Modele i mechanizmy integracji gospodarczej.
Integracja oznacza ona scalenie , zespolenie , łączenie się kilku elementów w całość .
Międzynarodowa integracja gospodarcza jest to proces scalania gospodarek narodowych w wyniku którego powstają nowe organizmy gospodarcze o odmiennych właściwościach.
Międzynarodowa integracja gospodarcza jest zjawiskiem wielopłaszczyznowym, obejmującym różne dziedziny życia gospodarczego, społecznego, politycznego itp. W zależności od tego który aspekt integracji jest przedmiotem definiowania, różne może być rozumienie tego zjawiska. Można wymienić kilka kryteriów definiowania integracji :
A. Kryterium horyzontu integracji - chodzi o to czy można odpowiedzieć na pytanie czy integracja jest nie kończącym się procesem czy ma swój kres.
B. Kryterium mechanizmu funkcjonowania integracji - chodzi o to, czy powinien to być mechanizm wolnej konkurencji i wolnego handlu, czy też efekt danej polityki integrujących się państw.
C. Kryterium korzyści z integracji - czy korzyści powinny być dzielone równo między integrujące się kraje, czy też mogą im przypadać w nierównych częściach.
Pojęcie integracji doczekało się wielu badań i analizy oraz wielu definicji. Ogólnie podzielić ja można na dwa podejścia. Po pierwsze integracja jako stan i jako proces, oraz jako proces regulowany przez dwa czynniki: wolny rynek lub państwo.
Współczesna integracja gospodarcza jest procesem obiektywnym. Lecz aby integracja mogła istnieć obecnie ważne są wymagania współczesnego rozwoju gospodarczego ogólnie. A są to: wielka skala produkcji, szybki postęp techniczny, rozwój specjalizacji i kooperacji (produkcja i badania naukowe), i szerokie rynki zbytu aby zapewnić go wielkiej skali produkcji.
Cele integracji są jasne i nie ma wątpliwości, że bez integracji nie możliwy byłby postęp tak szybki i w tak wielu dziedzinach jak obecnie. Integracja powoduje wzrost efektywności gospodarowania co prowadzi do wzrostu dochodu narodowego a to daje możliwości unowocześniania gospodarki. Integracja daje możliwość krajom, koncentracji nakładów w dziedzinach najbardziej efektywnych oraz daje dostęp do zewnętrznych zasobów produkcyjnych takich jak surowce, których inny kraj nie posiada, czy dostęp do wiedzy czy nowych technologii. Te współdziałania umożliwiają likwidację barier narodowych wzrostu gospodarczego.
Model integracji - całościowy obraz układu integracyjnego obejmujący zespół jego głównych właściwości, w tym zwłaszcza podział kompetencji między organami międzynarodowymi lub ponadnarodowymi a rządami państw członkowskich oraz między centralnymi ośrodkami władzy gospodarczej w poszczególnych krajach a przedsiębiorstwami.
Mechanizm integracji obejmuje zasady funkcjonowania rynku w obrębie ugrupowania integracyjnego. W jego zakres wchodzą funkcje parametrów rynku międzynarodowego, takich jak: pieniądz międzynarodowy, kursy walut, ceny międzynarodowe, rozliczenia międzynarodowego itp., a także ich związki z parametrami rynków narodowych. W gospodarce rynkowej między mechanizmami funkcjonowania gospodarek narodowych a mechanizmem funkcjonowania rynku międzynarodowego w skali ugrupowania integracyjnego istnieje bowiem sprzężenie zwrotne. W tym rozumieniu mechanizm integracji jest elementem składowym modelu integracji.
W procesie integracji gospodarczej dwu lub więcej państw ważne są czynniki mające pozytywny wpływ na ich integrację.
W gospodarce rynkowej rozpatrywane są dwa modele integracji: model integracji międzynarodowej i model integracji ponadnarodowej.
Model integracji międzynarodowej (integracja nie regulowana lub liberalna) zakłada, iż wszystkie decyzje powinny być podejmowane przez przedsiębiorstwa krajach członkowskich, przy czym ośrodki integracyjne i państwa członkowskie odgrywają zdecydowanie małą rolę. Państwo jest tu stróżem porządku w skali poszczególnych krajów, a ośrodki integracyjne są stróżem w skali integracyjnej. Funkcjonuje tu wolny rynek i wolny handel, gdzie podstawowymi podmiotami są konsumenci i producenci oraz gra rynkowa. Państwo nie podejmuje tu żadnych regulacji. Jest to model czysto teoretyczny, nie mający odpowiedników w praktyce, celem ugrupowań jest dążenie do niego.
