Przyczyny wybuchu pierwszej wojny światowej:

Najbardziej pierwotną przyczyną wybuchu pierwszej wojny światowej był wzrastający spór terytorialny o nowy podział świata między europejskimi mocarstwami.

- powstanie dwóch bloków o podstawach militarnych i gospodarczych:

- Trójprzymierza - Niemcy, Austro-Węgry, Włochy,

- Trójporozumienie - Wielka Brytania, Francja, Rosja,

- zapędy imperialne i ekspansjonistyczne Niemiec,

- chęć dorównania przez Niemcy angielskim siłom morskim,

- szukanie przez Niemcy surowców w koloniach,

- zainteresowanie Niemiec nowym podziałem świata,

- próby utrzymania dominacji w koloniach i na morzach przez Wielką Brytanię,

- próby odegrania się Francji za klęskę i upokarzający pokój z Niemcami w 1871 roku,

- chęć odzyskania przez Francję Alzacji i Lotaryngii,

- powszechny wzrost zmilitaryzowania Niemiec i Japonii,

- dążenia Stanów Zjednoczonych do uzyskania wpływów w obu Amerykach (doktryna Monro'ego),

- nierównomierny rozwój kapitalizmu w Europie,

- dążenia państw europejskich do podporządkowania sobie terenów Bałkan (pierwsza i druga wojna bałkańska - lata 1912, 1913),

- poczucie wyższości militarnej nad innymi krajami europejskimi przez Niemcy,

- wojna dobra ucieczką od rozwiązania konfliktów wewnętrznych w wielu krajach,

- rywalizacja rosyjsko-habsburska na Bałkanach,

- zastrzelenie następcy tronu austro-węgierskiego arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie 28 czerwca 1914 roku.

Do głównych przyczyn wybuchu pierwszej wojny światowej zaliczyć trzeba występujące napięcia gospodarcze, wzrost na całym terenie Europy nastrojów nacjonalistycznych, rywalizacja pomiędzy wielkimi blokami mocarstw, oraz powszechny brak międzynarodowego zaufania. Z końcem XIX wieku przybrał na sile imperializm gospodarczy, przyjmując coraz to wyraźniejsze formy przesadnego narodowego egoizmu. Wielkie państwa Europy dążyły do dalszego pomnożenia własnej siły ekonomicznej. Ostra rywalizacja o rynki zbytu i inne sprzeczności interesów doprowadziły do zderzenia, którego przebieg wymknął się spod kontroli. Europejska dyplomacja zaplątała się coraz silniej w sugerującą bezpieczeństwo siatkę sojuszów, co w efekcie zwiększało jedynie prawdopodobieństwo wybuchu wojny, gdyż system bezpieczeństwa wclągał automatycznie każde państwo nawet wtedy do konfliktu, gdy partnerzy występowali tylko w obronie interesów własnych.

-Walka o nowy podział świata poprzez uzależnienie od siebie państw i narodów słabszych. Dlatego utworzyły się 2 ugrupowania:

Jedno trójprzymierze Niemcy, i sprzymierzone z nimi Austo-Węgry i Włochy, zwano je też ugrupowaniem państw centralnych.

Drugie trójprzymierze Francja, Anglia, Rosja, a później Stany Zjednoczone Ameryki i inne państwa- nazwane ententą (po francusku porozumienie)

-Zaczął się wyścig zbrojeń.Wyraźnie wzrosły zbrojenia niemieckie, rozwinął się przemysł zbrojeniowy,budowa floty wojennej.Jedną z przyczyn wybuchu I wojny światowej stało się zabójstwo arcyksięcia Franciszka Ferdynanda i jego żony w dn.28.6.1914 r. w Sarajewie. Zabójstwa dokonali członkowie organizacji dążącej do wyzwolenia Bośni spod austryjackiej okupacji.

Orientacja proaustiacka -Polska Partia Socjalistyczna.

