BYDŁO - cd.
POKRÓJ BYDŁA
Jego ocena jest konieczna przy zapisie do ksiąg hodowlanych, przy wyborze matek i ojców buhajów, podczas selekcji oraz na wystawach, aukcjach.
Ocenę przeprowadzamy „na oko” oraz przy pomocy przyrządów zootechnicznych. Uwzględniamy kaliber (wysokość w kłębie, obwód klatki piersiowej, waga), umięśnienie (partia przodu, środkowa część tułowia, partia zadu), budowa poszczególnych części ciała, budowa wymienia (kształt, zawieszenie, kształt i ustawienie strzyków). Każdy wymieniony element oceniany jest notą od 0 - 9 punktów, następnie punkty są sumowane. Krowy ocenia się 30 -150 dni po porodzie.
ZNAKOWANIE BYDŁA
Znak identyfikacyjny - w lewym uchu żółty kolczyk. Po środku PL, nr województwa i powiatu (5 mm), nr kolczyka (18 mm).
Wymiary kolczyka: 55 mm x 68 mm.
WARUNKI ZOOHIGIENICZNE W POMIESZCZENIACH DLA BYDŁA
Temperatura:
cielęta: 12 - 21°C
młodzież: 10 - 16°C
krowy: 10 - 16°C
Wilgotność:
cielęta: 65 - 75%
młodzież: 75 - 80%
krowy: do 85%
opasy: do 80%
Współczynnik oświetlenia:
cielęta: 1:12
krowy: 1:15
opasy: 1:20
Zawartość szkodliwych gazów:
CO2 : 0,25%
amoniak: 0,026%
siarkowodór: 0,001%
Granicą krytyczną temperatury dla bydła w budynku jest 20°C.
Na jedną krowę powinno przypadać 20-30 m³ powietrza i 6-7 m² powierzchni użytkowej.
W ciągu godziny krowa wydala 100-120 ml CO2, dlatego powietrze powinno być wymieniane 3 razy na godzinę.
Powierzchnia pomieszczeń dla bydła:
cielętniki: 0,45 - 1,5 m² na sztukę,
jałowniki: 1,5 - 2,3 m² na sztukę lub stanowisko 1m x 2m,
bukaciarnie: 1,5 - 1,9m² na sztukę.
Obory dla krów mlecznych: 1,05 - 1,1m szerokości, 1,8 - 2m długości.
Obory alkierzowe dzielimy na:
z uwięzią grabnerską (szyjną),
z uwięzią łańcuchową,
z uwięzią jarzmową,
z paskami elastycznymi.
ŻYWIENIE BYDŁA
Bydło to przeżuwacze o żołądku 4-komorowym - przedżołądki (żwacz, czepiec, księgi) oraz żołądek właściwy (trawieniec). W przedżołądkach może zachodzić proces trawienia włókna dzięki obecności specyficznych bakterii i pierwotniaków.
Pasze stosowane najczęściej w żywieniu bydła:
objętościowe soczyste: zielonki, kiszonki, okopowe, wysłodki buraczane, młóta, melasa, sianokiszonka (+ mleko dla cieląt);
objętościowe suche: siano, słoma, plewy;
treściwe: zboża, wysłodki suszone, gotowe mieszanki przemysłowe, płatki ziemniaczane;
dodatki paszowe: lizawki, mocznik, kreda szlamowana.
Dzienna dawka zielonki - około 10% cięzaru ciała, zaś kiszonki 8% ciężaru ciała.
Nadmiar zielonki z motylkowatych, np. lucerny, powoduje zbyt szybki rozpad ich białka w żwaczu. Powstały mocznik jest wydalany, co stanowi oczywistą stratę azotu pochodzacego z paszy (dezaminacja). Uzupełnieniem takiej zielonki są pasze suche bogate w energię. Przy skarmianiu dużych dawek zielonek często dochodzi do zachwiania proporcji wapnia i fosforu w organizmie ( nadmiar wapnia).
Kiszonki - ze względu na możliwość znacznego podwyższenia pH w żołądku, należy dodać kredę szlamowaną. Złej jakości kiszonki mogą obniżyć jakość technologiczną mleka albo uniemożliwić wyrób serów twardych.
Buraki pastewne i półcukrowe mają silne właściwości mlekopędne, są więc bardzo wskazane dla bydła mlecznego.
Marchew najbardziej wskazana jest dla cieląt i buhajów.
Surowe ziemniaki mają właściwości tuczące, nadają się tylko dla opasów i krów w kiepskiej kondycji. Ze względu na dużą zawartość skrobii i wody łatwo fermentują, powodując wzdęcia.
