1. Pojęcie i rodzaje

Polityka protekcyjna - ochrona rynku wewnętrznego i rodzimych przedsiębiorców przed zagraniczną konkurencją (skrajne - autarkia)

Polityka wolnego handlu - działania państwa mające na celu zniesienie istniejących ograniczeń dla przepływu czynników produkcji, towarów i usług - paradygmat ekonomii klasycznej

współcześnie rzadko stosowane w czystej postaci - dążenia do liberalizacji - powolnie idzie. Ramy instytucjonalne dla procesu liberalizacji wyznacza WTO i regionalne organizacje państw służące ich integracji

2. Przyczyny istnienia międzynarodowej wymiany handlowej - teorie handlu zagranicznego

Teoria kosztów absolutnych - Smith - absolutne różnice kosztów wytwarzania dóbr mierzone nakładami pracy - gdy jeden wytwarza taniej a drugi drożej

Teoria kosztów komparatywnych (względnych) - Ricardo - każdy kraj powinien skupić się na produkcji oraz eksporcie tych dóbr, których względne koszty produkcji są mniejsze niż w innych krajach a uzyskane środki przeznaczyć na import towarów produkowanych taniej za granicą - ważny jest też kurs walut.

Sposoby polepszenia konkurencyjności według tej teorii:

- podejmowanie działań zwiększających wydajność pracy

- obniżenie kosztów pracy

- oddziaływanie na kurs tak, by towary krajowe były tańsze

Krytyka - zbyt wiele uproszczeń, nie zawsze jest korzyść dla wszystkich - daleko posunięta specjalizacja ma negatywne konsekwencje zwłaszcza dla słabiej rozwiniętych państw

Teoria obfitości zasobów - Hekscher, Ohlin, Samuelson - ceny czynników produkcji zależą od ich dostępności w poszczególnych krajach.

Paradoks Leontiefa - należy wziąć pod uwagę kwalifikacje zawodowe pracowników, nie tylko kapitał i pracę.

M.V. Posner - teoria luki technologicznej - głównym czynnikiem decydującym o strukturze handlu zagranicznego jest postęp techniczny

wymiana międzygałęziowa i wewnątrzgałęziowa

3. Bilans płatniczy państwa

Bilans płatniczy - finansowe odzwierciedlenie stosunków handlowych wiążących dany kraj z zagranicą

aktywa i pasywa, Polska - NBP przedstawia sejmowi

3 części:

- bilans obrotów bieżących

- bilans obrotów kapitałowych - rachunek kapitałowy, inwestycje ważne

- bilans obrotów wyrównawczych - zmiana stanu oficjalnych rezerw walutowych (w tym SDR-ów)

W ujęciu księgowym zawsze będzie to wszystko w stanie równowagi

4. Protekcjonistyczna polityka handlowa

4.1. Uzasadnienie i krytyka

Protekcjonizm wychowawczy - obrona rodzimej produkcji przemysłowej w fazie rozwoju

względy bezpieczeństwa i obronności - problem które z nich są ważne

ochrona rynku pracy - marnotrawstwo zasobów

polepszenie bilansu płatniczego - cłowo powoduje odpowiedź innych

4.2. Instrumenty protekcjonistycznej polityki handlowej

- cło - w UE brak indywidualnej polityki celnej

- kontyngenty - ilościowe lub wartościowe ograniczenia towarów importowanych

skutki - spadek podaży towarów importowanych, wzrastają ich ceny

- bariery pozataryfowe - np/ standardy

- opłaty wyrównawcze - przy antydumpingu uzasadnione

- subwencje eksportowe - bezpośrednie lub pośrednie (dumping)

- embargo

5. Tendencje liberalizujące w handlu międzynarodowym

5.1. Liberalizacja w ramach GATT/WTO

- 1949 - GATT

- 1994 - 8 runda negocjacji - WTO - Genewa - GATS, WRIPS

Zasady WTO:

- traktowanie obcych towarów na równi z krajowymi

- klauzula najwyższego uprzywilejowania - nie dotyczy stref wolnego handlu

- wzajemność korzyści i ustępstw

- zasada uczciwej konkurencji

- zasada swobodnego dostępu do rynku

- zasada kompromisowego rozstrzygania sporów między państwami członkowskimi - DSB

- wyjątki

regionalizacja w handlu międzynarodowym i zagrożenia z niej wynikające

5.2. Formy regionalnej wspólnoty i integracji międzynarodowej

- umowy handlowe i kooperacyjne

- strefa wolnego handlu (EFTA, NAFTA)

- unia celna - Mercosur

- wspólny rynek (swoboda przepływu czynników produkcji)

- wspólnota gospodarcza - koordynacja polityki monetarnej i fiskalnej

- unia walutowa

- unia polityczna

6. Integracja w ramach UE

1951 - EWWiS

1957 - EWG, EWEA - Traktat Rzymski

1992 - Maastricht - utworzenie UE

1997 - Amsterdam

1999 - UGiW i EBC, Euro

2000 - Nicea

2004 - konstytucja europejska

charakter prawny UE:

3 filary - WE,EWA; wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa; współpraca w dziedzinie spraw wewnętrznych i sprawiedliwości

wolności traktatowe:

- przepływu towarów

- przepływu osób

- zakładania przedsiębiorstw

- przepływu kapitału

Instytucje wspólnotowe:

Rada Europejska, Rada Wspólnot Europejskich, Komisja Europejska, Parlament Europejski, ETS