Pojęcia z MŁODEJ POLSKI:

DEKADENTYZM
Postawa, która cechuje irracjonalizm i pesymizm. Uznaje bezsensowność istniejących form społecznych. Bezsilność jednostki ludzkiej prowadzi do charakterystycznego buntu artysty przeciw społeczeństwu, sztuka dla sztuki, wolna od celów społecznych i użytkowych. Postawa bierna - nirwana, postawa aktywna - krytyka filistra, ucieczka w poezję. Dekadentyzm objawiał się poczuciem grożącej zewszad katastrofy i bezsensem istnienia, niewiara w wartość jakiejkolwiek idei, ogólna apatia i niechęcia do wszelkiego działania. dekadentyzm kojarzony był z postawą bierności, niemocy, apatii, przeświadczeniem o nieuchronności śmierci, a w związku z tym oznaczał rezygnację z jakiejkolwiek aktywności
IMPRESJONIZM
Zadaniem sztuki jest przedstawienie przelotnych wrażeń; stad w obrazach impresjonistów świadome zacieranie konturów malowanych przedmiotów, stosowanie obok siebie jasnych barw, by wywołać wrażenie nieustającej zmienności. W poezji charakterystyczna metoda kompozycji wiersza, zespół luźnych obrazów badź refleksji odzwierciedlajacych zmienne wrażenia twórcy, utrwalanie przelotnych wrażeń.
SYMBOLIZM
Rzeczywistość, która nas otacza i nie można przedstawić przy pomocy środków stosowanych przez sztukę realistyczną, gdyż nie jest on jednoznaczny i sprecyzowany; to co nieuchwytne, niewyrażalne, bo rozgrywające się poza światem zmysłów, można próbować przedstawić przy pomocy języka symbolów, który dopuszcza możliwość wielu interpretacji.
Nietzsche kult indywidualizmu, nadczłowieka, Jednostką słabą i pesymistyczną należy pogardzać, a wręcz niszczyć, sprzeciw przyjętym hierarchiom, niechęć do praw, przyjętych autorytetów i tradycji
Schopenhauer ludzkie życie to pasmo cierpień co powoduje dążenie do szczęścia, co jest nieosiągalne, skazany jest na istnienie bez szczęścia i dlatego cierpi „sztuka dla sztuki”: przekonanie pisarzy, że żadna sztuka, w tym literatura, nie może pełnić żadnych funkcji służebnych, powinna być sztuką samą w sobie, wartością samą w sobie, powinna być oryginalna i wymyślna, pełna symboli, które odczyta bez trudu inteligentny człowiek; sztuka na usługach społeczeństwa JEST BIBLIĄ DLA UBOGICH
• Kazimierz Przerwa Tetmajer „Koniec wieku XIX”
Jest to wiersz w którym podmiot liryczny usiłuje odpowiedzieć na pytanie o sensie ludzkiego życia. Na początku każdej zwrotki znajduje się pytanie. Podmiot liryczny ukazuje że człowiek żyjący w XX wieku jest zagubiony bezradny.
• „Nie wierzę w nic”
Podmiot liryczny ma postawę bierną, nie ma wartości którymi można było by się kierować. Podmiot liryczny przyjmuje postawę rezygnacji, zobojętnienia, odzwierciedla poczucie kryzysu wszelkich wartości podkreślając bezsensowność walki o jakiekolwiek ideały ,,Nie wierzę w nic, nie pragnę niczego na swiecie'' Tetmajer próbuje znaleźć antidotum na bezsens ludzkiej egzystencji zainspirowany filozofią Schopenhauera szuka ukojenia w tradycji buddyzmu- chce osiągnąć stan nirwany
• „Hymn do Nirwany”
Wiersz ma charakter modlitwy prośby skierowanej do Nirwany, ma charakter błagalny, formę litania. Ostatni wers przypomina modlitwę Ojcze Nasz. Podmiot liryczny pragnie ucieczki w niebyt w zapomnienie. Wypływa ono z obserwacji stosunków między ludzkich charakteryzujących się zakłamaniem, podłością, zawięścią
• „Evviva l'arte!'
Evviva larte znaczy - niech żyje sztuka. Celem jest wywyższenie sztuki.Sytuacja artysty w wierszu jest nast. Następująca: brakuje mu na chleb, jedynie duma i sława liczą się dla niego. Poeci w wierszu przyrównani są do jesiennych liści, uzależnieni od czynników zewnętrznych, są niepowtarzalni, dumni, liczy się dla nich tylko sława. Mają boski talent, często żyją w nędzy. Nie oddali by sławy za bogactwo. Artysta jest jednostką nieprzeciętną, nie zwraca uwagi na potrzeby materialne, gardzi filistrem czyli człowiekiem obojętnym na dobro ogólu, ograniczonym, małostkowym, nie mającym wyższych aspiracji.Artysta ukazany jest jako ktoś nieprzeciętny
• „Melodia mgieł nocnych”
Akcja rozgrywa się w nocy. Wiersz ma charakter dynamiczny świadczy o tym nagromadzenie czasownikow. Wystąpuje zabieg personifikacji czyli uosobnienia mgieł nocnych. Wiersz przedstawia impresjonistycznie górski pejzarz. Występuje zjawisko synestezji czyli łączenia sztuk.

