Małgorzata Stasiak
Artur Pełszyk gr. VI
Specyfka pracy z dziećmi z MPD
Terminem mózgowe porażenie dziecięce określa się zespół objawów występujących na skutek uszkodzenia mózgu dziecka w okresie okołoporodowym.
Częstość występowania tego zespołu wg. Publikowanych danych wynosi 3-5%.
Najczęściej wymienianą przyczyną uszkodzenia jest niedotlenienie tkanki mózgowej. Może ono być wywołane czynnikami mechanicznymi działającymi bezpośrednio na mózg, na skutek utrudnienia oddychania płodu w czasie lub przed porodem, wiąże się to niekiedy z nasiloną żółtaczką porodową oraz często z wcześniactwem.
Dzieci te mają zaburzenia napięcia mięśniowego, dyskoordynacja ruchów, a wskutek tego powstawanie nieprawidłowych często groteskowych pozycji i ruchów. Zaburzenia rozwoju psychoruchowego, ograniczenie spontanicznej ruchliwości, niekiedy zahamowanie. Towarzyszącymi objawami mogą być zaburzenia w działaniu aparatu artykulacyjnego prowadzące do zaburzeń w rozwoju mowy i funkcji jedzenia, zaburzenia mowy wynikające z uszkodzenia ośrodka mowy, zaburzenia słuchu, wzroku, czucia własnego ciała i przestrzeni, zaburzenia wegetatywne.
Inteligencja może być bardzo wysoka nawet przy dużych innych odchyleniach lub też w różnym stopniu obniżona. Strefa emocjonalna i zahamowanie dziecka ulega łatwo niekorzystnym zmianom w warunkach zaistnienia towarzyszących różnorodnych trudności życiowych. Dzieci z MPD często charakteryzują się obniżoną zdolnością przenoszenia umiejętności życia codziennego. Dlatego trzeba zwrócić uwagę na systematyczne wykorzystywanie zdobytej sprawności do potrzebnych dziecku umiejętności samoobsługi i zaradności życiowej w różnych sytuacjach. Stymulowanie rozwoju manipulacji które wiąże się z samoobsługą i nauką pisania powinno też przebiegać w kolejności zgodnej z prawidłowym ich rozwojem. Umiejętne dobieranie zadań ruchowych, przeszkód do pokonania, zabawek sprzyja doskonaleniu koordynacji ruchowej, oceny wzrokowej i poczucia zręczności, które w połączeniu z nauką konkretnych praktycznych umiejętności kształtują ogólną kulturę ruchową pacjentów. W trakcie kinezyterapii mamy szansę rozwijać mowę dziecka w sposób poglądowy w powiązaniu z rozwojem pojęć przestrzenno-czasowych i rozwojem czucia własnego ciała. Trzeba od początku określać prostymi prostymi słowami wykonywane czynności z podawaniem kierunków i stale starać się nawiązywać kontakt słowno-intelektualny z dzieckiem. Stwarza to warunki do rozwoju mowy, początkowo biernej, a z czasem czynnej. Wskazane jest zachęcanie dziecka do słownego określania wykonywanych przez nie czynności. Uświadomienie sobie wykonywanych czynności dzięki ich słownemu określaniu wpływa wzajemnie na szybsze ucznenie się ruchów.
Równolegle do ogłonej kinezyterapii należy uczyć takich umiejętności jak: samodzielność w jedzeniu, pisaniu. Nauka jedzenia rozpoczyna się od wieku niemowlęcego i trwa nieraz wiele lat. Na wszystkich etapach tak jak przy nauce pisania należy zapewnić możliwie poprawnej pozycji siedzącej bez wzmożonych napięć mięśniowych. Trzeba uczyć dziecka prowadzenia łyżki do ust przytrzymując jego przedramię i dłoń. Naukę picia prowadzi się używając filiżanki z dwoma uszkami aby uniknąć kształtowania asymetrycznych odruchów kończyn górnych i głowy. Wyrabianie umiejętności związanych z prawidłowym zbieraniem pokarmu żuciem i połykaniem, wiąże się z poprawą organów mowy.
