I. ŁUSZCZYCA
II. GENOERMATOZY ZWIĄZANE Z NADMIERNYM ROGOWACENIEM
PSORIASIS VULGARIS
Definicja
Nie zakaźna, zapalna choroba skóry cechująca się wzmożoną proliferacją naskórka, a klinicznie czerwonobrunatnymi grudkami pokrytymi srebrzystą łuską.
Rys historyczny
Znana już przez starożytnych Greków, od słowa psora oznaczającego łuskę pochodzi nazwa choroby, W czasach nowożytnych opisana przez Roberta Willana na pocz. XIX wieku.
Epidemiologia
- 1-5% populacji we wszystkich szerokościach geograficznych i u wszystkich ras.
- częstość zachorowań u ras w kolejności malejącego występowania: rasa kaukaska > Azjaci > Murzyni > Indianie.
Etiopatogeneza
bezpośrednia przyczyna choroby pozostaje nieznana.
obserwowane zjawiska w wykwitach łuszczycowych:
proliferacja keratynocytów
zmiany naczyniowe
zjawiska immunologiczne i autoimmunologiczne.
Czynniki genetyczne
decydują o predyspozycji do łuszczycy
wyróżniono 2 typy łuszczycy:
Typ I (młodzieńczy, dziedziczenie autosom.dom. o 60% penetracji genu, early onset) - początek przed 30 r.ż., najczęściej do 22 r.ż. HLA-Cw6 w 85%, rodzinne występowanie, 3/4 wszystkich
przypadków.
Typ II (dorosłych, late onset) - początek > 40 r.ż., najczęściej w 50 - 70 r.ż., HLA-Cw6 w 15%, brak rodzinnego występowania, 1/4 wszystkich przypadków.
Czynniki prowokujące (środowiskowe)
Szereg czynników zewnętrznych i wewnętrznych prowokuje wysiew łuszczycy lub nasila jej przebieg:
wszelkie urazy mechaniczne skóry, napromieniowanie UV lub promieniowanie X, oparzenia słoneczne, cieplne i chemiczne, choroby infekcyjne zwłaszcza dróg oddechowych, nadwaga, stres psychiczny, spożycie alki zapalne choroby skóry i inne.
Physical factors- friction, injury, vaccination, injection, sites, surgical scars, insect bites, scalding, burning, radiation (X,UV)
Chemical factors -cauterization, chronic degenerative skin damage (degreasing alkalines), external antipsoriatic agents, toxic agents
Dermatoses with epidermal involvement- zoster, dyshidrosis, miliaria rubra, impetigo contagiosa, pyoderma gangrenosum, oil acne, mycoses, candidiosis intertriginosa: patch, prick or scratch tests: contact allergies (terpentine, formalin, chromate, neomycin, cosmetics)
Endogenous provocation (initiate or aggravate)
infectious diseases (with HIV infection)
drugs (lit, beta-blokers)
pregnancy or parturition
diet
stress
hypocalcemia
|
Normal |
Psoriasis |
Mitoses |
about 0,4% |
about 2,5% |
DNA synthesis |
about 3%-5% |
about 20%-25% |
Cell cycles |
about 457 h |
about 37,5 h |
Transit time |
about 28 days |
about 3-4 days |
Cell metabolism |
normal |
greatly increased |
Proliferacja naskórka - istota procesu chorobowego
procesy proliferacyjne naskórka: o charakterze łagodnym, przyspieszone i niepełne rogowacenie
(parakeratoza), obecność inwolukryny w warstwie kolczystej, znaczna ekspresja czynnika wzrostowego
TGFα (stymuluje proliferację keratynocytów).
Patogeneza łuszczycy
Rola PMN: przenikają przez wydłużone brodawki i gromadzą się w warstwie rogowej (mikroropnie Munro) pod wpływem czynników chemotaktycznych: IL-8, LTB-4, C5a, uwalniają enzymy lizosomalne i odsłaniają antygeny warstwy rogowej.
