Elżbieta Rejek
nauczyciel muzyki i plastyki
Alina Darmos
nauczyciel edukacji przedszkolnej i kształcenia zintegrowanego
PROPOZYCJE ZABAW MUZYCZNYCH
DLA PRZEDSZKOLAKÓW
Nie od dziś wiadomo, że zdolności muzyczne kształtują się w wieku przedszkolnym. Jeśli więc w tym okresie nie zapewnimy dziecku kontaktu z dobrą muzyką, jeśli nie nauczymy jej słuchać i rozumieć, nie możemy oczekiwać za kilkanaście lat dobrych rezultatów. Jedną z form aktywności muzycznej, obok śpiewu, gry na instrumentach, czy słuchania muzyki jest ruch przy muzyce. Ćwiczenia muzyczno - ruchowe inspirują wszelkie działania ruchowe dziecka, ważne jest zatem, aby stanowiły one istotny element procesu wychowawczo - dydaktycznego w przedszkolu. Ćwiczenia te są realizowane całym ciałem. Rytmika może wykształcić ważny element uzdolnień muzycznych - poczucie rytmu. Może się przyczynić również do rozwoju wrażliwości na inne elementy muzyki, np. wrażliwość na wyraz muzyczny, a także rozwijać muzykalność. W sferze dojrzałości fizycznej ćwiczenia muzyczno - ruchowe kształtują takie cechy, jak:
ruchliwość, dzięki czemu wpływają korzystnie na rozwój sił fizycznych, doskonalą funkcjonowanie poszczególnych grup mięśniowych, zaspokajają naturalną potrzebę ruchu,
doskonalą ruchy lokomocyjne, są bodźcem dla ruchu, jednocześnie porządkują go, w efekcie czego następuje rozwój koordynacji ruchowej, możliwość kontrolowania własnych ruchów i świadome kierowanie nimi,
umiejętność utrzymywania ciała w równowadze, doskonalenie i rozwój cech motorycznych,
doskonalą czynności manipulacyjne (doskonalenie funkcjonowania poszczególnych grup mięśniowych z mięśniami najdrobniejszymi mającymi wpływ na kształtowanie umiejętności manipulacyjnych).
ĆWICZENIA I ZABAWY RYTMICZNE
Zmiana tempa i przerwa w muzyce.
„Trzy pociągi”
Dzieci ustawione są w trzy rzędy (pociąg towarowy, osobowy, pośpieszny). Pociąg towarowy przy akompaniamencie bardzo wolno jedzie, a przy zmianie tempa w muzyce staje. Pociąg osobowy jedzie przy akompaniamencie miarowym (średnim). Gdy tempo w muzyce zmienia się na szybkie, rusza pociąg pośpieszny. Dzieci muszą uważać na zmianę tempa w muzyce.
„Wąż”
Dzieci ustawione są w rzędzie trzymając się za ręce. Dziecko stojące na początku jest „głową” węża, a dziecko ostatnie jest „ogonem”. Dzieci poruszają się cwałem w zmieniającym się tempie muzyki, mocno trzymając się za ręce. „Głowa” stara się złapać „ogon”, wtedy następuje zmiana dzieci.
„Zapamiętaj swoje miejsce”
Każde dziecko wybiera sobie miejsce w sali. Dzieci - zależnie od muzyki - chodzą, biegają, skaczą po całej sali. Na przerwę w muzyce dzieci muszą jak najprędzej wrócić na swoje miejsce.
„Gapa”
Dzieci otrzymują kolorowe szarfy. W rytmie muzyki poruszają się po całej sali. Na przerwę w muzyce każde dziecko szybko przysiada. Kto przysiądzie ostatni, ten jest „gapą” i za karę oddaje szarfę. Wygrywają te dzieci, które nie utracą swoich szarf.
„Powódź”
Dzieci chodzą, skaczą, biegają w rytmie muzyki. Na przerwę w muzyce każde dziecko chroni się przed „powodzią” (tzn. wchodzi na drabinkę, ławeczkę, itp.), żeby „woda” nie zamoczyła mu nóg.
„Pająk i muchy”
Dzieci udają muchy fruwające po całej sali. Jedno dziecko jest pająkiem i siedzi w ukryciu. Na przerwę w muzyce „muchy” zatrzymują się i stoją bez ruchu. „Pająk” wychodzi i łapie te „muchy”, które się poruszyły.
