Prawo karne procesowe:

Pojęcie

Proces karny to prawnie uregulowana działalność ukierunkowana na ustalenie i wykrycie przestępstwa, ustalenie i wykrycie jego sprawcy i pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej poprzez osądzenie go i ewentualne wykonanie kary oraz innych środków reakcji karnej.

Powszechny proces karny to proces, który toczy się przed sądami powszechnymi (rejonowy, okręgowy, Sąd Najwyższy)

Specjalny proces karny to proces, który ma miejsce przed sądami szczególnymi (sąd wojskowy, Trybunał Sprawiedliwości).

Przedmiot

Przedmiotem procesu karnego jest odpowiedzialność karna osoby ściganej za popełnienie czynu zabronionego. Odpowiedzialność ta ma podwójny aspekt: karny (podstawowy) i cywilny (dodatkowy „adhezyjny”).

Prawo karne procesowe

Prawo karne procesowe to zespół przepisów prawnych regulujących proces karny.

Funkcje:

1. porządkowa - naczelną ideą prawa jest zachowanie czy też wprowadzenie określonego porządku w danej dziedzinie stosunków społecznych. Proces karny to przebieg skomplikowany, złożony z wielu czynności i zdarzeń procesowych o różnym charakterze, z tego faktu wynika potrzeba koordynacji tych czynności i zdarzeń, aby osiągnąć cele procesu.

2. instrumentalna - polega na kształtowaniu procesu karnego z punktu widzenia osiągnięcia stawianych mu celów w taki sposób, aby był najefektowniejszym instrumentem ich osiągania.

3. gwarancyjna - wskazuje ona uczestnikom procesu karnego uprawnienia za pomocą których mogliby wpływać na kształt przebiegu procesu oraz obowiązków, którym powinni się z tych czy innych względów.

Źródła prawa karnego

Do podstawowych źródeł prawa karnego procesowego zaliczamy:

1. Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997r.

2. ratyfikowane umowy międzynarodowe

3. Ustawy

m.in.

• Kodeks postępowania karnego

• Kodeks karny

• Kodeks karny wykonawczy

• Ustawa o ustroju sądów powszechnych

• Ustawa o prokuraturze

• Ustawa o Policji

• Ustawa o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu

• Prawo o adwokaturze

Obowiązywanie w czasie i miejscu

Obowiązywanie miejscowe - postępowanie karne w sprawach należących do właściwości polskich sądów powszechnych i wojskowych toczy się wg przepisów obowiązującego kpk, przy czym polskie prawo karne procesowe stosuje się na całym terytorium RP (reguła terytorialności)

Wyjątki:

art. 588 § 4 - do czynności procesowych, dokonywanych na wniosek sądu lub prokuratora państwa obcego, stosuje się ustawy polskie. Należy jednak uczynić zadość życzeniu tych organów, aby przy dokonaniu czynności zastosowano szczególny tryb postępowania lub szczególną formę, jeżeli nie jest to sprzeczne z zasadami porządku prawnego RP
art. 587 - sporządzone na wniosek polskiego sadu lub prokuratora protokoły oględzin, przesłuchań osób w charakterze oskarżonych, świadków, biegłych lub protokoły innych czynności dowodowych dokonanych przez sądy lub prokuratorów państw obcych albo organy działające pod ich nadzorem mogą być odczytywane na rozprawie na zasadach określonych w kpk. Jeżeli sposób przeprowadzenia tych czynności nie jest sprzeczny z zasadami porządku prawnego w RP.

Obowiązywanie czasowe- w przypadku konfliktu między przepisami starymi i nowymi wydanymi już w toku procesu możliwe są trzy rozwiązania:

1. kontynuowanie procesu według ustawy starej aż do uprawomocnienia się końcowego orzeczenia - zasada ustawy dawnej

2. powtórzenie procesu według ustawy nowej - zasada nowej ustawy

3. dokończenie prowadzonego stadium postępowania według ustawy starej oraz rozpoczęcie kolejnego stadium już według nowych przepisów - zasada postępowania mieszanego.

Zasada domniemania niewinności

Art. 42 ust. 3 Konstytucji stanowi, że każdego uważa się za niewinnego dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu. Natomiast art. 5 kpk stwierdza, iż oskarżonego uważa się za niewinnego dopóki wina jego nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem.

Zatem zasada domniemania niewinności to dyrektywa, w myśl której oskarżonego należy traktować jak niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie udowodniona zgodnie z regułami określonymi przez prawo karne procesowe.

Adresatami nakazu są przede wszystkim organy procesowe do momentu stwierdzenia winy prawomocnym wyrokiem skazującym oskarżonego lub prawomocnym wyrokiem umarzającym. Ale również osoby fizyczne, organy administracji i władzy oraz media.

Zasada in dubio pro reo

Zasada in dubio pro reo to dyrektywa, w myśl której nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego (art. 5 ust. 2 kpk). Ma ona zastosowanie tylko wtedy, gdy pomimo przeprowadzenia wszystkich dostępnych dowodów pewne okoliczności nadal pozostają niewyjaśnione.

Uczestnicy procesu karnego

Uczestnikiem postępowania karnego jest podmiot biorący udział w procesie karnym w roli określonej przez prawo karne procesowe przy czym mogą to być osoby fizyczne, prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości karnej.

Można wyróżnić następujące grupy uczestników procesu:

1. organy procesowe

2. strony procesowe i quasi strony

3. rzecznicy interesów (społecznych i indywidualnych)

4. przedstawiciele procesowi

5. pomocnicy procesowi

6. osobowe źródła osobowe

Ad.1 organy procesowe

Organem procesowym jest organ uprawniony do podejmowania określonych decyzji procesowych w ramach toczącego się postępowania.

POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE:

Prokurator

Zgodnie z Ustawą o prokuraturze PROKURATURĘ stanowią: Prokurator Generalny oraz podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorzy Instytutu Pamięci Narodowej- Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

PROKURATOR GENERALNY jest naczelnym organem prokuratury. Funkcję Prokuratora Generalnego sprawuje Minister Sprawiedliwości

ZADANIEM PROKURATURY jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. Zadania te
PG i podlegli mu prokuratorzy wykonują przez:
1) Prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych oraz sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami.
2) Wytyczanie powództw w sprawach karnych i cywilnych oraz składanie wniosków i udział w postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych, ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych, jeżeli tego wymaga ochrona
praworządności, interesu społecznego, własności lub praw obywateli.
3) Podejmowanie środków przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w postępowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w innych postępowaniach
4) Sprawowanie nadzoru nad wykonaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności
5) Koordynowanie działań w zakresie ścigania przestępstw, prowadzonej przez inne organy państwowe.
6) Prowadzenie badań w zakresie problematyki przestępczości oraz jej zwalczania i zapobiegania
7) Zaskarżanie do sądu niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych oraz udział w postępowaniu sądowym w sprawach zgodności z prawem takich decyzji,
8) Współdziałanie z organami państwowymi, państwowymi jednostkami organizacyjnymi i organizacjami społecznymi w zapobieganiu przestępczości i innym naruszeniom prawa
Prokurator prowadzi śledztwo, jeżeli nie prowadzi go Policja i zawsze w wypadkach określonych w art. 309 § 2 i 3.

ZASADY ORGANIZACYJNO- USTROJOWE:
1) Zasada niezależności (nie mylić z niezawisłością} niezależność przy wykonywaniu czynności określonych w ustawach. Gwarancją tej niezależności jest nieusuwalność ze stanowiska, chyba że popełniono przewinienie służbowe mimo dwukrotnego ukarania przez sąd dyscyplinarny lub karą dyscyplinarna ( w tym wymienić trzeba osobistą obrazę przepisów prawa, uchybienie urzędu prokuratora). Prokurator korzysta z immunitetów prokuratorskich (art. 66 ust.2, Ust o Prokuraturze).
2) Zasada hierarchii podporządkowania- prokuratura obowiązany jest do wykonania zarządzeń, wytycznych i poleceń przełożonego.

3) Zasada substytucji- przełożony prokuratora ma prawo zlecić czynności prokuratorowi podwładnemu.

4) Zasada dewolucji- prokurator przełożony może przejąć do wykonania czynność prokuratora podwładnego.
5) Zasada jednolitości i niepodzielności prokuratury- prokurator stanowi jednolitą władzę, a czynności poszczególnych jej organów są uważane za czynność całej prokuratury.

Policja

Zgodnie z art. I Ustawy o Policji Policja to uzbrojona i umundurowana formacja służąca społeczeństwu i przeznaczona do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego.

W ramach tych czynności policja ma prawo:

1. legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości

2. zatrzymywania osób w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw

3. przeszukiwania osób i pomieszczeń w trybie i przypadkach określonych w przepisach

4. dokonywania kontroli osobistej a także przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania ładunków w portach i na dworcach w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego groźbą kary

5. obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych a także dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom.

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego

Organ właściwy w sprawach ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego. Rozpoznawanie, zapobieganie, wykrywanie, ściganie sprawców w przypadku szpiegostwa, terroryzmu, naruszenia tajemnicy państwowej, korupcji osób pełniących funkcje publiczne, przestępstw w zakresie produkcji towarami, technologiami, usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, nielegalnego wytwarzania, posiadania i obrotu bronią i amunicją.

Straż Graniczna

Jest to uzbrojona i umundurowana formacja powołana do ochrony granicy państwowej na lądzie i na morzu oraz kontroli ruchu. Jednym z jej zadań jest rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie sprawców w zakresie właściwości SG a w szczególności przestępstw i wykroczeń dotyczących zgodności przekraczania granicy państwowej.

POSTĘPOWANIE JURYSDYKCYJNE

1. Sąd w znaczeniu procesowym - to zespół osób lub osoby wyposażone w atrybut niezawisłości powołane do sprawowania wymiaru sprawiedliwości w imieniu RP w szczególnej formie procesowej

2. Prezes sądu - jest to organ wewnątrzsądowy, któremu ustawa przyznaje kompetencje do rozstrzygania określonych kwestii karnoprocesowych np. kontrola wymagań formalnych aktu oskarżenia, wstępna kontrola oskarżenia pod względem merytorycznym

3. Przewodniczący składu orzekającego - jest to organ procesowy odpowiedzialny za kierowanie rozprawą i czuwanie nad jej prawidłowym przebiegiem.

Ad.2 Strony procesowe

Strona procesowa to występujący w odpowiedniej roli procesowej uwikłany w spór procesowy podmiot posiadający interes prawny w korzystnym dla siebie rozstrzygnięciu w kwestii przedmiotu procesu.

Strona czynna - czyli żądające rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności prawnej zgodnej z interesem prawnym ( pokrzywdzony, oskarżyciel publiczny, oskarżyciel prywatny, oskarżyciel posiłkowy, powód cywilny).

Strona bierna - czyli ta przeciwko której takie żądanie jest kierowane (oskarżony).

5

---