W 1914 Polska nie istniała jako niepodległe państwo. Była podzielona między 3 zaborcze mocarstwa: Niemcy, Austrię i Rosję. Fakt, że zaborcy rozpoczęli walkę między sobą, miał dla przyszłości Polski duże znaczenie.

Sytuacja taka doprowadziła do powstania w społeczeństwie polskim orientacji politycznych różniących się poglądami na sprawę niepodległości Polski.

1.Orientacja proaustryjacka- Jej najwybitniejszym działaczem był Józef Piłsudski. Według niego należało przede wszystkim oderwać od Rosji ziemie zagarnięte przez carat i że w przypadku wojny należy zachować postawę proaustryjacką, nie rezygnując z połączenia Królestwa Polskiego z Galicją i utworzenia autonomię Polski pod berłem Habsburgów.

Wokół osoby Piłsudskiego skupił się w Galicji obóz niepodległościowy.

W 1912 powstał Polski Skarb Wojskowy- mający na celu gromadzenie funduszy na działalność wojskową. Następnie utworzono Tymczasową Komisję Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych grupującą wszystkie partie niepodległościowe- socjalistów, ludowców, partie postępowe z Galicji i oderwany od endencji Narodowy Związek Robotniczy. Współpracownikami Piłsudskiego byli:Walery Sławek, Leon Wasilewski, Ignacy Daszyński, B.Limanowski, Włodzimierz Tetmajer.

2.Orientacja prorosyjska- ci politycy uważali, że Polacy powinni popierać w wojnie carską Rosję. Do walki u boku Rosji przeciw Niemcom i Austro-Węgrom wzywał Roman Dmowski i kierowane przez niego Stronnictwo Narodowej

Demokracji.

3.Orientacja rewolucyjna-która potępiła wojnę i głosiła, że popieranie tego czy innego zaborcy nic w losie kraju nie zmieni. Takie stanowisko zajęły dwie partie robotnicze: socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy i Polska Partia Socjalistyczna- Lewica.

Sprawa polska w I wojnie światowej.

1.W pierwszej fazie wojny w 1914 i 1915 przez ziemie polskie przetoczyła się wojna. Armie obu stron rujnowały i rabowały kraj. Latem 1915r. Niemcy zajęli ziemie polskie znajdyjące się pod zaborem rosyjskim. Zaczęło im brakować ludzi do walki. Po to, żeby skłonić młodych Polaków do udziału w wojnie po stronie państw centralnych, cesarze niemiecki i austryiacki wydali wspulnie 5 listopada 1916r. manifest, który spowodował umiędzynarodowienie sprawy polskiej. Zapowiedzieli w nim, że utworzą z ziem polskich odebranych Rosji państwko polskie.Nie wiadomo było jakie ziemie wejdą w jego skład i czy rzeczywiście będzie samodzielne.

W tej sytuacji zwolenicy współpracy z Niemcami zmienili stanowisko. Latem 1917r. Piłsudski wypowiedział posłuszeństwo dowudztwu niemieckiemu. Został za to uwięziony w Magdebutgu. Zmienilio również swoje plany politycy popierający cartar. W sierpniy 1917r. Dmowski utworzył działający w Paryżu-Komitet Narodowy Polski, który zmierzał do odbudowy państwa polskiego przy pomocy Angli, Francji i Stanów Zjednoczonych.

Kolejnym krokiem do wolności Polski stała się Rewolucja Październikowa w Rosji. Jesienią 1917r. żołnierze pod kierownictwem bolszewików, Na czele której stał Lenin, obalili Rząd Tymczasowy. Władzę w Rosji objęły rady robotnicze. Latem 1918r. rząd radziecki unieważnił akty rozbiorów Polski, po czym także inne mocarstwa uznały prawo Polski do niepodległego bytu.

W styczniu 1918r. prezydent Stanów Zjednoczonych,Wilson, zaproponował Niemcom pokój. Przedstawił Niemcom 14 punktów, które Niemcy musiały przyjąć jeżeli chciały skończyć wojnę. 13-ty punkt mówi o utworzeniu niepodległej i zjednoczonej Polski, z dostępem do M.Baltyckiego.

