SPIS TREŚCI

1. EKONOMIA

2. RYNEK

3. POPYT

4. ELASTYCZNOŚĆ

5. PODAŻ

6. CENA

7. KONSUMENT

8. CZYNNIKI PRODUKCJI

9. PRODUCENT

10. PODST. MODELE STRUKTURY RYNKU

11. BILANS PRZEDSIĘBIORSTWA

1. EKONOMIA-nauka gromadząca i porządkująca wiedzę o gospodarowaniu.

Ekonomia-nauka badająca w jaki sposób społeczeństwo decyduje co jak i dla kogo wytwarzać.

Zasób rzadki - jeśli cena=0, pop > podaż.

Dobra wolne - jeśli cena=0, pod > popyt.

Czynniki wytwórcze-praca, ziemia, kapitał.

Krzywa możliwości prod - przedstawia maksymalne kombinacje czynników produkcji możliwe do osiągnię. przy pełnym wykorzystaniu zasobów czynników wytw.

Koszt alternatywny(utraconych możliwości) danego dobra to ilość innego dobra z produkcji którego trzeba zrezygnować, aby możliwe było wytworzenie dodatkowej jednostki innego dobra.

Dwa typy gospodarki:

-rynkowa (mechanizm rynku)

-nakazowa(rozdzielnik)

Makroekonomia-bada wzajemne związki zachodzące w gospodarce jako całości.

Mikroekonomia-zajmuje się badaniem indywidualnych decyzji, decyzji dotyczących pojedynczych podmiotów

Podmioty gosp - przedsię, gosp. dom., państwo

Ekonomia pozytywna to obiektywne naukowe objaśnienie zasad funkcjonowania gosp. niezawierająca sądów wartościujących.

Ekonomia normatywna-formułuje założenia dotyczące tego co powinno się czynić w gosp. oparta na subiekty. sądach wartościujących.

Metoda badawcza ekonomii:

-obserwacja-celowe spostrzeganie zmysłowe w wyniku obserwacji powstają:

-wyrażenia- służą oznaczeniu zjawisk i poprzez to ułatwiają przekazywanie informacji

-definicje-precyzyjne charakterystyki lub wyjaśnienia używanych wyrażeń,

-klasyfikacje-sposoby uporządkowania przedmiotów objętych analizą,

-indukcja-uogólnienie wiedzy zdobytej na drodze oserw

-dedukcja-logiczne wnioskowanie, w którym na podstawie uznania prawdziwości niektórych sądów uznaje się prawdziwość innych sądów,

-krytyka-polega na konfrontacji teorii a rzeczywistości oraz na analizie logicznej.

Trudności badawcze w naukach ekonomicznych:

-rola doświadczenia

-zmienność warunków gospodarowania

-zachowanie się podmiotu gosp. w trakcie badania

-statystyczny charakter praw ekonomicznych

-interesy grup nacisku.

Klasyfikacja dóbr z punktu widzenia wysokości współczynnika elastyczności dochodowej popytu:

-dobra wyższego rzędu E>1

-dobra normalne E>0

-dobra niższego rzędu E<0

-dobra pierwszej potrzeby 0<E<1

2. RYNEK - współcześnie oznacz całokształt transakcji kupna i sprzedaży wraz z warunkami i urządzeniami umożliwiającymi ich dokonanie.

Podział rynku:

-z punktu widzenia przedmiotu wymiany:

-rynek dóbr

-rynek usług, czyn wytwórczych, edukacyjny walutowy..

-z punktu widzenia zasięgu terytorialnego:

-rynek światowy, międzynarodowy, krajowy, lokalny, reg

-z punktu widzenia ilości podmiotów:

-rynek wolnokonkurencyjny,

-rynek zmonopolizowany,

-z punktu widzenia wpływu państwa na przebieg transakcji kupna sprzedaży:

-rynek sterowany -rynek wolny

-z punktu widzenia legalności:

-rynek czarny -rynek szarej strefy

-z punktu widzenia równowagi rynkowej:

-rynek równowagi gosp: popyt = podaż

-rynek niezrównoważony:

-rynek producenta (popyt > podaż)

-rynek konsumenta (popyt < podaż)

