FIZJOLOGIA WYKŁAD I
MORFOLOGIA-nauka o budowie organizmów
FIZJOLOGIA-nauka o czynnościach organizmów
KOMÓRKA-najmniejsza cząstka organizmu zdolna do samodzielnego wykonywania podstawowych czynności życiowych .Zbudowana z substancji białkowej.
-ORGANELLA KOMORKÓWA- struktury cytoplazmatyczne
-MITOCHONDRIA- oddychanie ,przemiana materii, wytwarzanie energii
-SIATECZKA ŚRÓDPLAZMATYCZNA- produkuje białko i kwasy tłuszczowe
-LIZOSOMY- pelni funkcje trawienne a także rozkładające zbędne produkty przemiany materii zwierają enzymy .
-JADRO KOMÓRKOWE-zwiera DNA ,odpowiedzialny za podział komórek ,jądro komórkowe jest otoczone błoną komórkową zbudowana z białek i lipidów.
-DNA-specyficzne cechy budowy komórek.
TRANSPORT PRZEZ BŁONY
Transport bierny-bez energii , odbywa się dzięki różnicy stężeń na obu powierzchniach błony (gazy ,woda,mocznik)
Transport aktywny -z użyciem energii ,cząsteczka przemieszczana jest wbrew różnicy stężeń (glukoza, sód, potas, jony wapniowe)
PRZEJAWY ŻYCIA KOMÓRKI TO:
przemiana materii-pobieranie cial odżywczych ich przemiana i usuniecie poza komórkę
pobudliwość- zdolność reagowania komórki na bodźce
ruch - może być bierny -przesuwanie składników lub czynny za pomocą skurczu
podział komórki przez mejozę dla człowieka ma redukcyjny charakter .
TKANKA-zespół komórek o zbliżonych kształtach i czynnościach mające te same pochodzenie rozwijających się z podobnego listka zarodkowego .
METAPLAZJA- tkanka zbliżona powstała na skutek przemian.
TKANAK NABŁONKOWA
a) nabłonek okrywający -okrywa powierzchnie tkanek
b) nabłonek gruczołowy - tworzy gruczoły
-zewnątrz wydzielnicze
-wewnątrz wydzielnicze (hormony)
c) nabłonek zmysłowy
ZADANIA TKANKI NABŁONKOWEJ
-czynność ochronna
-wchłanianie substancji odżywczych i wody
-wydzielanie z ustroju związków zbędnych
-wydzielanie gruczołów (ślina)
-wychwytywanie zanieczyszczeń pyłowych z powietrza .
TKANKA ŁĄCZNA- składa się z komórki i substancji między komórkowych
tkanka łączna właściwa- tworzy osłonki dla naczyń nerwów, tworzą stawy, ścięgna
tkanka łączna siateczkowa- niszczenie ciał obcych i własnych oraz wytworzenie przeciwciał.
tkanka tłuszczowa- funkcja osłaniająca ,irydująca, zapas energi.
tkanka chrzęstna- (chrząstka przy stawach )nie zawiera naczyń i ma słabe właściwości regenerujące.
tkanka kostna- zawiera sole mineralne, jest elastyczna ale wytrzymała.
ROLA WAPNIA W ORGANIZMIE
- czynniki krzepnięcia krwi
- uczestnictwo w skurczu mięśniowym
- uszczelnianie naczyń krwionośnych
- działa przeciw zapalnie ,przeciw miażdżycowo ,przeciw obrzękowo
- utrzymuje prawidłowy stan skóry
- chroni przed osteoporozą
BRAK WAPNIA
- krzywice niedobór witaminy D2 u dzieci, rozmiękcza kości u dorosłych
ROLA KOŚĆCA
- dźwiganie które powoduje ruch
- tworzy osłony dla narządów
- miejsce występowania szpiku
UKŁAD KOSTNY CZŁOWIEKA SKŁADA SIĘ :
a) kręgosłup- szyjny 7 kręgow,piersiowy12 kręgow,5 kregów lędźwiowych, 5 kregów krzyżowych,1-5 guziczny
b) kości klatki piersiowej
c) kończyny
d) czaszka
TKANKA MIĘŚNIOWA-składa się kurczliwych włókien mięśniowych.
