GRUCZOŁY JAMY BRZUSZNEJ

WĄTROBA ( HEPAR)

• Największy narząd organizmu, waży 1,5 kg

• Leży w prawej okolicy pożebrowej, w nadpępczu i lewej okolicy podżebrowej, wewnątrzotrzewnowo

• Wyróżniamy powierzchnię:

- przeponową

- trzewną

• Powierzchnia trzewna- płaska, zwrócona do narządów jamy brzusznej

• Obie powierzchnie są oddzielone od siebie ostrym brzegiem dolnym

BUDOWA

• Na powierzchni przeponowej znajduje się więzadło sierpowate wątroby, które dzieli wątrobę na większy płat prawy i mniejszy płat lewy

• Na powierzchni trzewnej wyróżnia się 4 płaty:

- prawy

- lewy

- ogoniasty

- czworoboczny

• Do powierzchni trzewnej przylegają:

-nerka i nadnercze prawe

- zgięcie prawe okrężnicy

- dwunastnica

- żołądek

• Na powierzchni trzewnej wątroby znajdują się 2 bruzdy strzałkowe:

- bruzda strzałkowa prawa- zawiera dół pęcherzyka żółciowego i bruzdę żyły głównej

- bruzda strzałkowa lewa- zawiera więzadło, które stanowią pozostałości naczyń żylnych z okresu płodowego

WNĘKA WĄTROBY

• Na powierzchni trzewnej wątroby pomiędzy płatem czworoboczny, a ogoniastym znajduje się zagłębienie zwane wrotami wątroby

• Do wnęki wątroby uchodzą:

-żyła wrotna

- tętnica wątrobowa właściwa

- splot nerwowy

• Z wnęki wychodzą:

- przewód wątrobowy wspólny

- naczynia chłonne

UNACZYNIENIE WĄTROBY

• Unaczynienie odżywcze- krew odżywczą (utlenowaną) do wątroby doprowadza tętnica wątrobowa (jej zadanie: dostarczenie tlenu i odżywienie komórek wątroby)

• Unaczynienie czynnościowe- utworzone przez żyłę wrotną, związane z przechodzeniem do wątroby wchłoniętych jelicie składników

• Obydwa krążenia zespalają się ze sobą i z obu krwioobiegów powstają wspólne żyły wątrobowe, które uchodzą do żyły głównej dolnej.

ŻYŁA WROTNA (VENA PORTAE)

• Prowadzi krew z nieparzystych narządów jamy brzusznej (żołądka, jelit, śledziony i trzustki)

• Krew ta zawiera składniki wchłonięte w jelitach: węglowodany, aminokwasy ( z wyjątkiem tłuszczów) i produkty rozpadu krwinek czerwonych niezbędne do produkcji żółci, limfocyty i ciała odpornościowe ze śledziony oraz hormony trzustki, które w wątrobie dalej są przetwarzane

• Powstaje na tylnej ścianie jamy brzusznej za szyjką trzustki z połączenia żyły krezkowej górnej z żyłą śledzionową

DROGI ŻÓŁCIOWE

• Żółć wytwarzana jest w komórkach wątrobowych i do wrót wątroby odpływa przez:

- kanaliki żółciowe

- przewodziki międzyzrazikowe

- przewodziki żółciowe

- przewód wątrobowy prawy i lewy

- przewód wątrobowy wspólny

• Przewód wątrobowy wspólny łączy się z przewodem pęcherzykowatym i powstaje przewód żółciowy wspólny, który uchodzi do części zstępującej dwunastnicy na brodawce dwunastniczej większej.

• Przewód pęcherzykowy doprowadza i odprowadza żółć z pęcherzyka żółciowego

PRZEWÓD ŻÓŁCIOWY WSPÓLNY (DUCTUS CHOLEDOCUS)

• Biegnie w więzadle wątrobowo- dwunastniczym, wspólnie z przewodem trzustkowym (Ductus pancreaticus) uchodzi na brodawce większej dwunastnicy

• Ujście obu przewodów zaopatrzone jest w zwieracz, który otwiera się podczas trawienia i wówczas żółć i sok trzustkowy spływają do dwunastnicy.

• Między trawieniem, gdy w XII- nicy nie ma pokarmów, zwieracz zamyka się i nadmiar żółci produkowanej przez wątrobę odpływa do pęcherzyka żółciowego.

