Problem granicy polsko-niemieckiej rok 1990
Wydawało się, że sprawa jest prosta. Układ zgorzelcki - o wytyczeniu ustalonej i istniejącej polsko-niemieckiej granicy państwowej potwierdzający istniejącą granice na Odrze i Nysie Łużyckiej podpisany z NRD 6 czerwca 1950r.
W 1990 następuje zjednoczenie Niemiec -> tak naprawdę było to przystąpienie NRD do RFN (sukcesja, również w odniesieniu do traktatów). W Niemczech panowała opinia, że nowe państwo nie jest związane żadnymi traktatami NRD. RFN twierdziło że państwowość Niemiecka została zachowana od XIX w. Chodziło o terytorium - przyjmuje się że teryt. Niemiec, to teryt. byłej Rzeszy mimo, że RFN i NRD to dwa oddzielne państwa. Po II w.ś. mocarstwa przejęły odpowiedzialność za Niemcy - pakt bolońsko-paryski. Uznano, że głównym celem jest zjednoczenie Niemiec, a ustalenie granic jest odkładane do tego czasu. Podważany jest traktat poczdamski (zgodnie z którym wsch. Granica przebiega na Odrze i Nysie), bo Niemcy nie były jego stroną.
W latach 70 podpisaliśmy z RFN układ o normalizacji stosunków, ale wiązał on Niemcy do czasu zjednoczenia. W ustawie zasadniczej państwowość niemiecka była ujęta tylko w formie prowizorycznej. Dawny art. 25 dot. udziału w UE mówił w jakich landach konstytucja obowiązuje, a w reszcie będzie obowiązywała po zjednoczeniu. Widniał też zapis o „terenach pod obcą administracją” tj. zach Polska i Prusy wsch. Państwo Niemieckie po zjednoczeniu miało po raz kolejny wypowiedzieć się na temat tych umów. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego RFN z 1972 r. w sprawie polsko-niemieckiego traktau granicznego odraczał ostateczne uznanie wschodniej granicy do podpisania traktatu pokojowego. Przy czym żaden liczący się niemiecki polityk nie wysunął wobec Polski roszczeń terytorialnych. W 10-punktowym planie zjednoczenia Niemiec, który ogłosił Kohl brakowało deklaracji o ostatecznym uznaniu trwałości granic, co wywołało niepokój w Polsce. Wprawdzie Kohl podczas spotkania z Mazowieckim, że granica zostania taka jaka jest, ale nie było to oficjalne.
W lutym 1990r na konferencji ottawskiej przedstawiciele czterech mocarstw wyrazili zgodę na zjednoczenie RFN i NRD w jeden organizm państwowy i zdecydowali, iż szczegółowe ustalenia zapadną podczas nast. konf. z udziałem obu państw niemieckich. Polska ubiegała się o możliwość uczestniczenia w rozmowach. Uzyskała zgodę, ale Kohl chciał żeby mogła się tylko konsultować. Polska przygotowała projekt traktatu potwierdzającego stałość granic. Zawierał on też postulat ważności umów międzyn. zawieranych między Polską a NRD i RFN, także po zjednoczeniu tych państw. Bonn nie wyraziło na to zgody i przyjęto jedyni deklaracje ws. nienaruszalności granic.
Przed rozpoczęciem rozmów „2+4” do których zaproszono Polskę, msz Skubiszewski zaproponował aby traktat graniczny zaczął obowiązywać nie później niż wejście w życie uregulowań konf. 2+4. Niemcy odebrali to jako chęć opóźnienia procesu zjednoczenia. Po wyjaśnieniu nieporozumień przystano na podpisanie traktatu w najszybszym możliwym czasie po powstaniu jednego państwa niemieckiego. Podczas spotkania Paryskiego 17 lipca 1990r. 4 mocarstwa zgodziły się wraz z Niemcami, że granice zjednoczonych Niemiec będą miały ostateczny charakter i nikt nie może wysuwać roszczeń odnośnie tej materii. We wrześniu 1990r. w Moskwie podpisano „Traktat o ostatecznej regulacji w odniesieniu do Niemiec” mówiący m.in. o stałości granic. 3 października doszło do ostatecznego zjednoczenia Niemiec, a 14 listopada 1990r. podpisano polsko-niemiecką umowę graniczną. Zaś 17 czerwca 1991r. traktat o dobrosąsiedztwie.
Każda ze stron inaczej interpretuje powstanie granic: Polska uważa że miało to miejsce w 1945r i ziemie te są częścią suwerenna państwa polskiego, zaś Niemcy - w 1990r. i mają status ziem okupowanych. Płaszczyzna uniwersalna - kwestia ONZ - nie było zainteresowane granicą Pl-Niem, jednoczeniem się Niemiec. ONZ żyło innymi problemami (Kuwejt, Jugosławia). To okres kiedy Europa stała u progu wielkich zmian - T. z Mastrichtt.
