Na podstawie: Szkudlarek T., Pedagogika międzykulturowa, w: Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki, cz. 1, rozdz. 16, str. 415 -424
Pedagogika międzykulturowa
Wielokulturowość współczesnych społeczeństw.
Kultura jako rezerwuar wartości - fundamentem klasycznie pojmowanej edukacji
W pedagogice modernistycznej idea formalnej kompetencji do negocjowania i ustalania norm społecznych.
Orientacje w edukacji międzykulturowej
Co do sposobu traktowania różnic można wyróżnić:
podejścia asymilacyjne - zakładające konieczność przystosowania się przedstawicieli kultur „mniejszych” do kultury dominującej,
podejścia izolacyjne - zakładające odrębne projekty kształcenia dla poszczególnych kultur oraz
podejścia związane z postmodernistycznym pojmowaniem różnicy, które zmierzają do wypracowania nowych modeli relacji pomiędzy kulturami (najbardziej współczesne) - adresowane i do mniejszości, i do przedstawicieli kultury dominującej.
Wyodrębnia się tu:
orientacje liberalne (nastawione na promowanie tolerancji) i
orientacje radykalne (związane z traktowaniem relacji międzykulturowych jako nacechowanych jawną i ukrytą przemocą i nastawione na przeciwdziałanie tym zjawiskom).
W USA - termin „edukacja wielokulturowa” (multicultural education)
Deklaracja celów kształcenia wielokulturowego Amerykańskiego Stowarzyszenia Kolegiów Nauczycielskich (American Association of Colleges for Teacher Education; 1975 r.). Główny cel - „stworzenie całkowicie tolerancyjnego społeczeństwa pluralistycznego”. Zasugerowano cztery drogi osiągania tego celu:
kształcenie do wartości, które wspierają kulturową różnorodność i indywidualną niepowtarzalność,
wspieranie jakościowego rozwoju istniejących kultur etnicznych oraz włączanie ich w główny nurt amerykańskiego życia społeczno-gospodarczego i politycznego,
wspieranie badań nad alternatywnymi i nowo pojawiającymi się stylami życia,
wspieranie „wielokulturowości, wielojęzykowości i wielodialektyczności” (multiculturalism, multilingualism and multidialectism).
Kontekst polityczny - integracja europejska
Kształtowanie „tożsamości europejskiej” młodzieży krajów Unii Europejskiej poprzez:
edukację w krajach macierzystych oraz
przez rozbudowane projekty wymiany szkolnej i akademickiej.
Dyrektywy Komisji Europejskiej - edukacja winna zmierzać do „promocji poczucia tożsamości europejskiej [...] by pomóc uczniom w zdobywaniu nowego spojrzenia na Europę jako na wielokulturową i wielojęzyczną społeczność”
- ochrona enklaw kulturowej odmienności i różnorodności językowej( łącznie z ginącymi językami małych grup etnicznych)
- rozwijanie świadomości współzależności między Europą i resztą świata
Realizacja tych zadań przez:
- liczne programy finansowania nauczania języków obcych, wymiany młodzieży szkolnej, wymiany akademickiej, szkolenia praktycznego, wspierania mobilności pracowników itd.
Edukacja międzykulturowej - przez projekty oświatowe adresowane do przedstawicieli elit gospodarczych, społecznych i politycznych (politycy, nauczyciele pracownicy międzynarodowych korporacji)
- rozwijanie kompetencji komunikacji międzykulturowej - (języki obce, charakterystyczne dla poszczególnych kultur sposoby zachowania i myślenia)
Doświadczenia polskie :
- brak spójnej teorii edukacji międzykulturowej
Kwestia tożsamości kulturowej
- aby wiedzieć, „kim jestem”, muszę wiedzieć, „kim nie jestem”, (rola stereotypów w procesach identyfikacji).
Antysemityzm, nacjonalizm, rasizm, podział Europy na Wschód i Zachód - pełnią rolę integrującą
1