Procesy immunologiczne: rola naturalnych przeciwciał przeciw antygenów warstwy rogowej, które łącząc się z normalnie zamaskowanymi antygenami warstwy rogowej zapoczątkowują reakcje antygen- przeciwciało i aktywują dopełniacz.
Rola czynników infekcyjnych: paciorkowce wykazujące podobieństwo antygenowe do keratynocytów.- superantygeny (wirusy, bakterie)
Znaczenie układu nerwowego: wysiewy łuszczycy nierzadko związane ze stresem, zwiększona ilość receptorów dla substancji P (neuropepetydu powodującego degradacje mastocytów, proliferacje limfocytów, zwiększenie aktywności chemotaktycznej PMN)
Zmiany naczyniowe
Dla wczesnej łuszczycy charakterystyczna jest wzmożona angiogeneza, zależna od róznych (czynników (bFGF, TGFbeta) oraz obecność gaps i ekspresja cząstek adhezyjnych (VC/ ICAM-1 Do wzmożonej przepuszczalni przyczyniają się:
proteazy (z komórek tucznych),
PAF (czynnik aktywujący płytki), -wzmożona ekspresja integryn, receptorów dla macierzy pozakomorkowej.
Rola cytokin
Cytokiny prozapalne sprzyjają proliferacji, odgrywające rolę w zapoczątkowaniu i utrzymywaniu sie zmian łuszczycowych wytwarza przez:
keratynocyty (IL-1, TNF-alfa, IL właściwościach chemotaktycznych
limfocyty (IL-2, IFN-gamma)
według badań przeprowadzonych w naszej klinice stężenie TGF-β1,IL-6 i IL-7 w surowicy krwi u chorych w aktywnym okresie łuszczycy zwykłej jest istotnie wyższe niż w grupie kontrolnej, co wskazuje na ich udział w patomechanizmie procesu łuszczycowego.
Łuszczyca zwykła (pospolita)
Psoriasis vulgaris
wykwitem pierwotnym jest czerwonobrunatna grudka pokryta srebrzystą łuską.
pomocne w rozpoznaniu: objaw świecy stearynowej, objaw Auspitza, objaw Köbnera.
grudki mają tendencję do obwodowego szerzenia i zlewania => bogactwo obrazów klinicznych.
lokalizacja: kolana, lok lica krzyżowo-lędźwiowa i owłosiona głowy, ale zajęta może być cala skóra.
inne zmiany kliniczne:
paznokci (psoriasis unguium)
rogowacenie dłoni i stóp.
przewlekły i nawrotowy przebieg końca życia.
Wskaźnik PASI (Psoriasis Area and Severity Index)
Przyjęty w literaturze światowej sposób oznaczania nasilenia zmian skórnych w łuszczycy według wzoru podanego przez Fredisona i Petterssona w 1978r.:
PASI=0,1x (Eh +Ih +Dh)x Ah +0,3x (Et +It +Dt)x At+0,2x (Eu +Iu +Du)x Au+0,4x(EI +II +DI)x AI
E- rumień, I- naciek zapalny, D- złuszczanie, A- procent powierzchnie skory zajętej przez zmiany, h- głowa, t- tułów, u- kończyny górne, i- kończyny dolne.
Rumień, naciek i łuska oceniane są w skali 0 do 4, powierzchnia zmian w skali od 1 do 6.