* mięśnie gładkie-ściany narządów wewnętrznych (żołądek ,jelita)kurczą się nie zależnie od nas.
* mięśnie poprzecznie prążkowane szkieletowe-mięśnie szkieletu ,praca mięsni zależy od nas
* mięsień sercowy-kurczy się niezależnie od naszej woli(72 razy na minute)
CECHY TKANEK MIĘSNI:
- pobudliwość, pobudzenie, kurczliwość
MIĘŚNIE ODDECHOWE:
- przepona(75%siły oddechu)
- mięsnie między żebrowe
- pomocnicze mięsnie wdechowe
WYKŁAD 2
TKANKA NERWOWA-odbiera bodźce ze środowiska zew. i wew. Przekształca je i przekazuje do ośrodkowego układu nerwowego (OUN) wytwarza impulsy nerwowe przekazywane nerwami do narządów wykonawczych
Składa się z :ciała komórkowego i wypustek nerwowych.
UKŁAD NERWOWY-rozwija się z ektodermy steruje czynnościami czynnościami zachowaniem całego ustroju ,odbiera bodźce z środowiska zew. ,prowadzi je do ośrodków nerwowych przekazuje do ośrodków wykonawczych
PODZIAŁ TOPOGRAFICZNY UKŁADU NERWOWEGO
1) mózg
2) mózgowie
3) rdzeń kręgowy
PODZIAL CZYNNOŚCIOWY UKŁADU NERWOWEGO-
1. ukł.somatyczny
a) ukł. piramidowy
b) ukł. pozapiramidowy
2. ukł.autonomiczny
a) ukł. części współczulną
b) ukł. części przywspółczulną
działają one antagonistycznie
W układzie nerwowym obwodowym włókna nerwowe tworzą nerwy. Dzielimy je w zależności od kierunku przewodzenia impulsów dzielimy na:
- czuciowe-przewodzą bodźce z obwodu do OUN
- ruchowe - przewodzą bodźce z OUN na obwód
- mieszane- zawierają włókna ruchowe i czuciowe
FUNKCJE UKŁ. NERWOWEGO
1.kora mózgowa-stanowi nadrzędny ośrodek który sprawuje kontrole nad czynnością innych ośrodków nerwowych(pień mózgowy, rdzeń przedłużony).
W KORZE MÓZGU WYRÓŻNIAMY:
kora ruchowa - odp. na ruchy dowolne
kora czuciowa- przyjmuje inf. o bólu ,dotyku ciepła i zimna
kora wzrokowa- otrzymuje bodźce z gałki ocznej
kora słuchowa- docierają bodźce zucha wew.
pola kojarzeniowe- scalają czynności poszczególnych pól kory i odpowiada za pamięć
2. móżdżek -odpowiada za zmysł równowagi ,kontroluje mięsnie utrzymujące wyprostowaną pozycje ciała ,warunkuje koordynację ruchów precyzyjnych
3. pień mózgowy- zbudowany z włókien nerwowych tworzących drogi nerwowe -czuciowe i ruchowe ..w pniu mózgu zlokalizowane są ośrodki regulujące czynności .
4. rdzeń kręgowy- zawiera komórki czuciowe i ruchowe
PODSTAWOWE DZIAŁANIA UKŁ. NERWOWEGO JEST
Odruch i łuk odruchowy -podstawowy element reakcji odruchowej
bodziec zewnętrzny np. uderzenie
bodziec bezwarunkowy -po który w warunkach normalnych zawsze występuje ten sam odruch .Odruchy te są wrodzone i mogą być ruchowe oraz wegetatywne.
