Mapa sozologiczna]

Idea mapy sozologicznej zrodziła się po powstaniu sozologii (inf. o intensywności przekształcania środowiska pod wpływem działalności człowieka)

Badania dotyczące mapy sozologicznej obejmują: rejestrację, lokalizację i określanie źródeł (zaburzeń, skażeń powietrza, skażenie gleby), zasięg i charakterystykę oraz natężenie wszystkich zaburzeń, zagrożenia radioaktywnego i mikrobiologicznego, sztuczny deficyt wody, dewastacje krajobrazu, zanieczyszczenia i skażenia powietrza i wód podziemnych i powierzchniowych oraz wód morskich, zaburzenia naturalnych stosunków wodnych, zanieczyszczenia i przekształcenia rzeźby powierzchni ziemi, zanieczyszczenia i skażenia gleb, degradację szaty roślinnej, odpadów przemysłowych i komunalnych oraz hałas.

Wyróżniamy mapy przeglądowe szczegółowe i tematyczne:

• mapy tematyczne są stosowane, aby można było określić intensywność przekształceń, dokonać diagnozy oraz zapobiegać dalszym przekształcenia. W celu ukazania zanieczyszczeń powietrza,(CO₂, pyły) stosuje się mapy w skali 1:10 000.

• mapa przeglądowa - jakość przeglądowa - zagadnienia hydrologiczne, zmiany powierzchni ziemi, stan atmosfery, wskaźnik sumy przekroczeń - dla różnych elementów i powietrze, wyrobiska, grunty orne, izolinia osiadań, krotność przekroczenia metali ciężkich, opad pyłu toksycznego, metali-dla powierzchni terenu. Mapy przeglądowe wydaje się w skali 1:50000

Elementy mapy sozologicznej

1. Ochrona Środowiska i jego zasobów

• chronione grunty orne, łąki i pastwiska, lasy chronione i gospodarcze, zieleń urządzona;

• złoża surowców mineralnych oraz strefy ochrony ujęć wody;

• parki narodowe i parki krajobrazowe wraz z otulinami, rezerwaty i pomniki przyrody oraz obszary chronionego krajobrazu;

2. Podatność środowiska na degradację.

• gatunki szczególnie narażone na degradacje antropogeniczna oraz na infiltrację zanieczyszczeń do wód gruntowych;

• gatunki narażone na zalanie powodziowe i sztormowe;

3. Degradacją środowiska

• degradacja powietrza atmosferycznego; w tym emitory gazów i pyłów oraz odorów i hałasów, strefy przekroczenia dopuszczalnych stężeń SO₂ i opadu pyłu, strefy podwyższonego promieniowania elektromagnetycznego oraz zasięg potencjalnego skażenia radioaktywnego;

• degradacja powierzchni terenu, w tym grunty antropogeniczne i antropogeniczne formy terenu zwałowiska i wyrobiska, zasięg pogórniczych osiadań, tereny oraz obszary górnicze, składowiska surowców i paliw, składowiska i wylewiska odpadów i cmentarze;

• formy degradacji gleb;

• wyniki i stopnie degradacji lasów;

• degradacja wód powierzchniowych, w tym zrzuty ścieków, przekroczenia wskaźników zanieczyszczeń wód i klasy ich czystości, strefy zanieczyszczeń wód przybrzeżnych, podpiętrzone wody powierzchniowe, antropogeniczne zaburzenia reżimu cieków oraz utrata więzi hydraulicznej;

• degradacja wód podziemnych, w tym: obszary o sztucznie podwyższanym lub obniżanym zwierciadle wód podziemnych, leje depresyjne, obszary o zniekształconych wodach podziemnych oraz kierunki przenoszenia zanieczyszczeń w wodach podziemnych;

4. Przeciwdziałanie degradacji środowiska.

• urządzenia redukujące zanieczyszczenie, ekrany akustyczne, oczyszczalnie ścieków oraz pasy wiatrochronne.

5. Rekultywacja środowiska

• kierunki rekultywacji terenów zdegradowanych.

6. Nieużytki antropogeniczne i naturogeniczne.

Komentarz zawiera:

• charakterystykę podstawowych komponentów środowiska przyrodniczego i niektóre właściwości

• rozszerzające dane do poszczególnych poziomów informacyjnych mapy (tekst, tabele)

• ogólną ocenę stanu środowiska i ocenę jego degradacji.

• wskazania dotyczące kształtowania i ochrony środowiska.

• inne istotne informacje i oceny( np. zaleca się zamieszczanie róży wiatrów, występowanie surowców mineralnych, danych dotyczących przedmiotu kontroli, monitoringu oraz informacji adresowych o tych punktach).

Mapy cyfrowe/numeryczne

• posiadają strukturę warstwową;

• istnieją możliwości wymiany informacji między różnymi punktami GIS;

• obiekty graficzne są połączone z bazą danych;

• wykorzystując mapy numeryczne istnieje możliwość wykonania analizy kartograficznej;

• mapy numeryczne posiadają taki sam układ współrzędnych i odwzorowanie kartograficzne jak mapy analogowe;

• na podstawie map numerycznych można przy nakładzie niewielkich środków sporządzić diapozytywy wydawnicze i wydrukować mapy, można także wydrukować numeryczną postać mapy na zwykłej drukarce.

Arkusze numerycznej mapy sozologicznej i mapy hydrograficznej można ze sobą łączyć, uzyskując w ten sposób jednolity system informacyjny, np. dla obszaru całej jednostki administracyjnej lub zlewni.

