ZAKAŹNE ZATRUCIA POKARMOWE

• Zakaźne zatrucia pokarmowe to najczęściej nagłe stany chorobowe, wywołane spożyciem pokarmu zawierającego drobnoustroje lub toksyny bakteryjne.

• WHO zaleca obecnie nazwę - choroby szerzące się przez żywność i wodę - foodborne and waterborne dissease.

Etiologia

• Pałeczki Sallmonella ( ponad 90% wszystkich zatruć) - wśród nich najczęściej S. enteritidis, rzadziej S. typhimurium, S. agona i inne.

• Patogenne szczepy Escherichia coli i niektóre gatunki Campylobacter i Yiersinia.

• Zatrucie entorotoksyną gronkowcową, wytworzoną wcześniej w pokarmie przez gronkowca złocistego.

• Na szerzenie się zatruć pokarmowych duży wpływ ma sposób przygotowania potraw, ich transport i przechowywanie.

• Szczególnie niebezpieczne są epidemie zatruć pokarmowych, których przyczyną jest skażona woda i mleko - gdy do źródeł zaopatrzenia w wodę ( studnie, wodociągi ) lub mleko ( rozlewnie mleka, mleczarnie ) dostaną się patogenne drobnoustroje np. niektóre szczepy E. coli lub Salmonella.

Patogeneza

• Dość zróżnicowana, zależna od rodzaju drobnoustroju, jego zdolności inwazyjnych i zdolności obronnych gospodarza.

Obraz kliniczny

• Najczęstsza postać - ostry nieżyt żołądkowo - jelitowy

• Postać czerwonkowa

• Postać durowa

• W zatruciach pokarmowych gronkowcowych początek jest bardzo ostry, wymioty utrzymują się aż do wydalenia z żołądka enterotoksyny, choroba trwa zwykle kilkanaście godzin i jeżeli nie doszło do znacznych zaburzeń w gospodarce wodno - elektrolitowej, chory szybko wraca do zdrowia.

Rozpoznanie nie jest trudne

• Chory często sam potrafi określić potrawę, która spowodowała zatrucie.

• O rozpoznaniu ostatecznym decyduje wynik badania bakteriologicznego.

Leczenie

• Najczęściej objawowe - uzupełnienie strat wodno -elektrolitowych.

• W zatruciach enterotoksyną nie należy powstrzymywać wymiotów.

• W zatruciach pałeczkami Salmonella dodatkowo korzystnie działa nifuroksazyd - 4 x 1 tabl, oraz loperamid dla zahamowania biegunki.

• Uwaga na nosicielstwo.

SALMONELLOZY

Dur brzuszny - typhus abdominalis

• Chorobę wywołuje Gram ujemna pałeczka duru brzusznego Salmonella typhi

• Rezerwuarem i źródłem zakażenia jest człowiek lub chory nosiciel.

• Materiał zakaźny stanowi kał rzadziej mocz.

• Główna rola w szerzeniu się duru odgrywa:
  - Woda
  - Żywność i mleko
  - Owady - muchy
  - Kontakt bezpośredni z chorym lub nosicielem

Patogeneza

• Pałeczki duru brzusznego po dostaniu się do przewodu pokarmowego w dolnym odcinku jelita cienkiego wnikają do układu chłonnego i z prądem limfy do węzłów chłonnych i do krwi - dochodzi do bakteriemii i zaczynają się objawy chorobowe - odczyn z układu siateczkowo - śróbłonkowego - powiększenie wątroby i śledziony, namnażanie w wątrobie i drogach żółciowych .

• Krążąca we krwi endotoksyna uszkadza narządy miąższowe, mięsień sercowy, OUN, szpik, układ autonomiczny.

Obraz kliniczny

• Okres wylęgania 10 - 14 dni podstępne

• Objawy pseudogrypowe

• Okres narastania objawów

• Okres pełnego rozwoju choroby - tu często luźne stolce

• Okres zdrowienia

Rozpoznanie

• Wywiad epidemiologiczny

• Posiew krwi i kału

• Odczyn Widala aglutynacyjny dla antygenu rzęskowego H i somatycznego O

Leczenie

• Z wyboru chloramphenicol, rzadziej amoksycylina, ciprobay, biseptol

• Leczenie nosicielstwa trudne

Zapobieganie

Przestrzeganie higieny, szczepienia tylko w razie zagrożenia epidemią.

Dury rzekome - paratyphi

Etiologia

• Pałeczki Salmonella paratyphi A

• Salmonella paratyphi B

• Salmonella paratyphi C

• W Polsce prawie wyłączne dur rzekomy B, kilka przypadków rocznie

• Zakażenia drogą pokarmową - częściej zdarzają się masowe epidemie na sposób podobny do zatruć pokarmowych

• Przebieg choroby lżejszy

• Rozpoznanie i leczenie jak duru brzusznego

INNE SALMONELLOZY

Etiologia

• W Polsce najczęściej Salmonella enterica

• Salmonella enteritidis

• Salmonella typhimurium

• W związku z importem żywności pojawiają się i inne szczepy

Obraz kliniczny

• Wieloobrazowy

• Postać żołądkowo - jelitowa najczęstsza

• Postać septyczna i durowa

• Postać ogniskowa lub narządowa

Rozpoznanie

• Izolacja bakterii z krwi, stolca

Leczenie

• Antybiotyki, uzupełnianie niedoborów.

CZERWONKA BAKTERYJNA

• Choroba zakaźna i zaraźliwa wywołana przez różne grupy pałeczek Shigella.

• Podobne objawy mogą wywołać i inne drobnoustroje: Proteus vulgaris, Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, niektóre Salmonella - dlatego tę jednostkę chorobowa często określa się mianem zespołu czerwonkowego.

• Objawy tego zespołu to kurczowe bóle brzucha, częste wypróżnienia z domieszką śluzu, krwi i ropy, parciem na stolec, gorączką oraz objawami zatrucia i odwodnienia organizmu.

• Objawy kliniczne w czerwonce bakteryjnej są spowodowane działaniem endotoksyny.

• Rozpoznanie - obraz kliniczny, rektoskopia, posiewy kału.

• Leczenie - uzupełnienie strat wodno - elektrolitowych, loperamid, biseptol, ciprobay, nifuroksazyd.

JERSINIOZY - YERSINIA SPECIES INFECTIONES

• Wywołane przez pałeczki Yersinia enterocolica i Yersinia pseudotuberculosis.

• Obie wytwarzają endotoksynę , a Yersinia enterocolica enterotoksynę powodującą zatrucia pokarmowe.

• Rezerwuarem pałeczek są zwierzęta.

• Człowiek zakaża się spożywając zakażone produkty pochodzenia zwierzęcego - mleko, mięso a także przez zanieczyszczoną wodę.

• Objawy enteritis lub enterocolitis z domieszką krwi w stolcu, obecne częste bóle brzucha, czasami może się wykształcić obraz ciężkiej posocznicy.

• Rozpoznanie - na podstawie badania bakteriologicznego.

• Leczenie - uzupełnianie płynów i elektrolitów, czasami ampicillinę

• Zapobieganie - przestrzeganie zasad higieny.