Oficjalne cele polityki zagranicznej widoczne w corocznym expose MSZ 1990r.:
- utwierdzenie suwerenności
- wzmacnianie pozycji państwa
- nastawienie się na Europę Zach.
- budowanie bezpieczeństwa
Były też opcje prorosyjskie i oparcia współpracy na Europie Śr., NATO i innych skrajnościach.
Opcja Giedroycia - aby nie pchać się na zachód za wszelką cenę, wszystko dwukrotni rozważyć
Ważna kwestia - wyjście z PL wojsk rosyjskich
Struktury prowadzące politykę zagraniczną:
Prezydent, rząd, premier, sejm (komisje, dyplomacja parlamentarna), MSZ, większość ministerstw (komórki ds. współpracy z zagranicą), służby specjalne
O polityce zagranicznej decydują organy wymienione w konstytucji. Możliwa jest sytuacja kohabitacji - politykę prowadzi i prezydent i rząd z różnych opcji polit. Głównym organem przeważnie jest rząd w zależności od zakresu konstytucji - inne ośrodki osłabiają te uprawnienia.
Konstytucja:
Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej:
- zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,
- sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi,
- zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe,
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej; czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.
Art. 133.Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych:
1) ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i Senat,
2) mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych,
3) przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych.
Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy międzynarodowej może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z Konstytucją.
Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem.
Ministerstwo Spraw Zagranicznych - jeden z najważniejszych resortów w polskim rządzie zajmujący się polityką zagraniczną. Do zadań Ministra Spraw Zagranicznych RP należy:
utrzymywanie dobrych stosunków Polski z innymi państwami oraz organizacjami międzynarodowymi
reprezentowanie i ochrona interesów Polski i jej obywateli
współpraca z Polonią
promocja Rzeczypospolitej Polskiej i języka polskiego
ustalanie organizacji i kierowanie działalnością przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych
kierowanie działem administracji rządowej, sprawy zagraniczne
obsługa Komitetu do Spraw Europejskich
Składa się z departamentów: prawa UE, komitetu ds. europejskich, polityki ekonomicznej, Afryki i bliskiego wschodu, Azji i Pacyfiku, ameryki, europy, dyplomacji publicznej, konsularny.
Prowadzenie pz w Polsce jest zadaniem kolegialnym, rząd jest głównym organem, który ją kreuje. Sformułowane jest to w konstytucji jednoznacznie, ale prezydent i rząd często kłócą się w tej materii. Głowa państwa ma ograniczone uprawnienia - reprezentatywny charakter prezydenta, ratyfikuje umowy, powołuje ambasadorów. Szereg kompetencji jest określonych przez stwierdzenie reprezentatywności państwa dlatego zdarza się, że prezydent wdziera się w uprawnienia rządu. Powinna być widoczna wyraźna współpraca pomiędzy dwoma ośrodkami władzy.
Kompetencje generalne określone są w konstytucji - większość posiada rząd. Kompetencje prezydenta należy interpretować wąsko, ale nie można mu ich odbierać. Powinien on współpracować z rządem. Jedne kompetencje są określone jasno i jednoznacznie. Ratyfikacja umów międzynarodowych (art.90) przekazujących niektóre kompetencje organów władzy państwowej organom międzynarodowym, zastrzeżona jest dla Prezydenta RP, po uprzedniej zgodzie wyrażonej w formie ustawy podjętej kwalifikowaną większością głosów przez Sejm i Senat lub w wiążącym referendum ogólnokrajowym.
Decyzję o wyborze formy wyrażenia zgody na ratyfikację przez Prezydenta RP umowy międzynarodowej podejmuje Sejm mocą uchwały podjętej bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy konstytucyjnej liczby posłów.
W wypadku zgody wyrażonej w ustawie, na prezydenta zostanie nałożony obowiązek ratyfikacji z dniem wejścia w życie ustawy, zaś w wypadku referendum obowiązek ten zostanie nałożony z dniem publikacji w Dzienniku Ustaw obwieszczenia Państwowej Komisji Wyborczej wyników głosowania referendalnego.