Rozpoczęcie taktu
„Koraliki”
Dzieci, jedno za drugim biegną w rytmie muzyki - tworzą „sznur koralików”. Gdy usłyszą muzykę w takcie 4/4, na początku każdego taktu ostatnie dziecko z rzędu klęka (ze sznurka spada jeden koralik). Gdy wszystkie koraliki spadną ze sznurka, pierwsze dziecko w rzędzie zbiera je dotykając na początku każdego taktu („nawlekanie koralików”).
„Konkurs klaskania”
Dzieci siedzą w kole i klaszczą kolejno na każdą ćwierćnutę w takcie 4/4. Akcent na pierwszą część taktu zaznacza się klaskaniem nad głową. Kto się pomyli, wychodzi z zabawy. Gdy dzieci opanują ćwiczenie, można zmieniać takty na ¾ lub 2/4 itd.
„Komary”
Dzieci biegają lub podskakują w rytmie muzyki granej bez akcentowania początkowej części taktu. Gdy usłyszą akcent w muzyce (takty 4/4, ¾, 2/4 grane na zmianę), skaczą w miejscu na obu nogach, klaszcząc uniesionymi nad głową rękami na początek każdego taktu („łapią komary”).
III. Realizacja mieszanych wartości rytmicznych oraz zabawy
pamięciowe
„Siała baba mak”
Dzieci stoją parami i ujmują się za ręce w „koszyczek”. Idą w rytmie ćwierćnut po kole. Na komendę mówią: „siała baba mak, nie wiedziała jak, a dziad wiedział, nie powiedział, a to było tak” w rytmie 4/4. Jednocześnie idą w tym samym rytmie, po czym nie rozłączając rąk wykonują pół obrotu i idą w przeciwnym kierunku. Na następną komendę mówią tekst tylko w myśli i idą w wyżej podanym rytmie lub wytupują go stojąc w miejscu.
„Zabawki”
Dzieci ustawione są w kilku grupach. Jedna grupa to „piłeczki”, które będą skakały na dwóch lekko zgiętych nogach w rytmie ćwierćnut. Druga grupa - „bąki” - będą się kręcić na palcach z rękami opuszczonymi wzdłuż ciała w rytmie szesnastek. Trzecia grupa to „lalki”, które będą chodzić w rytmie półnut na wyprostowanych nogach zginając i prostując ręce. Na „raz” - krok, pochylenie głowy i uniesienie rąk od łokci w przód, na „dwa” - (bez kroku) - wyprostowanie głowy, opuszczenie rąk.
Wszystkie zabawki ustawione są na półkach w sklepie (mogą to być krzesła, ławeczki itp.). Zabawki stoją bez ruchu, a jedno dziecko - „sprzedawca” - wykonując podskoki w rytmie muzyki „odkurza” zabawki miotełką. Na przerwę w muzyce sprzedawca usypia, a zabawki kolejno, w zależności od muzyki ożywają, wychodząc na środek sali i wykonując odpowiednie czynności. Na muzykę w rytmie podskoków zabawki stają bez ruchu „na półkach”, a sprzedawca znowu je „odkurza”.
„Pierwsze chodzą dookoła”
Dzieci w kole trzymają się za ręce i odliczają do dwóch idąc w rytm muzyki - miarowe ćwierćnuty. Każde dziecko musi wiedzieć czy jest „jedynką”, czy „dwójką”. Na komendę „jeden”, „dwójki” stają i klaszczą miarowo ćwierćnuty, a „jedynki” obchodzą je naokoło w rytmie ósemek, mówiąc: „pierwsze chodzą dookoła, pierwsze chodzą dookoła”. Na komendę „hop” dzieci „jedynki” wracają na swoje miejsce, poruszając się w rytmie ćwierćnut w kole. Na komendę „dwa”, to samo wykonują „dwójki”, mówiąc: „drugie chodzą dookoła...itd.”.
Przez cały czas akompaniator gra miarowe ćwierćnuty, a dzieci chodzące dookoła swych kolegów muszą same podzielić każdą ćwierćnutę na dwie równe ósemki (tekst słowny będzie tu dla nich pewną pomocą).