-z punktu widzenia wpływu państwa na funkcjonowanie rynku:

- rynek wolny, sterowany

-z punktu widzenia liczby podmiotów:

- wolnokonkurencyjny

- oligopolistyczny

- monopolistyczny

Zasady racjonalnego gospodarowania:

- Maksymalizacja efekty przy danych nakładach

- Minimalizacja nakładów do osiągnięcia danego celu

3. POPYT to relacja między ceną dobra (usługi) a jego ilością, którą konsumenci są skłonni i są w stanie nabyć w danym czasie, przy założeniu ceteris paribus. Dzieli się na: p. potencjalny (niemający poparcia w sile nabywczej) oraz popyt efektywny (poparty siłą nabywczą). Czynnikami określającymi popyt są: potrzeby, dochód i cena.

Rodzaje popytu

• sztywny

• doskonale elastyczny

Rozmiary popytu to konkretna ilość dobra, jaką chce i może nabyć konsument przy danej cenie.

Rynkowe determinanty popytu:

cena, dochód, potrzeby, stan cywilny, gusty, poziom cen dóbr komplementarnych i substytucyjnych, oczekiwania co do zmian cen i dochodów w przyszłości, dobra normalne (im większy dochód tym większy popyt), dobra niższego rzędu (im większy dochód tym wielkość popytu spada), charakter wykonywanej pracy,

Poza rynkowe determinanty popytu:

Czynnik demograficzny, klimatyczny, sytuacja polityczna.

Prawo popytu - funkcjonalna zależność między wysokością popytu na dany towar a poziomem ceny rynkowej. Gdy cena rośnie popyt zmniejsza się i na odwrót.

Współczynnik c.e.p. - informuje nas o reakcji konsumenta na rynku na zmieniające się ceny towarów.

4. ELASTYCZNOŚĆ - reakcja popytu sprzedaży na zmiany cen. Elastyczność cenowa popytu jest to stosunek względnej zmiany wielkości popytu na dane dobro do względnej zmiany jego ceny.

E = ∆qi/qi : ∆pi/pi

Rozróżniamy popyt: elastyczny (E>1), nieelastyczny (E<1), sztywny (E=0 lekarstwo, sól),nie elastyczny (0<E<1) doskonale elastyczny (E=∞ dobra luksusowe)

Wysokie wartości - duża zmiana ceny wywołuje duże zmiany popytu-duża elastyczność.

Niskie wartości - duża zmiana ceny wywołuje niewielkie zmiany popytu.

Cenowa elastyczność popytu to stopień reakcji wielkości popytu na określone dobro lub usługę na zmianę ceny tego dobra.

Ec = ∆d/d : ∆p/p

Elastyczność mieszana popytu - stosunek względnej zmiany wielkości popytu na dobro i do względnej zmiany ceny dobra j.

Eg = ∆qi/qi : ∆pj/pj

E<0-dobra komplementarne

E>0-dobra substytucyjne

Elastyczność dochodowa popytu - to stosunek względnej zmiany rozmiarów popytu na określone dobro do względnej zmiany dochodu.

E = ∆qi/qi : ∆i/i

5. PODAŻ to relacja pomiędzy ilością dóbr i usług dostarczonych na rynek, a ich cenami w określonym czasie

Rozmiar podaży to konkretna ilość dóbr i usług, jakie producent jest w stanie wyprodukować i zaoferować do sprzedaży przy konkretnej cenie.

Prawo podaży - to związek pomiędzy poziomem ceny a wielkością podaży określonego dobra. Jeśli cena rośnie podaż również rośnie i na odwrót.

Determinanty podaży

cena, koszt produkcji, przewidywania producentów co do zmiany cen i popytu w przyszłości, interwencjonalizm państwowy, rozmiary importu i eksportu, warunki naturalne, sezonowość, czynniki losowe, realizowane inwestycje (czynnik czasu), liczba przedsiębiorstw w branży.

Współczynnik cenowej elastyczności podaży -stosunek względnej zmiany ilości oferowanej danego dobra do względnej zmiany jego cen (punktowa lub łukowa):

E = ∆qi/qi : ∆pi/pi

Determinanty elastyczności podaży:

-techniczne możliwości rozszerzenia produkcji

-czas w długim okresie elastyczność jest większa

-inne np. import

6. CENA: to wartość towaru wyrażona w pieniądzu.

Skala cen to określanie jednostki pieniądza w danym kraju i sposobu podziału tej jednostki na części mniejsze.

