Zasoby w ekonomii dzielone są na 4 podstawowe kategorie:
ziemia tzn. jej powierzchnia i wszystko to co w naturze jest użyteczne.
praca - a więc ludzkie umiejętności, kwalifikacje, zdolności, doświadczenia.
kapitał - tzn. wszystkie dobra, które zostały wyprodukowane w przeszłości a służą prowadzeniu działalności gospod., obecnie tzn. budynki, środki transportu itd., środki pieniężne.
technologia - jest to wiedza o tym w jaki sposób w procesie działalności gospodarczej wykorzystać 3 poprzednie kategorie zasobów
Dobro - to jest podmiot materialny posiadający tzw. użyteczność czyli zespół cech fizycznych i chemicznych zdolnych do zaspokojenia ludzkich potrzeb.
Usługa - jest to zespół czynności w wyniku których następuje zaspokojenie ludzkiej potrzeby.
W procesie rozwoju gospodarczego wyróżnia się jedynie 2 formy produkcji społecznej:
gospodarka naturalna, w której producenci produkują jedynie w celu zaspokojenia własnych potrzeb.
gospodarka towarowa w której producenci przekazują produkty swojej pracy innym podmiotom w drodze transakcji kupna - sprzedaży.
Produkt pracy ludzkiej staje się towarem.
Aby gospodarka mogła zaistnieć musi nastąpić społeczny podział pracy oraz ekonomiczne wyodrębnienie się producentów.
Producenci mają produkować na rynek.
Proste transakcje wymiany towaru na towar uległy z czasem modyfikacji, pojawił się bowiem powszechny ekwiwalent pełniący funkcję pośrednika wymiany tzn. pieniądz.
Rynek to całokształt transakcji kupna - sprzedaży oraz instytucji obsługujących te transakcje.
Z punktu widzenia różnych kryteriów dokonuje się klasyfikacji rynku:
w zależności od sytuacji rynkowej wyróżnia się m.in.
rynek nabywcy - charakteryzuje się trwałą nadwyżką podaży nad popytem, co stawia w uprzywilejowanej pozycji nabywcę czyli nas.
Funkcje pieniądza:
funkcja dobra obrachunkowego pozwala wprowadzić wartość wszystkich towarów i usług do wspólnego mianownika,
pieniądz jako środek cyrkulacji - polega na pośredniczeniu w transakcjach kupna-sprzedaży i rozgraniczenie w czasie,
funkcja środka płatniczego - pieniądz tej funkcji pozwala na uwalnianie się z zobowiązań,
pieniądz jako środek przechowywania bogactwa - jest to środek tezauryzacji,
funkcja pieniądza światowego (rubel transferowy)
Ceny spełniają 3 podst. funkcje:
f. informacyjna - za jej pośrednictwem uzyskuje się informacje o wartości nakładów oraz o wartości i wysokości cen innych dóbr i usług.
f. agregacyjna - za pośrednictwem której sprowadzić można wszystkie nakłady do wspólnego mianownika
f. Cena - jako instrument kształtowania struktury popytu i podaży oraz przywracania równowagi rynkowej
Popyt jest to ilość dóbr i usług jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie w określonym czasie.
Czynniki wpływające na wielkość popytu to:
poziom dochodów
poziom cen
gusty i preferencje nabywców (te decyzje, które wynikają z mody)
Gusty i preferencje nabywców zostały w teorii uporządkowane według pewnego rodzajów zachowań:
efekt owczego pędu - oznacza, ze popyt wzrasta dlatego, że inni konsumują to dobro,
efekt snobizmu - w którym popyt maleje na skutek tego, że inni konsumują to dobro,
efekt spekulacji - wiąże się z oczekiwaniami co do wzrostu cen w przyszłości.
Podaż - jest to ilość dóbr i usług zaoferowana przez producentów do sprzedaży po danej cenie w określonym czasie.
Czynniki wpływające na wielkość podaży to
poziom cen rynkowych
koszty produkcji w tym również koszty czynników produkcji
czas
Popyt efektywny - jest to zapotrzebowanie na dane dobro które ma pokrycie w posiadanych przez nas pieniądzach.
Popyt potencjalny - to odczuwane zapotrzebowanie nabywców niezależne od posiadanych pieniędzy.
Popyt rynkowy - jest to popyt wszystkich nabywców na dane dobro.
Popyt indywidualny - jest to popyt poszczególnych konsumentów na dane dobro lub usługę.
Miarą zadowolenia z konsumpcji jest tzw. użyteczność.
Użyteczność jest to suma zadowolenia jaką osiąga indywidualną konsument z konsumowania lub posiadania danego dobra.
Użyteczność całkowita jest sumą użyteczności konsumowanej ilości produktu lub usługi natomiast użyteczność marginalna czyli inaczej krańcowa wyraża zadowolenie konsumenta ze zwiększenia konsumpcji danego dobra o kolejną dodatkową jednostkę.