Brukiew, rzepa - najbardziej wodniste z pasz okopowych, nadają mleku gorzki, nieprzyjemny smak i zapach.
Wywar ziemniaczany - tylko dla opasów, pasza wodnista.
Melasa - smaczna o dużej zawartości cukru, najlepiej podawać rozcieńczoną (około 1,5 kg).
Siano - najbardziej cenna z pasz objętościowych suchych, poprawia zawartość tłuszczu w mleku, daje poczucie sytości, źródło witamin, soli mineralnych, białka, u cieląt pobudza rozwój żwacza.
Zapotrzebowanie pokarmowe u bydła mlecznego.
Zapotrzebowanie na wszystkie niezbędne składniki znajdziemy w normach żywienia zwierząt gospodarskich. Normy uwzględniają zapotrzebowanie na jednostki owsiane (energia), suchą masę, białko ogólne strawne, wapń, fosfor, karoten.
Przy układaniu zapotrzebowania pokarmowego bydła mlecznego uwzględnimy:
a) zapotrzebowanie bytowe
b) zapotrzebowanie produkcyjne - bierzemy pod uwagę ilość produkowanego mleka i jego procentową zawartość tłuszczu
c) tzw. dodatki - na rozdojenie, dokończenie wzrostu, uwzględnia się często okres zasuszania i ciąży.
Wszelkie ewentulane niedobory wapnia, fosforu i innych składników musimy uzupełnić mieszanką mineralną.
Żywienie i wychów cieląt.
Zalecane dawki mleka w poszczególnych tygodniach życia:
2-6 tydzień: 8 litrów
7 tydzień: 6 litrów
8-9 tydzień: 3 litry
10-12 tydzień: 2 litry.
Ilość zużytego mleka na jedno cielę wynosi 406 kg. W tym czasie cielę ponad dwukrotnie podwaja swoją wagę urodzeniową. Pod koniec odchowu cielęta otrzymują około 3 kg paszy treściwej na dzień. Siano powinno być dobrej jakości. Od 2. miesiąca życia można podawać cielętom dobrej jakości zielonkę lub kiszonkę z kukurydzy lub podsuszonej trawy.
Odchów i żywienie jałówek.
Głównym celem wychowu jałówek hodowlanych powinno być wprowadzenie ich dostada krów mlecznych przy minimalnych kosztach, zapewniając im rozwój odziedziczonych zdolności do produkcji mleka. Należy zwrócić uwagę na jałówki charakteryzujące się dobrą żernością. Zalecane jest umiarkowane żywienie energetyczne, ponieważ nadmiar energii w dawce pokarmowej powoduje nadmierne otłuszczenie gruczołu mlekowego i ogranicza rozwój tkanki wydzielniczej. Żywienie jałówek hodowlanych powinno się opierać na paszach objętościowych dobrej jakości. Najbardziej odpowiednia z ekonomicznego punktu widzenia jest zielonka pastwiskowa w okresie letnim oraz kiszonka z traw i siano w okresie zimowym. Niewielki dodatek paszy treściwej stosuje się obecnie w celu przyspieszenia tempa wzrostu przy skarmianiu paszy objętościowej miernej jakości w okresie od 2. do 3. tygodnia po kryciu dla polepszenia płodności w stadzie, a także w okresie 3 tygodni przed wycieleniem.
ZABIEGI PIELĘGNACYJNE U BYDŁA
Dekornizacja - usuwanie zawiązków rogów. Najczęściej przeprowadza się ją w wieku 10-14 dni.
Jest kilka sposobów dekornizacji:
- chirurgicznie - specjalnym nożem lub łyżeczką;
- przy użyciu żegadeł elektrycznych;
- chemicznie - np. stosując preparat RogWet (po 4-6 tygodniach zawiązki martwieją i odpadają).
Korekcja racic.
Przeprowadza się ją 2 razy w roku, przed i po sezonie pastwiskowym. Zapobiega kulawiznom, zniekształceniom stawów i kości, nadpobudliwości, bólowi oraz zaburzeniu produkcyjności.
Czyszczenie skóry.
WYBRANE CHOROBY I DOLEGLIWOŚCI BYDŁA
Wzdęcie żwacza.
Polega na nadmiernym wytwarzaniu i gromadzeniu się gazów w przedżołądkach.
Przyczyny: spożywanie w krótkim czasie dużej ilości łatwo fermantujących i zawierających małe ilości włóknika pasz.