Drugim modelem jest model integracji ponadnarodowej, gdzie ośrodek narodowy i ponadnarodowe mają wpływ na procesy integracyjne. Mogą działać tu takimi narzędziami jak cła, subwencje, ograniczeniami para i poza taryfowymi, stopami procentowymi itp. Jest to interwencjonizm państwowy. Tego typu model stosowany jest w polityce Unii Europejskiej.
Cele integracji są jasne i nie ma wątpliwości, że bez integracji nie możliwy byłby postęp tak szybki i w tak wielu dziedzinach jak obecnie. Integracja powoduje wzrost efektywności gospodarowania co prowadzi do wzrostu dochodu narodowego a to daje możliwości unowocześniania gospodarki. Integracja daje możliwość krajom, koncentracji nakładów w dziedzinach najbardziej efektywnych oraz daje dostęp do zewnętrznych zasobów produkcyjnych takich jak surowce, których inny kraj nie posiada, czy dostęp do wiedzy czy nowych technologii. Te współdziałania umożliwiają likwidację barier narodowych wzrostu gospodarczego.
Integracja umożliwia wprowadzenie w życie zasad międzynarodowego podziału pracy, który jest specjalizacją w produkcji. Różne kraje w różnym stopniu mają zasoby różnych czynników produkcji i różnie mogą je wykorzystywać.
W procesie integracji gospodarczej dwu lub więcej państw ważne są czynniki mające pozytywny wpływ na ich integrację. Jest to na pewno ich jednolity ustrój i zbieżność celów polityki zagranicznej. Porozumienie nigdy nie jest idealne i kompromisy są zawsze konieczne ale ważny jest brak różnic tak istotnych, że mogłyby tę integrację uniemożliwić. Integracja działa tez pozytywnie na tempo wzrostu dochodu narodowego, a to dzieje się na skutek rozwoju handlu. W znacznym stopniu poprawia się także efektywność gospodarowania w państwach zintegrowanych a to za sprawą wdrożenia nowych technologii.
Integracja zapewnia też istotną pomoc i ułatwienia w takich ważnych kwestiach jak unifikacja systemów funkcjonowania urządzeń, wspólne kształtowanie infrastruktury tzn. komunikacja, łączność, informatyczne systemy itp. Czy działanie na rzecz ochrony środowiska naturalnego.
Jak już wspomniałam nie wszystkie kraje mogą się ze sobą integrować, aby integracja była możliwa muszą zaistnieć określone warunki integracji. Po pierwsze struktury gospodarcze tych państw muszą być komplementarne, czyli wzajemnie dopasowane na dwóch poziomach. Międzygałęziowo - gdzie podstawami są różnice w zasobach czynników produkcji (surowce, klimat, kapitał pracy, technologia) oraz wewnątrz gałęziowo - gdzie różnice dotyczą wydajności posiadanych czynników produkcji. Niemniej istotna jest odpowiednia infrastruktura krajów integrujących tj. drogi, kolej czy telekomunikacja, co oczywiste najlepsza sytuacja „dotyka” kraje sąsiedzkie, oraz sprzyjająca polityka ekonomiczna, która objawia się pod postacią preferencji taryfowych (brak lub niskie narzędzia taryfowe - cła, poza taryfowe) i swobodnym przepływem dóbr.
Etapy międzynarodowej integracji gospodarczej :
I Strefa wolnego handlu
Kraj wchodzące w skład strefy znoszą między sobą cła i ograniczenia ilościowe zachowując jednak taryfy celne i własną politykę handlową wobec państw trzecich.
II Unia celna
Członkowie unii znoszą bariery w przepływie towarów ujednolicają politykę handlową wobec państw trzecich.
III Wspólny rynek
Efektem tego etapu jest swobodny przepływ towarów, usług, osób i kapitału.
IV Unia gospodarcza
Uczestnicy unii decydują się na harmonizację narodowej polityki gospodarczej
V Pełna integracja gospodarcza
Państwa wchodzące w skład ugrupowania integracyjnego ujednolicają politykę gospodarczą i powołują organ ponad narodowy wydający decyzje o charakterze wiążącym
Warunki integracji:
1)komplementarność gospodarek (rzeczywista lub potencjalna możliwość uzupełniania się tych gospodarek
2)integracja sąsiedzka (sąsiedztwo)
3)odpowiednia infrastruktura ( rozwinięte połączenia drogowe, morskie, telekomunikacyjne, informatyczne)
4)sprzyjająca polityka ekonomiczna ( wzajemne preferencje celne, wprowadzenie swobody przepływu kapitału, pracy koordynacja polityki gospodarczej
5)chęć i rola integracji