Generalizacja kartograficzna, generalizacja mapy, uogólnienie mapy (łac. generalis - powszechny, ogólny) - w kartografii proces zmniejszania szczegółowości mapy podczas prac redakcyjnych związanych ze zmniejszaniem skali mapy.

O generalizacji decyduje, oprócz skali, także przeznaczenie mapy. Np. treść mapy ściennej, którą ogląda się z dużej odległości, podlegać będzie większej generalizacji niż atlasu samochodowego w tej samej skali.

Generalizacja polega m.in. na upraszczaniu rysunku obiektów geograficznych (np. przebiegu linii brzegowej), stosowaniu różnego rodzaju symboli przedstawiających złożone struktury przestrzenne i ich cechy. Celem generalizacji jest dostosowanie mapy do danych potrzeb, zwiększenie jej czytelności itp.

Istnieją dwa główne rodzaje generalizacji:

• ilościowa (pominięcie mniej istotnych elementów mapy):

• generalizacja formy (odległości, kształtu - uproszczenie kształtu; np. pominięcie niektórych zakrętów drogi, rzeki, uproszczenie przebiegu granicy)

• generalizacja treści (zmniejszenie ilości znaków na mapie; np. pominięcie niektórych miast, rzek, mniej ważnych dróg)

• jakościowa (uogólnienie pojęć przedstawianych na mapie):

• symbolizacja (np. na mapie w dużej skali miejscowości oznaczone będą zasięgiem zabudowy, w mniejszej skali - sygnaturą koła lub kwadratu)

• grupowanie (np. połączenie lasów liściastych, iglastych i mieszanych w jedną kategorię)

• zmiana ujęcia zjawiska

Generalizacja kartograficzna uważana jest za proces subiektywny, wymagający od kartografa dobrej znajomości tematu przedstawionego na mapie.

Kartograficzne metody prezentacji - metody, których celem jest przedstawienie na mapie określonych treści w taki sposób, aby użytkownik mógł poprawnie je odczytać, posiadające na mapie swoją formę w postaci znaków kartograficznych niosących przypisane im treści.

Wyróżnia się poniższe metody prezentacji, przy czym należy pamiętać, że na mapach często stosowanych jest kilka metod naraz - np. na mapach ogólnogeograficznych metoda sygnaturowa (miasta rzeki itd.), zasięgów (zasięgi parków narodowych) i izoliniowa (poziomice).

• i pisma.

• zasięg sygnaturowy - polega na wprowadzaniu wewnątrz zasięgu liniowego odpowiedniej sygnatury oznaczającej zjawisko występujące na wyznaczonym obszarze

3. Metoda chorochromatyczna

Mapa administracyjna jako przykład mapy wykonanej metodą chorochromatyczną

Zwana również metodą powierzchniową, metodą tła jakościowego. Jest to rozwinięcie metody zasięgu. Polega na podzieleniu powierzchni na pola (wzajemnie wykluczające się zasięgi) różne pod względem jakościowym, nie ma tu obszarów zachodzących na siebie, np. mapa użytkowania ziemi, polityczna, administracyjna. Powierzchnia mapy podzielona jest na regiony, może przedstawiać regionalizację. Regiony wykreślamy na podstawie wcześniejszych wskaźników, kryteriów określonych z góry. Często metoda ta stanowi tło mapy, na której umieszcza się szereg innych charakterystyk przedstawionych innymi metodami.

Metody ilościowe

1. Kartodiagramy

Mapa wielkości miast jako przykład mapy wykonanej metodą kartodiagramu (kartodiagram punktowy prosty skokowy)

Jest to zbiór diagramów umiejscowionych w pozycji geograficznej, tzn. na mapie we wzajemnych stosunkach położenia lub w odniesieniu powierzchniowym. Każdy z poniższych rodzajów kartodiagramów należy do jednej z dwóch grup: kartodiagramów ciągłych lub kartodiagramów skokowych.

2. Metoda kropkowa

Mapa ludności wiejskiej jako przykład mapy wykonanej metodą kropkową (metoda kropkowa topograficzna jednowagowa)

Jest metodą ciągłą, polega na zastąpieniu sygnatury kropką reprezentującą nie jeden obiekt, lecz ich pewną liczbę, która nazywa się wagą kropki

3. Kartogramy

Mapa gęstości zaludnienia jako przykład mapy wykonanej metodą kartogramu (kartogram właściwy prosty)

Przedstawiają średnią intensywność zjawiska, w granicach określonych pól odniesienia

metoda dazymetryczna (kartogram dazymetryczny) - ukazuje obszary posiadające zjawiska takiej samej gęstości, przy czym wyraz liczbowy tej gęstości ma charakter skokowy.

4. Metoda izolinii

Mapa wysokosci jako przykład mapy wykonanej metodą izoliniową (izolinie natężenia → linie izometryczne)

Linie łączące jednakowe wartości liczbowe, za pomocą izolinii przedstawia się zjawiska charakteryzujące się ciągłą przestrzenną zmiennością natężenia(np. wysokości n.p.m) ale także zjawiska występujące wyspowo, które mogą być interpretowane jako ciągłe, jeżeli zostana odniesione do innego zjawiska o charakterze ciągłym (gęstość zaludnienia, lesistość) są to tzw. izoplety (pseudoizolinie)

• izolinie natężenia

• linie izometryczne (np. poziomice)

• izarytmy

• izarytmy rzeczywiste (np. izotermy, izohiety, izogony)

• izarytmy teoretyczne (izarytmy abstrakcyjne, izoplety)

• izolinie odległosci (ekwidystanty)

• izolinie ruchu

• izotachy

• izochrony

• izodaty

---