Cena minimalna - określona urzędowo cena, poniżej której nie wolno sprzedawać określonego dobra. Leży zawsze powyżej punktu równowagi rynkowej.

Cena maksymalna - to cena poniżej punktu równowagi rynkowej, ustalana jest przez państwo.

Cena równowagi - cena, w kierunku której będzie zmierzał rynek konkurencyjny i na poziomie której będzie pozostawał po jej osiągnięciu, przy założeniu, że nic w otoczeniu nie ulegnie zmianie.

7. KONSUMENT:

Zachowanie konsumenta założenia:

- istnienie funkcji użyteczności

- konsument wie o istnieniu wszystkich możliwych do

nabycia koszyków dóbr i potrafi je ocenić.

- konsumenci wolą mieć więcej niż mniej

- dobro jest dla kons. tym cenniejsze im ma go mniej

Decyzje konsumentów - wybór koszyka dóbr, który posiada dla nich maksymalną wartość. Punkt równowagi konsumenta-punkt styczności krzywe użyteczności z linią budżetową.

Użyteczność - to suma zadowolenia, jaką daje konsumentowi posiadanie danego dobra.

Użyteczność krańcowa - to zadowolenie jakiego doznaje konsument z konsumpcji każdej kolejnej jednostki tego samego dobra lub usługi;

Użyteczność całkowita - to suma zadowolenia z konsumpcji lub posiadania wszystkich jednostek danego dobra.

I prawo Gossena - użyteczność kolejnych jednostek zużywanego w określonym czasie dobra jest coraz mniejsza. Spadek użyteczności nie musi nastąpić od drugiej jednostki, ale wcześniej czy później ma miejsce spadek użyteczności kolejnych konsumowanych jednostek.

II prawo Gossena - Maksymalne zadowolenie z konsumpcji dobra A i B konsument osiąga wtedy, gdy stosunek użyteczności krańcowych tych dóbr zrówna się z relacją ich cen.

U_k(A) P(A)

U_k(B) = P(B)

Krzywa obojętności przedstawia wszystkie kombinacje ilościowe dóbr, które dla konsumenta są obojętne:

- wzdłuż krzywych użyteczność jest stała

- jest ich nieskończenie wiele

- mają wychylenie ujemne(kons woli więcej niż mniej)

- położonym dalej od początku układu współrzędnych

odpowiadają wyżej ocenione koszyki dóbr

- są wypukłe

- stają się bardziej płaskie w miarę przesuwania się po

nich w prawo

- nie mogą się przecinać

- przebieg krzywych obojętności zależy od upodobań

(gustów) konsumentów.

Krańcowa stopa substytucji to miernik efektu substytucyjnego, który określa stosunek przyrostu konsumpcji jednego dobra do ubytku innego dobra w sytuacji, kiedy konsument pozostaje na tej samej krzywej obojętności.

Linia budżetu konsumenta

(Linia ograniczeń budżetowych) pokazuje kombinacje dóbr, które mogą być zrealizowane przez gospodarstwo domowe przy danym dochodzie pieniężnym i przy danych cenach. Linia ta oddziela kombinacje osiągalne od nieosiągalnych. Poniżej linii budżetowej znajdują się kombinacje osiągalne przy danym dochodzie, powyżej zaś nieosiągalne.

Równowaga konsumenta - jest to optymalna sytuacja, w której przy określonym dochodzie i ustalonych na rynku cenach dochodzi do zaspokojenia w stopniu najwyższym preferencji konsumenta. Oznacz to, że konsument nie jest wtedy zainteresowany zmianą osiągniętej kombinacji konsumowanych dóbr.

Nadwyżka konsumenta-różnica między ceną, jaką skłonny jest zapłacić konsument za kolejne jednostki dobra a rzeczywistą ceną rynkową.

Inne koszty mające wpływ na równowagę konsumenta i wielkość nadwyżki:

-koszty związane z wykorzystaniem danego dobra

-koszty czasu

-koszty poszukiwania

Szereg obojętności - zestawienie ilościowych kombinacji konsumpcji dwóch dóbr.

