Piotruś Sztompka- Od działań społecznych do interakcji

Kontakt społeczny -> para działań społecznych wzajemnie zorientowanych ku sobie: działanie inicjujące i działanie reagujące -> jest przelotny i jednorazowy (np. pytanie o godzinę-> odpowiedź-> koniec.) może też być niewerbalny (np. wymiana uśmiechów, wymiana spojrzeń, wymiana maili)

GRZECZNA NIEUWAGA-> reguła kulturowa, która nakazuje udawać, że nie przyglądamy się osobom nieznajomym.

INTERAKCJA-> dynamiczna, zmienna sekwencja wzajemnie zorientowanych działań partnerów, którzy modyfikują swoje działania w zależności od tego, co robi (lub mówi) ten drugi.

Żadna interakcja nie może się toczyć bez choćby minimalnych zasad.

Interakcja bezpośrednia-> współobecność przestrzenna i równoczesność.

Interakcja pośrednia -> bez współobecności i nie wymaga równoczesności (ktoś pisze nam maila, odpisujemy później)

DYSTANS INTERAKCYJNY-> oczekiwana odległość przestrzenna partnerów w toku interakcji, zależna od ich ról społecznych, kontekstu sytuacyjnego, a także kultury, do której należą.

cztery typy dystansów interakcyjnych:

dystans intymny, np. między rodzicami i dziećmi, narzeczonymi, kochankami, który, jego zdaniem, wynosi 1‐1,5 stopy.

dystans osobisty, np. między przyjaciółmi, dobrymi znajomymi, od 1,5 do 4 stóp.

dystans socjalny, np. między dyrektorem i pracownikiem „na dywanikuʺ, od 4 do 12 stóp

dystans publiczny, np. mówca na trybunie, ksiądz na ambonie, aktor w teatrze, powyżej 12 stóp.

Warunki przestrzenne są także terenem celowej manipulacji, mającej sprzyjać lub przeszkadzać interakcjom

GEORGE H. MEAD (1863‐1931)

Jaźń refleksyjna (w terminologii Meada „meʺ) to zapis reakcji, sądów, oczekiwań innych ludzi, a zwłaszcza „istotnych innychʺ. Jaźń spontaniczna (w terminologii Meada „Iʺ) to wyraz niepowtarzalnej indywidualności kształtującej swoiste reakcje na naciski innych.

Są trzy etapy takiego tworzenia jaźni, które występują już w dzieciństwie: (a) zabawa, czyli spontaniczne działania w obecności innych, obok innych, ale jeszcze nieskoordynowane z innymi, (b) gra, czyli działania przebiegające według uznanych reguł i skoordynowane z działaniami partnerów, (c) uogólnione wyobrażenie samych reguł właściwego postępowania, w oderwaniu od konkretnego udziału w grze.

TEORIA BEHAWIORALNA-> interakcja to wzajemnie powiązane zachowania jednostek, sekwencja bodźców i reakcji.

TEORIA RACJONALNEGO WYBORU (WYMIANY) -> interakcja jako wzajemna wymiana pewnych dóbr czy wartości między partnerami

ZASADA WZAJEMNOŚCI-> powszechnie spotykana reguła kulturowa nakazująca rewanżować się za doznane korzyści czy uzyskane dobra.

TEORIA SYMBOLICZNEGO INTERAKCJONIZMU -> (Cooley i Mead) w interakcji wymiana i wzajemność dotyczą nie tyle obiektów materialnych, co idei, symboli, znaczeń. Istotą interakcji jest komunikacja.

Najważniejszy jest cały złożony proces myślowy, który rozwija się po obu stronach.

TEORIA DRAMATURGICZNA-> analogia codziennego życia społecznego do teatru. Ludzie kierują się w swych działaniach dążeniem do zrobienia na innych dobrego wrażenia. Coś nieustannie grają, starając się przedstawić siebie w dobrym świetle.

DZIAŁANIE ŁĄCZNE: sieć interakcji między kilkoma osobami znajdującymi się we wspólnej sytuacji.

ISTOTNI INNI: ci partnerzy naszych interakcji lub te audytoria, przed którymi się prezentujemy, na których najbardziej nam zależy i których oczekiwania usilnie staramy się spełnić.

