Prośba o wyspy szczęśliwe - analiza i interpretacja

Dwustrofowy wiersz Prośba o wyspy szczęśliwe Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, nawiązujący do motywu pól elizejskich (wysp szczęśliwych) znanych w mitologii greckiej, powstał w 1930 roku.

Podmiot liryczny w pierwszej osobie (liryka bezpośrednia) zwraca się do adresata - prawdopodobnie ukochanej kobiety - z prośbą o towarzyszenie mu w podróży do tytułowych wysp szczęścia - krainy zieleni, kwiatów, spokojnego snu i odprężenia, miejsca pełnego spokoju i miłości, gdzie płyną wody ciche i ogromne, wieje pogodny wiatr, gdzie rozmawiają gwiazdy zawieszone na zielonych gałęziach, fruwają motyle.

Choć używa trybu rozkazującego (imperatywy: zawieź, rozwiej, ukołysz, uśpij, zacałuj, przytul), to jednak nie prezentuje postawy roszczeniowej. Jego słowa ciągle mają znamiona delikatnej prośby, a nie surowego rozkazu, dzięki czemu nastrój liryku jest pełne bezpieczeństwa, łagodności i subtelności.

Utwór ma wymowę oniryczną. Wielokrotnie padają w nim wzmianki o śnie, z którego przebudzenie jest końcem podróży po idyllicznej, arkadyjskiej, nierealnej, fantastycznej, pełnej iluzji krainie, którą charakteryzują nagromadzone epitety: wyspy szczęśliwe, łagodny wiatr, muzykalny sen, wody ogromne, wody ciche:
[c]ty mnie ukołysz i uśpij, snem muzykalnym zasyp, otumań,
we śnie na wyspach szczęśliwych nie przebudź ze snu.

Ten wiersz, pełen epitetów, porównań, personifikacji, można odczytać przynajmniej na dwa sposoby. Po pierwsze może być wezwaniem do pogrążenia się w marzeniach, w świecie fantazji, miłości, spokoju, ciszy i dobroci, do wniknięcia we własną duszę, do ucieczki w krainę marzeń i pragnień, gdzie szczęście, w przeciwieństwie do czasów współczesnych, pełnych konfliktów, wojen i niepokojów, jest udziałem każdego człowieka.

Z drugiej strony jednak, gdy zwrócimy uwagę na zwroty zacałuj, ukołysz, przytul, pochyl miłością, rozwiej włosy, na myśl przychodzi „miłosna” interpretacja. Tytułowa prośba może zatem dotyczyć chwili zapomnienia z ukochaną osobą, o którą w przenośni apeluje podmiot liryczny, może być zaproszeniem w krainę miłości i erotyki, która otumania i obezwładnia niczym najpiękniejszy sen.

KONSPEKT LEKCJI DLA KLASY 3 GIMNAZJUM

Temat lekcji: Moje wyspy szczęśliwe.

Prowadzący: Kinga Mańka, Michalina Wyspiańska

CELE:

• Poznawcze:

• Uczniowie rozpoznają w utworze środki stylistyczne, podmiot liryczny oraz adresata utworu.

• Uczniowie potrafią poprawnie formułować zdania dotyczące ich własnych poglądów.

• Uczniowie przypominają zasady poprawnego sporządzania opisu.

• Kształcące:

• Zamykani całości myślowych w zdania.

• Rozwijanie umiejętności pracy z tekstem.

• Bogacenie słownictwa.

• Wyrażanie treści wiersza za pomocą rysunku.

• Wychowawcze:

• Dbanie poprawność wypowiedzi.

• Uczniowie ćwiczą zdolność samodzielnego myślenia.

• Rozbudzanie w uczniach wyobraźni, fantazji, chęci aktywnego uczestniczenia w lekcji i życiu klasy.

FORMY PRACY:

• Praca jednostkowa

• Praca zbiorowa

METODY PRACY:

• Metoda problemowa - dialog

• Metoda przekładu intersemiotycznego

• Praca z tekstem

ŚRODKI DYDAKTYCZNE:

• Tekst utworu K.I. Gałczyńskiego „Prośba o wyspy szczęśliwe”

• Papier i kredki

• Plansza (dodatkowa tablica np. na gazetkę; arkusz szarego papieru)

OGNIWO WSTĘPNE

Czynności organizacyjne.

Nauczyciel podaje temat lekcji: Moje wyspy szczęśliwe. Nauczyciel na samym początku oznajmia uczniom, że jeżeli będą dobrze pracować to na koniec lekcji ma dla nich niespodziankę. Nauczyciel rozmawia z uczniami na temat tego czym dla nich jest szczęście. Na tablicy, w formie meta planu, zostają zapisane propozycje uczniów.

(czas ok. 10 minut)

OGNIWO CENTRALNE

Uczniowie po krótkim podsumowaniu zostają poproszeni przez nauczyciela o krótki opis swojego szczęśliwego miejsca (wybrani uczniowie), przy okazji nauczyciel pyta o zasady sporządzenia poprawnego opisu miejsca. Po opisaniu swoich szczęśliwych miejsc uczniowie otrzymują od nauczyciela tekst utworu (jeżeli jest możliwość wyświetlenia tekstu, nauczyciel wy świetlą tekst na rzutniku) K.I. Gałczyńskiego „Prośba o wyspy szczęśliwe”. Następuje wzorcowe odczytanie tekstu utworu. Nauczyciel proponuje uczniom metodę przekładu intersemiotycznego. Uczniowie otrzymują kartki papieru i kredki, ich zadaniem jest narysowanie treści utworu. Uczniowie przedstawiają wyniki swojej pracy.

