PYT. 46

W 1963 r. Włochy dokonały nacjonalizacji w zakresie wytwarzania i dystrybucji energii elektrycznej. Utworzono organizację Ente Nationale Energia Elettrica (ENEL), na którą przeniesiono aktywa przedsiębiorstw działających na rynku energii elektrycznej.

Adwokat Flaminio Costa - odbiorca energii elektrycznej - był jednocześnie wspólnikiem jednej ze znacjonalizowanych spółek. W sporze sądowym z ENEL, dotyczącym opłat F. Costy za prąd, ten ostatni podniósł zarzut, że ustawa nacjonalizacyjna narusza przepisy Traktatu o  EWG. W związku z tym sąd włoski zwrócił się do ETS z pytaniem w trybie prejudycjalnym.

Rząd włoski oświadczył, że pytanie w tej sprawie było niedopuszczalne, gdyż sąd narodowy powinien stosować prawo krajowe.

Wyrok ETS w sprawie Costa przeciwko ENEL brzmiał następująco:

1. Poprzez włączenie do wspólnotowego porządku prawnego wynikających z Traktatu praw i obowiązków, dotychczas unormowanych w prawie krajowym, państwa członkowskie trwale ograniczyły swoje suwerenne prawa i w konsekwencji nie mogą ustanawiać regulacji sprzecznych z istotą Wspólnoty.

2. Stosowanie prawa wynikającego z Traktatu nie może być wyłączone przez przepisy krajowe, gdyż naruszałoby to wspólnotowy charakter tego prawa i podważałoby podstawy prawne funkcjonowania Wspólnoty.

Trybunał wytłumaczył przy tym, że w odróżnieniu od zwykłych umów międzynarodowych Traktat ustanawiający EWG (obecnie nazywa się on Traktatem o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej) stworzył własny porządek prawny, który został włączony do porządków prawnych państw członkowskich i musi być stosowany przez ich sądy.

Ponieważ państwa członkowskie przeniosły na Wspólnotę część praw zwierzchnich, prawo wspólnotowe tworzy autonomiczne - niezależne od krajowych systemów prawnych - źródło prawa. Wypływa zeń wiążące dla państw członkowskich jak i ich obywateli prawo wspólnotowe.

Z włączenia prawa wspólnotowego w porządki prawne poszczególnych państw członkowskich oraz z brzmienia i ducha Traktatu wynika, zdaniem Trybunału, zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego przed wszystkimi wewnątrzkrajowymi przepisami prawnymi.

Orzeczenie  Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 15 lipca 1964 r. w sprawie 6/64 - Flaminio Costa przeciwko ENEL; http://europa.eu.int/eur-lex

PYT. 47

Niemiecka spółka Internationale Handelsgesellschaft uzyskała w 1967 r. licencję na eksport kukurydzy. Zgodnie z rozporządzeniem Rady w sprawie organizacji rynku zbóż, uzyskanie takiej licencji było uzależnione od złożenia kaucji pieniężnej. Kaucja ulegała przepadkowi, w przypadku gdy towar nie został wyeksportowany we wskazanym czasie. Po wygaśnięciu licencji część kaucji złożonej przez spółkę została zajęta, ponieważ pewna partia kukurydzy nie została wyeksportowana.

Spółka wszczęła postępowanie przed sądem niemieckim, kwestionując legalność systemu zabezpieczeń pieniężnych i domagając się zwrotu zajętej kwoty.

W opinii sądu krajowego kwestionowany system był sprzeczny z UZ, a szczególnie z zasadą swobody działalności gospodarczej, i w związku z tym skierował do ETS pytanie o legalność tego systemu.

W odpowiedzi na to pytanie prejudycjalne ETS orzekł, co następuje:

1. Prawo wspólnotowe wynikające z Traktatu, jako niezależnego źródła prawa, ze względu na swą istotę nie może być uchylone przez przepisy prawa krajowego, i to niezależnie od ich rangi. Ważność działań instytucji Wspólnoty lub skutki takich działań w państwie członkowskim nie mogą być podważane ze względu na niezgodność z prawami podstawowymi wynikającymi z konstytucji państwa członkowskiego.

2. Odwołanie się do zasad i koncepcji prawa krajowego w celu oceny ważności środków przyjętych przez instytucje Wspólnoty miałoby niekorzystny wpływ na jednolitość i skuteczność prawa wspólnotowego. Ważność takich środków może być oceniana wyłącznie w świetle prawa wspólnotowego.

3. Poszanowanie praw podstawowych stanowi integralną część zasad ogólnych prawa wspólnotowego, podlegających ochronie sprawowanej przez ETS. Ochrona praw podstawowych, choć inspirowana tradycjami konstytucyjnymi państw członkowskich, musi być gwarantowana w ramach struktury i celów Wspólnoty.

Trybunał potwierdził tym samym, że prawo wspólnotowe ma pierwszeństwo także przed konstytucjami państw członkowskich. Odmówił unieważnienia normy wspólnotowej nawet wtedy, gdy stawiany jest zarzut, że środek ten narusza prawa podstawowe w formie ustanowionej przez konstytucję tego państwa lub zasady strukturalne jego konstytucji.

Orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 1970 r. w sprawie 11/70 - Internationale Handelsgesellschaft mbH przeciwko Einfuhr- und Vorratsstelle fuer Getreide und Futtermittel (EVGF), Niemcy; http://europa.eu.int/eur-lex

---