WPŁYW PRZEDSZKOLA NA ROZWÓJ USPOŁECZNIENIA DZIECI
Podstawową grupą społeczną dziecka jest rodzina, potem przedszkole, a następnie szkoła. Niewątpliwie najważniejszym ogniwem w przekazywaniu dziecku wartości kulturowych jest rodzina . Członkiem rodziny staje się dziecko w chwili narodzin .
Bardzo ważne dla rozwoju społeczno -moralnego dziecka jest jak twierdzi : M . Ziemska: „czy jego pojawienie się w rodzinie jest faktem oczekiwanym , czy też wydarzeniem budzącym niechęć , bądź przyjmowanym obojętnie .” ¹
W rodzinie dziecko nawiązuje pierwsze kontakty społeczne , tu powstają pierwsze więzi uczuciowe z matką , ojcem i członkami rodziny .
Współczesne społeczeństwo wymaga od rodziny przygotowania młodego pokolenia do przyszłego , samodzielnego uczestnictwa w życiu społecznym .Dziecko musi nauczyć się współżycia społecznego i dlatego należy stworzyć mu okazje przebywania w grupie . Powinno mieć możliwość zawierania znajomości z ludźmi a zwłaszcza z rówieśnikami .
Obcując z dziećmi musi być posłuszne woli rodziców , spełniać ich życzenia , podporządkować się zwyczajom , wykonywać wyznaczone czynności .
Wśród rówieśników uczy się podporządkowania ale i przewodzenia .
Kiedy dziecko opanuje umiejętności , które dają mu przewagę , czuje się dobrze wśród kolegów i wykazuje więcej samodzielności , w przypadku odrzucenia przez rówieśników czuje się źle , woli przebywać w rodzinie , nie chce bawić się na podwórku .
„W zabawach z rówieśnikami dziecko uczy się dostrzegać i rozumieć potrzeby innych osób , liczy się z nimi , gdy trzeba podporządkować swoje zachcianki wspólnym interesem , hamować swoje egoistyczne pragnienia .
Zachowania społeczne dziecka są w dużym stopniu uwarunkowane przez rodziców , gdyż wpływ na psychikę dokonuje się w okresie, w którym odznacza się ona dużą plastycznością, a dziecko jest szczególnie podatne na oddziaływanie środowiska. Rezultaty tych oddziaływań są więc wyjątkowo trwałe.
Poza tym „rodzina wywiera wpływ na dziecko w sposób najbardziej systematyczny i ciągły, a jednocześnie w naturalnych sytuacjach współżycia”.
J. Szczepański uważa, że właśnie w rodzinie zostają położone podstawy pod cały proces uspołecznienia i wychowania, że tutaj rozstrzygają się zjawiska decydujące o przyszłym zachowaniu człowieka, że przedszkole czy szkoła nie są w stanie zmienić cech nabytych w rodzinie.
Proces uspołecznienia dziecka w rodzinie zależy od wielu czynników. Najważniejsze z nich według M. Iwanickiej „ to atmosfera życia rodziny, stosunki panujące między rodzicami i dziećmi oraz wartości i wzory uznawane przez jej członków. ³
Atmosfera życia rodzinnego bywa spokojna lub konfliktowa, swobodna lub surowa, wesoła lub ponura. Charakteryzować się może porządkiem, sprawną organizacją życia rodzinnego, może to być atmosfera współpracy, współdziałania i wzajemnej życzliwości. Są też rodziny, których atmosferę życia cechuje chaos, zamęt, niepokój, niechęć, obojętność czy wrogość. Atmosfera posiada więc duży wpływ na przebieg procesu socjalizacji oraz kształtowanie się społecznych postaw dzieci.
Jeżeli w domu panuje atmosfera demokratyczna, każdy ma swoje obowiązki i przywileje, a rodzice liczą się ze zdaniem dziecka, z jego potrzebami, wówczas występuje współdziałanie między rodzicami a dziećmi. Dzieci zachęcane przez rodziców do aktywności i podejmowania decyzji, są najczęściej zaradne i nie pozwolą - w przedszkolu, szkole, czy na podwórku - zepchnąć się na margines.
W rodzinie liberalnej, w której brak dostatecznej kontroli i konsekwentnych wymagań, dziecko uczy się niepożądanych zachowań, nie kontroluje swoich wybuchów złości, dlatego nie jest chciane w grupie.
Atmosfera wychowawcza, w której dominuje rygoryzmu i surowości, także nie wpływa korzystnie na dziecko, prowadzi bowiem do podporządkowania się wymaganiom rówieśników, gdyż dziecko nauczyło się uległości. Najczęściej jest ono mało, twórcze, brak mu pomysłowości, tak bardzo cenionych we wspólnych zabawach. Najłatwiej znajduje uznanie i przystosowuje się do innych, dziecko z rodziny o atmosferze demokratycznej, ponieważ ma dobre wzory do naśladowania. Rozsądna miłość do dziecka wyraża się zarówno troską o zaspokojenie jego potrzeb biopsychicznych , jak i konsekwencją w stawianiu mu wymagań, które nie powinny być jednak egzekwowane w sposób bezwzględny i autorytatywny, lecz w drodze porozumienia się.
W rodzinie, bardziej niż w jakiejkolwiek grupie, dokonuje się ciągły, niezmiernie intensywny przepływ najróżnorodniejszych uczuć, o różnym stopniu natężenia. Ów wachlarz prądów emocjonalnych i przeciwprądów określa właściwą każdej rodzinie, jedyną w swoim rodzaju, atmosferę.
