SYSTEMY TWORZENIA SIŁ ZBROJNYCH

SYSTEMY TWORZENIA SIŁ ZBROJNYCH	Szkolenie	Charakter poboru do służby	Użycie wojsk sformowanych	Charakter służby	Okres służby	Czas dyspozycji do służby	Zaopatrzenie logistyczne	Broń, ekwipunek, mundur	Stan na "P" i "W"
Obrony powszechnej - pospolite ruszenie	we własnym zakresie, "popis"	powszechny, terytorialny,	wszędzie, gdzie jest taka potrzeba	doraźne wyprawy wojenne	jednorazowo do kilku miesięcy - czas wojny	dorosłe życie - często od 15-50 roku życia	we własnym zakresie	w domu, w grodach	"P" - 0-10%; "W" - dziesiątki tysięcy
Lenny (rycerski)	we własnym zakresie, "popis"	wszyscy co otrzymali ziemię, terytorialny	wszędzie, ...	doraźne wyprawy wojenne	jednorazowo do kilku miesięcy - czas wojny	dorosłe życie	we własnym zakresie	w domu	"P" - 0%; "W" - dziesiątki tysięcy
Zaciężny - wojsk zawodowych	w jednostce wojskowej	werbunek dobrowolny	wszędzie, ...	stała, w oparciu o obcokrajowców	wg opłaty - przysięga na dowódcę jedn.	okres zaciągu	własne za żołd	w jednostce wojskowej	niemal "P" = "W"
Zaciągu narodowego - wojsk stałych	w jednostce wojskowej	przymusowy - wg przyjętego kryterium	wszędzie, ...	stała, w oparciu o narodowy "zaciąg"	wg kontraktu - przysięga na króla	okres sprawności do służby	własne - za pieniądz tych co nie służyli	w domu lub jednostce wojskowej	niemal "P" = "W" - kilka do kilkunastu tysięcy
Regionalny - kantonalny	w jednostce wojskowej	przymusowy, wybiórczy, regionalny	wszędzie, ...	po przeszkoleniu co 2-3 lata - kilka tygodni ćwiczeń	całe życie; 20 lat z urlopem	20 lat i więcej	z pieniędzy regionu	w jednostce wojskowej	"P" - zabezpiecz. szkolenia; "W" - setki tysięcy
Według spisu - konskrypcyjny	w jednostce wojskowej	powszechny, po osiągnięciu wieku	wszędzie, ...	"ćwiczenie rezerw" na potrzeby mobilizacji	6-10 lat	6-10 lat	centralne, regionalne, lokalne	w jednostce wojskowej	"P" - zabezpiecz. szkolenia; "W" - setki tysięcy
Znacznych rezerw - Kr*persystem	w jednostce wojskowej	powszechny pobór osobisty	wszędzie, ...	"ćwiczenie rezerw" na potrzeby mobil.	do pół roku, potem - "urlop"	10 lat	centralne	w jednostce wojskowej	"P" - zabezpiecz. szkolenia; "W" - setki tysięcy
Powszechnego obowiązku wojskowego.	w jednostce wojskowej	powszechny pobór osobisty	lokalne lub wszędzie, ...	"ćwiczenie rezerw" na potrzeby mobilizacji	Królestwo Kongr.- do 1,5 roku, w Prusach - 0,5.	Królest. Kongr. -10 lat, w Prusach - 19.	centralne	w jednostce wojskowej	"P" - zabezpiecz. szkolenia; "W" - od setek tys. do wielomilionowych armii
Milicyjny	we własnym rejonie	powszechny pobór osobisty	wszędzie, ...	"ćwiczenie rezerw" na potrzeby mobilizacji	kilkutygodniowe przeszkolenie	20-50 rok życia	centralne i lokalne	w domu	"P" - zabezpiecz. szkolenia; "W" - od setek tys. do wielomilionowych armii

Powszechny należy rozumieć jako - obowiązkowy, dotyczący wszystkich.

Kiedy nasi sąsiedzi poczęli ten system stosować, w Polsce go zarzucono. Toteż mieli oni odpowiednio: Prusy 200 000, Katarzyna II - 500 000 żołnierzy, a Polska jedynie 13 500.

Praktycznie dotyczył najbiedniejszych.

Urlopowanie takie wskazywało na konieczność pozostawania w dyspozycji do natychmiastowego stawienia się do jednostki na każde wezwanie.

Dane dla Prus z 1813 r.: 3 lata - służba czynna; 2 - w rezerwie; 14 - w Obronie Krajowej, z czego 7 lat w pierwszej linii (tj. współdziałającej z polowymi wojskami czynnymi) i 7 w drugiej (w obronie fortec itp.).

W Polsce wyszkolono tak mało rezerw (9,75% potencjalnej liczby "rekruta" szkolono w 1830 r.), że do Powstania Listopadowego trzeba było stosować zaciąg ochotniczy. Prusy tym systemem wyszkoliły armię 250 000.