W przypadku sporów ustawy z konwencją interpretacja powinna przebiegać na korzyść prezydenta. Stoi on na straży państwowości polski i jej suwerenności. Jednak pojęcie suwerenności nie nadąża za współczesnością - zacierają się granice państw narodowych (działa szereg org. ponadnarodowych - granice zanikają). Na teryt. państwa funkcjonują nie tylko narody ale również mniejszości narodowe, obcokrajowcy, którzy otrzymują szereg uprawnień - w UE możliwość udziału w wyborach. Uczestnictwo w OM ogranicza suwerenność i podmiotowość, a tym samym państwowość. Prawo międzyn. Nigdy nie nadąża za współczesnością. Prezydent nie może blokować integracji, bo stoi na straży suwerenności. Musi pilnować, abyśmy na skutek tych procesów nie popadli w jednostronną zależność. Bezpieczeństwo kiedyś rozumiane tylko w kategoriach wojskowych, teraz powinno brać pod uwagę również energetykę itp. Konstytucja narzuca prezydentowi rolę inicjatora i jednocześnie cenzora. Dostaje on misje, ale nie dostaje narzędzi do uprawiania polityki. Musi współpracować z rządem jeśli chce zrealizować swoje wizje. Ma prawo do powoływania ambasadorów resztę może robić tylko w porozumieniu z rządem. Może tworzyć koncepcje, projekty ustaw i przedkładać je RM. Rolą prezydenta jest tworzenie wizji i ram polit. zagr. Które przedstawia rządowi i realizuje we współpracy z nim. Problem kancelarii prezydenta polega na tym, że zrobiono sobie przechowalnie ludzi, którzy stracili stanowiska. Nie angażuje się młodych z pomysłami.
Stopień dyplomatyczny - stopień nadawany członkom personelu dyplomatycznego przez ministerstwo spraw zagranicznych państwa, które wysyła dyplomatów. Stopnie określają rangę, pozycję w hierarchii i zakres pracy danego dyplomaty.
Dla szefów placówek dyplomatycznych:
ambasador nadzwyczajny i pełnomocny,
poseł nadzwyczajny i pełnomocny,
minister pełnomocny,
chargé d'affaires en pied,
chargé d'affaires ad interim (chargé d'affaires nie potrzebują akredytacji danego państwa).
Dla członków personelu dyplomatycznego: radca minister, radca, I, II i III sekretarz, attaché.
Najniższym stopniem jest attaché. Stopnie dyplomatyczne nie są stanowiskami pracy, tylko rangami, toteż może się zdarzyć, że na danej placówce będzie trzech radców i ani jednego attaché.
Dzisiaj polityka zagraniczna jest prowadzona bardzo szeroko. Powszechnym pojęciem jest dyplomacja parlamentarna - wydanie zgody na ratyfikację, ustalanie budżetu MSZ, kontrola za pomocą interpelacji poselskich skierowanych do msz. Przy parlamencie działa Komisja Sprawa Zagranicznych, ds. łączności Polaków z zagranicą (Senat).
W zakresie pz funkcjonują różne ministerstwa np. MON - polit. bezp. Wojsko jest też formą działania na arenie międzyn. Realizuje zadania, uczestniczy w negocjacjach umów ws bezpieczeństwa. Posiada departamenty attache wojskowych.
Droga Polski do UE
Negocjacje akcesyjne rozpoczęły się 31 marca 1998 roku. Podzielone zostały na dwa etapy. Pierwszy tzw. screening, polegał na dwustronnym i wielostronnym przeglądzie ustawodawstwa, które obowiązywało w poszczególnych sektorach gospodarki. Drugi etap to przedstawienie stanowiska negocjacyjnego Polski, które na początku tajne, od 2000 roku było upowszechnione, w ramach polityki informacyjnej rządu.
19 września 1989 - Polska i Wspólnoty Europejskie podpisały umowę w sprawie handlu i współpracy gospodarczej.
26 lutego 1990 - Utworzono placówkę ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej przy Wspólnotach Europejskich w Brukseli.
26 stycznia 1991- polski rząd powołał Pełnomocnika do Spraw Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej.
16 grudnia - podpisano Układ Europejski - umowę o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi oraz ich państwami członkowskimi.
1 marca 1992 - weszła w życie Umowa przejściowa, dotycząca wcześniejszego obowiązywania niektórych postanowień Umowy Stowarzyszeniowej Polski ze Wspólnotami Europejskimi (Układu Europejskiego).
9 maja 1993 - Polska uzyskała status partnera stowarzyszonego Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE).
21-22 czerwca - na posiedzeniu Rady Europejskiej w Kopenhadze określono polityczne i ekonomiczne warunki przystąpienia krajów Europy Środkowej i Wschodniej do UE -> kryteria kopenhaskie
17 października - Prezydent RP ratyfikował Układ Europejski.
1 lutego 1994 - wszedł w życie Układ Europejski.
8 kwietnia Polska złożyła oficjalny wniosek o członkostwo w UE.
