ŚWIAT I EUROPA W XVIIIw

Przemiany demograficzne i społeczne.

Wzrosła liczba ludności do 190mln. Postęp w rolnictwie pozwolił ograniczyć zjawisko głodu. Skutecznie zwalczano epidemie - kordon sanitarny (linia kwarantanny, teren dotknięty chorobą otaczano wojskiem bądź, policją w celu nie rozprzestrzeniania się choroby) pod koniec wieku pojawiły się szczepionki przeciwko ospie. Długość życia wydłużyła się do 30 lat. Zaczął liczyć się majątek, dążono do akumulacji - gromadzenia bogactw. Na wsi nasilił się proces ogradzania (przejmowanie ziemi wspólnej przez posiadaczy ziemskich. Przejęte grunty odgradzano płotem, rowem lub murkiem. Ze względu na masową utratę źródeł utrzymania ubogich chłopów ogradzanie stało się problemem narodowym, jednakże w 1801r powszechna ustawa o ogradzaniu uregulowała ten proceder). Zmuszano uboższych chłopów do sprzedaży ziemi i wełny. Udawali się też do miast lub za ocean. Zajmowano się tkactwem. Wzrosła też rola kupców

Powstanie i rozwój przemysłu bawełnianego.

Zakazano sprowadzania z Indii tkanin bawełnianych. W 1767r JAMES HARGREVES wynalazł mechaniczną przędzarkę wózkową (Spinning-Jenny). Surowce importowano z Azji. W 1771r RICHARD ARKURIGHT self-made man (człowiek który o własnych siłach wydobył się z biedy i wybił w jakiejś dziedzinie) otworzył pierwszą fabrykę w której zastosowano tąże maszynę napędzaną kołem wodnym. W 1785r EDMUND CARTWRIGHT otworzył warsztat tkacki, wykorzystano napęd wodny. Zainteresowano się napędem parowym. THOMAS NEWCOMEN skostruował pompę parową, a w 1769r. JAMES WATT maszynę parową.

Następstwa rewolucji przemysłowej.

Wzrosło znaczenie bogatego mieszczaństwa. Doszło do sojuszu właścicieli ziemskich i bogatego mieszczaństwa. Doszło do rozwoju fabryk, to z kolei spowodowało utratę pracy przez rzemieślników. Szukali pracy w fabrykach. Pojawiły się ośrodki życia gosp.

BIRMINGHAM (przemysł metalurgiczny)

LEEDE (przemysł wełniany)

MANCHESTER (przemysł bawełniany)

Pozostawały tzn. zgniłe miasteczka

Fizjokratyzm

Twrócą rozpowszeniającego się FIZJOKRATYZMU (nienaruszalność własności, wolność osobista, swoboda działalności gost, wolna konkurencja, wolność handlu, źródłem bogactwa kraju - rolnictwo, idealny ustrój pol - monarcia absolutna) był francuski lekarz FRANCOIS QUESNEY

Rządy parlamentarno-gabinetowe

Gdy na czele rządu stał William Pitt młodszy zmiejszyła się rola monarchii oraz izby Lordów. Wzrosło znaczenie niższej izby parlamentu. Głownym ośrodkiem władzy wkonawczej stał się GABINET MINISTÓW na czele z premierem. Upowszechniła się opinia o królu 'Panuje lecz nie rządzi'

Posłów do Izby Gmin wybierały zgniłe miasteczka. Katolicy byli pozwawieni praw do zasiadania w Izbie Gmin. System pol zapewniał wiele swobód. Fascynowano się Anglią.

