ROZWÓJ MOTORYCZNY NIEMOWLĘCIA
Charakterystyczną cechą motoryczności niemowlęcia są „ruchy błędne”, czyli mające nikły związek z otoczeniem. Są:
Niekierowanymi na cel,
Nieskoordynowanymi, czyli nieskładnymi, niepowiązanymi między sobą,
Nieopanowanymi, czyli dokonującymi się mimowolnie, bez świadomości i zamiaru ich wykonania.
Dziecko dostrzegając jakiś przedmiot reaguje nań ruchami całkowicie nie składnymi, sztywnymi, jakby całym ciałem.
W okresie niemowlęcym strefa sensoryczna zaczyna się dopiero powoli wiązać z motoryczną; ruchy dziecka stają się coraz bardziej dostosowane do nowych okoliczności i zadań stawianych przez otaczające środowisko; takie celowe powiązanie bodźców sensorycznych z motorycznymi prowadzi do powstania ruchów sensorycznych.
Równocześnie z elementarnymi ruchami chwytnymi rozwija się i doskonali lokomocja; od stopniowego unoszenia głowy i ramion, przez różne formy siadania, pełzania, stawania z podtrzymaniem, raczkowania dochodzi się do względnie samodzielnego chodu.
U niemowlęcia stopniowo doskonalą się czynności chwytne, w czym zmysł dotyku jest wspomagany dobrze rozwiniętymi już zmysłami wzroku i smaku.
W rozwoju motoryczności niemowlęcia następuje, więc tzw. Etap ruchów manipulacyjnych - dziecko uczy się, który przedmiot jest blisko, a który daleko; dostrzega różnicę między ciepłem a zimnem; poznaje zjawisko wynikające z prawa ciążenia; uczy się rozróżniać kolory i odcienie.
Ruchy chwytne i manipulacyjne należą do tzw. małej motoryki. W rozwoju chwytania można wyróżnić etapy:
Wyłączenia odruchu zamykania dłoni.
Reakcję ruchową obejmującą nieraz całe ciało na widok przedmiotu.
Ukierunkowane bezpośrednio na cel działanie kkd.
Wiek faz rozwoju lokomocyjnego wyprostnej pozycji ciała autorzy podzielili na 34 fazy rozwoju ruchowego małego dziecka, związane z rozwojem ruchów głowy i tułowia, pozycji siadania, pionizacji ciała oraz ruchów lokomocji u niemowląt.
OKRES PONIEMOWLĘCY 1-3 ROK ŻYCIA
Od 1 do 3 roku życia doskonalą się stopniowo zarówno formy pokonywania przestrzeni, opanowane tylko w niewielkim stopniu u niemowlęcia jak również pojawiają się czynności zupełnie nowe.
1 rok życia
Chód już może się odbywać po różnych płaszczyznach, zaczynają występować kontrolowane formy biegu, kształtują się pierwsze przejawy samoobsługi oraz pojawiają się umiejętności rzutów i podskoków. Wrodzone uzdolnienia motoryczne mogą się w pełni rozwijać tylko w procesie ciągłego zmagania ze środowiskiem zewnętrznym.
2 rok życia
Chód jest dość swobodny. Dziecko zaczyna nosić różne przedmioty, co ma związek z doskonaleniem się równowagi, a więc umiejętności balansowania własnym ciałem.
Ok. 16- 18 miesiąca życia potrafi pokonywać już różne przeszkody.
Na przełomie 2 i 3 roku życia pojawia się w biegu nieznaczna faza lotu, co wiąże się ze zdolnością wykonywania skoków. Pojawiają się praksje- ruchy celowe.
3 rok życia
Zaczątki tworzenia kombinacji, np. biegu i skoku oraz chwytu i rzutu. Rozwój motoryczny jest ściśle związany z opanowaniem mowy i stopniowym przechodzeniem od myślenia …. do abstrakcyjnego.
OKRES WCZESNODZIECIĘCY (PRZEDSZKOLNY) 3-6 ROK ŻYCIA
4 rok życia
Dziecko dość swobodnie potrafi schodzić i wchodzić po schodach.
W okresie tym dziecko uczy się świata stopniowo przechodząc od prymitywnych czynności czysto manipulacyjnych do zabaw konstrukcyjnych.
Okres ten cechuje ogromna chęć do ruchu i działania, co ma związek ze zjawiskiem autostymulacji.
5 rok życia
Z uwagi na dość duży zasób i doskonałość wielu umiejętności ruchowych wiek ten nazywany jest „złotym okresem motorycznym” lub „I apogeum motoryczności”. Harmonia proporcji morfologicznych oraz dojrzewanie oun sprawiają, że ruchy dziecka w tym czasie są szczególnie celowe, płynne i swobodne.
Dość dalece zaawansowana jest motoryczność o charakterze zabawowo- ruchowym. Dziecko potrafi harmonijnie podrzucać i łapać piłkę, opanowało kombinację ruchową biegu z kopnięciem piłki, a niektóre dzieci potrafią już oddać skok z rozbiegu.
W okresie tym następuję wyjątkowy wzrost w zakresie koordynacji ruchów. Dziecko z dużym powodzeniem uczy się jeździć na łyżwach, na nartach, potrafi pływać, jeździć na dwukołowy rowerze i zaczyna sobie dobrze radzić z ćw. gimnastycznymi.
Trudności pojawiają się jedynie z wykonaniem ruchów bardzo precyzyjnych gdyż proces… nie jest w pełni zakończony: zapinanie guzików, sznurowanie butów.
Dziecko zaczyna być zadowolone.
Chętnie doskonali czynności ruchowe.
Zachowanie równowagi.
Koordynacja, siła, szybkość - wzrastają, są na coraz wyższym poziomie.
Dojrzewanie układu nerwowego.
Połączenie układów nerwowego i mięśniowego.
Zróżnicowanie pomiędzy płcią - lepsze rezultaty u chłopców - wyższy poziom siły, motoryczności, większa wysokość ciała.
Okres dobry do rozpoczęcia nowych czynności ruchowych - dzieci są bardzo chłonne, chętnie się uczą, nie mają oporów przed trudnościami.
OKRES OSOBNIKA DOROSŁEGO
Stabilizacja poziomu motorycznego, koniec rozwoju motoryczności.
Nawyki ruchowe kształtowane w poprzednich latach należy wciąż pielęgnować.
W okresie tym bardzo ważna jest troska o wypoczynek, właściwe odżywianie i higieniczny tryb życia.
Wysoko zaznaczony dymorfizm płciowy:
M.- wysoki poziom siły i wytrzymałości
K.- precyzja postępowania ruchowego i wytrzymałość w jego podejmowaniu, w codziennych czynnościach większa precyzja, płynność, elastyczność i rytm ruchu.
OKRES STARCZY
Wraz z okresem starzenia się zachodzą wielokierunkowe zmiany w motoryczności. Obraz ogólnej motoryki w etapie zwany też „trzecim wiekiem człowieka” nosi na sobie szczególne piętno.