8-10 grudnia Rada Europejska przyjęła w Essen postanowienia dotyczące strategii przyjmowania państw stowarzyszonych Europy Środkowej i Wschodniej.
3 maja 1995- została opublikowana tzw. Biała Księga pt. Traktat amsterdamski
8 sierpnia 1996 - Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu Komitetu Integracji Europejskiej.
28 stycznia1997 - Rada Ministrów przyjęła i przekazała do Sejmu dokument pt. „Narodowa Strategia Integracji". Założono w nim, że negocjacje członkowskie rozpoczną się na początku 1998 roku i mogą zakończyć się przed rokiem 2000. Końcowym etapem będzie ratyfikacja traktatu akcesyjnego przez j Polskę, państwa członkowskie Unii i Parlament Europejski.
16 lipca - Komisja Europejska ogłosiła w AGENDZIE 2000 pozytywną opinię na temat polskiego i wniosku o członkostwo w Unii Europejskiej.
31 marca 1998 - rozpoczęły się negocjacje o członkostwo Polski w Unii Europejskiej (I posiedzenie Konferencji Międzyrządowej otwierające negocjacje z sześcioma państwa stowarzyszonymi).
29 kwietnia Komitet Integracji Europejskiej przyjął „Narodowy Program Przygotowania Polski do Członkostwa w UE", będący odpowiedzią na unijny dokument „Partnerstwo dla Członkostwa".
10 listopada otwarto w Brukseli właściwe negocjacje w siedmiu pierwszych dziedzinach (II posiedzenie Konferencji Międzyrządowej RP - UE).
11 grudnia Polska złożyła 5 kolejnych stanowisk negocjacyjnych (prawo spółek, ochrona konsumenta i zdrowia, stosunki zewnętrzne, statystyka oraz unia celna).
1999 - nastąpiło przekazanie przez Polskę pozostałych stanowisk negocjacyjnych
24 lipca 2001 r. Ukazał się rządowy raport o kosztach integracji europejskiej, w którym przedstawiono bilans zysków i strat (korzyści i kosztów) członkostwa Polski w UE.
22 sierpnia - Liderzy największych partii politycznych w Polsce podpisali „Pakt na rzecz integracji", zobowiązujący liczące się siły polityczne do współdziałania ponad podziałami, w celu wynegocjowania korzystnego traktatu akcesyjnego i uzyskania dla niego społecznego poparcia w referendum.
13 listopada - W Strasburgu Komisja Europejska przedstawiła dokument „Strategia rozszerzenia Unii Europejskiej” Pojawił się w nim kalendarz rozszerzenia Unii z datą docelową dla Polski - 2004 r.
30 stycznia 2002 r. Komisja Europejska przedstawiła w Brukseli propozycje rozdziału środków finansowych dla Polski i pozostałych krajów kandydujących w pierwszym etapie ich członkostwa w latach 2004-2006.
1 lutego - Rząd RP powołał Pełnomocnika ds. Informacji Europejskiej. Jego zadaniem jest prowadzenie akcji informacyjnej w polskim społeczeństwie na temat członkostwa w Unii.
31 grudnia - Zakończenia negocjacji i ogłoszenie gotowości Polski do przystąpienia do Unii Europejskiej.
Czerwiec 2003 r. Referendum narodowe w sprawie członkostwa Polski w Unii Europejskiej, w którym większość obywateli wyraziła chęć przystąpienia Polski do Wspólnoty.
1 maja 2004 r. Polska zostaje pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej.
Czerwiec 2004 r. Wybory do Parlamentu Europejskiego
dyplomacja międzynarodowa - to dyplomacja wielostronna, głównie działalność przedstawicieli państw na forum organizacji międzynarodowych lub poprzez kontakty i inicjatywy funkcjonariuszy dyplomatycznych. Stałe przedstawicielstwa organów państwowych znajdujące się poza granicami kraju mają za zadanie reprezentowanie i ochronę interesów państwa, kształtowanie relacji z innymi członkami społeczności międzynarodowej, inicjowanie współpracy, prowadzenie rokowań w kwestiach spornych.