Postacie kliniczne łuszczycy zwykłej:
psoriasis punctata - pin point
psoriasis guttata - łuszczyca kropelkowata
psoriasis nummularis - łuszczyca monetowata
psoriasis in placibus - łuszczyca plackowata
psoriasis geografica - łuszczyca geograficzna
psoriasis anularis - łuszczyca obrączkowata
psoriasis gyrata - łuszczyca festonowata
acropsoriasis - łuszczyca ograniczona do odsiebnych i kończyn
sebopsoriasis capitis - łuszczyca ograniczona do skory owłosionej głowy
Zmiany paznokci (psoriasis ungium)
zagłębienia punkcikowate
rogowacenie pod płytką i onycholiza
zgrubienie, zmatowienie, kruchość płytek
Nietypowe postacie łuszczycy zwykłej
psoriasis inveterata (ł. zadawniona)
psoriasis verrucosa (ł. brodawkująca)
psoriasis exsudativa (ł. wysiękowa)
psoriasis rupioides (ł. brudźcowa)
Inne odmiany łuszczycy:
łuszczyca stawowa (psoriasis artropatica)
łuszczyca krostkowa (psonasis pustulosa)
łuszczyca erytrodermiczna (erythrodermia psoriatica)
Łuszczyca stawowa (psoriasis artropatica)
cierpi 10% chorych na łuszczyce
niesymetryczne zapalenie kilku stawów- 70%
zapalenie stawów kręgosłupa -25%
symetryczne zapalenie wielostawowe- 10%
zajecie dalszych stawów miedzypaliczkowych -10%
zniekształcające zapalenie stawów - 5%
Łuszczyca krostkowa
postacie uogólnione:
ostra (psoriasis pustulosa generał von Zumbusch)
cieżarnych (impetigo herpetiformis)
obrączkowata
mlodzieńczo-dziecięca
postacie ograniczone:
psoriasis pustulosa palmo-plantaris (Barber-Königsbeck)
acrodermatitis continua (suppurativa Hallopeau)
Obraz histopatologiczny:
w naskórku:
zwiększenie liczby mitoz keratynocytów
parakeratoza
zanik warstwy ziarnistej
akantoza (przerost warstwy kolczystej)
w warstwie rogowej mikroropnie Munro
w skórze właściwej:
pilomatoza (przerost i wydłużenie brodawek skórnych)
naciek z limfocytów i granulocytów obojętnochłonnych
Rozpoznanie różnicowe
łuszczyca zwykła:
dermatitis seborrhoica
lichen planus
pityriasis rubra pilaris
pttyriasis lichenoides chronica
pityriasis rosea Gibert
tinea cutis glabrae
SCLE - vanetas psoriasiformis
TBC luposa plana psoriasiformis
osutki kiłowe 11-rzędowe
łuszczyca zadawniona:
neurodermitis
lichen planus venucosus
łuszczyca krostkowa uogólniona:
necrolysis epidermalis toxica Lyel (TEN)
AGEP - acute generaiłzed exanthemate pustulosis
łuszczyca krostkowa dłoni i stóp:
pustulosis palmo-plantaris
eczema dyshidroticum
tinea manus et pedis
Leczenie zewnętrzne:
leki keratolityczne zawierające kwas salicylowy i siarkę
dziegcie (Psorisan, Delatar)
antralina (cignolina, Dithranol) - leczenie klasyczne i minutowe
kortykosteroidy (Laticort, Flucinar, Elocom,Dermovate), w połączeniu z dziegciami
(Mecortolon T, Lorinden T) i środkamikeratolitycznymi (Lorinden A, Diprosalic)
analogi witaminy D3: kalcitriol, kalcipotriol (Psorcutan) i takalcrtol (Curatoderm)
wybrane retinoidy np. tazaroten
do skóry owłosionej głowy stosuje się środki keratolityczne, dziegcie, kortykosteroidy, rzadko cignolinę w odpowiednich postaciach, innych niż do skóry gładkiej
w obrębie fałdów skórnych i twarzy kortykosteroidy o małej sile działania
Fototerapia -przy zmianach rozległych
helioterapia i lampy imitujące światło słoneczne tzw, sun lamps
naswietlania UVB i solarium
selektywna fototerapila 311 nm (SUP)
fotochemioterapia PUVA (UVA + psoraleny), klasyczna i bath PUVA
w zmianach ograniczonych do rąk i stóp Psorilux i topical PUVA
Leczenie ogólne -zarezerwowane dla ciężkich postaci łuszczycy
retinoidy: etretinat (Tigason) i acitretiit (Neotigason), same lub w połączeniuz PUVA (metoda REPUVA)
cytostatyki: głównie metotreksat, rzadko hydroksymocznik i inne.
