Definicja pojęcia poszukiwania doznań

• różnice indywidualne w optymalnym poziomie stymulacji (zaczerpnięte od Hebba)

• SS = prosta potrzeba sensoryczna, oparta na optymalnym poziomie stymulacji

• potrzeba doznawania nowych, zróżnicowanych, złożonych wrażeń i doświadczeń oraz gotowość do podejmowania ryzyka fizycznego i społecznego w celu dostarczenia sobie tego typu doznań

• nie fizyczna, obiektywna wartość stymulacji, tylko wartość subiektywna

Cztery czynniki konstruktu poszukiwanie doznań

• poszukiwanie grozy i przygód: aktywności na świeżym powietrzu, zajęcia fizycznie ryzykowne, uprawianie ekscytujących sportów

• poszukiwanie przeżyć: poszukiwanie aktywacji poprzez umysł i zmysły, nonkonformistyczny styl życia

• rozhamowanie: hedonistyczna pogoń za przyjemnością

• podatność na nudę: niechęć do rutyny, niepokój w odpowiedzi na monotonię

Historia pojęcia poszukiwania doznań

• lata '60 - początek badań Zuckermana

• badania laboratoryjne nad deprywacją sensoryczną (w mniejszym stopniu, ale również, także nad hipnozą);

• tylko ochotnicy

• cały dzień w „komórce”, dźwiękoszczelnej o podwójnych ścianach, przy wyłączonym świetle

• uczestnicy ubrani w grube kombinezony oraz grube rękawice albo kajdanki, ograniczające ruchy ramion

• należało pozostawać w pozycji leżącej, bez możliwości wydawania dźwięków

• pozostawiono im trochę jedzenia i… butelkę na mocz

• objawy deprywacji sensorycznej (fizycznej wraz z izolacją społeczną):

• Halucynacje wzrokowe

• Utrata poczucia rzeczywistości

• Zmiany obrazu własnego ciała

• Pobudzenie seksualne, głód

• Ataki paniki, lęk, depresja, poczucie osamotnienia i izolacji

• za zachowanie w warunkach deprywacji sensorycznej miała odpowiadać „potrzeba stymulacji”;

• osoby z jej wysokim natężeniem:

• doświadczały o wiele silniejszego dyskomfortu i efektów kompensacyjnych niż przeciętny uczestnik;

• częściej zgłaszały się na ochotnika do tego typu eksperymentów

• częściej z nich rezygnowały przed ich zakończeniem

• reagowały silniejszym stresem na uczestnictwo w kolejnych po pierwszej sesjach deprywacji sensorycznej

• po zakończeniu eksperymentu cechowały się rozkojarzeniem, wzrostem lęku jako stanu oraz dezorganizacją poznawczego funkcjonowania

• niemniej, nie zawsze wzorzec wyników był spójny - sam Zuckerman sugerował, że był może seekersi dzielą się na external i internal…(stymulacja zew. lub wew.)

* pierwotnie „poszukiwanie pobudzenia” (Schubert) - Zuckerman zaadaptował pojęcie!

* „sensorystaza” = optymalny poziom pobudzenia

Biologiczne korelaty wysokiego SS

• amplituda odruchu orientacyjnego, mierzona przez HR i EDA - wzrasta?; silniejszy odruch orientacyjny;

• HR - deceleracja (!) trwająca 2-4 sekund; odruch orientacyjny;

• EDA - silniejsza na wstępie, ale większy spadek wraz z czasem trwania stymulacji; odruch orientacyjny, a potem habituacja;

• amplituda ERPów - wzrasta w odpowiedzi na rosnące natężenie stymulacji; zjawisko wzmacniania stymulacji, przekładające się na „lubienie” silnych bodźców i wysoką tolerancję na ból;

• poziom katecholamin, głównie dopaminy w UL - wzrastają (lub ułatwiony jest ich wychwyt ze szczeliny synaptycznej); wzmagają tendencje eksploracyjne i aktywność behawioralną, również mają tendencje do wzmacniania stymulacji na poziomie kory;

• poziom serotoniny w UL - spada; wysoki jej poziom wpływa hamująco na zachowanie, związany jest z mechanizmami kontroli!

• MAO (we krwi oraz mózgu) - spada; wysoki poziom redukuje poziom katecholamin w UL, a więc hamuje zachowanie eksploracyjne; niski poziom MAO rozhamowuje!

• Hormony steroidowe, głównie androgeny z testosteronem - wzrasta; zwrotnie podnoszą poziom niektórych neuroprzekaźników; także efekt niewydolności systemu serotoninowego; odpowiedzialny za zachowania agresywne, antyspołeczne, impulsywne;

• Glutaminian w ACC, odpowiadającym za zarządzanie zachowaniem - niski poziom!; skojarzony z tendencjami do podejmowania ryzyka i zachowaniami eksploracyjnymi, wysoki zaś to unikanie!

* Badania nad noradrenaliną dają niekonkluzywne wyniki;

* Pętla RAS-kora nowa - porzucona koncepcja!

2

---