JAŹŃ ODZWIERCIEDLONA: samoocena jednostki kształtowana przez interpretację reakcji innych ludzi w stosunku do jej osoby.

Samorealizująca się prognoza -> zjawisko polegające na tym, że określone oczekiwania w stosunku do pewnych zachowań lub zdarzeń wpływają na te zachowania lub zdarzenia w sposób, który powoduje spełnienie oczekiwań. (jeśli myślimy, że nikt nas nie polubi to najprawdopodobniej faktycznie tak się stanie)

CHARLES H. COOLEY (1864‐1929)

Za centralny problem socjologii uważał relację jednostki i społeczeństwa. Oba rodzaje bytów są nierozdzielne, stanowią aspekty jednej rzeczywistości. Jednostka ludzka staje się w pełni człowiekiem, dopiero gdy ukształtuje swoją jaźń, refleksyjne przekonanie o sobie samym. Jaźń tworzy się przez interpretację opinii, orientacji, postaw innych ludzi wyrażanych pod adresem jednostki.

Jak w interakcji jest więcej niż 2 osoby możliwe jest:

-koalicja- dwie osoby łączą się przeciw trzeciej

-strategia „dziel i rządź”- próba skłócenia partnerów i uzyskanie przewagi

-mediacja- jeden z partnerów może rozładować konflikt między pozostałymi

-zbiorowa decyzja poprzez głosowanie

Sieć interakcyjna/działanie łączne -> wiele chaotycznych interakcji ludzi zgromadzonych we wspólnej sytuacji interakcyjnej

Sieć zogniskowana-> sieć interakcyjna której ktoś jest wyróżniony, co ustanawia pewien porządek (np. na ślubie uwaga skupia się na parze młodej a na zabraniu pracowników na dyrektorze)

Piotruś Sztompka- Od interakcji do stosunków społecznych

INTERAKCJA POWTARZALNA: wielość wzajemnych działań tych samych partnerów, które zdarzają się sporadycznie, przypadkowo, bez określonych terminów. (np. na spacerze z pieskiem spotykamy sąsiada i zamieniamy kilka słów, powtarza się to co jakiś czas ale nie jest to regularne)

INTERAKCJA REGULARNA: interakcja, która zdarzają się w stałych terminach lub w wyraźnych odstępach czasu, ma więc określony rytm. Stwarza przyzwyczajenie, oczekiwanie po stronie partnerów, że w danym dniu dojdzie do spotkania. Gdy z jakichś względów nie dochodzi do niego to budzi zdziwienie. (Codziennie rano kupuje gazetę w kiosku, jak raz nie przyjdę to kioskarka się nie pogniewa, ale może zastanawiać się `dlaczego nie przyszedł')

INTERAKCJA REGULOWANA: jej niezrealizowanie wywołuje społeczne sankcje, są to pewne zobowiązania wobec partnerów.

STOSUNEK SPOŁECZNY: schemat oczekiwanych interakcji między partnerami zajmującymi pewne pozycje społeczne i pełniącymi związane z nimi role. (profesor-student, ojciec-dziecko, proboszcz-parafianin, mąż-żona)

Cechy stosunku społecznego:

-wielość interakcji

-trwałość

-normatywna regulacja - kierowanie się pewnymi regułami, prawami i obowiązkami

-wzajemność - to, co jeden musi czynić wobec drugiego, jest tym, czego drugi może oczekiwać, i to, czego pierwszy może oczekiwać, jest powinnością drugiego.

-reguły postępowania nie są związane z osobami, tylko ich określonymi pozycjami i rolami społecznymi

SYMETRIA STOSUNKU SPOŁECZNEGO (INACZEJ: PARTNERSTWO): sytuacja, w której pula praw i obowiązków obu partnerów jest jakościowo podobna, zrównoważona.

POZYCJA SPOŁECZNA (STATUS): wyróżnione i nazwane w danej kulturze typowe miejsce w społeczeństwie, które zajmować może wiele różnych osób (np. zawód).

ROLA SPOŁECZNA: zbiór praw i obowiązków wiążących każdego, kto zajmuje daną pozycję społeczną, bez względu na cechy osobiste.