Jak twierdzą psycholodzy, dzieciństwo to okres, w którym kształtuję się zasadnicze elementy postaw społecznych wobec jednostek i grup. Postawy wzbogacają się poprzez późniejsze doświadczenia, ale zmiany nie zachodzą tak szybko. 4
Trudności w kontaktach i współpracy z rówieśnikami w okresie dzieciństwa przenoszą się najczęściej na okres dorosłości. Dlatego tak ważne - są dobre wzory w dzieciństwie. W pierwszych sześciu latach życia należy dać dziecku podstawy właściwego zachowania się. Jeśli rodzina spełnia dobrze swoje zadania w tym zakresie, dziecko łatwiej przystosowuje się do życia w szkole. Potrafi pokonywać trudności, wie, czego może oczekiwać od innych, czego inni od niego oczekują. Kontakty z rodzicami i osobami bliskimi staja się wzorem obcowania z rówieśnikami i dorosłymi poza rodziną. Małe dziecko poprzez naśladownictwo opanowuje ludzki stosunek do świata, uczy się form nawiązywania kontaktu z rówieśnikami i dorosłymi. Można powiedzieć , że wzorce ukształtowanych w rodzinie odniesień emocjonalno-społecznych przenosi dziecko do innych grup społecznych, w tym do grupy przedszkolnej , szkolnej , gdzie mogą one ulec utrwaleniu lub modyfikacji.
Na rozwój osobowości dziecka , w wieku przedszkolnym w dużej mierze wpływa środowisko rówieśnicze. Dziecko przekraczając próg przedszkola staje się członkiem grupy przedszkolnej, z czym wiążą się określone, nowe dla dziecka prawa i obowiązki.
Terenem gromadzenia najbogatszych doświadczeń społecznych są zabawy i zajęcia dowolne, przede wszystkim dlatego, że doświadczenia wyniesione przez dzieci z działalności zabawowej mają charakter najtrwalszy. Tu też największa rolę odgrywa system norm regulujących współżycie w zespole i wynikające z nich zasady postępowania, gdyż dziecko samodzielnie dokonuje wyboru zajęcia, zabawki, towarzyszy zabaw, zaś rodzaje i tematy zabaw poszczególnych dzieci i zespołów dziecięcych są bardzo zróżnicowane.5 Wraz z upływem czasu , w toku oddziaływania pedagogicznego , wzbogaca się doświadczenie dzieci , rozrasta się i komplikuje system obowiązujących zasad postępowania . Wszelkie nowe zasady i ustalenia są wprowadzane w przedszkolu przez proste zakazy i nakazy oraz przez tzw .”umowy”zawierane z dziećmi . Umowy są przejawem tendencji zmierzającej do demokratycznego sterowania grupa , wprowadzają dziecko w świat demokracji , uczą życia w niej .
Prawidłowo funkcjonujący system norm w zespole dziecięcym sprawia , że w starszym wieku przedszkolnym w przypadku łamania przez dziecko obowiązujących zasad , interwencja nauczyciela staje się zbyteczna . Zachowanie dziecka podlega ocenie i krytyce rówieśników , którzy za podstawowe kryterium oceny przyjmują zawarte umowy , zakazy i nakazy nauczycielki .
Specyficzna organizacja zajęć oraz zróżnicowana tematyka , będąca ich przedmiotem sprawia , iż powstają liczne sytuacje sprzyjające społecznemu rozwojowi dzieci , kształtujące
umiejętności współżycia w zespole .Zasady zachowania się w czasie zajęć są szczególnie jasno określone , ponadto nauczyciel ma tu możność stałego kontrolowania , w jakim stopniu zasady te są przez dzieci respektowane .
„Dobre przedszkole , w którym poprzez zabawę , kontakty z rówieśnikami i troskliwą wychowawczynią , dziecko działając poznaje świat i rozwija się , stwarza najbardziej sprzyjające warunki dla integralnego zindywidualizowanego , a jednocześnie wszechstronnego rozwoju dziecka .
Nauczyciel przedszkola , kierując się procesem wychowania społeczno - moralnego , oddziałuje zarówno pośrednio , jak i bezpośrednio na dzieci .
W praktyce te dwa kierunki oddziaływań nie występują rozłącznie gdyż nauczyciel , organizując życie w zespole dziecięcym , równocześnie bierze czynny , stały udział w owym życiu jest nieustannie oddziałującym wzorem zachowania . Wychowawca przedszkola jest dla dziecka reprezentantem ładu życia społecznego w całym społeczeństwie .
Organizując życie zespołu wpływając słowem i przykładem na dziecko pełniąca rolę członka grupy przedszkolnej , nauczycielka prowadzi je do prostej umiejętności nie przeszkadzania innym członkom zespołu , do umiejętności współdziałania . Budzi uczucia życzliwości i przyjaźni , potrzebę przychodzenia z pomocą , wrażliwość na cudzy ból i krzywdę . Uczy panowania nad sobą w imię interesów innych ludzi , uczciwości , sprawiedliwości , odwagi , wytrwałości .
Na miarę możliwości dziecka - nauczyciel kształtuje jego aktywną postawę jako członka zespołu .
Jeżeli wpływy i kierunek wychowawczy domu i przedszkola ; domu i szkoły , są zgodne , rozwój dziecka i jego przystosowanie społeczne przebiegają harmonijnie , dziecko przeżywa mniej konfliktów i wstrząsów , jest bardziej radosne , ufne i szczere.