Europa wobec pozostałych kontynentów

W Europie została zapoczątkowana REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA. Doszło do rozluźnienia systemu feudalnego, który hamował rozwój gost. Nastpił rozwój sił militarnych oraz stagnacja świata islamskiego. Przodowała Anglia

WZROST ZNACZENIA ANGLI I ROSJI i PRUS w XVIIIw. AUSTRIA ZA PANOWANIA MARII TERESY I JÓZEFA II

Wzrost międzynarodowego znaczenia Anglii

Karol II zapisał swoje państwo w testamencie Filipowi Andegaweńskiemu. Chciał zabezpieczyć posiadłości hiszpańskie przed podziałem terytorialnym. Po jego śmierci w 1700 r pretencje do tronu rościli także austryjaccy Habsburgowie. Doszło do wojny. Kiedy Filip V objąc ton madrycki, Wiedeń szukał sojusznikó w wojnie z Francją (gł. partner - Holandia). Anglia, kiedy włądzę objąć WILHELM III ORLEAŃSKI zabiegała o utrzymanie równowagi pol na kontynencie. Rozpoczętą w 1701r wojnę zakończył pokój utrecki w 1713r. i to Anglia podyktowała postanowienia tego traktatu :

Filip pozostał włądcą hiszpańskim, ale zrzekł się prawa do korony fr

Francuzi zrzekli się prawa do korony hiszpańskiej,

ANGLIA ZDOBYŁA :

zatokę Hudsona, Nową Szkocję, Nową Finlandię, Wyspę św Krzysztofa, Gibraltar i Minorkę

prawo do handlu z koloniami hiszp.

HABSBURGOWIE :

uzyskali od Francji rezygnację z roszczeń wobec hiszpańskich Niderlandów

PRUSY :

uznały wyniesienie na tron królewski elektora brandenburskiego

Wielka wojna północna (1700-1721r)

Rozegrała się pomiędzy SZWECJĄ a koalicją rosyjsko-sasko-duńską (LIGĄ PÓŁNOCNĄ)

Koalicjanci chcieli odzyskać ziemie zabrane przez Szwedów oraz roszerzyć swoje tereny nad Bałtykiem. Rosja powróciła do spraw bałtyckich. Dania chciała odzyskać cieśninę Sund. Elektro saski chciał odzyskać Inflanty i Estonię.

W 1700r Karol II zmusił Danię do zawarcia pokoju. Pokonał Piotra I pod Narwą, wojska saskie pod Dźwiną. Rzeczpospolita stanowiła teatr wojny.

Doszło do podziału szlachty polskiej na dwa stronnictwa :

-jedno prowadziło do wybrania STANISŁAWA LESZCZYŃSKIEGO, który zawarł w 1705r ukłąd ze Szwedami, który ograniczył suwerenność Polski.

-drugie poprosiło o pomoc Piotra I.

Karol XII zajął Saksonię. W pospisanym w 1706r traktacie w Altranstadt zmusił Augusta II do złożenia korony i wyrzeczenia się sojuszu z Piotrem I. Karol XII oddał tron Polski Leszczyńskiemu.

W 1711r Turcja wypowiedziała Rosji wojnę. Rosja zwycięzyła w Finlandii, popały ją także Prusy i Hanower, przez co Szwecja utraciła wszystkie zamorskie prowincje.

W 1719r. Wiedniu doszło do porozumienia Karola VI, Jerzego I z Augustem II. Chciano zahamować wpływy rosyjskie i doprowadzić do opustoszenia terenów Rzeszy i Polski przez Rosję.

W 1721r. Nystad podpisano traktat :

-Rosja hegemonem w Europie śr-wsch, zdobywa :

Ingrię, Karelię, Inflanty szweckie, Estonię, Dago i Ozylię.

Europeizacja Rosji. Reformy Piotra I.