• Jan Kasprowicz● „Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach”
W utworze ukazany jest pejzaż tatrzańskiego krajobrazu. Występują symbole np. krzak dzikiej rózy to symbol piękna, młodości, siły, delikatności natomiast limba to symbol brzydoty, starości. Symbole przedstawiwne są na zasadzie kontrastu. Występuje synestezja czyli łączenie sztuk, oraz impresjonizm - uchwycenie przelotnego wrażenia
,,Krzak dzikiej róży to cykl sonetów które powstały w drógim okresie życia Kasprowicza czyli w okresie młodopolskim
• „Dies Irae”
Wiersz powstał w okresie który został nazwany katastroficznym
,,Dies Irae''- znaczy dzień gniewu. W utworze występuje odwołanie do końca świata, odwołanie do Biblii do ostatniej części ( Apokalipsy Św Jana). Występują paradoksy ( oksymorony)np. ogień krzepnie, blask ściemnieje. Dzień zagłady rozpoczynają odgłosy trąb, mają miejsca zjawiska niemożliwe, Świat obróci się w proch. Powodem takiego stanu są grzechy ludzkie. Podmiot liryczny wzywa o pomoc do cierpiącego Jezusa, gdyż on już raz umarł za grzechy ludzi. W utworze występują opisy przyrody. Jest ona pełna grozy i strachu. Występuja postacie biblijne takie jak Ewa- wcielenie żądzy i grzechu, Matka gwiazd i nieba. Adam- przedstawiona jako postać która zabrała z ogrodu nadludzkie winy. Eliosz i Enoch- to prorocy którzy z proroczymi księgami przyszlo obwieścić światu gniew Boga. Szatan- symbol grzechu. W wierszu Bóg przedstawiony jest jako bezlitosny Najwyższy Stwórca, jest surowy, nie przewiduje ziłowania. Podmiot liryczny przemawia w imieniu całej ludzkości, błaga o zmiłowanie ale też wyraża bunt przeciwko wyrokom boskim. Ludzie w wierszu miotaja się między sobą, ploną. Obrazy ukazane w wierszu dowodzą cierpienia ludzi

• Leopold Staff „Kowal”
Kowal to ktoś ciężko pracujący, wykówa coś z metalu. Podmiot liryczny kładzie na kowadło drogocenne kruśce, chce z nich wykłuć serce, ma ono być silne, dumne. Mężne, hartowne. Jego twór ma być niezniszczalny, doskonały; lecz akcie twórczym może ulec zniszczeniu ( może pęknąć). Jeżeli twórca zauważy że jego dzieło jest niedoskonałe sa je zniszczy. Podmiot liryczny dochodzi do wniosku że niedoskonały twór nie może istniez. Jeżeli serce ma być słabe to lepiej żeby nie istniało. Podmiot liryczny sam podejmuje dzieło tworzenia. W wierszu jest widoczny wpływ filozofii Nitzschego. Głosił on teorię człowieka silnego, nie poddającego się przeciwnością losu. Każdy jest kowalem własnego losu, każdy powinien sobie ,,wykówać'' własne serce.
• „Deszcz Jesienny”
W wierszu ukazane są marzenia które nie znalazły swojego ziszczenia odziane w łachmany czarnej żałoby, dominuje szarość. Występuje zabieg personifikacji zmierzają do grobu. Do kresu. Deszcz jesienny tworzy przykłady ludzkiej niedoli: ktoś zmarł z powodu braku pomocy innych,dzieci spaliły się w pożarze, komuś pękło serce( ktoś stracił chęć życia , ktoś został skrzywdzony) Padający deszcz stwarza sytuację liryczną, tworzy nastrój
• „Przedśpiew”
W wierszu widoczny jest wpływ filozofii klasycznej. Mimo tego że podmiot liryczny doznał w życiu wielu cierpień, niepowodzeń, bólu głosi pochwałe życia jest życiowym optymistom.Pofmiot liryczny zaznał w swoim życiu wszelkie negatywne doświadczenia jednak głosi on pochwałę życia. Opisuje rzeczy, które zobaczył. Nic co ludzkie nie jest mu obce.Podmiot liryczny nawiązuje do maksymy Terencjusza czyli do romantycznego humanizmu.Głosi pochwałe życia i zachowanie równowagi wewnętrznej ( postawa stoicka). Podmiot liryczny opiera się na własnych doświadczeniach, doznaniach.
Artur Rimbaud "Statek_pijany"
Utwór zawiera elementy impresjonistyczne i symboliczne. Podmiotem lirycznym jest łódź. Może to być artysta utożsamiony ze statkiem. Początkowo dryfuje bez celu, unoszony bezwolnie, zagubiony w bezmiarze wód. Zachwyca się krajobrazami. Napawa się swobodą i pełną wolnością. Niezależność. Przeżywanie piękna świata. Urzeczony wspaniałością. Statek (człowiek) unoszony na falach życia. Odczuwa niezależność. Jest jednak moment gdy pojawia się tęsknota do domu, rodziny. Radość z wyzwolenia ustępuje nostalgią i powrotem do ostoi portu. Tęsknota do własnej rzeczywistości., codzienności. Do stabilizacji i umiaru. Chęć na nowo podporządkowania się regułom. Zmęczenie wolnością, samodzielnym decydowaniem o sobie, chęć zrzucenia części odpowiedzialności z siebie. Emocje biorą górę nad nim. Pijany wolnością, rozkoszowany niezależnością. Stan pijaństwa był mu potrzebny, aby zdecydować się na próbę uwolnienia. Wiersz złożony. Impresjonizm wyraża się w: 1. operowanie barwą 2. opis pejzażu z grą świateł, zmiana odcieni ze względu na oświetlenie 3. dynamika, uchwycenie przemian obrazu, przyroda w ruchu 4. częsta zmiana tematów

