ROZWÓJ MOTORYCZNY NIEMOWLĘCIA

Charakterystyczną cechą motoryczności niemowlęcia są „ruchy błędne”, czyli mające nikły związek z otoczeniem. Są:

• Niekierowanymi na cel,

• Nieskoordynowanymi, czyli nieskładnymi, niepowiązanymi między sobą,

• Nieopanowanymi, czyli dokonującymi się mimowolnie, bez świadomości i zamiaru ich wykonania.

Dziecko dostrzegając jakiś przedmiot reaguje nań ruchami całkowicie nie składnymi, sztywnymi, jakby całym ciałem.

• W okresie niemowlęcym strefa sensoryczna zaczyna się dopiero powoli wiązać z motoryczną; ruchy dziecka stają się coraz bardziej dostosowane do nowych okoliczności i zadań stawianych przez otaczające środowisko; takie celowe powiązanie bodźców sensorycznych z motorycznymi prowadzi do powstania ruchów sensorycznych.

• Równocześnie z elementarnymi ruchami chwytnymi rozwija się i doskonali lokomocja; od stopniowego unoszenia głowy i ramion, przez różne formy siadania, pełzania, stawania z podtrzymaniem, raczkowania dochodzi się do względnie samodzielnego chodu.

• U niemowlęcia stopniowo doskonalą się czynności chwytne, w czym zmysł dotyku jest wspomagany dobrze rozwiniętymi już zmysłami wzroku i smaku.

• W rozwoju motoryczności niemowlęcia następuje, więc tzw. Etap ruchów manipulacyjnych - dziecko uczy się, który przedmiot jest blisko, a który daleko; dostrzega różnicę między ciepłem a zimnem; poznaje zjawisko wynikające z prawa ciążenia; uczy się rozróżniać kolory i odcienie.

Ruchy chwytne i manipulacyjne należą do tzw. małej motoryki. W rozwoju chwytania można wyróżnić etapy:

1. Wyłączenia odruchu zamykania dłoni.

2. Reakcję ruchową obejmującą nieraz całe ciało na widok przedmiotu.

3. Ukierunkowane bezpośrednio na cel działanie kkd.

• Wiek faz rozwoju lokomocyjnego wyprostnej pozycji ciała autorzy podzielili na 34 fazy rozwoju ruchowego małego dziecka, związane z rozwojem ruchów głowy i tułowia, pozycji siadania, pionizacji ciała oraz ruchów lokomocji u niemowląt.

OKRES PONIEMOWLĘCY 1-3 ROK ŻYCIA

Od 1 do 3 roku życia doskonalą się stopniowo zarówno formy pokonywania przestrzeni, opanowane tylko w niewielkim stopniu u niemowlęcia jak również pojawiają się czynności zupełnie nowe.

1 rok życia

• Chód już może się odbywać po różnych płaszczyznach, zaczynają występować kontrolowane formy biegu, kształtują się pierwsze przejawy samoobsługi oraz pojawiają się umiejętności rzutów i podskoków. Wrodzone uzdolnienia motoryczne mogą się w pełni rozwijać tylko w procesie ciągłego zmagania ze środowiskiem zewnętrznym.

2 rok życia

• Chód jest dość swobodny. Dziecko zaczyna nosić różne przedmioty, co ma związek z doskonaleniem się równowagi, a więc umiejętności balansowania własnym ciałem.

• Ok. 16- 18 miesiąca życia potrafi pokonywać już różne przeszkody.

• Na przełomie 2 i 3 roku życia pojawia się w biegu nieznaczna faza lotu, co wiąże się ze zdolnością wykonywania skoków. Pojawiają się praksje- ruchy celowe.

3 rok życia

• Zaczątki tworzenia kombinacji, np. biegu i skoku oraz chwytu i rzutu. Rozwój motoryczny jest ściśle związany z opanowaniem mowy i stopniowym przechodzeniem od myślenia …. do abstrakcyjnego.

OKRES WCZESNODZIECIĘCY (PRZEDSZKOLNY) 3-6 ROK ŻYCIA

4 rok życia

• Dziecko dość swobodnie potrafi schodzić i wchodzić po schodach.

• W okresie tym dziecko uczy się świata stopniowo przechodząc od prymitywnych czynności czysto manipulacyjnych do zabaw konstrukcyjnych.

• Okres ten cechuje ogromna chęć do ruchu i działania, co ma związek ze zjawiskiem autostymulacji.

5 rok życia

• Z uwagi na dość duży zasób i doskonałość wielu umiejętności ruchowych wiek ten nazywany jest „złotym okresem motorycznym” lub „I apogeum motoryczności”. Harmonia proporcji morfologicznych oraz dojrzewanie oun sprawiają, że ruchy dziecka w tym czasie są szczególnie celowe, płynne i swobodne.

• Dość dalece zaawansowana jest motoryczność o charakterze zabawowo- ruchowym. Dziecko potrafi harmonijnie podrzucać i łapać piłkę, opanowało kombinację ruchową biegu z kopnięciem piłki, a niektóre dzieci potrafią już oddać skok z rozbiegu.

• W okresie tym następuję wyjątkowy wzrost w zakresie koordynacji ruchów. Dziecko z dużym powodzeniem uczy się jeździć na łyżwach, na nartach, potrafi pływać, jeździć na dwukołowy rowerze i zaczyna sobie dobrze radzić z ćw. gimnastycznymi.

• Trudności pojawiają się jedynie z wykonaniem ruchów bardzo precyzyjnych gdyż proces… nie jest w pełni zakończony: zapinanie guzików, sznurowanie butów.

• Dziecko zaczyna być zadowolone.

• Chętnie doskonali czynności ruchowe.

• Zachowanie równowagi.

• Koordynacja, siła, szybkość - wzrastają, są na coraz wyższym poziomie.

• Dojrzewanie układu nerwowego.

• Połączenie układów nerwowego i mięśniowego.

• Zróżnicowanie pomiędzy płcią - lepsze rezultaty u chłopców - wyższy poziom siły, motoryczności, większa wysokość ciała.

• Okres dobry do rozpoczęcia nowych czynności ruchowych - dzieci są bardzo chłonne, chętnie się uczą, nie mają oporów przed trudnościami.

OKRES OSOBNIKA DOROSŁEGO

• Stabilizacja poziomu motorycznego, koniec rozwoju motoryczności.

• Nawyki ruchowe kształtowane w poprzednich latach należy wciąż pielęgnować.

• W okresie tym bardzo ważna jest troska o wypoczynek, właściwe odżywianie i higieniczny tryb życia.

• Wysoko zaznaczony dymorfizm płciowy:

• M.- wysoki poziom siły i wytrzymałości

• K.- precyzja postępowania ruchowego i wytrzymałość w jego podejmowaniu, w codziennych czynnościach większa precyzja, płynność, elastyczność i rytm ruchu.

OKRES STARCZY

Wraz z okresem starzenia się zachodzą wielokierunkowe zmiany w motoryczności. Obraz ogólnej motoryki w etapie zwany też „trzecim wiekiem człowieka” nosi na sobie szczególne piętno.