Galicja miała najkorzystniejsze warunki. W latach 60-tych weszła w okres autonomii. Sejm Krajowy w 1867 r. ustanowił Radę Szkolną Krajową, której podlegały wszystkie szkoły elementarne (ludowe) i średnie, a językiem wykładowym został język polski. Gimnastykę, jako przedmiot nauczania, wprowadzono do szkół galicyjskich późno; do szkół ludowych w 1868, do seminariów nauczycielskich w 1871, a do szkół średnich w 1873 r., najpierw jako przedmiot nadobowiązkowy, a od 1879 - jako obowiązkowy. W rzeczywistości proces ten był długotrwały, bo nie było ani sal, ani wyposażenia. Szczególnie żałośnie obraz ten rysował się w szkołach ludowych, których ok. 40% mieściło się w wynajętych chatach chłopskich. Sal gimnastycznych, ani funduszów na zakup sprzętów - nie było. Szkoły średnie miały podobnie trudne warunki lokalowe, budynki - często poklasztorne - nie sprzyjały prowadzeniu zajęć z gimnastyki. Tylko nieliczne szkoły miały odpowiednie urządzenia do organizowania ruchowej aktywności uczniów na świeżym powietrzu.
Poważną przeszkodą był brak nauczycieli. Jedynie w seminariach we Lwowie i w Krakowie od 1871 r. prowadzono naukę gimnastyki. W pierwszym 2 godz. tyg. uczył jej Edward Madeyski, a w drugim, po 1 godz. tyg., Kazimierz Homiński i Teofil Tyszecki. Jeszcze w 1891/92 r. na 9 państwowych seminariów - tylko w 5 prowadzono naukę gimnastyki. W Krakowie od 1894 r. opiekę nad tym przedmiotem objął dr Henryk Jordan. Powodem głównym był brak nauczycieli. W 1907 r. w żadnym z 13 seminariów nie było osobnych etatów nauczycieli wychowania fizycznego.
Kształcenie nauczycieli
Pierwsza generacja nauczycieli wychowania fizycznego rekrutowała się spośród instruktorów i wychowanków prywatnych zakładów gimnastyki. We Lwowie, taki zakład w 1870 r. założył Edward Madeyski, w Krakowie było kilka zakładów gimnastycznych. Najbardziej znane były zakłady Alfreda Weissa, Aleksandra Gędłka, a zwłaszcza szkoła gimnastyczna Walentego Piaseckiego. Z ich absolwentów rekrutowali się działacze i propagatorzy oraz nauczyciele wychowania fizycznego.
W 1874 r. utworzono we Lwowie Państwową Komisję Egzaminacyjną dla Kandydatów na Nauczycieli w Szkołach Średnich i Seminariach Nauczycielskich. Na egzaminie od kandydatów wymagano odpowiedniej sprawności fizycznej i przygotowania teoretycznego. Wszyscy musieli mieć ukończone gimnazjum lub seminarium. Pierwsi kandydaci przystąpili do egzaminu dopiero w 1881 r.! - bo był to zawód mało atrakcyjny.
Duże zasługi w propagowaniu zawodu nauczyciela wychowania fizycznego położyła organizacja „Sokół”, która od 1883 r. urządzała różne kursy przygotowawcze (wakacyjne) do egzaminu.
Poważne znaczenie miało uruchomienie w 1895 r. na UJ specjalnego kursu wychowania fizycznego, na który uczęszczali studenci pragnący uzyskać uprawnienia do nauczania wychowanie fizyczne Zajęcia obejmowały: anatomię, fizjologię, dietetykę, teorię, metodykę i historię kultury fizycznej oraz ćwiczenia praktyczne. Kierownikiem kursu był dr Henryk Jordan, a po jego śmierci prof. Emil Godlewski.
W 1913 r. kurs przekształcono w Studium Wychowania Fizycznego UJ, co podniosło jego rangę. Studium to - na poziomie uniwersyteckim - było jednym z pierwszych w Europie. Wcześniej taką formę kształcenia nauczycieli na uniwersytetach urządzono jedynie w Pradze, Wiedniu, Gandawie i Kopenhadze.
W Królestwie Polskim przed 1905 r. jedynymi zakładami gimnastycznymi kształcącymi nauczycieli były zakłady Mariana Olszewskiego i Walentego Pieńkowskiego w Warszawie, które organizowały systematyczne ćwiczenia fizyczne dla młodzieży oraz skupiały grono instruktorów gimnastyki, rekrutujących się głównie spośród wychowanków.
Głównym ośrodkiem kształcenia nauczycieli wychowania fizycznego w Warszawie stał się założony w 1892 r. przez Helenę Kuczalską (1854-1927) Zakład Gimnastyki Szwedzkiej, Leczniczej, Zdrowotnej i Masażu dla Kobiet i Dzieci. Zakład oparty był na wzorach Centralnego Instytutu Gimnastycznego w Sztokholmie, który ukończyła Kuczalska. Przy swoim zakładzie w 1900 r., pod pozorem ćwiczeń gimnastycznych, bez zgody władz carskich, zorganizowała taki kurs dla nauczycielek, a po 1906 r. uzyskała zgodę na założenie Warszawskiej Szkoły Gimnastyki Szwedzkiej i Masażu, z 2-letnim programem kształcenia obejmującym: teorię gimnastyki i masażu, anatomię, fizjologię, patologię, gimnastykę pedagogiczną i leczniczą wraz ze sl*jdem. Absolwenci otrzymywali specjalizację w dwu kierunkach: gimnastyki wychowawczej i leczniczej. Słuchaczami byli mężczyźni i kobiety w wieku od 18 do 40 lat.
W Warszawie ważną rolę w kształceniu instruktorów gier i zabaw dzieci młodzieży odegrała Fundacja Ogrodów Gier i Zabaw Ruchowych im. W. E. Raua. Tu pod kierunkiem Władysława Kozłowskiego organizowano kursy dla przewodników i przewodniczek, na których wykładano: anatomie, fizjologię, pomoc lekarską w nagłych wypadkach, pedagogikę, metodykę gier i zabaw oraz prowadzono zajęcia praktyczne.
W ciągu swej działalności przed I wojną, kursy przeszkoliły ogółem 240 przewodników