UBEZPIECZENIA FINANSOWE

Ustawowy podział ubezpieczeń

Grupa 14 - Ubezpieczenie kredytu, w tym ubezpieczenie: ogólnej niewypłacalności; kredytu eksportowego; spłaty rat; kredytu hipotecznego; kredytu rolniczego.	Grupa 15 - Gwarancja ubezpieczeniowa: gwarancja bezpośrednia; gwarancja pośrednia.
Niektórzy do ubezpieczeń finansowych zaliczają także grupę 16 - Ubezpieczenie różnych ryzyk finansowych.

Rys historyczny ubezpieczeń finansowych

Początki - pożyczka morska; XIX wiek silny rozwój; największy wpływ na rozwój miały operacje w handlu zagranicznym - ubezpiecz. kredytu.

W Polsce - od 1957 r. Warta pod kontrolą państwa prowadziła ub. kredytu eksportowego od ryzyk handlowych. Od 1974 do 1989 także ryzyka niehandlowe. W 1990 r. Polisa wprowadziła ub. spłat kredytów bankowych, a od 1992 r. Polonia gwarancje zapłaty należności celno-podatkowych. W 1991 r. powstała Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych (KUKE) specjalizująca się w ub. finansowych (z gwarancjami i dopłatami Skarbu Państwa).

Rodzaje ryzyk obejmowany w ubezpieczeniach finansowych

Ryzyko handlowe:

1. prawnie .stwierdzona niewypłacalność [bankructwo, zawieszenie wypłat przez dłużnika i wystąpienie dłużnika o postępowanie układowe, brak majątku dłużnika (nieskuteczne postępowanie egzekucyjne)];

2. faktyczna niewypłacalność (utrata płynności, trwała niewypłacalność);

3. przewlekła zwłoka - nieuregulowanie należności w terminie (dłużej niż 180 dni od terminu płatności);

Ryzyko niehandlowe (pozostające poza kontrolą stron ubezpieczenia):

1. ryzyko polityczne (zakaz transferu środków płatniczych za granicę; ogłoszenie aktów nacjonalizacyjnych, działania wojenne, rewolucje, strajki, inne akty prawne uniemożliwiające kontrahentowi wywiązanie się z zobowiązań płatniczych);

2. ryzyko katastrofalne - działania sił przyrody (trzęsienia ziemi, powodzie, wybuchy wulkanu, cyklony itp.)

3. ryzyko kursowe (zmiana kursu waluty, w której następują rozliczenia);

4. ryzyko specyficzne (np. nieuczciwość klientów).

Formy Ubezpieczeń Finansowych

Umowa ubezpieczenia

Gwarancja ubezpieczeniowa

UMOWA UBEZPIECZENIA

Umowa ubezpieczeniowa - może przyjmować postać:

• pojedynczej transakcji - przedmiotem są zobowiązania finansowe jednego dłużnika, dotyczące jednej transakcji (pojedyncza polisa);

• ubezpieczenia wielu transakcji realizowanych na podstawie jednego kontraktu (dłużnik realizuje obroty handlowe z jednym odbiorcą);

• umowy portfelowej - wiele transakcji z wieloma odbiorcami (polisa zbiorowa);

Umowa ubezpieczeniowa - może być zawierana w postaci umowy:

- z wierzycielem (kredytodawcą) - zawierana między ZU a wierzycielem, czyli tą stroną kontraktu, która ponosi ryzyko. Wierzyciel jest jednocześnie ubezpieczającym i ubezpieczonym. Nie ma żadnego powiązania między ZU a dłużnikiem.

- z dłużnikiem (odbiorcą) - umowa zawierana jest między ZU i dłużnikiem, czyli tą stroną umowy, która stwarza ryzyko. Ubezpieczającym jest dłużnik a ubezpieczonym - wierzyciel - na jego rzecz ZU wypłaca odszkodowanie. Umowa zawierana jest na rzecz osoby trzeciej.

Umowa ubezpieczenia w ubezpieczeniach finansowych dotyczy:

I. Ub. kredytu;

II. Ub. należności.

III. Ubezpieczenie kontraktu eksportowego (szczególna forma)

Ad. I. - Ubezpieczenie kredytu:

a) ubezpieczenie kredytu finansowego:

- ub. kredytu bankowego zaciąganego przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą (przedmiotem jest spłata zaciągniętego kredytu);

- ub. kredytu konsumpcyjnego zaciąganego przez osoby fizyczne;

- ub. kredytu hipotecznego;

b) ubezpieczenie kredytu towarowego:

- ubezpieczenie kredytu kupieckiego krajowego,

- ubezpieczenie kredytu kupieckiego eksportowego.

Ad. II. - Ubezpieczenie należności:

- ub. należności leasingowych,

- ub. należności factoringowych,

- ub. spłat ratalnych.