Dyplomacja wielostronna wynika z tendencji zachodzących w środowisku międzynarodowym, czyli procesów które mają miejsce w stosunkach międzynarodowych należy stwierdzić, że stały się one bardziej skomplikowane i wzrosła liczba podmiotów mających wpływ na te stosunki. Dotyczy to szczególnie sfery bezpieczeństwa międzynarodowego, które jest rozpatrywane wielopłaszczyznowo i wielopodmiotowo. W układach multipolarnych pojedyncze państwa nie są w stanie samodzielnie rozwiązywać problemów bezpieczeństwa, nawet jeżeli są to supermocarstwa. Dlatego też znacznie wzrosły oczekiwania w stosunku do istniejących organizacji i instytucji międzynarodowych. Stają się one podstawowymi instrumentami realizacji zbiorowych interesów, wypracowują metody osiągania konsensusu, kształtują się różnie kultury wypracowania decyzji. Wielostronna współpraca wymaga uprawiania dyplomacji wielostronnej na przykład w przypadku ONZ dwustu uczestników. Wraz ze wzrostem liczby płaszczyzn i podmiotów dyplomacji wielostronnej znacznie rozszerzyło się grono osób ją uprawiających. Przestała to być wyłącznie domena profesjonalnych służb dyplomatycznych, lecz angażuje ona przedstawicieli innych profesji.
W Polsce nie docenia się możliwości dypl. wielostronnej.
Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, OBWE- organizacja międzynarodowa uznawana za organizację regionalną w rozumieniu rozdziału VIII Karty Narodów Zjednoczonych. Jej celem jest zapobieganie powstawaniu konfliktów w Europie. Oprócz państw europejskich jej członkami są także Stany Zjednoczone i Kanada. OBWE powstała 1 stycznia 1995 w wyniku przekształcenia Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie w organizację.
Idea zwołania Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE) była nie tylko konsekwencją sytuacji politycznej Europy po II wojnie światowej, ale również próbą budowy ogólnoeuropejskiego systemu bezpieczeństwa. Proponowano wzajemne zobowiązania stron do nieagresji, nie używania siły i uregulowania kwestii spornych za pomocą pokojowych środków rozstrzygania tych sporów. W razie ataku na jedną ze stron układu, inne państwa zobowiązane miały być do zastosowania przymusu wobec agresora. Podstawę prawną tego porozumienia miał stanowić rozdział VIII Karty Narodów Zjednoczonych o układach i organizacjach regionalnych.
Idea powstania konferencji zrodziła się w latach 60. XX wieku, kiedy stało się jasne, że dla dobra Europy należy nawiązać współpracę pomiędzy państwami należącymi do NATO i Układu Warszawskiego. Propozycja zwołania międzynarodowej konferencji bezpieczeństwa i współpracy została zgłoszona przez polskiego ministra spraw zagranicznych Adama Rapackiego 14 grudnia 1964 na XIX sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Pierwsze spotkanie przygotowawcze odbyło się w 1972 r., od następnego roku toczyły się konferencje dwu- i wielostronne.
Akt końcowy KBWE, Helsinki 1 sierpnia 1975 - zwany również Wielką Kartą Pokoju, był deklaracją dziesięciu zasad rządzących wzajemnymi stosunkami między uczestnikami konferencji. Nie był umową w rozumieniu prawa traktatowego, stanowił uroczystą deklarację intencji o znaczeniu politycznym i moralnym, wyrażał wolę współdziałania państw w podzielonej na dwa ideologiczne bloki Europie. Zasady te, to:
suwerenna równość
powstrzymanie się od groźby użycia siły lub użycia siły
nienaruszalność granic
integralność terytorialna państw
pokojowe załatwianie sporów
nieingerencja w sprawy wewnętrzne
poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności łącznie z wolnością myśli, sumienia, religii i przekonań
równouprawnienie i prawo narodów do samostanowienia
współpraca między państwami
wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań wynikających z prawa międzynarodowego.
Obszary zainteresowania OBWE ujęte są w 3 tzw. koszyki:
1) bezpieczeństwo w Europie (zasady m.in. nienaruszalności granic, poszanowania praw człowieka, równouprawnienia oraz środki służące do budowy wzajemnego zaufania i kwestie dotyczące rozbrojenia),
2) współpraca w dziedzinie gospodarki, nauki, techniki i ochrony środowiska,
3) współpraca w kwestiach humanitarnych i innych (kultura, oświata, mniejszości narodowe, niedyskryminacja - ogólnie tzw. ludzki wymiar).
Konferencja w Kopenhadze (1990 - Podczas spotkania uczestniczące państwa wprowadziły do dokumentu końcowego szereg postanowień dotyczących ochrony mniejszości narodowych, gwarantując prawo do ochrony i rozwoju ich tożsamości etnicznej, kulturowej, językowej i religijnej. Dokument ten uznawany jest za "Europejską Kartę Mniejszości", gdyż ustanawia polityczne zasady chroniące mniejszości, wobec których został osiągnięty konsens państw-sygnatariuszy. Ustanowione w nim standardy maja charakter zobowiązań i deklaracji politycznych i jako takie nie są prawnie wiążące.