Objawy: brak apetytu, charakterystyczna przygarbiona postawa z wyciągniętą szyją i głową, przyspieszone oddychanie i rytm serca, znaczne powiększenie powłok brzusznych, ślinienie.
Pomoc: podwyższenie przedniej części ciała celem upuszczenia gazów, stosowanie sondy, podawanie dożwaczowo środków farmakologicznych, np. Tympachol, Bioruminans, można stosować preparaty zmniejszające napięcie powłok, np. Silitympakon, oleje roślinne, NaHCO3 . Pomocne jest zwiększenie wydzielania śliny poprzez umieszczenie w jamie gębowej kołka i przywiązanie go do rogów. W krańcowych przypadkach stosujemy trokarowanie oraz rumenotomię mającą na celu usunięcie treści żwacza.
Porażenie poporodowe bydła.
Występuje 3-8 dni po porodzie, jego główną przyczyną są niedobory żywieniowe powodujące zmianę stosunku ilościowego soli mineralnych, zwłaszcza wapnia, magnzeu i fosforu. W przypadku porażenia poziom wapnia utrzymuje się w normie, natomiast radykalnie spada poziom fosforu przy jednoczesnym braku zmiany zawartości magnezu we krwi.
Objawy: utrata apetytu, niepokój, podniecenie, drżenie mięśni, kładzenie się i wstawanie, następnie porażenie całego ciała. Krowa leży, nie reaguje na bodźce (kłucie, światło, wołanie).
Leczenie:podawanie roztworów soli wapnia, fosforu, magnezu.
Najlepiej zapobiegać chorobie podając w drugiej połowie ciąży pasze bogate w sole fosforu, który nie dopuszcza do nadmiernego wydalania wapnia z organizmu. Podajemy także witaminę D3.
Zapalenie wymienia - mastitis.
Przyczyny:
- czynniki zakaźne, np. gronkowce, paciorkowce, maczugowiec ropotwórczy, pałeczka ropy błękitnej, salmonelle, chorobotwórcze grzyby;
- czynniki niezakaźne: niewłaściwie przeprowadzony dój, urazy mechaniczne (odgniecenia), odmrożenia, przeciągi.
Objawy: zmiany w wyglądzie wymienia (obrzęk, zaczerwienienie, podwyższenie temperatury, bolesność, twardość), zmany w wyglądzie mleka (kłaczenie, krew, ropa, zmieniony zapach). Fizjologiczna norma zawartości komórek somatycznych w 1 litrze mleka - 400 tysięcy.
Leczenie: antybiotykoterapia, najlepiej w okresie zasuszania.
TOK (Terenowy Odczyn Komórkowy).
Służy do szybkiego rozpoznawania zapalenia wymienia u krów. Stosowany płyn (Mastirapid) służy do oznaczania ilości komórek ( w tym przede wszystkim leukocytów) oraz orientacyjnego określenia pH mleka.
Interpretacja wyników:
- barwa szarawa, konsystencja nie ulega zmianom lub tworzą się maleńkie smużki - reakcja ujemna, mleko zdrowe;
- kłaczki, galaretowatość - wynik dodatni.
Barwa zielonożółta - odczyn kwaśny
Barwa czerwonawa - odczyn zasadowy.
Bardzo wskazanym postępowaniem profilaktycznym jest stosowanie tzw. dypingu. Najczęściej stosowanym preparatem jest JodPol, czasami stosowana jest Pollena jm.
UŻYTKOWANIE MIĘSNE BYDŁA
W hodowli bydła mięsnego najwyższe koszty stanowi cena paszy - 80%. Najtańsze jest żywienie pastwiskowe. Nieco droższe paszami dowożonymi. Oprócz tradycyjnych pasz (zielonka, kiszonka, sianokiszonka, pasze treściwe) często stosujemy takie dodatki jak mocznik (50-150g/dzień na sztukę), młóto, wytłoki buraczane, melasa.
Do chowu ekstensywnego nadają się takie rasy francuskie jak:
limousine,
salersy,
blonde d'aquitaine.
Rasy do chowu intensywnego:
włoskie: piemontese, marchigiana
francuska: charolaise
belgijska: BBB - belgijska biało-błękitna (podwójny udziec, najwyższa wydajność rzeźna).
W Polsce niedocenioną rasą jest simental - dobra wartość opasowa, dobra mleczność, zalecana szczególnie w Małopolsce i na Podkarpaciu.Jałówki warto przeznaczyć do użytku mlecznego (dają nawet do 7000l mleka przez laktację), zaś buhajki czysto rasowe, jak i mieszańcowe na opas (opas ciężki do 700kg).