W dziedzinie samoobsługi, nauki mowy i karmienia należy również udzielić wyczerpującej instrukcji rodzicom pacjenta. Przy znaczniejszych trudnościach z nauką mowy specjalistyczną opieką nad dzieckiem powinien objąć logopeda.
Wskazane jest specjalne przygotowanie dzieci z MPD w klasie zerowej i wczesnej nauki szkolnej. Większość z nich może chodzić do normalnej szkoły w przyszłości jednak wymagają na ogół troskliwego przygotowania w okresie przedszkolnym.
Ćwiczyć trzeba umiejętności dłuższego skupienia uwagi jak też szybkiego reagowania z przerzucaniem uwagi. Większość tych dzieci reaguje pozytywnie na muzykę a część ma uzdolnienia muzyczne. Można więc stosować rytm i muzykę jako składową części kinezyterapii.
U chorych z MPD występują często zaburzenia charakterologiczne, spowodowane trwającą przez wiele lat jeśli nie przez całe życie, ograniczoną możliwością poruszania się, wyzywa się, trudnościami w zaspokajaniu podstawowych potrzeb.
Rodziców i wychowawców obowiązuje więc, bardziej niż opiekunów zdrowych dzieci, zasada rozumnego wpływania na psychikę dziecka, aby zapobiec odchyleniom i nie dopuścić do błędów wychowawczych.
Próby „wynagradzania” kalectwa przez ustępowanie zachciankom, niepotrzebne wyręczanie dziecka itp. powodują wychowywanie „małych dyktatorów” którymi coraz trudniej jest kierować w trudnym procesie rehabilitacyjnym. Ich narastająca skłonność do grymasów i uporu działa coraz bardziej na ich szkodę. Stawianie zbyt surowych wymagań i brak zrozumienia dla trudności dziecka może wywołać postawę niewiary we własne siły, bierność lub lękliwość.
Osoby wychowujące dzieci z MPD powinny zatem:
- zaakceptować istniejącą sytuację aby móc prawidłowo rozumieć i walczyć, o jak najlepsze wyniki
- rozumieć dziecko i inteligentnie współpracować z nim w dążeniu do poprawy
- stosować zwykłe normy pedagogiczne aby przez błędne podejście nie dodawać kalectwa psychicznego do istniejącego upośledzenia fizycznego dziecka.
Z najczęstszych odchyleń od prawidłowości wychowania duże trudności w procesie rehabilitacji powodują:
- brak konsekwencji w postępowaniu wychowawców, niedotrzymywanie słowa, brak egzekwowania poleceń, itp.
- posługiwanie się kłamstwem, aby uspokoić dziecko na chwilę, co daje w rezultacie brak zaufania do wychowawców
- błędne reakcje na pozytywne i negatywne zahamowanie się dziecka
- stawianie zbyt wcześnie zbyt odległych celów
Często rodzice stawiają przed dzieckiem od razu cele końcowe np. umiejętność chodzenia. Jeśli osiągnięcie takiego celu jest możliwe dopiero po kilku miesiącach lub latach, przedwczesne mówienie przy dziecku o tym może je całkowicie zniechęcić di rehabilitacji, która musi posuwać się małymi etapami.
- niezauważanie pozytywnych osiągnięć dziecka (nawet najmniejsze powinno być pokreślone)
Powinno się wskazać następny etap niezbyt odległy do osiągnięcia i cieszyć się razem z dzieckiem po jego uzyskaniu. Takie realne podejście powala uzyskiwać optymalne osiągnięcia i zapobiega kompleksom.
Prawidłowe podejście pedagogiczne umożliwia, mimo istniejących przeciwności, wychowywanie ludzi mieszczących się w normie psychicznej.
Metody wykorzystywane w MPD:
m. Bobath
m. Domana i Delacata
m. Templeja Faja
m. Peto