie warszawskim: m. st. Warszawa oraz pozostała część województwa; w województwie katowickim - okręgi: Sosnowiec, Katowice i Gliwice). Dla zarejestrowania okręgowej listy kandydatów na posłów było wymagane zebranie 5 tys. podpisów wyborców zamieszkałych w danym okręgu. Zarejestrowanie list w 5 okręgach (bądź łączne zebranie podpisów 50 tys. podpisów) upoważniało do dalszgo rejestrowania list bez zbierania podpisów. Z wymogu tego były wyłączone komitety wyborcze mniejszości narodowych (wystarczała rejestracja list w 2 okręgach bądź 20 tys. podpisów; z zapisu tego skorzystały: Mniejszość Niemiecka, Białoruski Komitet Wyborczy oraz Wyborczy Blok Mniejszości (grupujący obywateli RP pochodzenia litewskiego, ukraińskiego oraz słowackiego).
Pozostałe 69 (460-391) mandatów obsadzano z list ogólnopolskich; warunkiem uprawniającym do zgłoszenia takiej listy było zarejestrowanie list okręgowych w co najmniej 5 okręgach; z warunku tego były zwolnione komitety wyborcze mniejszości narodowych.

Podział mandatów

Wyborca zakreślał (stawiał krzyżyk) przy nazwisku preferowanego kandydata. Oddany głos był zaliczany najprzód jako głos na okręgową listę kandydatów; w przypadku, gdy lista uzyskała mandat(y), posłami zostawali kandydaci, na których oddano największą liczbę głosów.
Mandaty w okręgach przyznawano wg ordynacji proporcjonalnej, spośród 6980 kandydatów zarejestrowanych na 934 listach. Głosy w okręgach przeliczano na mandaty metodą Hare-Niemeyera, nie było przy tym wymagane przekroczenie żadnego progu wyborczego.
Mandaty z list ogólnopolskich (zarejestrowano ich 16) przydzielano proporcjonalnie zmodyfikowaną metodą Sainte-Laguë; mogły je uzyskać komitety, które uzyskały co najmniej 5% głosów w skali kraju lub zdobyły mandaty w co najmniej 5 okręgach.

Listy zblokowane

W Ordynacji wyborczej z 1991 r. wprowadzono osobliwą instytucję (z)blokowania list. Mianowicie, po zarejestrowaniu okręgowych list kandydatów, lecz nie później niż 38 dnia przed dniem wyborów, pełnomocnicy zainteresowanych komitetów wyborczych mogli złożyć wspólne oświadczenie wobec okręgowej komisji wyborczej w sprawie sumowania głosów oddanych w okręgu wyborczym na ich listy jako podstawy łącznego uczestniczenia tych list w podziale mandatów (blokowanie list kandydatów).
Per analogiam dotyczyło to również list ogólnopolskich.
Bloki wyborcze w okręgach wyborczych tworzone były przez:

Wyniki głosowania i wyniki wyborów

Frekwencja w wyborach do Sejmu wyniosła 43,20%; głosów nieważnych było 5,63%.
Uprawnionych do głosowania było 24.769.257 osób Spośród 111 zarejestrowanych komitetów wyborczych mandaty uzyskało 29 (z tym, że 11 komitetów uzyskało po 1 mandacie).
Poniższa tabela zawiera wyniki głosowania w skali kraju (ujęto te jedynie komitety wyborcze, które uzyskały mandaty; dodana nazwa miasta oznacza, iż dany komitet zarejestrował tylko jedną listę w odnośnym okręgu wyborczym).

13. III RP W LATACH 1991 - 2000.

A) Jan Olszewski, jego rząd 1992r. i druga „wojna na górze” (konflikt z Lechem Wałęsą).

Jan Ferdynand Olszewski (ur. 20 sierpnia 1930 r. w Warszawie) - polski polityk, adwokat, publicysta, obrońca w procesach polskich opozycjonistów z lat PRL-u, premier Polski w latach 1991-1992, sędzia Trybunału Stanu.