Rodzaje kryteriów rekrutacji do pozycji społecznej:

-UNIWERSALISTYCZNE KRYTERIA REKRUTACJI: takie cechy kandydatów do określonej pozycji społecznej, które są bezpośrednio istotne dla kompetentnego wykonywania związanej z tą pozycją roli, dające szansę każdemu potencjalnemu kandydatowi. (niektóre cechy mogą być wrodzone, inne wymagają długotrwałego treningu/nauki)

-PARTYKULARYSTYCZNE KRYTERIA REKRUTACJI: takie cechy kandydatów do określonej pozycji społecznej, które nie mają żadnego bezpośredniego związku z kompetentnym wykonywaniem związanej z tą pozycją roli. Dają z góry niektórym większe szanse a niektórych eliminują. (np. znajomości albo pieniądze)

STRUKTURALNIE WBUDOWANY CZASOKRES: przepisany z góry, normatywnie określony i egzekwowany czas trwania stosunku społecznego.

TYPY STOSUNKÓW SPOŁECZNYCH:

Kryterium sposobu wchodzenia w stosunek społeczny:

PRZYPISANE STOSUNKI SPOŁECZNE: takie, które nawiązuje się bez własnej decyzji i bez możliwości wyboru, a więc w które wchodzi się albo przez urodzenie, albo na mocy decyzji innych.

OSIĄGANE STOSUNKI SPOŁECZNE: takie, które nawiązuje się na mocy własnej decyzji, w wyniku własnych starań.

Kryterium typu motywacji:

INSTRUMENTALNE STOSUNKI SPOŁECZNE: takie, które służą realizacji potrzeb, celów czy aspiracji partnerów w innej dziedzinie niż ta, której dotyczy stosunek. (nawiązuje stosunek ze sprzedawcą gdy chcę coś kupić)

AUTOTELICZNE STOSUNKI SPOŁECZNE: takie, których sens i cel leży w samym obcowaniu partnerów ze sobą, bez względu na jakiekolwiek inne korzyści. (miłość, przyjaźń)

Kryterium charakteru stosunku społecznego:

PIERWOTNE STOSUNKI SPOŁECZNE: nieformalne, spontaniczne, bezpośrednie, rozproszone, autoteliczne, „gorące” emocjonalnie, intymne (przykład: przyjaźń).

WTÓRNE STOSUNKI SPOŁECZNE: sformalizowane, zogniskowane, instrumentalne, „zimneʺ emocjonalnie, oficjalne (przykład: zatrudnienie).

Kryterium zakresu działań i interakcji mieszczących się w ramach stosunku społecznego:

ROZPROSZONE (POJEMNE) STOSUNKI SPOŁECZNE: takie, które obejmują wiele różnorodnych treściowo interakcji.

ZOGNISKOWANE STOSUNKI SPOŁECZNE: takie, które mają charakter wyspecjalizowany, jednotematyczny, obejmują jeden tylko rodzaj interakcji.

Kryterium sytuowania się partnerów na skali nierówności społecznej i innych społecznych zróżnicowań:

EGALITARNE STOSUNKI SPOŁECZNE: równość lub podobieństwo miejsca partnerów w hierarchiach bogactwa, władzy, prestiżu, wykształcenia. (jeśli jest dwoje przyjaciół i jeden ejst bogaty a drugi biedny, ale w przyjaźni są sobie równi to jest to również stosunek egalitarny)

NIEEGALITARNE STOSUNKI SPOŁECZNE: takie, które z samego swojego charakteru stawiają partnerów w nierównej pozycji (szef-pracownik, lord-lokaj)

Kryterium podobieństw i różnic pod względem społecznie istotnych cech:

HETEROGAMICZNOŚĆ STOSUNKU SPOŁECZNEGO: odmienność partnerów pod względem cech istotnych dla przebiegu interakcji: wieku, płci, narodowości, rasy itp.

HOMOGAMICZNOŚĆ STOSUNKU SPOŁECZNEGO: podobieństwo partnerów pod względem cech istotnych dla przebiegu interakcji: wieku, płci, narodowości, rasy itp.

---