Między ilością konsumowanego dobra, a użytecznością czyli zadowoleniem z konsumpcji występują następujące zależności:
użyteczność całkowita rośnie wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra
użyteczność marginalna zmniejsza się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra.
W przypadku konsumpcji dwóch dóbr zakłada się, że konsument umie ocenić, które kombinacje konsumpcji są dla niego lepsze, które są gorsze, a które przynoszą taki sam poziom zadowolenia.
Przy takim założeniu zbudować można model zachowań konsumentów zwanej krzywą obojętności. Krzywa obojętności przedstawia wszystkie kombinacje konsumpcji dwóch dóbr, które są dla konsumenta obojętne.
Każda z tych konsumpcji daje bowiem konsumentowi taki sam poziom zadowolenia z konsumpcji. Oznacza to, że dana krzywa obojętności charakteryzuje się stałym poziomem zadowolenia.
Krzywej obojętności jest nieskończenie wiele
Ograniczenia wyboru konsumenta.
Wybory których dokonuje konsument napotykają na ograniczenia występujące w tzw. gospodarczej rzeczywistości.
Mają one charakter obiektywny a do najważniejszych z nich należą:
zasoby pieniężne, którymi dysponują konsumenci
ceny produktów i usług z którymi konsument spotyka się na rynku.
Linia budżetowa - ogranicza możliwości dokonania wyboru. Linia budżetowa oddziela kombinacje możliwe do osiągnięcia od nieosiągalnych uwzględniając posiadane zasoby oraz istniejące preferencje konsument poszukuje sytuacji optymalnej, która umożliwi mu osiągnięcie maksymalnych korzyści z konsumpcji.
W sensie graficznym punkt, w którym
konsument maksymalizuje zadowolenie z konsumpcji znajduje się na najwyższej krzywej obojętności możliwej do osiągnięcia przy danych ograniczeniach.
Jest to punkt styczności linii budżetowej z krzywą obojętności.
BILANS jest elementem sprawozdania finansowego.
Jest to statyczne zestawienie majątku czyli aktywów oraz źródeł jego finansowania czyli pasywów, sporządzony ściśle na określony dzień, najczęściej na koniec roku. Bilans to aktywa i pasywa.
W każdym przedsiębiorstwie dzieli się na majątek trwały i majątek obrotowy
Majątek trwały - okres użytkowania dłuższy niż 1 rok i niezmienność postaci,
Majątek obrotowy - okres użytkowania lub przechowywania jest krótszy niż 1 rok, niewielka wartość jednostkowa oraz składniki zmieniają swoją postać.
RACHUNEK ZYSKU I STRAT zwany także rachunkiem wyników jest drugim elementem sprawozdania finansowego.
Jest to sprawozdanie dotyczące strumieni i przedstawia przychody z działalności gospodarczej oraz koszty działalności gospodarczej za dany okres.
Efektem porównania przychodów i kosztów jest wynik finansowy.
P -K = WF (wynik finansowy przybiera postać zysku i strat)
P - koszty uzyskania przychodu = D (Dochód)
MAJATEK OBROTOWY
wskaźniki płynności - przedstawiają zdolność przedsiębiorstwa do regulowania bieżących czyli krótkoterminowych zobowiązań.
wskaźnik ogólnej pierwszej płynności - jest to wskaźnik ilorazu majątku obrotowego przez krótkoterminowe zobowiązania.
O prawidłowej płynności w przedsiębiorstwie można mówić wówczas gdy wartość wskaźnika jest większa od 2
wskaźnik szybkiej spłaty zobowiązań
Prawidłowa płynność występuje wówczas gdy wartość wskaźnika jest większa od jedności.
wskaźnik spłaty gotówkowej
Mówi się, że wskaźnik powinien przybierać wartość większą od 0,2.
wskaźniki efektywności
wskaźniki efektywności : na 2 grupy
zysk (wskaźniki rentowności) i strata (wskaźniki deficytowości)
Wśród wskaźników efektywności wyróżnia się:
wskaźniki rentowności - w przypadku gdy przedsiębiorstwo generuje zysk,
wskaźniki deficytowości - w przypadku kiedy przedsiębiorstwo osiąga stratę.
Wśród wskazanej rentowności najczęściej wykorzystuje się wskaźnik rentowności sprzedaży, który jest stosunkiem zysku do przychodów ze sprzedaży.
Wskaźniki rentowności majątku
Jesteśmy efektywni kiedy wskaźnik jest wyższy
wskaźnik rentowności kapitałów własnych, który jest przedmiotem szczególnego zainteresowania inwestorów.
Efektywność majątku obrotowego
Efektywność majątku obrotowego związana jest z ruchem obrotowym majątku obrotowego
Ruch środków obrotowych czyli przechodzenie z jednej postaci w drugą nazywa się rotacją środków obrotowych.