Uczestnik obrad "Okrągłego Stołu" (jako ekspert strony solidarnościowej ds. reformy prawa i sądów). Po objęciu przez Lecha Wałęsę urzędu prezydenta i dymisji rządu Mazowieckiego w 1990 powierzono mu misję sformowania rządu, z której jednak po krótkim czasie zrezygnował, następnie był członkiem Komitetu Doradczego przy Lechu Wałęsie (1991). Premier RP w latach 1991-1992 (zob. rząd Jana Olszewskiego). Przez pewien czas zastępca przewodniczącego Trybunału Stanu. W latach 1991-1993 i od 1997 poseł na Sejm RP. Po wystąpieniu z Porozumienia Centrum, współzałożyciel Ruchu dla Rzeczypospolitej (RdR) i jego przewodniczący. W 1995 roku uzyskał dobry wynik (4 miejsce) w wyborach prezydenckich - 6,86% poparcia- 1 225 453 głosów

W tym samym roku założył partię Ruch Odbudowy Polski (ROP) - bardzo popularną przez pewien czas w sondażach. W wyborach w 1997 r. poniosła ona klęskę, uzyskując zaledwie 5,55% głosów (niewiele ponad próg wyborczy), Olszewski uzyskał jednak mandat posła na Sejm. Kandydował na urząd Prezydenta w wyborach 2000 roku, wycofał się jednak przed dniem głosowania, udzielając poparcia Marianowi Krzaklewskiemu. W wyborach do Sejmu w 2001 roku wybrany w Warszawie z listy Ligi Polskich Rodzin, w 2002 roku wystąpił z klubu LPR.

Wraz z Antonim Macierewiczem przed wyborami w 2005 roku stworzył prawicową partię Ruch Patriotyczny, która w wyborach do Sejmu uzyskała 1,05% głosów. Sam Olszewski kandydował na senatora w Warszawie, uzyskując 123 tys. głosów (16,22%, 6. miejsce).

W latach 1989-1991 i 2005-2006 zastępca przewodniczącego Trybunału Stanu. Od kwietnia 2006 jest doradcą prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego

B) Rząd Hanny Suchockiej

Rząd Hanny Suchockiej - gabinet pod kierownictwem premiera Hanny Suchockiej, powołany przez prezydenta Lecha Wałęsę 11 lipca 1992 po niepowodzeniu misji utworzenia rządu przez Waldemara Pawlaka. 28 maja 1993 Sejm RP na wniosek NSZZ Solidarność, większością jednego głosu uchwalił wotum nieufności dla rządu Hanny Suchockiej. 29 maja 1993 prezydent Lech Wałęsa w wyniku uchwalenia wotum nieufności bez jednoczesnego dokonania wyboru nowego premiera przez Sejm, skorzystał ze swoich konstytucyjnych uprawnień (na podstawie Małej Konstytucji), nie przyjął dymisji rządu Hanny Suchockiej i rozwiązał parlament.

Rząd Hanny Suchockiej działał bez kontroli parlamentarnej do 26 października 1993, kiedy po wyborach parlamentarnych prezydent Lech Wałęsa powołał rząd Waldemara Pawlaka (premier Suchocka złożyła dymisję na ręce prezydenta Wałęsy 18 października). Sejm II kadencji powołał Komisję Nadzwyczajną do Zbadania Działalności Rządu w okresie od 30 maja do 14 października 1993 r.; jedną z rozpatrywanych spraw było podpisanie Konkordatu ze Stolicą Apostolską.

Doświadczenie związane z działalnością rządu niekontrolowanego przez Sejm zaowocowało wprowadzeniem w nowej Konstytucji skrócenia kadencji zamiast rozwiązania Izb.

Skład rządu:

Wybory parlamentarne w Polsce 1993

Wybory parlamentarne w Polsce w 1993 r. odbyły się 19 września 1993 roku.

Wybory do Sejmu II kadencji [edytuj]

W wyborach do Sejmu w okręgach wg ordynacji proporcjonalnej wybierano 391 posłów. Mandaty dzielono metodą d'Hondta pomiędzy komitety, które uzyskały co najmniej 5%, a w przypadku koalicyjnych komitetów wyborczych (KKW) - 8% głosów. Z progu tego zwolnione były komitety wyborcze organizacji mniejszości narodowych.
Pozostałe 69 mandatów obsadzano z list ogólnopolskich, na których kolejność kandydatów ustalały same komitety. Mandaty z list tych przydzielano proporcjonalnie metodą d'Hondta; mogły je uzyskać komitety, które uzyskały co najmniej 7% głosów. Mandaty uzyskiwali posłowie z najwyższych pozycji na listach (z pominięciem tych, którzy zostali wybrani w okręgach wyborczych).