Odruchy warunkowe- nabyte rozwijają się pod wpływem bodźców ,które początkowo nie wywołały reakcji
CZUCIE- subiektywna ocena bodźca działającego na receptory .
czucie dotyku ,uścisku , bólu i temperatury
czucie propioceptywne i równowagi
czucie interoceptywne( fizjologiczne)
czucie bólu trzewnego
czucie teleceptywne - powonienie ,wzrok i słuch
A) zmysł powonienia
zmysł wzroku (należ do nich :rogówka , tęczówka, źrenica, soczewka, ciao szkliste, plamka żółta).
cechy charakterystyczne ukł. optycznego oka:
*akomodacja -zniana kształtu soczewki przy patrzeniu na przedmioty w różnej odległości
*konwencja oczu - odruchowa zmiana ustawienia gałek ocznych przy patrzeniu na zbliżające się przedmioty , w ten sposób że osie patrzenia krzyżują się.
*kontrola wielkości źrenicy -odbywa się odruchowo, w zależności od natężenia światła.
*wady refrakcji
*droga wzrokowa
- ostrość wzroku, adaptacja siatkówki, pole widzenia
Wady ukł. optycznego : krótkowzroczność, nadwzroczność
zmysł słuchu- budowa ucha ;ucho wewnętrzne: ślimak,kanałypółkuliste.zewnętrzne; małżowina uszna, przewód słuchowy ,błona bębenkowa. środkowe; kosteczki słuchowe, trąbka Eustachiusza (łączy jamę ucha środkowego z gardłem).
czucie dotyku i ucisku (największe w okolicy opuszków i nosa)
czucie ciepła i zimna, czucie bólu powierzchniowego
czucie smaku (receptory kubków smakowych)
czucie proprioceptywne (informuje nas o napięciu i rozciągnięciu mięsni i ścięgien )
czucie równowagi
DROGI RUCHOWE- rozpoczynają się w odpowiednich polach kory mózgowej skąd następnie poprzez niższe ośrodki przenoszone są do rdzenia kręgowego i na obwód → krzyżują się w obrębie mózgu
UKŁAD LIMBICZNY: uczestniczy i odpowiada za uczenie się i za pamięć (proceduralną i opisową).
WYKŁAD III
UKŁ. ODDECHOWY
Jama nosowa- (włoski ,gruczoły potowe i łojowe, filtr wyłapujący zanieczyszczenia -fałdy błony śluzowej,3 małżowiny nosowe, -zatoki czołowe i szczękowe).
Ograniczona nozdrzami przednimi (skrzydła i przegroda nosowa).Powietrze nozdrzami przednimi przedostaje się do przedsionka nosa, zwierającego włosy ,gruczoły łojowe ,potowe .
W błonie śluzowej jamy nosowej występuje *pole węchowe i *pole oddechowe.
Jama nosowa spełnia 3 zadania
1. reguluje temperaturę powietrza wdychanego (dzięki obfitym splotom żylnym małżowin)
2. zapewnia prawidłowa wilgotność powietrza wdychanego
3. oczyszcza powietrze wdychane z zanieczyszczeń
Gardło - składa się z części nosowej, ustnej i krtaniowej. Część nosowa posiada połączenie z uchem środkowym przez trąbkę słuchową (Eustachiusza)umożliwia wyrównanie ciśnienia w uchu środ. , z drugiej strony może być drogą dla drobnoustrojów w przypadku zapalenia ucha środkowego. W gardle krzyżuje się droga oddechowa z pokarmową .W obrębie gardła występują parzyste migdałki podniebienne, dwa migdałki trąbkowe oraz nieparzysty migdałek gardła (trzeci).
Migdałki odpowiedzialne są za odporność .Rola; łączy jamie nosową z krtanią i jamę ustna z przełykiem.
Krtań - składa się z szkieletu utworzonego przez chrząstki ,mięśnie i błonę śluzową .W górnej części łączy się z gardłem ,oddzielona od niego nagłośnią .Podczas połykania nagłośnia zamyka wyjście drogi oddechowej.
Rola krtani
jest głównym narządem wytwarzającym głos ,który następnie jest artykułowany w gardle jamie nosowej i ustnej przy udziale języka ,podniebienia, zębów i warg
zapobiega zachłyśnięciu pokarmem ,dzięki wykształconemu odruchowi kaszlowemu.
