Definicja pojęcia poszukiwania doznań
różnice indywidualne w optymalnym poziomie stymulacji (zaczerpnięte od Hebba)
SS = prosta potrzeba sensoryczna, oparta na optymalnym poziomie stymulacji
potrzeba doznawania nowych, zróżnicowanych, złożonych wrażeń i doświadczeń oraz gotowość do podejmowania ryzyka fizycznego i społecznego w celu dostarczenia sobie tego typu doznań
nie fizyczna, obiektywna wartość stymulacji, tylko wartość subiektywna
Cztery czynniki konstruktu poszukiwanie doznań
poszukiwanie grozy i przygód: aktywności na świeżym powietrzu, zajęcia fizycznie ryzykowne, uprawianie ekscytujących sportów
poszukiwanie przeżyć: poszukiwanie aktywacji poprzez umysł i zmysły, nonkonformistyczny styl życia
rozhamowanie: hedonistyczna pogoń za przyjemnością
podatność na nudę: niechęć do rutyny, niepokój w odpowiedzi na monotonię
Historia pojęcia poszukiwania doznań
lata '60 - początek badań Zuckermana
badania laboratoryjne nad deprywacją sensoryczną (w mniejszym stopniu, ale również, także nad hipnozą);
tylko ochotnicy
cały dzień w „komórce”, dźwiękoszczelnej o podwójnych ścianach, przy wyłączonym świetle
uczestnicy ubrani w grube kombinezony oraz grube rękawice albo kajdanki, ograniczające ruchy ramion
należało pozostawać w pozycji leżącej, bez możliwości wydawania dźwięków
pozostawiono im trochę jedzenia i… butelkę na mocz
objawy deprywacji sensorycznej (fizycznej wraz z izolacją społeczną):
Halucynacje wzrokowe
Utrata poczucia rzeczywistości
Zmiany obrazu własnego ciała
Pobudzenie seksualne, głód
Ataki paniki, lęk, depresja, poczucie osamotnienia i izolacji
za zachowanie w warunkach deprywacji sensorycznej miała odpowiadać „potrzeba stymulacji”;
osoby z jej wysokim natężeniem:
doświadczały o wiele silniejszego dyskomfortu i efektów kompensacyjnych niż przeciętny uczestnik;
częściej zgłaszały się na ochotnika do tego typu eksperymentów
częściej z nich rezygnowały przed ich zakończeniem
reagowały silniejszym stresem na uczestnictwo w kolejnych po pierwszej sesjach deprywacji sensorycznej
po zakończeniu eksperymentu cechowały się rozkojarzeniem, wzrostem lęku jako stanu oraz dezorganizacją poznawczego funkcjonowania
niemniej, nie zawsze wzorzec wyników był spójny - sam Zuckerman sugerował, że był może seekersi dzielą się na external i internal…(stymulacja zew. lub wew.)
* pierwotnie „poszukiwanie pobudzenia” (Schubert) - Zuckerman zaadaptował pojęcie!
* „sensorystaza” = optymalny poziom pobudzenia
Biologiczne korelaty wysokiego SS
amplituda odruchu orientacyjnego, mierzona przez HR i EDA - wzrasta?; silniejszy odruch orientacyjny;
HR - deceleracja (!) trwająca 2-4 sekund; odruch orientacyjny;
EDA - silniejsza na wstępie, ale większy spadek wraz z czasem trwania stymulacji; odruch orientacyjny, a potem habituacja;
amplituda ERPów - wzrasta w odpowiedzi na rosnące natężenie stymulacji; zjawisko wzmacniania stymulacji, przekładające się na „lubienie” silnych bodźców i wysoką tolerancję na ból;
poziom katecholamin, głównie dopaminy w UL - wzrastają (lub ułatwiony jest ich wychwyt ze szczeliny synaptycznej); wzmagają tendencje eksploracyjne i aktywność behawioralną, również mają tendencje do wzmacniania stymulacji na poziomie kory;
poziom serotoniny w UL - spada; wysoki jej poziom wpływa hamująco na zachowanie, związany jest z mechanizmami kontroli!
MAO (we krwi oraz mózgu) - spada; wysoki poziom redukuje poziom katecholamin w UL, a więc hamuje zachowanie eksploracyjne; niski poziom MAO rozhamowuje!
Hormony steroidowe, głównie androgeny z testosteronem - wzrasta; zwrotnie podnoszą poziom niektórych neuroprzekaźników; także efekt niewydolności systemu serotoninowego; odpowiedzialny za zachowania agresywne, antyspołeczne, impulsywne;
Glutaminian w ACC, odpowiadającym za zarządzanie zachowaniem - niski poziom!; skojarzony z tendencjami do podejmowania ryzyka i zachowaniami eksploracyjnymi, wysoki zaś to unikanie!
* Badania nad noradrenaliną dają niekonkluzywne wyniki;
* Pętla RAS-kora nowa - porzucona koncepcja!
2