Frekwencja w wyborach do Sejmu wyniosła 52,08%.
Wyniki komitetów, które dostały się do Sejmu

Wybory prezydenckie w Polsce 1995

Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w 1995 r. odbyły się 5 listopada (I tura) i 19 listopada (II tura). O urząd prezydenta ubiegało się początkowo 17 kandydatów, jednak Leszek Moczulski, Marek Markiewicz i Bogdan Pawłowski wycofali swe kandydatury przed wyborami na rzecz Lecha Wałęsy, zaś Lech Kaczyński zrezygnował na rzecz Jana Olszewskiego. Frekwencja wyborcza w 1. turze wyniosła 64,70%, a w ponownym głosowaniu — 68,23%.

Po wyborach wiele osób domagało się ich unieważnienia z powodu podania przez zwycięzcę fałszywych informacji o swoim wykształceniu (podał, że ma wyższe, choć miał tylko średnie), Sąd Najwyższy 9 grudnia uznał jednak, że nie mogło to wpłynąć na wynik wyborów.

13. d) Rząd Jerzego Buzka

W latach 1997-2001 premier rządu koalicji AWS - UW, potem mniejszościowego rządu AWS. Kierowany przez niego rząd wprowadził cztery ważne reformy (emerytalna, zdrowia, administracji i oświaty), których wdrożenia zaniechały poprzednie rządy. Kontrowersyjne okazało się jednoczesne wdrażanie tylu reform oraz błędy przy ich realizacji.

Pośpiech we wprowadzaniu reform dyktowała koncepcja, że każda zmiana wywoła niezadowolenie społeczne, a zakończone reformy same się obronią jeszcze przed następnymi wyborami. Ten zamiar w opinii większości wyborców nie udał się.

Powodem opóźnień w przeprowadzaniu reform było postawienie na czele resortów i urzędów państwowych ludzi, którzy okazali się niekompetentni i nieudolni (często wymieniani są tu np. Wojciech Maksymowicz czy Stanisław Alot), partyjniactwo uprawiane przez część działaczy AWS, wzrastająca korupcja i nepotyzm (zasada TKM) oraz gorsza niż w poprzednich latach sytuacja gospodarcza (wzrost bezrobocia, spadek wzrostu gospodarczego, coraz niższy wzrost PKB, konieczność wdrażania norm unijnych).

Wszystko to spowodowało wyjątkowo niską popularność AWS i samego premiera przed wyborami w 2001. Gabinet ostatecznie pogrążyła informacja ministra finansów Jarosława Bauca na temat ogromnej dziury budżetowej wynoszącej około 90 miliardów złotych.

Rząd Jerzego Buzka ma na swoim koncie sukcesy jeśli chodzi o politykę zagraniczną - za jego kadencji udało się rozpocząć negocjacje unijne, wynegocjować korzystny dla Polski sposób liczenia głosów w Radzie Ministrów UE (Nicea), przystąpić do NATO oraz podpisać umowę o dostawach gazu z Norwegii i Danii. Za porażkę rządu można zaś uznać nieprzeprowadzenie reprywatyzacji (ustawę zawetował prezydent Aleksander Kwaśniewski), brak uporządkowania ustaw podatkowych (ustawa o PIT została zawetowana przez Aleksandra Kwaśniewskiego natomiast program redukcji CIT z 36% do 24% udało się przeforsować) oraz klęskę idei tzw. powszechnego uwłaszczenia.

W grudniu 2000 po dymisji Mariana Krzaklewskiego Jerzy Buzek został przewodniczącym AWS - jego pozycję osłabiał niewielki autorytet w niektórych kręgach AWS oraz fakt, iż obok niego powołano dodatkowych przewodniczących reprezentujących poszczególne partie koalicji AWS (tzw. kwartet).

Po wyborach w 2001

Koalicja Jerzego Buzka nie weszła we wrześniu 2001 do parlamentu, osiągając wynik 5,60% nieuprawniający do otrzymania mandatów w Sejmie, przy progu wyborczym wynoszącym 7,00%. Po wyborach Buzek zrzekł się urzędu szefa ugrupowania ustępując Mieczysławowi Janowskiemu.

W listopadzie 2003 Jerzy Buzek stał się inicjatorem powstania nowej centrowej partii politycznej, powstałej na bazie Ruchu Społecznego (dawna nazwa RS AWS).

1991.

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1999

Październik 2000 - wybory prezydenckie, zwycięża ponownie Kwaśniewski przed Olechowskim i Krzaklewskim.

26


Wyszukiwarka