Ad. III. - Ubezpieczenie kontraktu eksportowego

Znaczenie ubezpieczeń kontraktu eksportowego

- ograniczenie ryzyka wymiany handlowej z zagranicą,

- możliwość korzystania z doradztwa wyspecjalizowanych służb w zakresie oceny wiarygodności kredytowej partnerów zagranicznych,

- możliwość zwiększenia sprzedaży eksportowej,

- ograniczenie kosztów (np. związanych z pozyskaniem informacji o przyszłym partnerze czy działaniami zmierzającymi do odzyskania niespłaconych należności, ewent. obsługą prawną itd.), a tym samym polepszenia wyniku finansowego,

- ułatwienia w uzyskaniu kredytów bankowych, gdyż polisa może stanowić jedną z form zabezpieczenia spłaty kredytu.

- znaczenie w skali makroekonomicznej: stymulowanie eksportu, wzmacnianie pozycji polskich eksporterów na arenie międzynarodowej, wzmacnianie pozycji polskich produktów i usług na rynku światowym.

KUKE S.A. - Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A.

ZU specjalizujący się w ub. kontraktów eksportowych - ubezpieczenia KUKE posiadają gwarancje Skarbu Państwa (od. 1994 r.). Celem KUKE jest tworzenie warunków sprzyjających promocji polskiego eksportu. Podstawowe produkty:

a) ub. krótkoterminowych należności z tytułu sprzedaży eksportowej (terminy płatności do 180 dni od kontrahentów prywatnych, tylko ryzyko handlowe, udział własny 15%),

b) ub. kontraktów eksportowych zawartych na warunkach kredytu do jednego roku (dla kontrahenta prywatnego ryzyko handlowe; dla kontrahenta publicznego ryzyko niehandlowe),

c) ub. kontraktów eksportowych zawartych na warunkach kredytu powyżej jednego roku - ryzyko handlowe i niehandlowe:

- ub. kontraktów finansowanych kredytem dla nabywcy - gdy kontrahent z zagranicy finansuje kontrakt kredytem zaciągniętym w banku - polisa wystawiana jest nie na eksportera a na bank finansujący;

- ub. kontraktów finansowych kredytem dostawcy - kredyt kupiecki, ale na długi okres.

Gwarancje Skarbu Państwa dotyczą ubezpieczeń zawieranych:

• na okres powyżej jednego roku,

• na okres krótszy, ale w odniesieniu do ubezpieczeń pokrywających ryzyko niehandlowe.

GWARANCJA UBEZPIECZENIOWA

Gwarancja ubezpieczeniowa jest jednostronnym zobowiązaniem ZU (gwaranta) do wykonania świadczenia pieniężnego na rzecz podmiotu uprawnionego (beneficjenta) w sytuacji, gdy podmiot wnioskujący o wydanie gwarancji nie wywiązał się z ustalonego wobec beneficjenta obowiązku.

Zobowiązany - podmiot zobowiązany do przedstawienia gwarancji wykonania swego zobowiązania (dłużnik) - zawiera umowę o gwarancję z ZU.

Gwarant - ZU, który na podstawie zawartej z dłużnikiem umowy udziela gwarancji.

Beneficjent - podmiot, na rzecz którego dłużnik ma wykonać zobowiązanie, jest jednocześnie uprawnionym z gwarancji - na jego rzecz gwarant przekazuje ustaloną kwotę, gdy dochodzi do realizacji gwarancji.

Rodzaje gwarancji ubezpieczeniowych:

I. Gwarancje zapłaty długu celnego

a) wynikające z procedury celnej:

- procedura tranzytu -

- procedura składu celnego,

- procedura uszlachetniania czynnego - wwiezione do kraju, uszlachetnione i wywiezione;

- procedura uszlachetniania biernego - wywiezione z kraju, uszlachetnione i wwiezione z powrotem, ale mające mieć częściowe lub całkowite zwolnienie z cła,

- procedura odprawy czasowej - wwiezione do Polski, które mają wrócić np. sprzęt budowlany;

- inne - odroczenie zapłaty należności; stosowanie uproszczonej procedury celnej; prowadzenie agencji celnej itd.

Wykaz gwarantów (banki, ZU) uprawnionych do udzielania gwarancji składanych jako zabezpieczenie pokrycia kwot wynikających z długu celnego ukazuje się w formie rozporządzenia MF.

b) stanowiące zabezpieczenie należności podatkowych

- gwarancje zapłaty długu celnego.

II. Gwarancje kontraktowe

Przykłady: gwarancja wadialna, gwarancja należytego wykonania kontraktu, gwarancja powykonawcza (właściwego usunięcia wad i usterek), gwarancja zwrotu zaliczki

III. Gwarancje handlowe (płatnicze)

IV. Inne gwarancje - gwarancje kaucyjne, gwarancje koncesyjne (np. biur podróży).

---