„Osiołki”
Dzieci ustawione parami, twarzami do siebie, trzymają się za prawe ręce. Jedno dziecko będzie „woźnicą”, a drugie „osiołkiem”. Akompaniament - ćwierćnuty w takcie 4/4. „Woźnica” idzie tyłem, ciągnąc swego „osiołka”, który się opiera. „Woźnica” idzie wartościami o połowę krótszymi niż „osiołek”, np. „woźnica” idzie półnutami, a „osiołek” całymi nutami. Na komendę nauczyciela dzieci zmieniają kroki - „woźnica” idzie ćwierćnutami, a „osiołek” półnutami, następnie „woźnica” ósemkami, a „osiołek” ćwierćnutami. Wreszcie „woźnica” realizuje szesnastki, a „osiołek” ósemki. Na następną komendę dzieci wykonują podskoki, po czym następuje zmiana akompaniamentu na ćwierćnuty w takcie 4/4. Dzieci zmieniają kierunek poruszania się, następuje zmiana ról.
IV. Zabawy inhibicyjno - incytacyjne (inhibicja - zahamowanie,
incytacja - pobudzanie)
„Wiatraczki”
Dzieci trzymają się po czworo prawymi rękami na krzyż, lewe wyciągają w bok. Krążą w rytm muzyki, na komendę zmieniają ręce i kierunek poruszania się. Na przerwę w muzyce przysiadają opierając się rękami o podłogę.
„Kałuża”
Dzieci poruszają się w rytmie muzyki po całej sali. Na komendą każde dziecko przeskakuje przez „kałużę”, wykonując przeskok z jednej nogi na drugą, stara się skoczyć jak najwyżej i jak najdalej.
„Różne czynności”
Dzieci poruszają się z muzyką - ćwierćnuty grane w takcie 4/4. Na komendę „głowa” - zatrzymują się i cztery razy kiwają głową, po czym idą dalej. Na komendę „nogi” - skaczą obunóż cztery razy, na komendę „ręce” - klaszczą cztery razy, na komendę „palec” - grożą palcem cztery razy, na komendę „głos” - mówią „do - wi - dze - nia”. Komendy można łączyć, np. „głos” - „głowa”, „palec” - „nogi”.
„Dzień dobry - do widzenia”
Dzieci poruszają się parami po całej sali - akompaniament ćwierćnutowy w takcie 4/4. Na komendę dzieci zatrzymują się, obracają twarzami do siebie i „żegnają się”. Podając sobie prawe ręce, potrząsają nimi cztery razy. W następnym takcie kiwają głowami cztery razy, a w czasie trzeciego taktu kiwają jedną ręką trzymaną w górze („na pożegnanie”), po czym pary rozchodzą się i każde dziecko osobno maszeruje po sali. Na następną komendę należy szybko znaleźć parę i przywitać się, podając sobie cztery razy rękę, następnie cztery razy kiwając głową, a w trzecim takcie klaszczą cztery razy na przywitanie.
Dzieci w wieku przedszkolnym mają niezwykle chłonny umysł. Gdy interesują się tym, co robią, są w stanie opanować znacznie więcej, niż się zwykle po nich oczekuje, pod jednym jednak warunkiem - zajęcia muszą być bardzo żywe, atrakcyjne, pełne wciąż nowych pomysłów. Przekonałam się o tym doskonale, prowadząc zajęcia rytmiki z przedszkolakami. Przedstawione tu propozycje zabaw muzyczno - ruchowych nie wymagają umiejętności gry na pianinie, można bowiem akompaniować na instrumentach perkusyjnych (bębenek, tamburyn, kastaniety), można także wykorzystać muzykę mechaniczną (płyty, kasety).
Należy pamiętać, że jeśli zabawa z muzyką łączyć się będzie z radosnymi przeżyciami, z pewnością przetrwa w pamięci dziecka i być może zaowocuje w przyszłości rozbudzeniem zainteresowań artystycznych.
Literatura:
1.M. Dąbrowska, J.Grafczyńska: Zabawy rytmiczne i umuzykalniające dla dzieci, Instytut
Wydawniczy CRZZ, Warszawa 1974.
2.U. Smoczyńska-Nachtman: O umuzykalnieniu dzieci, (W:) Wychowanie w przedszkolu,
5/1993.
3. M. Januszewska-Warych: Ćwiczenia muzyczno-ruchowe a rozwój sprawności
ruchowych, (W: ) Wychowanie w przedszkolu, 6/1993.
6