Efekt dochodowy - gdy cena danego dobra obniża się, a ceny pozostałych dóbr nie zmieniają się, siła nabywcza konsumentów rośnie. Więcej klientów jest w stanie kupić dane dobro a wielu nabędzie więcej większości rodzajów dóbr.

Efekt substytucji - gdy cena dobra obniża się a ceny wszystkich pozostałych dóbr pozostają niezmienione, dobro to staje się względnie tańsze, i konsument zastąpi nim inne dobra.

Prawo Engla - w miarę wzrostu przeciętnego dochodu na jednego członka rodziny nie tylko rośnie popyt ogólny, ale zmienia się również jego struktura. Zmniejsza się procentowy udział wydatków na żywność i inne dobra niższego rzędu, a rośnie na dobra wyższego rzędu.

Paradoks Giffena - (nędzy) dotyczy dóbr podstawowych. Robert Giffen badając konsumpcję niezamożnej ludności stwierdził, że „im kartofle są droższe, tym więcej się ich spożywa”. Zjawisko to spowodowane było faktem, że przy szybkim wzroście cen wszystkich artykułów żywnościowych kartofle stały się substytutem innych, relatywnie droższych dóbr żywnościowych (np. mięsa).

Paradoks Vablena - polega na tym, że mimo wzrostu cen następuje zwiększenie popytu. Przykładem może być nabywanie mimo wzrostu ceny - dóbr luksusowych, w celu dowartościowania swojej osobowości. Jest to tzw. Efekt prestiżu społecznego płynący z konsumpcji dóbr drogich, luksusowych.

Paradoks owczego pędu -oznacza, że popyt na dobra wzrasta, dlatego, że inni konsumują to dobro, oznacz potrzebę utożsamiania się z innymi konsumentami i ich stylem życia. Narzędziem owczego pędu jest reklama.

8. CZYNNIKI PRODUKCJI:

• Praca (siła robocza zaangażowana w proces produkcji)

• Kapitał (wartość, bogactwo, które służy jej pomnażaniu. Może występować jako kapitał materialny, pieniężny, finansowy)

• Ziemia (areał powierzchni i wszystko to co w naturze, co może być użyte do produkcji)

Przedmiot pracy: to wszystko to, na co kierowane są czynności człowieka podczas pracy - materiały, surowce.

Środki pracy: to narzędzia, czyli wszystko to, co pośredniczy między człowiekiem a przedmiotem pracy podczas wykonywania pracy oraz materialne warunki wytwarzania, czyli wszystko to, co nie uczestnictwo bezpośrednio w produkcji, ale jest konieczne, by ta produkcja mogła się odbywać (hale fabryczne, drogi dojazdowe, oświetlenie)

Środki produkcji: to przedmiot pracy (wszystko to, na co skierowane są czynności człowieka podczas pracy) oraz środki pracy, czyli narzędzia i materialne warunki wytwarzania, to również kapitał, czyli wartość, która służy jej pomnażaniu.

Przeciętna produkcyjność pracy - jest wielkością produkcji na jednego zatrudnionego.

Krańcowa produkcyjność pracy - jest przyrostem produkcji w stosunku do przyrostu zatrudnionych.

Krzywa jednakowego produktu (izokwanta) - jest to krzywa, która pokazuje obszar możliwych kombinacji ilości pracowników i maszyn pozwalających wyprodukować tą samą ilość produktu.

Płaca realna - jest to płaca nominalna (pieniężna) podzielona przez przeciętny poziom cen nabywanych dóbr i usług konsumpcyjnych.

Prawo malejącej produktywności pracy - w miarę wzrostu zatrudnienia rośnie suma wytworzonego produktu, ale przyrosty produkcji stopniowo są coraz mniejsze.

Krzywa popytu na pracę - jest malejącą funkcją płacy realnej ze względu na malejącą produkcyjność krańcową, pokazuje, że dla każdego poziomu płacy realnej przedsiębiorstwo wybierze taki poziom zatrudnienia, przy którym krańcowy produkt pracy będzie się równał płacy realnej.

