POTRZEBY PSYCHICZNE DZIECI UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO
Potrzeby psychiczne dzieci, zarówno zdrowych, jak i upośledzonych umysłowo są takie same, ale realizowane są w różnym stopniu.
POTRZEBA POCZUCIA BEZPIECZEŃSTWA
Dążenie do poczucia bezpieczeństwa realizuje się w postaci:
potrzeby doznawania opieki ze strony osób bliskich, akceptacji i więzi uczuciowej
potrzeby względnej stałości środowiska zewnętrznego
potrzeby niezależności
Realizacja potrzeby usamodzielniania się uzależniona jest oczywiście od stopnia dojrzałości osobowości społecznej dziecka i od poziomu realizacji jego potrzeb czynnościowych.
POTRZEBY ZWIĄZANE Z DOJRZEWANIEM OSOBOWOŚCI SPOŁECZNEJ
wśród potrzeb społecznych dzieci upośledzonych umysłowo na pierwszym miejscu stawiamy potrzebę przynależności i doznawania ustabilizowanej opieki,
potrzeba kontaktu i wzajemnego porozumienia się bezsłownego i słownego ma podstawowe znaczenie dla rozwoju psychicznego i dla równowagi emocjonalnej dziecka,
przyjmując postawę, którą nazywamy nastawieniem na odbiór, wychowawca, czy nauczyciel zaspakaja kolejną podstawową potrzebę społeczną dziecka - potrzebę bycia zauważanym:
zwracanie na dziecko uwagi powoduje mniejsze napięcie emocjonalne,
wdraża do zauważania samego siebie,
stopniowo uczy pewnej samodzielności w zakresie oceny swego zachowania;
potrzeba doznawania poczucia własnej wartości i pełnienia określonej roli społecznej jest jedną z najistotniejszych potrzeb psychicznych dziecka, czuje się ono wtedy potrzebne i akceptowane
POTRZEBY CZYNNOŚCIOWE
Potrzeby czynnościowe są bardzo silnie wyrażone u dzieci o normalnym potencjale intelektualnym, ale i u nich gotowość do ich realizowania zależna jest od poczucia bezpieczeństwa. U dzieci upośledzonych - zwłaszcza zaś u upośledzonych głębiej - ta grupa potrzeb znacznie częściej ulega zahamowaniu pod wpływem poczucia zagrożenia.
Dlatego też dążąc do rehabilitacji sfery intelektualnej u dzieci upośledzonych rozpocząć należy od zaspokojenia potrzeby poczucia bezpieczeństwa i grupy potrzeb społecznych.
Do najważniejszych potrzeb czynnościowych należą:
potrzeba użytkowania aparatu ruchowego i doznawania bodźców kinestetycznych,
potrzeba doznawania urozmaiconych wrażeń zmysłowych,
potrzeby czynnościowe w zakresie aktywności zmysłów dalekich
POTRZEBY POZNAWCZE
Potrzeby poznawcze - są ściśle związane z mechanizmami samozachowawczymi i należą do podstawowych potrzeb psychobiologicznych. Przejawiają się one również u dzieci upośledzonych.
Dziecko upośledzone wykazuje również samorzutną potrzebę poznawania, czyli realizuje swoje potrzeby stosownie do osiągniętego poziomu rozwoju umysłowego. Potrzeby ujawniają się później i każdy z etapów rozwojowych trwa dłużej, zaś możliwości poznania świata za pośrednictwem słów i pojęć ogólnych, nie dla wszystkich dzieci tej kategorii są osiągalne.
Najpełniejszym wyrazem potrzeby poznawczej jest u dzieci samorzutna zabawa.
Umożliwienie realizacji tej potrzeby stanowi bardzo poważny problem dla wychowawcy dzieci upośledzonych.
POTRZEBA SNU I WYPOCZYNKU
Upośledzenie umysłowe łączy się zawsze z większą niż u dziecka zdrowego, w tym samym wieku, podatnością na zmęczenie i znużenie. Dziecko upośledzone umysłowo musi wypoczywać więcej i częściej. Jeżeli nie będziemy tego przestrzegać, doprowadzimy do przejawów przetrenowania. Ujawnia się ono najczęściej w postaci grymasów, odmowy wykonania zadań i nieposłuszeństwa.
NAJWAŻNIEJSZE PRAWIDŁOWOŚCI OGÓLNE DOTYCZĄCE MOŻLIWOŚCI KSZTAŁTOWANIA POTRZEB PSYCHICZNYCH:
Każda potrzeba powinna być realizowana w sytuacjach społecznych, w formie społecznie akceptowanej.
Potrzeby realizowane poprzez doznania ograniczające się do obrębu własnego ciała i potrzeby realizowane przy udziale zmysłów często wyłączają się wzajemnie.
Poczucie zagrożenia powoduje stłumienie innych potrzeb, najbardziej ograniczając działanie potrzeb wyższych (społecznych i poznawczych).
Potrzeby wyższe społeczne i poznawcze w niekorzystnych warunkach wychowawczych ulegają zahamowaniu, zazwyczaj w pierwszej kolejności.
Ujawnienie się potrzeb przebiega w określonej kolejności, w związku z dojrzewaniem biologicznym, ruchowym, umysłowym.
Potrzeby zahamowane nie zanikają, lecz przyjmują zmienione � często anormalne - formy realizacji.
Gdy potrzeba nie jest zaspokojona w sposób właściwy, stan napięcia powodowany jej niezaspokojeniem, może znaleźć ujście w postaci niepokoju, agresji.
Siła potrzeby wzrasta w miarę jej właściwego zaspokojenia.
Pod wpływem ujemnych stanów uczuciowych przekraczających próg tolerancji dziecka, powraca ono do ujawnienia potrzeb rozwojowo wcześniejszych.