Plusy i minusy inflacji.
Proces inflacji jest niezwykle złożony ze względu na mnogość jej przyczyn, przejawów i skutków. Zanim zostanie dokonana analiza jej skutków warto dokonać częściowej, krótkiej charakterystyki zjawiska.
Inflacja - to wzrost ogólnego poziomu cen (nie tylko pojedynczych towarów) dokonujący się przy wciąż rosnącej ilości pieniądza znajdującego się w obiegu, co powoduje spadek jego wartości. Warto jednak zauważyć, ze inflacja nie zawsze objawia się wzrostem cen (inflacja otwarta), lecz może się pojawić w postaci niedoboru na rynku (inflacja ukryta) - występująca, gdy administracyjna kontrola cen i płac nie dopuszcza do przerodzenia się nierównowagi rynkowej w wzrost cen i płac. Inflacja tłumiona może się przekształcić w otwartą przez uwolnienie cen, odwrotny proces wymaga urzędowego regulowania cen.
Próba oceny korzystne i niekorzystne efektów inflacji musi uwzględnić jej natężenie. W zależności od poziomu stopy inflacji należy rozróżnić inflację:
pełzającą (do kilku procent w skali rocznej), nie powodującą większych zakłóceń w gospodarce;
kroczącą (z reguły do kilkunastu procent rocznie), gdy oczekiwania inflacyjne i reakcje podmiotów gospodarczych wzmagają ten proces;
inflację galopującą (powyżej 20%), powodującą narastające zakłócenia w gospodarce oraz funkcjonowaniu podmiotów gospodarczych i w rezultacie zahamowanie wzrostu gospodarczego;
hiperinflację, uniemożliwiającą racjonalne gospodarowanie i planowania działań gospodarczych.
Z natężeniem inflacji w dużym stopniu wiąże się jej przewidywalność (im wyższe tym trudniej dokonać jej oszacowania, skraca się horyzont czasowy realnej oceny wielkości inflacji). Niektóre efekty inflacji i ich znaczenie (zarówno korzystne i niekorzystne) zależą właśnie od natężenia i przewidywalności inflacji. Będzie to zaznaczane w przypadkach, na które natężenie mają one największy wpływ.
Społeczne efekty inflacji
Skutki inflacji mogą być rozpatrywane na wielu płaszczyznach. Nie da się nie zauważyć wpływu tego zjawiska na ogólną świadomość i zachowania społeczne. Dość dobrze zostało to scharakteryzowane przez Johna Graya: „Utrzymująca się inflacja wywiera szkodliwy wpływ na moralność społeczną i indywidualną pod wieloma różnymi względami. Przede wszystkim jej rezultatem jest zazwyczaj ciągła redystrybucja środków od społeczeństwa obywatelskiego na rzecz państwa, ponieważ w większości państw stawki podatkowe nie są indeksowane wraz ze wzrostem cen, w związku z czym podatnicy poddani są nasilającej się presji fiskalnej. Proces ten kwestionuje odpowiedzialność jednostki, ponieważ realne, opodatkowane dochody jednostki nie są już funkcją jej wysiłków czy przezorności, lecz wynikiem bezosobowego procesu, na który jednostka nie ma prawie żadnego wpływu. (..) W inflacyjnej gospodarce ludzie traktują rząd jako jedyną siłę zdolną uchronić ich od zła, którego głównym sprawcą jest on sam. Rezultatem tego jest nieuchronna tendencja do dalszej ekspansji interwencjonistycznej działalności rządu. Wśród moralnych niebezpieczeństw wynikających z inflacji jest jeszcze jej destruktywny wpływ na etykę wymiany rynkowej. W warunkach inflacji zawieranie umów nie tylko narażone jest na tradycyjne ryzyko i niepewność oceny rynkowej, ale także wiąże się z ogólną niepewnością wynikłą z trudnego do przewidzenia stopnia deprecjacji pieniądza.”
W szczególności nadmierny wzrost cen obniża drastycznie poziom życia społeczeństwa: częściej rezygnuje się wówczas z zakupu dóbr luksusowych czy z zaspokajania potrzeb wyższego rzędu (np. kultura, rozrywka). Można też wspomnieć o marnowaniu wiedzy i talentów, które zamiast zostać wykorzystane np. w zarządzaniu produkcją, w poszukiwaniu oszczędnych i efektywnych rozwiązań w produkcji i wdrażaniu innowacji, w coraz większym stopniu angażują się w kombinowanie, spekulację i poszukiwanie sposobów uchronienia się przed inflacją lub skorzystanie z niej.