Upadek ustroju komunistycznego oraz podpisanie w Paryżu 21 listopada 1990 Karty Paryskiej zapoczątkował nową erę we współpracy między państwami europejskimi. W Paryżu dostrzeżono potrzebę instytucjonalizacji KBWE, zarówno na płaszczyźnie politycznej jak i instytucjonalnej. Zinstytucjonalizowanie KBWE przekształciło tę konferencję międzynarodową w organizację o charakterze rządowym o ograniczonych kompetencjach i małym polu działania (bezradność w związku z powstałymi konfliktami w byłej ZSRR i Jugosławii).
Na szczycie w Helsinkach w 1992 roku uczestnicy konferencji uznali KBWE za porozumienie regionalne, zgodne z rozdziałem VIII kart Narodów Zjednoczonych zdefiniowano obszary współpracy pomiędzy KBWE, NATO, UZE i WNP w celu utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.
Traktaty rozbrojeniowe
Uwieńczeniem drugiej rundy odbywających się pod auspicjami KBWE wiedeńskich negocjacji rozbrojeniowych było podpisanie 19 listopada 1990 w Paryżu traktatu o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie. Wprowadził on limity uzbrojenia na europejskim terytorium państw NATO i Układu Warszawskiego.
KBWE OBWE
Na konferencji przeglądowej w Budapeszcie w 1994, szefowie państw i rządów podjęli decyzje o utworzeniu OBWE w dokumencie ze spotkania budapeszteńskiego czytamy "...KBWE jest strukturą bezpieczeństwa obejmującą państwa od Vancouver aż po Władywostok. Jesteśmy zdecydowani dać KBWE nowy impuls polityczny, czyniąc ją tym samym zdolną do odegrania kluczowej roli w stawianiu czoła wyzwaniom dwudziestego pierwszego wieku. Dla odzwierciedlenia tej determinacji KBWE nosić będzie od dnia dzisiejszego nazwę Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE)...". Jest pewną formą zorganizowanej współpracy państw zapobiegającą użyciu siły i szerzącą pokój. Aby działać w misjach humanitarnych musi jednak działać na podstawie upoważnienia ONZ.
Współpraca w ramach OBWE opiera się na dwóch zasadach równości państw i konsensu przy podejmowaniu decyzji dotyczących dwóch kluczowych koncepcji:
koncepcji kooperatywnego bezpieczeństwa, (co-operative security), stawiającej sobie za cel wzajemne współdziałanie we wspierających się strukturach bezpieczeństwa;
koncepcji niepodzielnego i wszechstronnego bezpieczeństwa (indivisible and comprehensive security), obejmującego aspekty polityczno wojskowe, gospodarcze i prawa człowieka.
Polska również jest aktywną stroną OBWE. Warszawa jest siedzibą powołanego w 1992 Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE (ODIHR). Sprawuje ono kontrolę nad przestrzeganiem praw człowieka, w tym także praw mniejszości narodowych oraz zasad demokracji na terenie państw członkowskich. Biuro współpracuje ściśle z Wysokim Komisarzem OBWE do spraw Mniejszości Narodowych. Przy biurze powstał punkt dla rozwoju kontaktów pomiędzy różnymi organizacjami romskimi w Europie.
Struktura instytucjonalna OBWE
Organy o charakterze politycznym:
Wysoka Rada (d. Komitet Wysokich Przedstawicieli) - organ zarządzający. Spotyka się przynajmniej dwa razy w roku na szczeblu dyrektorów politycznych ministerstw spraw zagranicznych. Określa kierunki działań politycznych Organizacji oraz podejmuje decyzje w tym zakresie. Koordynuje także współpracę gospodarczą państw - raz w roku funkcjonuje jako Forum Gospodarcze. Znaczenie tego organu spadło wraz z utworzeniem Stałego Komitetu;
organy o charakterze administracyjnym;
Sekretariat - pełni funkcje usługowo-techniczne. Jego siedzibą jest Wiedeń. Podlega mu Centrum Zapobiegania Konfliktom (jako departament Sekretariatu). Filia Sekretariatu mieści się w Pradze - znajduje się tam archiwum OBWE;
Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (d. Biuro Wolnych Wyborów) - instytucja odpowiedzialna za działania w zakresie wymiaru ludzkiego OBWE. Jej siedzibą jest Warszawa. Organizuje m.in. szkolenia, konferencje, nadzoruje wybory, odpowiada za kontakt m.in. z Radą Europy i organizacjami pozarządowymi. Tworzy także bazę informacyjną o sytuacjach kryzysowych.;
inne organy;
Wysoki Komisarz OBWE ds. Mniejszości Narodowych - odpowiada za wczesne ostrzeganie i wczesne reagowanie w związku z potencjalnymi konfliktami o charakterze etnicznym na obszarze Europy. Zastrzeżenia może zgłaszać Wysokiej Radzie. Powoływany jest na trzyletnią kadencję przez Radę Ministerialną;
Forum ds. Współpracy w Dziedzinie Bezpieczeństwa - organ autonomiczny zajmujący się sprawami rozbrojenia i zapobiegania konfliktom oraz CSBM;
Polska w OBWE
Polska w latach 90 była zaliczana do najbardziej aktywnych członków Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Organizacja ta jeszcze przed przystąpieniem Polski do NATO była dla naszego kraju Polska wystąpiła z wieloma inicjatywami do których zaliczamy m.in te dotyczące misji pokojowych, powołania Rady Współpracy Europejskiej czy stworzenia kodeksu postępowania państw w polityczno-militarnych aspektach bezpieczeństwa.
