1. Pojęcie i funkcje
Pojęcie - ogół środków podejmowanych przez władzę służących oddziaływaniu na rynek pracy
Funkcje:
- ekonomiczna - wzrostowa
- dochodowa - związane z tworzeniem i podziałem dochodu narodowego
- społeczna - rozwój społeczny, dobrobyt
Zasadniczy cel to dążenie do racjonalnego (produktywnego) zatrudnienia (poziom 4-5 % bezrobocia)
Tendencje w polityce zatrudnienia:
- decentralizacja rynku pracy
- "prywatyzacja" usług zatrudnieniowych
2. Rynek pracy jako przedmiot oddziaływania polityki zatrudnienia
Popyt i podaż pracy
Model doskonałego rynku pracy
W Polsce - segmentaryzacja i dualizm rynku pracy
Stopa bezrobocia - stosunek liczby bezrobotnych do wielkości zasobów siły roboczej
bezrobocie frykcyjne - najmniej szkodliwe - jednoczesne występowanie bezrobocia i wolnych miejsc pracy - terytorialne lub zawodowe niedopasowanie podaży siły roboczej - związane z z fłuktuacją siły roboczej (np/ przekwalifikowania)
Ważna jest tutaj informacja
związek z intensywnością poszukiwania pracy - współczynnik zastąpienia = wysokość zasiłków/poziom płac netto
bezrobocie sezonowe - niektóre gałęzie gospodarki - niewielki wpływ
bezrobocie strukturalne - przy długotrwałym niedostosowaniu struktury popytu i podaży na pracę. Rozbieżności między kwalifikacjami pracowników a wymaganiami pracodawców jak i z brku kapitału i złej alokacji
Bezrobocie płacowe (klasyczne) - gdy średnie płace realne są sztucznie podtrzymywane na poziomie wyższym niż poziom umożliwiający zrównoważenie popytu i podaży pracy - związki zawodowe, zbyt wysoka płaca minimalna
Friedman, Phelps - naturalna stopa bezrobocia - wynika z niedoskonałości rynku - obejmuje frykcyjne, strukturalne i płacowe. Nie da się ich zlikwidować poprzez działania na rzecz zwiększenia popytu globalnego - dla jego obniżania działania zwolenników ekonomii podażowej - obniżenie kosztów pracy, zwiększanie bodźców dla jej poszukiwania i usprawnienia w instytucjach rynku pracy
Bezrobocie nieefektywnego popytu (Keynesowskie, cykliczne) 0 związane ze spadkiem popytu globalnego - spadek produkcji i obniżenie zatrudnienia (płace i ceny u keynesistów są sztywne, lepkie, nie elastyczne jak u klasyków i neoklasyków) - związek z mechanizmem mnożnikowym
Bezrobocie ukryte - gdy potencjał pracownika nie jest efektywnie i racjonalnie wykorzystany
Bezrobocie pozorne - zarejestrowani jako bezrobotni i pobierający socjal, ale pracujący na czarno
w Polsce - strukturalne i płacowe
czynniki instytucjonalne wpływające na rynek pracy (negatywnie): ochrona zatrudnienia, opodatkowanie pracy, wysokość i okres zasiłków. siła przetargowa związków zawodowych, centralizacja negocjacji płacowych (decentralizacja korzystniejsza)
4. Instrumenty polityki zatrudnienia
4.1. Pasywna i aktywna polityka zatrudnienia
pasywna - łagodzenie ujemnych skutków bezrobocia i zmniejszenie go poprzez ograniczanie podaży siły roboczej
aktywne - działania państwa w celu wzrostu zatrudnienia i aktywizacji bezrobotnych - wpływanie na wzrost popytu na siłę roboczą
pasywne: zasiłki - rekompensują i motywują - powinny być krótko, mogą być wysokie
ograniczanie podaży pracy przez np. wcześniejsze emerytury
zmniejszanie wymiaru pracy - zatrudnienie w niepełnym wymiarze, dzielenie pracy
aktywne: tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze państwowym w rezultacie specjalnych programów zatrudnienia (słabe rezultaty)
subwencjonowanie płac i zatrudnienia
stwarzanie dodatkowych bodźców dla szukania i podejmowania pracy - finansowanie kosztów przejazdów do ewentualnego pracodawcy, przygotowań, stażu, dodatki aktywizacyjne, stypendia do 25 r. życia
refundowanie kosztów podjęcia działalności, pomocy prawnej, konsultacji, doradztwa, spółdzielnie socjalne
roboty publiczne i szkolenia zawodowe
sukces w walce z bezrobociem zależny od jakości usługi rynku pracy np. EURES
4.2. Instrumenty propopytowe i propodażowe (inna klasyfikacja)
propopytowe - stymulowanie popytu za pomocą polityki fiskalnej i pieniężnej
propodażowe - obniżanie klina płacowego - podatkowych i pozapłacowych kosztów pracy, zwiększenie elastyczności rynku pracy
5. Dialog społeczny
Komisja trójstronna, związki zawodowe, organizacje pracodawców. Komisja trójstronna, wojewódzkie komisje dialogu społecznego
Prawa pracowników do informacji, konsultacji - rady pracownicze.