„MASS MEDIA A MŁODY ODBIORCA”
REFERAT WYGŁOSZONY NA ZEBRANIU RODZICÓW UCZNIÓW KLASY VI „b”-
dnia 23 stycznia 2006 roku
We współczesnym społeczeństwie trudno sobie wyobrazić wzajemną komunikację międzyludzką bez środków społecznego przekazu, zwanych też w naukach społecznych „ środkami masowego przekazu” lub „mass mediami”. Przynoszą one z pewnością wielki pożytek: udostępniają prawie natychmiast wiadomości z całego świata, stwarzają możliwości szybkiego kontaktu mimo odległości dzielących ludzi, sprzyjają jedności wszystkich, służą szerzeniu oświaty i kultury. Technika komunikacyjna czyni świat mniejszym, uświadamia wspólny los ludzi, może wpływać na jego poprawę. Nowoczesne środki masowego przekazu dostarczają dużą liczbę informacji, których znaczna część odbiorców nie jest w stanie uporządkować, a spora część w ogóle zrozumieć, przyswoić sobie i ocenić. W szumie i powodzi informacji można stracić orientację, stać się niepewnym. W konsekwencji taki człowiek nie jest w stanie dokonać prawidłowego wyboru spośród rożnych ofert i propozycji. Wielkość informacji przerasta jego możliwości w zakresie ich przyswajania. Często staje się przedmiotem wielorakiej manipulacji, w ramach której zostaje on podporządkowany dyktatowi „świata rzeczy” i nakazowi „aby więcej mieć”.
Media elektroniczne (telewizja, radio, Internet) stały się ważnym elementem współczesnego życia. Dostępność komputerów i Internetu rośnie lawinowo. Wymienione media otwierają przed młodymi ogromne możliwości, które jeszcze dla poprzedniego pokolenia były niedostępne. Jest ułatwiony dostęp do wszelkiego rodzaju informacji. Wiadomości o tym, co dzieje się w świecie, można uzyskać na bieżąco, co więcej, dzięki telewizji można w nich uczestniczyć z wielkim stopniem zaangażowania. Media umożliwiają też dostęp do sztuki na wysokim poziomie: teatru, filmu, muzyki. Obrazy przesłane na odległość pozwalają na oglądanie miejsc, których inaczej nigdy nie mogłoby się zobaczyć. Jednocześnie z tymi ogromnymi możliwościami media niosą wielkie zagrożenia, gdyż wpływają na osobowość odbiorców w kierunku, który często należy uznać za niepożądany. Każda czynność, jeżeli jest wykonywana kilka godzin dziennie i kilkadziesiąt godzin tygodniowo, ma ogromny wpływ na wykonującego ją człowieka: ukierunkowuje jego zainteresowania, zmienia emocjonalność i sposób życia. To samo dotyczy czasu poświęcanego mediom, gdyż wówczas dziecko nie wykonuje innych zajęć, jak np. czytanie książek, ruch na powietrzu, zabawa z kolegami. Media oddziałują na odbiorców także przez sposób korzystania z nich. Oglądanie programów telewizyjnych nie wymaga żadnej aktywności fizycznej, jest łatwym sposobem spędzania wolnego czasu. Telewizja sprzyja bierności i lenistwu umysłowemu oraz obniżeniu sprawności myślenia abstrakcyjnego i fantazji. W grach komputerowych gracz jest aktywnym uczestnikiem tego, co dzieje się na ekranie. Jednak w większości gier (około 95%) akcja opiera się na rożnego rodzaju agresji, więc aktywność gracza jest ograniczona tematycznie.
We współczesnym świecie, w dobie szybko postępujących zmian społecznych i ekonomicznych oraz napływających z innych krajów informacji o stylu życia i „receptach” na szczęście, młodzież w naszym kraju - odurzona „wspaniałością”, zachodu - stoi przed trudnymi wyborami związanymi z wartościami, postawami i stawianymi sobie celami. Rodzina i szkoła mają coraz mniej narzędzi wychowawczych, gdyż rolę wprowadzania w świat dorosły przejęły media. Najczęściej w proponowanych programach i filmach przedstawiane są skrajne, a nawet patologiczne sytuacje społeczne, preferowany „luzacki” styl życia. Rodzina nie stanowi podstawowej wartości, nie istnieje wierna i czysta miłość. Wygrywa ten, który ma pieniądze, siłę lub władzę. Młodzież chętnie ogląda programy promujące hedonistyczny styl życia. Przenosi ten model na własny grunt, gdyż łatwiej jest żyć bez obowiązków i liczenia się z potrzebami innych ludzi. Prowadzone w ciągu ostatnich lat obserwacje dotyczące wpływu mediów na współczesnego człowieka, pozwoliły ustalić, że stanowią źródło wielu zagrożeń:
wpływają na intelektualną sferę funkcjonowania człowieka, wyzwalając bierną postawę odbiorcy, rodząc bezrefleksyjność
i ograniczając twórcze nastawienie do świata;
powodują problemy zdrowotne, zwłaszcza w przypadku niekontrolowanego korzystania z komputera i oglądania telewizji - obniżenie sprawności ruchowej, wady wzroku, problemy psychiczne wynikające z uzależnienia;
rozluźniają więzi międzyludzkie, prowadzą w skrajnych przypadkach do całkowitej izolacji, dają iluzję uczestnictwa i możliwość przeżywania zastępczego, bez ponoszenia skutków podejmowania wyborów:
powodują zmiany w sferze emocjonalnej człowieka - wzrost poziomu agresji ,
kształtują postawy konsumenckie
formują fałszywą wizję siebie i świata.
Przekazy medialne w coraz większym stopniu są nasycone obrazami przemocy. Można je spotkać już w kreskówkach, filmach, w programach informacyjnych i w grach komputerowych. Okrucieństwo przekazywane na ekranie wchodzi w skład procesu uczenia się i staje się wzorem zachowań. Stwierdzono istnienie wysokiej korelacji między liczbą oglądanych brutalnych filmów, a skłonnością do zachowań agresywnych. Długotrwały i intensywny kontakt z przesyconymi przemocą mass mediami prowadzi do stopniowego odwrażliwienia odbiorcy, zanika odraza i przerażenie na widok scen ociekających krwią, maleje współczucie dla ofiary, rodzi się przyzwolenie na obecność agresji i akceptacja użycia jej „w razie potrzeby”. Innym niebezpieczeństwem jest osłabienie przyjętej we wczesnym dzieciństwie normy nakazującej kontrolować agresywne zachowania. Jeżeli jednostka przejawia zachowania agresywne, istnieje duże prawdopodobieństwo, że zachowania będą ulegać eskalacji.
Człowiek zajmuje wobec życia określoną postawę - trwałą ocenę - pozytywną lub negatywną ludzi, obiektów i pojęć. Określony system wartości, prezentowane przekonania przekładające się na konkretne działania, w istotnym stopniu stanowią miarę człowieczeństwa każdej jednostki ludzkiej. Postawy ludzkie mogą jednak ulegać modyfikacji, gdyż ocenianie otaczającej rzeczywistości jest cechą postrzegania świata przez człowieka. Szczególna dynamikę zmian obserwujemy w okresie dojrzewania. Ostatnie lata dowiodły, ze niebagatelną rolę w formowaniu osobowości pełnią mass media, w szczególności reklamy mające na celu doprowadzenie do zmiany naszego nastawienia wobec konkretnego przedmiotu lub usługi, czyli takiej zmiany naszych postaw, która uczyniłaby dany produkt przedmiotem pożądania. Przekazywane treści oddziałują na psychikę człowieka wielotorowo. Starają się zmienić postawy odwołujące się do emocji, oparte na poznaniu, odwołując się do faktów. Mogą też starać się nadać produktowi znaczenie osobiste, odwołując się do naszego wyobrażenia o sobie. Jedną z dróg poznania siebie jest porównywanie się z innymi ludźmi. Świat mediów obfituje w sytuacje sprzyjające porównaniom. Często u młodzieży pojawia się brak akceptacji własnej osoby i zaniżenie samooceny. Lansowane w prasie, w filmach i programach telewizyjnych wzorce urody, preferowane zachowania charakteryzujące się nadmiernym eksponowaniem wartości zabawy, rozrywki, nieograniczonej wolności, łatwego sukcesu, tworzeniem swoistego kultu młodości ( nawet osoby starsze) prowadzi do zafałszowania obrazu świata. W tym świecie nie ma miejsca na trud, cierpienie, przemijanie i śmierć.
Chciałam również zwrócić uwagę na czasopisma, które kupują wasze dzieci. Już w szkole podstawowej czytają o dewiacjach seksualnych, traktując je jako normę w świecie dorosłych. Lansuje się w nich modę na wczesne rozpoczynanie współżycia seksualnego. Propaguje zachowania i postawy bazujące na uczuciach i emocjach, bez głębszej analizy postawy, miłości i wzajemnej odpowiedzialności za siebie. Uczą egoizmu, prymitywnych zachowań, zaspokajania własnych potrzeb, nie liczą się z uczuciami innych. Nie ma tez w nich miejsca na szczerą przyjaźń. Proszę również zwrócić uwagę na muzykę jakiej słuchają, na słownictwo - wulgaryzmy, oraz jej wykonawców, których życie jest pełne skandali, narkotyków i alkoholu.
Tylko rodzice mogą dziecku pomóc w wyborze wartościowych programów telewizyjnych, prasy oraz odpowiedniego korzystania z mass mediów. Istnieje ogromna potrzeba uświadamiania młodym ludziom manipulacyjnej roli mass mediów oraz wyposażania ich w wiedzę pozwalającą rozpoznawać techniki tych manipulacji.
Gabriela Mercik
Bibliografia:
Braun -Gałkowska M.: Telewizyjne dzieci, „ Edukacja i Dialog” 1995;
Wpływ telewizyjnych obrazów przemocy na psychikę dziecka, „Problemy opiekuńczo wychowawcze” 1995,
Sokołowski M. : Telewizja- wróg czy sojusznik wychowania, „Edukacja i Dialog” 1994;
Gajda J. : Media a edukacja, Lublin 1997;
4