• W 1711r utworzono Senat Rządzący, którym zastąpiono Dumę bojarską (stał się wyższym organem państwowym kontrolował administrację i sądownictwo, jednak był całkowicie uzależniony od cara)

• kraj podzielona na 8 guberni na czela stali gubernatorzy mający najwyższą władzę w terenie. Gubernie dzieliły się na prowincje, rządzone przez wojewodów, a te na dystykty

• w miasteczku utworzono magistraty zarządzane przez burmistrzów

• ludność miejska podzielona na 'regularnych'(wolne zawody) i 'podłych'(bez zawodów)

• podporządkował Cerkiew i wprowadził regulamin duchownych

• wprowadził podatek główny (obejmował ludność chłopską płci męskiej wraz z niemowlętami

• podporządkował sobie szlachtę

• każdy z synów szlacheckich po ukończeniu 15 lat miał obowiązek odbyć służbę wojskową

• zabraniono dowolnego dzielenia majątków

• prawo dziedziczenia ziemi dla jednego syna

• w 1722r wprowadził czternastostopniową tabelę rang (8-dziedziczny tytuł szlachecki)

• popierał tworzenie szkoł elementarnych, pojawiały się świeckie szkoły wyższego szczebla

• 1701r Szkoła Nawigacyjna w Moskwie (później Akademia Morska)

• powstała Rosyjska Akademia Nauk

• zastąpiono alfabet rosyjski grażdanką

• polityka merkantylizmu

• 1700r zniesiono kalendarz bizantyjski na kalendarz juliański

• car nakazał szlachcie ubierać się po europejsku, zgolenie bród i perułki (brody nosili chłopi i duchowni)

Po śmierci Piotra caryca Katarzyna II z powodzeniem kontynuowała reformy przez niego rozpoczęte. W wyniku wojny z Turcją (1768-1774r) Rosja zdoyła północne wybrzeża Morza Czarnego. W 1783r do Rosji przyłączono chanat krymski i część ziem Rzeczypospolitej.

Wzrost znaczenia Branderburgii w II poł XVII w. Absolutyzm branderbursko-pruski

Brandenburgia wkroczyła na drogę dynamicznego rozwoju. Krzyżowały się tam najważniejsze szlaki handlowe Rzeszy. Płynęły Łaba i Odra. Elektorzy brandenburscy pośredniczyli w wymianie handlowej Wschodu z Zachodem. Była także ekporterem zboża. Wykorzystała słabnięcie Rzeczypospolitej i zdobyła lenno pruskie. Fakt ten wzmocnił pozycje elektorów brandenburskich wobec cesarza oraz wpłynął na osiągnięcie tytułu królewskiego w Prusach przez Fryderyka I. Uzyskawszy zwierzchnictwo nad Prusami Książęcymi zaczęli stosować absolutyzm, ogromny udział miała silna armia dobrze uzbrojona i wyszkolona dawała mu także sukcesy w pol zagranicznej.

Prusy na XVIII arenie międzynarodowej

Władza królów pruskich nie była krępowana przez parmanet. Kościół protestancki był podporządkowany władzy.

Reformy Ferdynanda II :

• usprawnił administrację

• prace urzędnikó nadzorował osobiście

• tępił nieuczciwość lub niekompetencję

• wprowadził reformę sądownictwa

• kodyfikacja prawa

• ujednolicił system sądowy

• podniesiono kwalifikacje sędziów

• zakazano tortur w trakcie śledztwa

• merkantylizmu

• powstały manyfaktury produkujące na potrzeby wojska

• 1763r wprowadził powszechny obowiązek szkolny

• kształcono umiejętności praktyczne

• zreformowano szkolnictwo średnie i wyższe

W 1713r Karol V Habsburg ogłosił SANKCJE PRAGMATYCZNĄ wg której po jego śmierci tron cesarski w Austrii objąć miała jego córka Maria Teresa. Sankcję uznała większość krajów z wyjątkiem Bawarii gdzie elektor Karol Albrecht Wittelsbach wysunął roszczenia wobez korony cesarskiej. Uzyskał poparcie sformowanej koalicji (elektorzy Saksonii, Kolonii, Francji i Hiszpanii)

Objęcie tronu Czech i Węgier przez Marię Teresę wpłynęło na izolację Austrii na arenie międzynarodowej. To zachęciło króla pruskiego Ferdynanda II do wkroczenia na Śląsk.

---