W kategorii społecznej należy przypomnieć również o „inflacji socjalistycznej” (inflacja ukryta) kiedy braki i niedobory rynkowe komplikowały i obniżały jakość życia obywateli.
Państwo i gospodarka
W skali makroekonomicznej pozytywne i negatywne aspekty inflacji są mocno związane z jej natężeniem. Powolne procesy inflacyjne (inflacja pełzająca) wywiera korzystny wpływ na przebieg procesów gospodarczych:
wpływają korzystnie na dynamikę wzrostu gospodarczego,
ułatwiają pożądane zmiany relacji cenowych, przyśpieszają ustalanie się właściwych cen.
Są jednak również głosy mówiące, że w dłuższej perspektywie nawet inflacja pełzająca może wymknąć się spod kontroli, powodując znaczne osłabienie koniunktury gospodarczej.
Z kolei nadmierny wzrost cen powoduje zaburzenie procesów w gospodarce: zakłóca procesy produkcji i wymiany, powoduje też ucieczkę od pieniądza, m.in. w wyniku:
niechęci przedsiębiorców do podejmowania inwestycji, gdy nie można przewidzieć realnych zysków,
spadku innowacji i produktywności w przedsiębiorstwach gdy zmniejsza się zainteresowanie kredytami z uwagi na wysokie odsetki,
nadmiernej dewaluacja waluty krajowej,
ucieczkę kapitału za granicę,
zakłóceń w systemie finansowym wskutek dużych zmian cen papierów wartościowych.
Bardzo istotne jest to, że nadmierna inflacja pogarsza ocenę kraju w świecie. Zbyt wysoka inflacja przyczynia się zawsze do niższej oceny kraju na arenie międzynarodowej. Może to powodować na przykład trudności przy próbie sprzedaży papierów wartościowych na rynkach zagranicznych, zniechęca też zagraniczne firmy do inwestycji bezpośrednich.
Przedsiębiorstwa
W skali mikroekonomicznej efekt oddziaływania inflacji można krotko określić destrukcyjnym. W szczególności dotyka to przedsiębiorstw o charakterze produkcyjnym, wytwarzających produkty inwestycyjne lub konsumpcyjne. Nie zawsze dotyczy to przedsiębiorstw, które w swej działalności operacyjnej wykorzystujące inflację i jej zmiany do osiągania zysków, choć przytoczone problemy nie omijają również ich.
Inflacja w zależności od natężenia może wywierać duży wpływ na istotne obszary działalności przedsiębiorstw, którymi są:
Wartość zapasów - nadmierna inflacja skutkuje ucieczką od gotówki i zamiany jej w majątek obrotowy, co z kolei powoduje wzrost kosztów związanych z zapasami, wynagrodzeniami i innymi wydatkami stałymi.
Koszt odtworzenia aktywów - w wyniku inflacji następuje generalny wzrost kosztów, redukcja środków pieniężnych przeznaczonych na inwestycje oraz to, że koszt wymiany majątku trwałego prawdopodobnie wysoko przekroczy historyczną cenę zakupu. Utrzymanie zdolności produkcyjną wymaga wykorzystania dodatkowych środków finansowych, najczęściej kosztem kapitału obrotowego.
Koszty zarządzania - związane z koniecznością uwzględnienia w ewidencji zmian siły nabywczej pieniądza, wymusza rewaloryzowanie poszczególnych wartości o odpowiadające im historycznie wskaźniki.
Obywatele
Nie będziemy w tej kategorii analizować efektów inflacji dla osób (a także przedsiębiorstw), które wykorzystują kapitał do osiągania zysków, ponieważ dla tego typu operacji musimy na inflację popatrzeć zupełnie inaczej. Natomiast nie da się nie dostrzec skutków inflacji dla poziomu życia każdego obywatela.
W dużej mierze inflacja skutkuje obniżeniem poziomu życia większości obywateli. W szczególności inflacja niesie niekorzystne efekty dla:
Oszczędzających- najbardziej dla trzymających gotówkę lub na rachunku oszczędnościowym.
Pracownicy - zarówno ci, których nominalne płace nie wzrastają a maleje za to ich realna siła nabywcza, jak i ci, dla których wzrost płac nominalnych (np. indeksowany o wskaźnik inflacji) może powodować wejście w wyższy podatek.