Obszarem szczególnie aktywnej działalności Polski w OBWE było rozwiązywanie konfliktów lokalnych:
Polscy oficerowie brali udział w misjach w Gruzji, Macedonii, Mołdawii. Eksperci z naszego kraju angażowali się także w rozwiązywanie konfliktu w Naddniestrzu (A. Rotfeld był osobistym przedstawicielem Sekretarza Gen. ds. Naddniestrza), Górnym Karabachu oraz Czeczenii. W 1998r. Polska objęła przewodnictwo w OBWE. Funkcję przewodniczącego w tym czasie objął ówczesny minister spraw zagranicznych Bronisław Geremek. Priorytetami polskiego przewodnictwa w tej organizacji było zapobieganie kryzysom i konfliktom w różnych częściach Europy (Kosowo, Bośnia i Hercegowina, Naddniestrze, Osetia), ochrona praw człowieka, mniejszości narodowych i wolności mediów oraz promowanie współpracy gospodarczej. Największym osiągnięciem Polski w tym okresie było zaangażowanie organizacji w konflikt w Kosowie, gdzie powstała misja OBWE, która miała zapobiegać konfliktom tam występującym. Od 2000 r. bardziej skupiliśmy się na UE, PL mniej się angażuje na forum OBWE.
Grupa Wyszehradzka (wcześniej Trójkąt Wyszehradzki do 1 stycznia 1993 r.)- niezinstytucjonalizowane forum konsultacyjne powstało w lutym 1991r., służące uzgadnianiu stanowisk i podejmowania skoordynowanych działań na szczeblu głow państw szefów rządów, a także szefów zainteresowanych resortów. Podczas spotkań została podpisana „Deklaracja o współpracy RP, Czeskiej i słowackiej RF oraz Republiki Węgierskiej w dążeniu do integracji europejskiej”. Zachód skłaniał te państwa do współpracy uważał, że łatwiej będzie zachować ogólną stabilizację na kontynencie oraz zapobiec ich rywalizacji o wejście do WE. Grupa została utwożona właśnie w tym gronie, gdyż państwa te miały nie tylko zbieżne główne cele ich polityki zagranicznej, ale także podobne możliwości jej realizacji, czym różniły się od pozostałych państw byłego bloku komunistycznego. Na spotkaniu ustalono zasady przyszłej współpracy pomiędzy tymi państwami, a w szczególności ustalono, że będą wzajemnie konsultować i koordynować swoje działania, oraz że na arenie międzynarodowej będą wzajemnie wspierać swoje dążenia.
W je ramach uchwalono trzy najważniejsze dokumenty:
Deklaracje wyszehradzką - zapowiadająca szeroką wspólpracę we wszystkich podstawowych dziedzinach; przywrócenie pełnej niezależności w stos. zew. oraz włączenie się w pełnym zakresie w europejski system polit, gosp, prawny i bezp.
Deklaracja krakowska - cel: przyłączenie do europejskiego systemu polit, gosp, prawnego i bezp oraz rozwój stosunków z NATO i UZE
Deklaracja praska - zapowiadała starania o pełną integrację z EWG
Od tego czasu, w ramach grupy wyszehradzkiej znacznie zwiększyła się ilość spotkań polityków z najwyższych szczebli władzy tych państw, a omawiano na nich nie tylko wspólną politykę zagraniczną na zewnątrz, ale także wzajemne relacje pomiędzy tymi państwami, gdyż reprezentowały one bardzo zbliżony poziom rozwoju społeczno-gospodarczego.
W 1992 r. w ramach grupy zostało zawarte Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (CEFTA), pomiędzy Polską a Czechami, Słowacją i Węgrami. -> pozytywny efekt wg prof.