Cykl obrotowy trwa określony czas i można go obliczyć za pomocą dwóch wskaźników:
wskaźnik szybkości obrotu czyli inaczej wskaźnik rotacji - który określa ile dni trwa 1 obrót czyli jeden cykl środków obrotowych
wskaźnik częstotliwości obrotów czyli rotacji, który określa ile obrotów czyli ile cykli wykonały środki obrotowe w danym okresie
Funkcje budżetu:
funkcja fiskalna - polegająca na gromadzeniu dochodów głównie za pośrednictwem wydatków
funkcja redystrybucyjna - która umożliwia dokonywanie zmian w podziale dochodu narodowego poprzez m.in. zmniejszanie nadmiernych różnic w dochodach oraz tworzenie bezpieczeństwa socjalnego dla grup najuboższych,
funkcja stymulacyjna - polegająca na oddziaływaniu dochodów i wydatków budżetowych na życie społeczne i gospodarcze.
Dochody budżetowe
Podstawowym źródłem dochodów budżetowych są wpływy z podatków, stanowią one około 90% wszystkich dochodów budżetu.
Ponadto do dochodów budżetu kwalifikuje się:
wpłaty z zysków przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek akcyjnych skarbu państwa
dochody z najmu i dzierżawy składników majątkowych, oraz dochody ze sprzedaży majątku
opłaty z tytułu poręczeń i i gwarancji udzielanych przez skarb państwa
odsetki od środków zgromadzonych na rachunkach bankowych, oraz od lokat terminowych
grzywny, mandaty i inne kary pieniężne pieniężne spadki, zapisy i darowizny
Wydatki budżetowe
1. wydatki związane z tradycyjnymi funkcjami państwa (obrona narodowa, wymiar sprawiedliwości, utrzymanie ładu i porządku publicznego, oraz utrzymanie administracji
wydatki związane z pełnieniem przez państwo funkcji państwa dobrobytu (oświata, służba zdrowia, opieka społeczna, kultura)
wydatki wynikające z pełnienia funkcji interwencyjnych w gospodarce (realizacja inwestycji w infrastrukturze, subsydiowanie rolnictwa, wydatki wpływające na tzw. koniunkturę
Deficyt budżetowy, dług publiczny
Deficyt budżetowy definiuje się jako nadwyżka wydatków nad tradycyjnymi dochodami danego budżetu, albo jako tę część wydatków budżetowych, która nie znajduje pokrycia w tradycyjnych dochodach.
Tak rozumiany deficyt budżetowy musi być pokryty, czyli sfinansowany już na etapie planowania.
Do podstawowych sposobów finansowania deficytu budżetowego zalicza się:
emitowanie skarbowych papierów wartościowych (bony skarbowe, obligacje skarbowe)
korzystanie z kredytów banków komercyjnych
korzystanie z kredytów międzynarodowych instytucji finansowych
Dług publiczny - jest to całość zobowiązań władz publicznych, a więc władz państwowych i samorządowych z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek.
Najważniejszą przyczyną powstawania długu publicznego są deficyty budżetowe
BEZROBOCIE
Osobą bezrobotną jest ten kto pozostaje bez pracy, a jest zdolny i gotowy do jej podjęcia, oraz ten który pracy poszukuje.
Najczęściej stosowanym miernikiem poziomu bezrobocia jest tzw. stopa bezrobocia
Stopa bezrobocia określana jako stosunek bezrobotnych do zasobów siły roboczej.
Typy bezrobocia
Wśród wielu klasyfikacji bezrobocia dokonuje się między innymi podziału na dwie grupy:
to bezrobocie związane z niedopasowaniami strukturalnymi. W ramach tego typu bezrobocia wyróżnia się:
bezrobocie frykcyjne - jest to nieredukowalne minimum, które powstaje zawsze w rozwijającej się gospodarce
bezrobocie strukturalne powstaje w rezultacie niedopasowań struktury podaży i popytu na siłę roboczą w aspekcie kwalifikacyjnym, zawodowym czy regionalnym
to bezrobocie związane z nadwyżką całkowitej podaży siły roboczej.
Polityka państwa na rynku pracy
Na rynku pracy wyróżnia się aktywną i pasywną politykę państwa.
Polityka aktywna - zmierza do ograniczenia ilości osób bezrobotnych. Wśród instrumentów wykorzystywanych przez państwo wyróżnia się:
publiczne programy zatrudnienia
udzielanie subsydiów tym przedsiębiorstwom, które rezygnują z redukcji zatrudnienia
organizowanie szkoleń zawodowych
rozwijanie tzw. pośrednictwa pracy
zmniejszanie czasu pracy
Polityka pasywna państwa na rynku pracy nie zmierza do ograniczenia bezrobocia, a obejmuje jedynie różnorodne formy pomocy bezrobotnym:
zasiłki dla bezrobotnych
jednorazowe odszkodowania dla zwalnianych z pracy
dodatki związane z wcześniejszym przechodzeniem na emerytury