Konfederacja Paryska i ustalenie traktatu wersalskiego w sprawie Niemiec.

11 listopada 1918r. w Compiegne (kompień) we Francji Niemcy podpisały zawieszenie broni. Francuski marszałek Ferdynand Fach podyktował warunki:

Wojska Niemieckie musiały wydać aliantom większość dział, karabinów, samochodów.

Oddziały niemieckie musiały natychmiast wycofać się z Francji na wschodni brzeg Renu.

Marynarka musiała wydać okręty podwodne i jednostki nawodne.

Pozbawiły Niemców nabytych terytoriów Kolonii, Alzacji, Lotaryngii.

Wypłacić odszkodowanie wojenne.

Traktat wersalski:

28 czerwca 1919r. zawroty w Pałacu Wersalskim na mocy którego Niemcy:

-oddały Francji Alzację i Lotaryngię

-Polska odzyskała Wielkopolskę

-Pomorze Wschodnie z dostęprm do morza(lesz bez Gdańska)- z którego utworzono Wolne Miasto Gdańsk-podprotektoratem organizacji międzynarodowej-Ligi Narodów

-na Górnym Śląsku,Warmii i Mazurach miano przeprowadzić plebiscyty dotyczące przyszłej przynależności

-Niemcom pozwolono na posiadanie 100 tys.armii i niewielkiej floty

-zakazano budowli i posiadania okrętów podwodnych, czołgów i samolotów bojowych

-Traktat wszedł w życie 10 stycznia 1920r.

Bezpośrednia przyczyna wybuchu wojny miała miejsce 28 czerwca 1914 roku, kiedy to w Sarajewie, stolicy Bośni, został zamordowany wraz z małżonką następca tronu Austro-Wegier, arcyksiążę Franciszek-Ferdynand. Zabójcą był Gawriło Princip, młody serbski nacjonalista, członek organizacji „Czarna Ręka”. Mimo iż rząd austriacki podejrzewał udział Serbii w tym morderstwie, to nie miał na to żadnych oficjalnych dowodów. Postanowił natomiast wykorzystać zaistniałą sytuację do ostatecznego rozprawienia się z Serbią. Celem było upokorzenie Serbii, zlikwidowanie jej dążeń do wyzwolenia i zjednoczenia pod swą egida państw bałkańskich i zmuszenia jej do zaprzestania prowadzenie antyaustriackiej polityki. 23 lipca 1914 roku postawiono Serbii ultimatum: zaprzestania w szkolnictwie, w prasie i innych publikacjach antyaustriackiej propagandy, rozwiązania organizacji, które taką propagandę prowadziły i ukarania współwinnych zamachu. Serbia zgodziła się na ultimatum, poza jednym punktem, aby w śledztwie, które miało na celu wyjaśnienie morderstwa, wzięli udział przedstawiciele władz austro-węgierskich, jako naruszające suwerenność państwa serbskiego. Austro-Węgry uznały to za niewystarczające i 28 lipca 1914 roku wypowiedziały wojnę Serbii, którą poparła Rosja, od 30 lipca w stanie wojny z Austro-Węgrami. 1 sierpnia 1914 roku Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji, 3 sierpnia Francji, a 4 sierpnia Wielkiej Brytanii. W ten sposób rozpoczęła się, trwająca nieprzerwanie przez okres czterech lat, I wojna światowa, zwana wielką. Toczyła się ona na trzech frontach: wschodnim, zachodnim i południowym.

Wojna objęła także inne państwa. Do bloku państw centralnych (Trójprzymierza) przystąpiły: w październiku 1914 roku Turcja, a w październiku 1915 roku Bułgaria. Blok Ententy (Trójporozumienie) zasiliły w lipcu 1914 Serbia, Japonia, w maju 1915 roku Włochy, w sierpniu 1916 roku Rumunia, w kwietniu 1917 roku Stany Zjednoczone, oraz pod koniec 1917 roku Grecja. Wojna między tymi państwami toczyła się na trzech frontach: zachodnim, wschodnim i południowym.

---