PĘCHERZYK ŻÓŁCIOWY (VESICA FELLEA)

• Leży na powierzchni trzewnej wątroby i w dole pęcherzyka żółciowego

• Składa się z:

- dna

- trzonu

- szyjki, która przedłuża się w przewód pęcherzykowy

• Czynność pęcherzyka żółciowego polega na:

- magazynowaniu

- zagęszczaniu żółci

CZYNNOŚĆ WĄTROBY

• Spełnia w ustroju funkcje: metaboliczne, wydzielnicze oraz krążeniowe

• Synteza kwasów tłuszczowych i cholesterolu

• Odtruwanie organizmu przez wychwytywanie z krwi i przekształcanie substancji toksycznych w związki nieczynne, które następnie są wydalane z moczem

• Przetwarzanie produktów rozpadu hemoglobiny w barwniki żółciowe

• Wydzielanie żółci niezbędnej do trawienia tłuszczów

• Bierze udział w magazynowaniu witamin (A, B, B₁₂), żelaza oraz magazynowanie i rozkład niektórych hormonów

• Bierze udział w regulacji ilości krwi krążącej

• Udział w przemianie białkowej polega na syntetyzowaniu z aminokwasów białek osocza krwi (albumin, części globulin), wytwarza czynniki krzepnięcia krwi (fibrynogen, protrombinę) oraz mocznik

• Udział w przemianie węglowodanów polega na syntetyzowaniu i magazynowaniu glikogenu z cukrów prostych

ŻÓŁĆ

• Wydzielina komórek wątrobowych, gęsta, lekko zasadowa, ciągliwa ciecz o barwie żółtobrunatnej

• Wytwarzana w ilości 1,5 l/ 24 h

• W skład żółci wchodzą: kwasy żółciowe, barwniki żółciowe, substancje śluzowe, małe ilości cholesterolu, lipidów, kwasów tłuszczowych oraz związków nieorganicznych

• Bierze udział w trawieniu przez emulgowanie tłuszczów, co ułatwia działanie lipazie, ułatwia wchłanianie kwasów tłuszczowych oraz neutralizuje kwaśną miazgę pokarmową

• W czasie trawienia pokarmów pokarmów w jelicie cienkim żółć bezpośrednio odpływa do XII- nicy, natomiast w okresach pomiędzy trawieniem żółć gromadzi się w pęcherzyku żółciowym

• Zaburzenia w odprowadzaniu żółci do przewodu pokarmowego powoduje przenikanie składników żółci do krwi i tkanek prowadząc do żółtaczki.

TRZUSTKA ( PANCREAS)

• Leży na tylnej ścianie jamy brzusznej między dwunastnicą, a śledzioną

• 1/3 trzustki leży po stronie prawej kręgosłupa (głowa), a 2/3 po stronie lewej

• położona wtórnie zaotrzewnowo

• powierzchnia tylna trzustki sąsiaduje z:

- żyłą główną dolną

- aortą brzuszną

- nerką i nadnerczem lewym

• powierzchnia przednia przylega do ściany tylnej żołądka

BUDOWA

• składa się z:

- głowy

- szyjki

- trzonu

- ogona

• posiada przewód trzustkowy (Ductus pancreaticus), który uchodzi do części zstępującej dwunastnicy na brodawce większej i prowadzi sok trzustkowy

CZYNNOŚĆ TRZUSTKI

• spełnia rolę gruczołu o wydzielaniu zewnętrznym produkującym sok trzustkowy (ok. 2 l na dobę) oraz gruczołu wewnątrzwydzielniczego wytwarzającego hormony

• sok trzustkowy alkalizuje kwaśną treść pokarmową dostającą się z żołądka do dwunastnicy oraz wydziela do XII- nicy enzymy trawienne (nieaktywne), które są aktywowane w dwunastnicy

- trypsyna- rozkłada białka

- amylaza- rozkłada cukry złożone

- lipaza- rozkłada tłuszcze na kwasy tłuszczowe i glicerol

• jako gruczoł wewnątrzwydzielniczy wytwarza 2 hormony:

- insulinę

- glukagon

ŚLEDZIONA (LIEN)

• jest największym gruczołem układu chłonnego, leżącym w okolicy podżebrowej lewej pomiędzy IX,a XI żebrem. Długa oś śledziony przebiega wzdłuż X żebra.

• Położona wewnątrzotrzewnowo

• Posiada:

- powierzchnię przeponową- wypukłą, zwróconą do przepony i poprzez nią sąsiadującą z lewym płucem

- powierzchnię trzewną- zwróconą do narządów jamy brzusznej: żołądka, lewej nerki i do lewego zgięcia okrężnicy. Znajduje się także wnęka śledziony, do której wchodzi tętnica śledzionowa, a wychodzi żyła śledzionowa. Do wnęki śledziony przylega ogon trzustki.

• W miąższu śledziony wyróżniamy miazgę czerwoną oraz miazgę białą ( są to grudki limfatyczne).

CZYNNOŚĆ

• Jest magazynem krwi

• W miąższu czerwonym odbywa się proces rozpadu krwinek czerwonych oraz rozkład hemoglobiny

• Miazga biała jest miejscem powstania i rozpadu limfocytów

• Wytwarza ciała odpornościowe i niszczy drobnoustroje

---