(czas ok. 20 minut.)

Nauczyciel proponuje uczniom powrót do omawianego tekstu, zadaje pytania:

1. Do kogo skierowany jest utwór? Do kogo mówi podmiot liryczny?

2. Jakimi środkami stylistycznymi posługuje się autor? Nie zapomnijcie o przykładach (epitety, tryb rozkazujący, porównania, personifikacje).

3. Co przywodzi na myśl klimat wiersza? (oniryczność, motyw marzeń, liryka erotyzmu, miłości)

Wszystkie spostrzeżenia zapisane są w zeszycie.

(czas ok. 10 minut)

OGNIWO KOŃCOWE

Uczniowie wieszają swoje rysunki na planszy. Następuje krótkie podsumowanie. Nauczyciel dyktuje treść zadania domowego: Samodzielnie napiszę opis mojej wyspy szczęśliwej (minimum 16 zdań). Nauczyciel rozdaje uczniom notatki przypominające uczniom zasady tworzenia opisu. Jeżeli zostanie czas i uczniowie dobrze współpracowali (jeżeli warunki sprzętowe na to pozwalają) nauczyciel wyświetla uczniom fragment internetowego serialu dla głuchych „Zobaczyć ciszę” odc. 3 (źródło http://www.zobaczyc-cisze.pl/Odcinek-drugi,1,m,3,j,1.html, http://www.youtube.com/user/zobaczyccisze [odc. 2]).

Załącznik nr 1 Opis w liryce element monologu lirycznego, w epice obok opowiadania najważniejszy element narracji; przedstawia pozazdarzeniowe składniki świata przedstawionego (tło wydarzeń, wygląd postaci, wygląd świata przedstawionego; Cechy opisu: statyczność ukazuje składniki, właściwości i usytuowanie przestrzenne przedmiotu realizm (wierne odzwierciedlanie rzeczywistości wg realistów) - z perspektywy wszechwiedzącego narratora subiektywizm - świat widziany oczami bohaterów Funkcje opisu: oddziaływanie na wyobraźnię, uplastycznienie świata przedstawionego organizuje przestrzeń wprowadza wartości symbolicznych Kompletny opis powinien zawierać: nazwę opisywanego obiektu (przedmiotu, rośliny, zwierzęcia, osoby) to może być nazwa własna może to być również nazwa ogólna wyliczenie części składowych (elementów, z których jest zbudowany) określenie związków przestrzennych pomiędzy częściami składowymi (czyli jak są względem siebie ułożone) określenie wszelkich relacji pomiędzy częściami składowymi (np. podobieństwa, różnice itp.) waloryzację części składowych (ocenę, wartościowanie elementów składowych obiektu) wyliczenie własności obiektu (cech charakterystycznych) waloryzację własności obiektu (ocenę, wartościowanie cech obiektu) Jak uatrakcyjnić opis? Przedstaw cały obiekt lub jego elementy w różnych sytuacjach (np. stół: kiedy jesz śniadanie, kiedy mama go ściera, po śniadaniu, w nocy, w trakcie urodzin, kiedy wnoszono go do domu, kiedy go wyrzucano z domu itp.) Przedstaw cały obiekt lub jego elementy o różnych porach dnia, roku. (rano, w południe, wieczorem, o zmierzchu, w nocy, o świcie; zimą, wiosną, latem, jesienią) Najczęstsze błędy w opisie: powtarzanie nazwy obiektu powtarzanie tej samej budowy zdania Jak lepiej napisać opis? Wypisz sobie synonimy, określenia synonimiczne i peryfrazy opisywanego obiektu - unikniesz wówczas powtórzeń w opisie. Stosuj zaimki wskazujące, gdy w poprzednim zdaniu już użyłeś nazwy obiektu. Uważaj jednak, by przy tej okazji nie popełniać błędu składniowego - sprawdź zawsze czy użyty zaimek nie może dotyczyć innych elementów w zdaniu. Zrezygnuj z nadużywania czasownika „być: (nie pisz: coś jest takie a takie). Stosuj różne czasowniki w kolejnych zdaniach. Staraj się inaczej zaczynać kolejne zdania. Nie zaczynaj opisu od zdania: „Obiekt jest taki a taki”. Wszyscy to robią. Pamiętaj o zasadzie od ogółu do szczegółu. Nie zapomnij o trójdzielnej budowie Najtrudniej jest dobrze zacząć opis: Zacznij opis od przedstawienia miejsca, gdzie można spotkać opisywany obiekt, osoby, która nosi przedmiot, który jest przedmiotem opisu itp. Jest to ciekawszy początek opisu. Aby opis nie był byle jaki dobrze jest mieć na niego pomysł.

Załącznik nr 2

Prośba o wyspy szczęśliwe

A ty mnie na wyspy szczęśliwe zawieź,
wiatrem łagodnym włosy jak kwiaty rozwiej, zacałuj,
ty mnie ukołysz i uśpij, snem muzykalnym zasyp, otumań,
we śnie na wyspach szczęśliwych nie przebudź ze snu.

Pokaż mi wody ogromne i wody ciche,
rozmowy gwiazd na gałęziach pozwól mi słyszeć zielonych,
dużo motyli mi pokaż, serca motyli przybliż i przytul,
myśli spokojne ponad wodami pochyl miłością.

Konstanty Ildefons Gałczyński
1930

W. Bobiński, Świat w słowach i obrazach. Podręcznik do kształcenia literackiego i kulturowego dla klasy trzeciej gimnazjum, Warszawa 2001, s. 276.

Załącznik nr 1

Załącznik nr 2

Załącznik nr 1

Moja wyspa szczęśliwa

---