9. PRODUCENT:

Wydatki materialne - to zużywane w produkcji materiały, surowce komponenty, paliwa itp. Oraz fundusz amortyzacyjny

Wydatki osobowe - to wynagrodzenia zatrudnionych pracowników fizycznych i umysłowych.

Wydatki finansowe to składki na ubezpieczenia wypłacane procenty z kredytów i obligacji, opłaty za korzystanie z urządzeń komunalnych, czynsze.

Zysk-różnica między przychodem ze sprzedaży a kosztami ich uzyskania -nadwyżka przychodów nad kosztami

Zysk księgowy (bilansowy, brutto) - to nadwyżka rocznych wpływów nad kosztami własnymi produkcji

Zysk normalny - przedsiębiorca otrzymuje go wówczas, gdy sprzedaje swoją produkcję według kosztów ekonomicznych

Zysk nadzwyczajny (ekonomiczny) - jest nadwyżką utargu całkowitego nad łącznymi kosztami ekonomicznymi.

Koszty własne - obejmują różnego rodzaju wydatki związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i wytwarzaniem produkcji. Dzielą się na: wydatki materialne, osobowe, finansowe

Koszty produkcji

• Koszty stałe - koszty, których wielkość w zasadzie nie zmienia się przy zmianie rozmiarów produkcji. Obejmuje te wszystkie wydatki, które związane są z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa.

• Koszty zmienne - obejmują koszty zużytych surowców, materiałów, koszty ruchu maszyn i urządzeń oraz koszty robocizny bezpośredniej, zmieniają się ze zmianą produkcji.

• Koszty przeciętne - zmienne lub całkowite wynikają z podzielenia Kz lub Kc przez ogólne rozmiary produkcji Q. Część kosztów całkowitych przypadająca na jednostkę produkcji. Są to koszty całko podzielone przez wielkość produkcji.

• Koszty krańcowe - określone są przyrostem kosztów całkowitych w stosunku do przyrostu produkcji. Wzrost kosztów całkowitych wywołany wzrostem produkcji o jednostkę.

• Koszty całkowite - składają się, więc z kosztów stałych i zmiennych. Suma zużytych w danym okresie czynników produkcji. Jest to iloczyn ilości czynników zużytych w procesie produkcji oraz cen tych czynników. Jeżeli koszty całkowite podzielimy przez ilość produkcji otrzymamy koszt jednostkowy.

Koszty ekonomiczne - suma kosztów księgowych i kosztów alternatywnych.

Koszt alternatywny (utraconych możliwości) - suma dochodów utraconych w wyniku niewykorzystania posiadanych zasobów w najlepszym z istniejących zastosowań.

Przychód (utarg całkowity) - wartość dóbr sprzedanych przez przedsiębiorstwo w danym okresie; jest to iloczyn ceny i sprzedanej ilości produktu.

Utarg krańcowy - przychód krańcowy(MR) - zmiana utargu całkowitego spowodowana wzrostem sprzedaży o jedno.

Prawo malejących przychodów (krańcowych) powoduje, że od pewnego poziomu nakładów czynnika zmiennego jego produktywności stale się zmniejszają(osiąga się coraz mniejsze przyrosty rozmiarów produkcji). Prawo działa wówczas, gdy czynniki produkcji są stałe, za wyjątkiem jednego.

Techniczne optimum produkcji - w punkcie, w którym krzywa kosztów krańcowych przecina krzywą przeciętnych kosztów całkowitych, polega na minimalizacji przeciętnych kosztów wytwarzania.

Optimum ekonomiczne: polega na maksymalizacji zysku całkowitego, są to optymalne rozmiary produkcji w przedsiębiorstwie.

Granica idealnego zróżnicowania ceny - jest to zrównanie się ceny z kosztami krańcowymi.

10. PODST. MODELE STRUKTURY RYNKU:

Od strony podaży:

- konkurencja doskonała (wolny rynek)

- konkurencja monopolistyczna (k. niedoskonała)

- oligopol (niedoskonała)

- monopol (niedoskonała)

Od strony popytu

- konkurencja doskonała

- konkurencja monopsomowa

- oligopol

- monopsom

Konkurencja doskonała - to sytuacja, kiedy sprzedawca i odbiorca nie mają wpływu na ceny.