Emerytów - dla których indeksacja emerytur tak jak wzrost płac pracowników nie nadąża za wzrostem cen, wobec czego maleje realna siła nabywcza otrzymywanych wynagrodzeń.
Jednak są grupy osób, którzy mogą dostrzec korzyści z inflacji:
Kredytobiorcy, zaciągający w szczególności długookresowe kredyty hipoteczne w okresie inflacji, spłacający je w pieniądzach mających mniejszą siłę nabywczą (tzw. premia inflacyjna).
Warto tu jednak podkreślić, że tych, których dotykają pozytywne skutki dotyczą również pozostałe negatywne efekty. Oczywiście niskie natężenie inflacji powoduje niewielką uciążliwość i dostrzegalność jej efektów, jednak jej nadmierna wysokość prowadzi do rezygnacji z zakupu dóbr luksusowych, rezygnacji z zaspokajania potrzeb wyższego rzędu i powszechne odczucie pogorszenia poziomu życia i dyskomfort psychiczny. Wśród części specjalistów panuje również opinia o wpływie inflacji na poziom bezrobocia. Wydaje się to najdrastyczniejszy skutek dla tej części osób, którzy oprócz drastycznego obniżenia osiąganych dochodów musza również ponosić pozostałe wymienione koszty inflacji. Można też pokusić się o stwierdzenie, że wysoka inflacja uderza w najbiedniejszych. Bogatsza część społeczeństwa posiada zazwyczaj bezpieczne lokaty, chroniące przed inflacją. Ponadto zjawisko spadku siły nabywczej pieniądza dotyka wszystkich, ale raczej nie zagraża ich egzystencji bogatszych (co najwyżej, powoduje ograniczenie ich inwestycji czy zakupów towarów luksusowych). Inflacja uderza najsilniej w najbiedniejszych, którzy nie mają możliwości ucieczki przed jej skutkami.
Inwestorzy
Kategoria inwestorów ta odnosi się, w tym kontekście, zarówno do przedsiębiorstw jak i osób (obywateli), którzy wykorzystują kapitał do osiągania zysków lub maksymalizacji posiadanego majątku. W obrębie tej kategorii, gdy ktoś traci z powodu nieoczekiwanego wzrostu cen, ktoś inny zwykle na tym zyskuje. W największym stopniu daje się tu odczuć nie tyle natężenie inflacji co jej nieoczekiwane zmiany. W takich sytuacjach inwestorzy, którzy przewidują wzrost cen i działają aby przeciwstawić się skutkom tego wzrostu zyskają kosztem pozostałych. Mogą kupować wcześnie, po relatywnie niskich cenach i sprzedawać później, uzyskując dużo więcej.
Kto może osiągnąć korzyści wynikające z inflacji:
Dłużnicy - którzy są winni pieniądze wtedy, gdy rozpoczyna się (nieoczekiwany) proces inflacyjny. Dla nich zwrot długów następuje wg niższej wartości pieniądza.
Spekulujący - którzy przewidując wzrost cen kupują wcześniej po relatywnie niskich cenach i sprzedają później po cenach wyższych.
Producenci - posiadający odpowiednie zapasy lub odpowiedni wcześnie pozyskane materiały. Oprócz tego może dla nich zaistnieć możliwość podwyższania cen jeśli konsumenci będą chętniej inwestować w majątek rzeczowy niż w instrumenty finansowe.
Właściciele dóbr rzeczowych, nieruchomości.
Właściciele depozytów w złocie, kamieniach szlachetnych i dziełach sztuki.
Kto traci na inflacji:
Nabywcy obligacji - których oprocentowanie nie będzie nadążać za rosnącą inflacją.
Posiadacze gotówki.
Właściciele depozytów na rachunkach oszczędnościowych.
Wierzyciele - gdy zwrot długów następuje wg niższej wartości pieniądza.
Wnioski
Ogólnie można powiedzieć, że zarówno w skali makroekonomicznej jak i mikroekonomicznej przeważają negatywne skutki inflacji. Wywołuje niewłaściwą alokację zasobów, przez co zmniejsza produktywność i wzrost gospodarczy przez zakłócenie popytu i zagregowanej podaży w całej gospodarce. Są one tym bardziej dotkliwe im wyższe i nieprzewidywalne jest jej natężenie.
Przy stałym i niskim jej poziomie prowadzi jedynie do redystrybucji dochodów od tracących na inflacji na rzecz zyskujących, jednak nie wywołując ogólnej szkody dla całej gospodarki.
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl