ROZDZIAŁ 6

FORMY RYNKU

1

ODPOWIEDZI DO WYBRANYCH PYTAŃ

ZRÓB TO SAM!

2. Na rynku motorynek, na którym panuje konkurencja doskonała, jest 1000 takich samych sprzedawców. W stanie równowagi cena wynosi 2, zapo-trzebowanie 2000 i oferta 2000. Przy cenach 1 i 3 oferta każdego sprzedawcy równa się - odpowiednio - 1 i 3 w krótkim oraz 0 i 4 w długim okresie. a) Na rysunku pokaż sytuację na tym rynku; dlaczego narysowa-łeś dwie linie podaży? b) Benzyna bardzo podrożała. Co stanie się na ry-sunku? Jak zmienią się cena i wielkość obrotów na rynku motorynek w krótkim, a jak w długim okresie? c) Dlaczego po upływie długiego okresu cena jest nieco wyższa niż po upływie krótkiego okresu?

2 a)

W długim okresie przedsiębiorstwa mogą lepiej dostosować się do zmienionej sytuacji (np. do zmienionej ceny). Aby to pokazać potrzebne są dwie linie podaży: krótkookresowa i długookre-sowa. Na rysunku linia podaży S' dotyczy krót-kiego a linia podaży S długiego okresu.

b)

Na rynku motorynek nastąpi negatywny szok popytowy; linia popytu przesunie się w lewo, z położenia D do położenia D'. Cena w krótkim okresie obniży się znacznie, a następnie nieco wzrośnie, obroty zmniejszą się kolejno w krótkim, a potem - dodatkowo - także w długim okresie.

c) Po upływie krótkiego okresu cena wzrośnie nieco, ponieważ długookresowy spadek produkcji jest większy niż krótkookresowy.

4.

P	5	4	3	2	1	0
Q	0	1	2	3	4	5

Tablica opisuje popyt na zmonopolizowanym rynku. Stały koszt krańcowy produkcji wynosi 1,5. a) Oblicz utarg całkowity, TR, i krańcowy, MR, odpowiadający poszczególnym wielkościom produkcji tego monopolu. b) Ile wyniesie wielkość produkcji i cena? c) Oblicz zysk nadzwyczajny mo-nopolisty. Czy osiąga on ponadto jakiś inny rodzaj zysku? d) Załóżmy, że ten sam produkt może być wytwarzany i sprzedawany przez inne firmy, których nie dotyczą żadne bariery wejścia i wyjścia; ich stały koszt krańcowy wynosi 2. Jaki wpływ wywrze to na zachowanie tego monopolisty? e) Jak nazywa się rynek w tej zmienionej sytuacji?

4 a)

Odpowiednie obliczenia zawiera tablica.

P	5	4	3	2	1	0
Q	0	1	2	3	4	5
TR	0	4	6	6	4	0
MR	--	4	2	0	-2	-4

b) Produkcja wyniesie 2, a cena 3. Dla produkcji równej 3 utarg krańcowy, MR, okazuje się mniejszy od kosztu krańcowego, MC (0 < 1,5).

c)

Zysk nadzwyczajny (ekonomiczny) tego monopolu wynosi TR - TC = 6 - 3 = 3. Oczywiście firma ta osiąga również zysk normalny: przecież zgodnie z umową z rozdziału pt. Producent posługujemy się definicjami kosztów ekonomicznych, a nie księgowych.

d)

Skutkiem byłoby zwiększenie produkcji (zapewne do 3) i obniżenie ceny przez monopolistę (zapewne do 2), mające na celu zniechęcenie inne przedsiębiorstwa do wejścia na rynek.

e)

Mamy do czynienia z rynkiem spornym.

6.

P	Q	TC
3	1	2
2	2	3
1	3	4

Sytuację pewnego przedsiębiorstwa przedstawia tablica. Wytwarzany przez nie produkt nie jest doskonale podziel-ny. a) Ile zostanie wyprodukowane (zastosuj regułę: MC = MR)? b) Zbadaj korzyści skali. c) Co jest ich przyczyną? d) Jak nazywa się taka sytuacja?

6.

P	Q	TR	MR	TC	MC	AC
3	1	3	3	2	2	2
2	2	4	1	3	1	1,5
1	3	3	-1	4	1	1,(3)

W rozwiązaniu zadania pomoże nam tablica. a) Zgodnie ze „złotą regułą” zysk zostanie zmaksymalizowany dla wielkości produkcji 1 lub 2. b) W os-tatniej kolumnie tablicy widzimy, że

koszty przeciętne maleją nieustannie w miarę zwiększania produkcji. c) Przy-czyną odkrytych przez nas w podpunkcie (b) korzyści skali jest rozkładanie się nakładu na uruchomienie produkcji (z tablicy wynika, że jest on równy 1) na kolejne jednostki produkcji. d) Mamy do czynienia z monopolem naturalnym!

P[gb]	5	4	3	2	1	0
Q[mln]	0	1	2	3	4	5

8. Przyjmijmy, że bohaterem zadania 7 jest oligopol złożony z 2 przedsiębiorstw, A i B , które podzieliły się równo rynkiem. a) Ile wynosi wielkość ich produkcji? b) Przedsiębiorstwo A oszukuje i zwiększa produkcję, licząc na to, że B nie zareaguje. Ile produkuje? c) Co zrobi przedsiębiorstwo B? d) Czy to jest „dylemat więźnia”?

8 a) Oczywiście oligopoliści zmówią się i zachowają się jak monopoliści. Będą produkować po 1 przy cenie 3.

Cena	3	2	1	0
Ilość	1	2	3	4
TR	3	4	3	0
MR	-	1	-1	-3

b) Oto linia popytu oczekiwanego przez oszukujące przedsię-biorstwo A, które zakłada, że B nie zareaguje na jego po-zynania. Ponieważ koszt krańcowy wynosi 0,999..., przed-siębiorstwu A opłaca się zwiększyć produkcję do 2.

Cena	2	1	0
Ilość	1	2	3
TR	2	2	0
MR	-	0	-2

c) Po oszustwie A przedsiębiorstwo B ma taką linię popytu oczekiwanego. Zemsta nie opłaca się (dla drugiej jednostki utarg krańcowy, MR, jest mniejszy od kosztu krańcowego, MC).

d) Nie jest to „dylemat więźnia”. Przecież po oszustwie A przedsiębiorstwu B odwet się nie opłaca.

10.

a) Na dwóch rysunkach pokaż długookresową równowagę typowych przed-sięiorstw działających: A - na rynku wolnokonkurencyjnym; B - na rynku konkurencji monopolistycznej. b) Czy takiemu przedsiębiorstwu wolnokon-kurencyjnemu opłaca się zwiększyć produkcję przy dotychczasowej cenie? Dlaczego? c) Czy takiemu przedsiębiorstwu z rynku konkurencji monopo-listycznej opłaca się zwiększyć produkcję przy dotychczasowej cenie? Dlacze-go? d) Jakie różnice zachowań obu przedsiębiorstw spodziewasz się zaob-serwować?

10 a) Oto rysunki, o które chodzi:

A - zob. rysunek 6.6 ze strony 193 w podręczniku.

B - zob. rysunek 6.13 ze strony 203 w podręczniku.

b) Nie. Wzrostowi produkcji towarzyszyłby spadek zysku. Przecież utarg krań-cowy, czyli cena, byłby mniejszy od kosztu krańcowego.

c) Tak, opłaca się. Dla wielu kolejnych jednostek produkcji ponad ilość odpowia-dającą dotychczasowej równowadze, ta cena przewyższa koszt krańcowy.

d) Przedsiębiorstwo, które działa na rynku konkurencji monopolistycznej, będzie się starało zwiększyć produkcję i sprzedaż po dotychczasowej cenie. Przecież przewyższa ona koszt krańcowy wytworzenia kolejnych jednosek dobra. Nato-miast przedsiębiorstwo wolnokonkurencyjne nie będzie podejmowało tego rodza-ju działań. W przypadku takiego przedsiębiorstwa cena nie pokryłaby kosztu pro-dukcji.

12. Użyteczność prof. prof. Buffona i Holleryka zależy głównie od liczby słu-chaczy, choc liczy się też poziom nauczania. Kiedy obaj egzaminatorzy są wymagający, mają wielu studentów. Obniżenie wymagań powoduje przy-pływ studentów od konkurenta, który - broniąc się - też stawia same piąt-ki. W efekcie wykładowcy mają wielu, ale za to niedouczonych studentów. a) Zaproponuj macierz wypłat opisującą grę Buffona z Hollerykiem. Jak nazywa się taka sytuacja? b) W jaki sposób społeczeństwa rozwiązują takie jak ten konflikty racjonalności prywatnej i społecznej? c) Co może zrobić rektor Patałłah, aby jakość nauczania wzrosła?

12 a) Pierwsza liczba macierzy oznacza użyteczność Buffona; druga - Holleryka.

Buffon

Wymagający Nie wymagający

Wymagający 3, 3 4, 1

Holleryk

Nie wymagający 1, 4 2, 2

Oczywiście obaj wykładowcy grają w dylemat więźnia.

b) Służą do tego normy moralne i prawo. Na przykład, kradzież i oszustwo bywa-ją opłacalne dla złodziei i hochsztaplerów, lecz szkodzą gospodarce, bo destabili-zują reguły gry w produkcję dóbr (wzrastają: koszty transakcyjne i ryzyko). Nic dziwnego, że zwykle kradzież jest karalna i zwykle nie wypada oszukiwać w inte-resach.

c) Trzeba zmienić reguły gry tak, aby logika sytuacji przestała skłniać wykładow-ców do pozorowania egzaminów. Na przykład, rozwiązniem może być trudny, lecz uczciwy (nie wolno ściągać!) centralny egzamin (taki sam dla studentów wszystkich wykładowców).

14. „W tchórza” (ang. chicken game) grywają kierowcy: dwa samochody pę-dzą naprzeciw siebie; przegra, kto ustąpi... Grasz „w tchórza”. Przeciwnik wyrzucił przez okno kierownicę!!! Poszukaj analogii do odstraszania. a) W obu sytuacjach wskaż: odstraszającego gracza, metodę odstraszania, cel odstraszania. b) Po co wyrzucono kierownicę? c) W jakim celu zainsta-lowano nową linię produkcyjną? d) Na czym polega podobieństwo obu za-chowań?

14 a) W grze „w tchórza” graczem jest kierowca, zaś w przypadku odstraszania - broniące się przed „wejściem” przedsiębiorstwo. Metoda to - odpowiednio - wyrzucenie kierownicy i np. zainstalowanie nowej linii produkcyjnej. Celem jest wymuszenie na przeciwniku skrętu i niedopuszczenie do wejścia konku-renta do gałęzi.

b) Po to, aby pokazać rywalowi, że jego przeciwnik z przyczyn technicznych nie może ustąpić, a zatem jedynym ratunkiem przed zderzeniem jest jego (rywala) skręt.

c) Po to, aby stworzyć sytuację, w której walka o rynek jest dla zagrożonego wej-ściem przedsiębiorstwa bardziej opłacalna niż ustępstwa, co powinno zniechę-cić rywala do inwazji.

d) W obu sytuacjach gracz ogranicza swoją swobodę ruchu w przyszłości, dob-rowolnie stawiając się w sytuacji przymusowej. (Po angielsku nazywa się to pre-commitment, czyli „samoograniczenie się” (?)). Ma to skłonić rywala do pożądanych zachowań (skrętu lub zaniechania „wejścia”).

UWAGA, BŁĄD!

Wykaż, że te opinie są nieprawdziwe: a) Przedsiębiorstwo wolnokonkuren-cyjne nigdy nie osiąga zysku nadzwyczajnego. b) Pozioma linia podaży jest typowa dla gałęzi, w której panuje konkurencja doskonała. c) Monopolista powinien ustalić cenę na możliwie najwyższym poziomie; jego zysk będzie wtedy największy. d) Konkurencja jest zawsze lepsza od monopolu. e) Most nie może być monopolem naturalnym; np. w Warszawie jest wiele mostów. f) Odstraszanie polega na utrzymywaniu przez broniące się przedsiębiorstwo nadwyżki mocy produkcyjnych.

a) Nie. Niektóre przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjne mogą osiągać zysk nad-zwyczajny. Przyczyną tego może być np. wyłączny dostęp do rzadkiego surowca lub wybitne uzdolnienia przedsiębiorcy. Jedynie przeciętnie rzecz biorąc istnienie zysków nadzwyczajnych w gałęzi wolnokonkurencyjnej jest niemożliwe.

b) Nie. Pozioma linia podaży jest efektem założenia o stałości krańcowego kosztu produkcji, MC. W rzeczywistości od pewnej wielkości produkcji koszt krańcowy zwykle się zwiększa.

c) Nie. Od pewnej wysokości ceny jej dalsze podwyżki powodują względnie większy spadek zapotrzebowania.

d) Nie. Przecież konkurencji doskonałej nie sposób porównać z monopolem natu-ralnym. Wielkie korzyści skali powodują, że w gałęzi naturalnie zmonopolizo-wanej wolna konkurencja nie jest możliwa.

e) Nieprawda. Po pierwsze, nakład na budowę mostu jest bardzo duży. Jego roz-kładanie się na kolejne jednostki wyprodukowanych usług mostowych jest przy-czyną ogromnych korzyści skali. Po drugie, w dużych miastach jest wiele mostów, jednak rynkiem dla usług mostu nie jest całe miasto, lecz konkretna okolica, w której ten most zbudowano. Innymi słowy, rynek usług mostowych w wielkim mieście jest dostatecznie duży, aby zmieściło się na nim wielu produ-centów Oczywiście zupełnie inaczej jest w małej miejscowości.

f) Nie. Samo istnienie nadwyżki mocy produkcyjnych nie wystarcza. Istotne jest, aby nadwyżka ta bardziej opłacalną dla zaatakowanego przedsiębiorstwa czyniła walkę, a nie ustępstwa.

3

E

2

D

S'

•

Q

P

1

•

2

S

D'

P

S'

S

D

1

2

E

3

2

•

•

Q

---