- duża liczba niezależnych sprzedawców i nabywców

- jednostronność (standaryzacja) produktu

- doskonała informacja

- brak barier wejścia

Monopol absolutny - występuje ta gdzie istnieje niedostatek konkurencji i produkcja jest zdominowana przez jedną firmę.

Monopol naturalny - występuje wówczas, gdy podaż jakiegoś produktu lub usługi jest świadomie ograniczona tylko do jednego przedsiębiorstwa.

- jeden podmiot sprzedający dobro lub wykonujący

usługę

- brak bliskich substytutów

- zablokowanie wejścia, cenotwórstwo

Konkurencja monopolistyczna:

- wielu nabywców i sprzedawców

- nie ma barier wejścia

- produkty są bliskimi, ale nie doskonałymi substytutami

Oligopol - działa na nim kilku silnych monopolistów,

którzy opanowali rynek zbytu:

- niewielu sprzedawców

- współzależność zachowań przedsiębiorstw

- stosunkowo wysokie bariery wejścia

- substytucyjność

Czynniki wytwórcze - dobra służące do produkcji innych dóbr.

Czynniki produkcji - dobra zużywane do produkcji innych dóbr.

Kapitał ludzki - zasób umiejętności, wiedzy, doświadczenia o jego wartości decydują posiadane umiejętności, które umożliwiają osiągnięcie dochodów.

Kapitał rzeczowy (fizyczny) - zasób wytworzonych dóbr przyczyniających się do produkcji innych dóbr i usług.

Rynki czynników produkcji:

- rynek usług

- rynek zasobów

Popyt na czynniki produkcji - krótki okres

- jeden czynnik produkcji jest zmienny (np. praca) a

drugi stały.

- działa prawo malejących przychodów

Produkt krańcowy - produkcja wytworzona przez dodatkową jednostkę czynnika.

Wartość krańcowa produktu - danego czynnika wytwórczego - wartość produkcji wytworzonej przez dodatkową jednostkę tego czynnika. Jest to iloczyn produktu krańcowego i ceny wytworzonego dobra.

Popyt na czynniki produkcji - długi okres:

-zmiany stosowanych technologii

-zmiany czynników wytwórczych

Efekt substytucyjny - zmiana popytu na czynniki wytwórcze spowodowane zmianą techniki i zastępowaniem czynnika, który podrożał czynnikiem relatywnie tańszym

Efekt podażowy - zmiana popytu na czynniki wytwórcze spowodowana zmianą ich cen, kosztów i wielkość produkcji

Podaż czynników produkcji:

Praca - determinanty:

-realne wynagrodzenie,

-dochód z innych źródeł,

-koszty podjęcia pracy,

-preferencje gospodarstw domowych

Determinanty procesów dostosowawczych na rynku:

-ustawodawstwo dotyczące płac minimalnych

-umowy zbiorowe

-postawa pracowników

-niedoskonałość konkurencji

-trudności w obiektywnej ocenie pracowników

11. BILANS PRZEDSIĘBIORSTWA

Wskaźnik płynności - charakteryzują zdolność przedsiębiorstwa do regulowania krótkookresowych zobowiązań, oraz zdolność firmy do pokrycia bieżących zobowiązań.

Wskaźnik stopnia wspomagania finansowego - pokazuje relację kapitału obcego do kapitału własnego oraz zdolność firmy do obsługi stałych obciążeń.

Wskaźnik aktywności - informuje jak przedsiębiorstwo efektywnie i sprawnie używa swoich zasobów.

Wskaźnik zyskowności - (rentowności), najważniejszy miernik oceny działalności kierownictwa przedsiębiorstwa, na jego poziom wpływa całokształt różnych zjawisk zachodzących w przedsiębiorstwie. Składa się z stopy rentowności netto, zwrotu z inwestycji, zwrotu z kapitału.

Marketing - rozpoznanie i wykorzystanie znajomości rynku, tzn. Występujących na nim związków przyczynowo skutkowych oraz zależności między podmiotami działającymi na rynku a ich otoczeniem.

Aktywa przedsiębiorstwa - jego majątek o różnym stopniu płynności, czyli zdolności jego zamiany na środki pieniężne.

---