WYKŁAD XII

OSOBOWOŚĆ - c.d.

Współczesne teorie osobowości

„Big five” - Tupes, Christal, Norman

1. Ekstrawersja: bierny - aktywny; cichy - rozmowny; wyhamowany - impulsywny; są to tzw. wymiary osobowości.

2. Uprzejmość (zgodliwość): egotyczny - nie-egotyczny; nieprzyjazny - przyjazny; delikatny - niedelikatny.

3. Sumienność: rzetelny - nierzetelny; lekkomyślny - poważny; chaotyczny - zorganizowany.

4. Stabilność: nerwowy - spokojny; emocjonalny - nie-emocjonalny; napięty - zrelaksowany.

5. Otwartość intelektualno - kulturowa: twórczy, ciekawy.

Poznawczo - doświadczeniowa; teoria „Ja” - Epstein

1. System doświadczeniowy: filogenetycznie starszy; emocjonalny; pamięć polega na wytwarzaniu związków kojarzeniowych; doświadczany biernie i przed świadomie (jesteśmy porywani przez emocje).

2. System racjonalny: filogenetycznie młodszy; logiczny, analityczny; pamięć abstrakcyjna; powiązania przyczynowo - skutkowe; doświadczany aktywnie i świadomie (pozostajemy pod kontrolą naszych myśli).

Treściowe składniki osobowości - te, które decydują o znaczeniach, jakie ma dla podmiotu otoczenie (ludzie, zdarzenia, przedmioty) i on sam.

Nadawanie znaczeń wartościujących

1. Wrodzony mechanizm powstawania reakcji afektywnych (do i od obiektów otoczenia).

• są to reakcje na kontekst zmysłowy, zależny od biologicznych standardów regulacji, ale nie tylko.

• Reakcje uwarunkowane czyli przeniesienie znaczenia na sytuację o podobnych cechach zmysłowych.

b) Przyswajanie zasad wartościowania od otoczenia społecznego.

• przez naśladownictwo

• przez warunkowanie instrumentalne; nagradzanie i karanie zachowań

• przekazywanie wiedzy o normach społecznych

Nadawanie znaczeń diagnozujących

Są to znaczenia opisowe, deskryptywne, nierozerwalnie związane z wartościowaniem.

Zachodzą przede wszystkim dzięki pamięci deklaratywnej dotyczącej dwóch podstawowych kategorii.:

1. JA

2. OTOCZENIE

Wyróżnienie tych kategorii stanowi początek aktywności świadomej i abstrakcyjnej zarazem (pomijanie albo kontekstu otoczenia albo wszystkiego, co należy do podmiotu --tzw. abstrakcja negatywna, abstrahowanie od…).

Informacje dotyczące otoczenia są ważniejsze dla przewidywania zachowań inteligentnych, niż np. zaburzonych. Dla klinicystów ważniejsza jest „struktura JA”,

a więc informacje dotyczące samego podmiotu, które ściślej determinują zaburzenia.

Informacje o otoczeniu

• Reprezentacja otoczenia sensu stricte pojawia się w systemie abstrakcyjnym. W systemie zachowań reaktywnych, „popędowo - aktywnych” poznanie zachodzi łącznie z działaniem.

• W systemie młodszym filogenetycznie, pośredniej regulacji zachowania, wiedza o otoczeniu stanowi ważny obszar pamięci semantycznej, kategorialnej.

• Pamięć semantyczna zawiera (wg. Łukaszewskiego) informacje o normalnych i idealnych właściwościach obiektów, funkcji jakie one pełnią i w jakich powstają związkach z innymi obiektami.

Struktura JA

Aspekt opisowy to samowiedza. Kształtuje się ona na podstawie doznań uświadamianych w trakcie zachowań reaktywnych i obserwacji własnego zachowania.

Najważniejsze składniki struktury JA:

a) poczucie tożsamości - przekonanie o własnej ciągłości w czasie, stałości i

granicach.

b) samoakceptacja - przekonanie o własnej wartości.

c) poczucie kontroli - przekonanie o możliwościach wpływania na zdarzenia.

Samowiedza

JA realne

Wiedza o tym jakim i kim jestem

JA idealne

Wiedza o tym kim chciał bym być

34

Internetowa Baza Pomocy Studentów Psychologii - psychol

www.psychobaza.prv.pl

Odwiedź nas!

---