leki immunosupresyjne: cyklosporyna A takrolimus
kortykosteroidy przeciwwskazane
antybiotyki w wybranych przypadkach (łuszczyca wysiewna po infekcjach)
Metody wspomaga
klimatoterapia
balneoterapia
dieta
psychoterapia
preparaty zawierające oleje nienasycone i kwas gamma-linolenowy (oleje z wiesiolka i ogórecznika)
Genodermatozy związane z nadmiernym rogowaceniem
Rogowiec dłoni i stóp i jego odmiany
Rybia łuska i jej odmiany
Keratoderma palmare et plantare
odmiana |
dziedziczenie |
początek |
charakterystyka |
Unna-Thost |
autosomalnie dominująco |
1-2 rok życia |
symetryczny rogowiec wzmożona potliwość dłoni i stop |
Keratoma diseminatum |
autosomalnie dominująco |
powyżej 20 roku życia |
drobne, rozsiane wykwity hiperkeratotyczne, mogą przybywać z wiekiem |
Keratoma transgrediens et progrediens (mal de Meleda) |
autosomalnie recesywnie |
w pierwszym miesiącu życia |
ogniska hyperkeratozy poza dłońmi i stopami (łokcie, kolana) |
Keratoma extremitatum progrediens |
autosomalnie dominująco lub recesywnie |
w pierwszym miesiącu życia, rozwój do 4 dekady |
zmiany poza dłońmi i stopami |
Keratoma Papillon Lefevre |
autosomalnie recesywnie |
2-4 rok życia |
zmiany poza dłońmi i stopami, paradontoza |
Keratoma mutilans |
autosomalnie dominująco |
1 rok życia |
spontaniczne amputacje paliczkowa, upośledzenie słuchu |
Pachyonychia congenita |
autosomalnie dominująco |
w pierwszym miesiącu życia |
zgrubienie płytek, nadmierna potliwość, przerzedzenie włosów, zmiany zębów, leukoplakia |
Ichthyosis vulgularis
dziedziczenie |
autosomalnie dominująco |
początek |
1-3 rok życie, przy urodzeniu skora nie jest zmieniona |
charakter zmian |
zmiany uogólnione, wolne zgięcia i fałdy, rogowiec dłoni i stop, rogowacenie mieszkowe, sucha skora (obniżenie wydzielania potu i łoju), wraz z wiekiem samoistna poprawa |
inne objawy |
często atopia (30%) |
patogeneza |
defekt niecałkowicie poznany, mutacje genów keratyny 5 i 14 |
Ichthyosis congenita- ichthyosis foetalis - harlequin foetus
dziedziczenie |
raczej autosomalnie recesywnie |
początek |
od urodzenia |
charakter zmian |
zmiany uogólnione, ectropion, grube płaty rogowe na skórze |
inne objawy |
noworodki często niezdolne do życia, potworkowate |
patogeneza |
defekt keratyny nie scharakteryzowany |
Ichthyosis lamellaris (erythrodermia ichtyhyosifromis congenita non bullosa)
dziedziczenie |
autosomalnie recesywnie |
początek |
od urodzenia, w tym collodion baby (ustępuje samoistnie) |
charakter zmian |
zmiany uogólnione, zajęte fałdy i zgięcia, ectropion rogowiec dłoni i stop, |
inne objawy |
rozmaite zaburzenia neurologiczne i psychiczne |
patogeneza |
mutacja genu transglutaminazy 1 (otoczka korneocytu) |
Dyskeratosis follicularis (M.Darier)
dziedziczenie autosomalnie dominująco gen ATP2A2, na chromosomie 12q, koduje wapniowa ATA-aze (regulacja adhezji keratynocytów i różnicowania się komórek epidermalnych)
wykwit pierwotny- hyperkeratotyczny grudka
Lokalizacja- okolice łojotokowe, fałdy i zgięcia
Pomocne w rozpoznaniu - badanie histopatologiczne
Leczenie- aromatyczne retinoidy