Współpraca w ramach Grupy, a szczególnie regionalna integracja, cierpiała na skutek odmiennych priorytetów poszczególnych państw, dążących przede wszystkim do integracji z Unią (szczególnie wyrazistych w przypadku Czech), i dopiero spowolnienie europejskich procesów integracyjnych wymusiło utworzenie porozumienia CEFTA, które przyniosło namacalne efekty gospodarcze. Co pół roku odbywają się spotkania premierów (przeważnie: czerwiec i grudzień), a co roku spotkania prezydentów (najczęściej wrzesień) i przewodniczących parlamentów (czerwiec).
Rada Europy- międzyrządowa organizacja skupiająca prawie wszystkie państwa Europy, zajmująca się przede wszystkim ochroną praw człowieka, ochroną demokracji i współpracą państw członkowskich w dziedzinie kultury; powstała 5 maja 1949 roku w wyniku podpisania przez 10 państw (Belgię, Danię, Francję, Holandię, Irlandię, Luksemburg, Norwegię, Szwecję, Wielką Brytanię i Włochy) Traktatu Londyńskiego. Obecnie liczy 47 członków. Jej siedzibą jest Strasburg.
Cele - Rada Europy została utworzona, aby:
- chronić praw człowieka, bronić demokracji parlamentarnej i rządów prawa,
- rozwijać porozumienia o zasięgu kontynentalnym w celu ujednolicania praktyki społecznej i prawnej poszczególnych państw,
- promować świadomość europejskiej tożsamości opartej na wspólnych wartościach i obecnej w różnych kulturach.
- działanie jako ostoja demokracji i strażnik praw człowieka w postkomunistycznych, demokratycznych państwach Europy,
- pomoc krajom Europy Środkowej i Wschodniej w przeprowadzaniu i umacnianiu reform politycznych, prawnych i konstytucyjnych, wprowadzanych równolegle do reform gospodarczych,
- przekazywanie wiedzy w dziedzinach takich jak prawa człowieka, demokracja lokalna, edukacja, kultura i środowisko.
planu działania dla Rady Europy na najbliższe lata:
- promowanie wspólnych podstawowych wartości praw człowieka, rządów prawa i demokracji;
- wzmacnianie bezpieczeństwa obywateli Europy, w szczególności poprzez walkę z terroryzmem, przestępczością zorganizowaną i handlem ludźmi;
- popieranie współpracy z innymi międzynarodowymi i europejskimi organizacjami.
Obecnie Organizacja nadal rozwija się, rozszerzając jednocześnie monitoring, aby zagwarantować poszanowanie przez wszystkie państwa członkowskie zobowiązań przyjętych wraz z uzyskaniem członkostwa.
Głównymi organami i instytucjami Rady Europy są:
- Komitet Ministrów, złożony z 47 ministrów spraw zagranicznych lub ich zastępców rezydujących w Strasburgu (ambasadorów lub stałych przedstawicieli). Komitet jest organem decyzyjnym Organizacji.
- Zgromadzenie Parlamentarne, skupiające 636 członków (318 przedstawicieli i 318 zastępców) z 47 parlamentów krajowych oraz delegacje o statusie gościa specjalnego.
- Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Rady Europy, złożony z Izby Władz Lokalnych i Izby Regionów.
- 1800-osobowy sekretariat, na którego czele stoi od września 2004 roku Sekretarz Generalny Terry Davis (Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej), były Wiceprzewodniczący Zgromadzenia Parlamentarnego i były Przewodniczący Grupy Socjalistycznej Zgromadzenia Parlamentarnego.
Wybrane osiągnięcia praktyczne
- 200 wiążące prawnie traktaty lub konwencje europejskie, dotyczące zagadnień rozciągających się od praw człowieka do walki ze zorganizowaną przestępczością i od zapobiegania torturom do ochrony danych czy współpracy kulturalnej. Wiele z nich otwartych jest dla państw nie będących członkami Organizacji.
- Zalecenia (rekomendacje) dla rządów zawierające wytyczne polityki wobec kwestii takich jak zagadnienia prawne, zdrowie, edukacja, kultura i sport.
To pierwsza zachodnia instytucja, której PL została członkiem. Od początku odzyskania niezależności od ZSRR staraliśmy się o członkostwo. W 1990r. Mazowiecki doprowadził do uzyskania statusu gościa. PL zrealizowała członkostwo w pełni 26 listopada 1991r dzięki czemu przyjęliśmy standardy europejskie. Błędem było to, że nie rozwiązaliśmy wcześniej kwestii przeszłości m.in. sprawa majątków odebranych Niemcom, gdyż można było to zrobić wcześniej bez uwzględniania standardów europejskich.