• Stanisław Wyspiański „Wesele”
Wesele dotyczy autentycznego wydarzenia Rydla z chłopką Jadwigą. Mikołajczykówną Wesele Rydla odbyło się w domu tetmajera . Pod osobami występującymi w dramacie kryją się autentyczne postacie. INTELIGENCJA: Pan młody to Lucjan Rydel, dziennikarz- Rudolf Starzewski, Poeta- Kazimierz Przerwa Tetmajer , Gospodarz- Włodzimierz Tetmajer ożeniony z Anną Mikołajczykówną, Radczyni - Jadwiga Domańska, Haneczka- siostra Rydla, Nos - postać łącząca cechy dwóch krakowskich malarzy. PRZEDSTAWICIELE WSI: Panna młoda - Jadwiga, Czepiec- Błażej Czepiec, Gospodyni - Anna Mikołajczykówna. Akt I jest realistyczny ukazuje rozmowy prowadzone między weselnikami. Akt II pojawiają się osoby dramatu ( zjawy) mają charakter symboliczny i wizyjny. Akt III to akt symboliczno - wizyjny. Chata w której odbywa się wesele jest symbolem tradycji, polskości. Na weselu spotykają się 2 grupy społeczne ich bratanie jest pozorne. Dziennikarz z lekcewarzeniem odnosi się do czepca, czuje swoją wyższość, chłopi powinni się interesować wsią. Pobyt na wsi traktują jako wypoczynek. Obydwie grupy stanowią wielką siłę. Gospodarz mówi o chłopach ,,A bo chłop i ma coś coś z Piasta (...) Chłop potęgą jest i basta''. Rachel jest pośredniczką między światem żywym a fantastycznym. Zaprasza przedewszystkim chochoła.. Zjawia się również Widmo , pod jego postacią kryje się dawny narzeczony Marysi który zmarł. Wesele siostry przypomina jej, że i ona miała być żoną jnteligenta. Tęskni za niespełnioną milością, za dawnym kochankiem. ( Aluzja do romantyczności Józia i karusi. Stańczyk - to nadworny błazen Jagiellonów. Jest symbolem patriotyzmu i troski o losy ojczyzny. Daje dziennikarzowi kaduceusz ( symbol władzy). Rycerz jest symbolem tęsknoty do wszelkich czynów, do wyzwolenia się ze słabości. Jest pełen smutku i tęsknoty. W głębi duszy marzy o wielkich czynach, uniesieniach. Hetman zarzuca panu młodemu bratanie się z chłopstwem, zdrade własnej grupy. ,,Czepiłeś się chamskiej dziewki''. Upiór to Jakub Szela przywódca powstania chłopskiego. Chłopi wyrżneli szlachte. Dziad żyje w przekonaniu, że nie może być mowy o braterstwie panów i chłopów, dawne krzywdy nie zostały zapomniane Wernychora to legendarny kozak który schodzi do izby z obrazu Matejki. Jest zapowiedzią powstania, na jego przywódcę wybiera Gospodarza, który na zna władzy otrzymuje złoyt róg, ma wzywać naród do walki. Koń Wrrnychory gubi złotą podkowę symbol szczęścia i dobrobytu, Gospodyni zamyka ją w skrzyni uniemożliwiająć jej działanie. Złoty róg symbol walki narodowo wyzwoleńczej , wszelkiego dobra, spełnienia nadzieji zostaje przekazany Jaśkowi który go gubi,, Miałeś chamie złoty róg, miałeś chamie czapkę z piór, czapkę wicher niesie, róg huka po lesie ostał ci się ino sznur Róża jest symbolem czegoś pięknego, wrażliwości namiętności, nadzieji. Chochoł- przyszła nadzieja, odrodzenie, przyszła walka.
Wyspiański krytycznie ocenia społeczeństwo. Występuje synestezja - łączenie sztuk ( muzyka, słowo, plastyka). Wymowa utworu jest pesymistyczna. Wyspiański negatywnie ocenia społeczeństwo zarzuca mu nieuświadomienie, nieodpowiedzialność, ma jednak nadzieję, że nadejdzie kiedyś taki dzień kiedy Polacy się zjednoczą i wspólnie upomną się o niepodległość. Symbolizuje to chochoł, ukryta w nim róża. Wyspiański krytykuje zjawisko chłopomanii.

---