8.Teorie rozwoju osobowości człowieka.

Teorie stadiów rozwoju wyróżniają się trzema właściwościami:

- ujmują rozwój w kategoriach okresów, w których dany organizm charakteryzuje się określonymi właściwościami

- przyjmuje się, że każde stadium ma swój czas istnieje tutaj pewien margines tolerancji ( może się zacząć lub skończyć wcześniej niż u innych)

-charakteryzują się stała kolejnością czy też stałą progresją ( następstwo stadium, jedno po drugim).

Najbardziej znaną teorią stadialnego rozwoju osobowości jest teoria psychoseksualnych stadiów rozwoju Freuda. Źródłem popędów czy instynktów są napięcia organiczne, część ciała w której objawia się napięcie, a tym samym koncentruje się energia instynktu ( popędu) nazywa się strefą erogenna. W trakcie rozwoju następuje uwarunkowana biologiczne zmiana stref erogennych.

Wg tej teorii zgodnie z którą rozwój osobowości zależy w znacznym stopniu od gratyfikacji i frustracji przeżywanych podczas pierwszych pięciu lat życia nadmiar frustracji w tym pierwszym okresie prowadzi do wykształcenia się osobowości oralnej. Ludzie tego typu przyjmują postawę roszczeniową, są niecierpliwi, zazdrośni, zawistni, nastawieni pesymistycznie- osobowość narcystyczna.

Drugie stadium rozwoju osobowości - faza analna ( 2-3 r.ż) źródłem pobudzenia jest odbyt, przyjemność związana z wydalaniem, jednak zostaje ona zakłócona wymaganiami ze strony rodziców lub opiekunów. Przyjemności i frustracje z tego okresu prowadzą do rozwoju osobowości analnej, osobowość tą cechuje: pragnienie władzy, rządza posiadania, lęk przed utratą kontroli, dylemat: uległość czy bunt?

Faza falliczna ( 4-5 r. ż), pobudzenie i napięcie lokuje się w narządach płciowych, zainteresowanie genitaliami, rywalizacja z ojcem o uczucia matki ( kompleks Edypa), odczucie lęku kastracji, rywalizacja z matką o uczucia ojca, różnica płci decyduje w tym okresie o różnych drogach rozwoju psychicznego (u chłopców kształtują się takie późniejsze cechy męskie jak: skłonność do rywalizacji, pragnienie siły, sukcesów, u dziewczynek: zalotność i naiwność i ekshibicjonizm).

Psychospołeczne stadia rozwoju Eriksona. E. Erikson skupił się na etapach rozwoju społecznego wyróżnione przez niego stadia i charakterystyczne dla każdego z nich cechy osobowości obejmują również wiek dojrzały i starość. Teoria ta opiera się na obserwacjach klinicznych, szczególne znaczenie ma etap tożsamości bądź pomieszania ról. Erikson nie uważa, aby kolejne stadia były zupełnie od siebie niezależne, rozwój człowieka ma charakter całościowy, to co się wydarzyło na etapach poprzednich wpływa na etapy następne. Podkreśla on całą kolejność stadiów, ich występowanie w określonych momentach życia, związek każdego z nich z konkretnymi problemami oraz pozytywne i negatywne efekty każdego etapu. Sposób rozwiązania problemu charakterystycznego dla danego stadium ma duży wpływ na cały rozwój osobowości a nie na rozwój pojedynczego izolowanego elementu

Teoria ta odwołuje się do zasady epigenezy, która zakłada, że wszystko to, co wzrasta, wzrasta zgodnie z podstawowym planem powstawania części, z których każda wykształca się w specyficznym dla siebie czasie i dominuje tak długo, dopóki nie powstaną pozostałe części,aby utworzyć funkcjonalną całość

Źródło: Lawerence A. Pervin, „ Psychologia osobowości”, Gdańska: 2002

---