Tchawica - zbudowana z chrząstek ,jest przedłużeniem krtani, jej wnętrze pokrywa błon śluzowa z gruczołami śluzowymi i surowiczymi .Nabłonek zawiera rzęski ,które powodują przesuwanie zanieczyszczeń ku górze oczyszczając drogi oddechowe .Tchawica rozdwaja się na dwa oskrzela.
Oskrzela - budowa podobna do tchawicy ,powstaje z podziału głównie prawy i lewy. Oskrzela dzielą się stopniowo aż do oskrzelika i na końcu pęcherzyka płucnego
Płuca- wypełniają klatkę piersiowa ,w części przyśrodkowej tworzą wnękę
Opłucna -cienka błon surowicza, wydzielająca niewielką ilość płynu surowiczego. Wyróżnia się opłucną ścienną pokrywa od wewnątrz ścianę klatki piersiowej i opłucną płuca.
Śródpiersie- przestrzeń ograniczona przez mostek ,kręgi piersiowe i płuca .Znajduje się tam serce ,tchawica i przełyk i inne naczynia.
MECHANIKA ODDYCHANIA
Wdech- powiększenie wymiarów klatki piersiowej we wszystkie kierunki
1. poprzez skurcz i obniżenie przepony, odbywa się 70% wymiany oddechowej. Jest to typ brzuszny oddychania.
2. poprzez unoszenie żeber górnych i mostka -typ oddychania piersiowego .
3. poprzez ruch obrotowy żeber przy skurczu mięśni wobec własnej osi
Wydech- zmniejszenie wymiarów klatki piersiowej ( spokojny wydech nie wymaga zaangażowania mięśni natomiast przy natężonym wydechu są potrzebne mięśnie)
OKREŚLENIE POJEMNOŚCI PŁUC
Pojemność płuc całkowita- ilość powietrz w płucach na szczycie całkowitego wdechu- ok6 litrów.
a) pojemność wdechowa -powietrze wciągane do płuc w czasie najgłębszego wdechu po spokojnym wydechu
- objętość oddechowa
- objętość zapasowa wdechowa
b) pojemność zalegająca czynnościowa
-objętość zapasowa wydechowa
-objętość zalegająca
Objętość oddechowa- ilość powietrza wprowadzona do płuc w czasie spokojnego wdechu wynosi ok. 500ml.
a) 350ml. przedostaje się do płuc i uczestniczy w wymianie gazowej
b) 150ml.pozostaje w górnych drogach oddechowych tworząc przestrzeń martwą anatomiczną.
Wentylacja płuc minutowa- ilość powietrza wdychana i wydychana w spoczynku ok. 8 litrów(16x500ml.)
Wymiana gazowa w czasie wysiłku-następuje zwiększenie pojemności dyfuzyjnej płuc dla tlenu.
Próg wentylacyjny- max. wentylacja podczas wysiłku wynosi 80-220 litrów/ min.
Max. Częstość oddechów wynosi w wysiłku do 60x/min .
Przy niewielkim wysiłku -oddychanie przez nos i usta. Gdy wentylacja wzrasta powyżej 401/min. Człowiek zaczyna oddychać wyłącznie ustami.
Zbyt duży wysiłek powoduje- -szybkie gwałtowne ruchy oddechowe,
- paradoksalne ruchy oddechowe powłok brzusznych
- naprzemienne oddychanie przeponowe i żebrowe.
Manewr Valsalvy- nasilony wydech z udziałem ,mięśni brzucha przy zamkniętej głośni Stosowany przy dużych obciążeniach . Umożliwia to stabilizację klatki piersiowej .Powoduje to częściowe zaciśnięcie naczyń żylnych doprowadzających krew do serca ,wzrost ciśnienia tętniczego krwi .
Wpływ treningu na układ oddechowy
- zwiększenie pojemności życiowej płuc
- zwiększenie max. dowolnej wentylacji płuc
- zwiększenie nasilonej objętości wydechowej
- zwiększenie pojemności dyfuzyjnej płuc
- zwiększenie przepływu przez szczytowe części płuc.
5