Apresjan, rok II, Wiedza o współczesnym języku polskim (leksykologia)


J. APRESJAN „SEMANTYKA LEKSYKALNA”

Model „Sens-Tekst” i historia jego powstania

Badania nad semantycznymi modelami działalności językowej zostały zapoczątkowane w bezpośrednim związku z opracowywaniem algorytmów przekładu maszynowego i dlatego od początku były zorientowane na automatyczne modelowanie dwóch operacji będących podstawowymi składnikami „władania językiem”: modelowanie rozumienia tekstów (przejście od danego tekstu do zawartego w nim znaczenia) i modelowanie wytwarzania tekstów (przejście od danego znaczenia do wyrażających je tekstów).

Synonimia wyrażeń językowych powstaje nie tylko wskutek użycia synonimów leksykalnych w ścisłym znaczeniu tego słowa, lecz także wskutek użycia wielu innych środków językowych. Jednostki różne leksykalnie mogą być:

  1. wariantami syntaktycznymi wyrażającymi to samo znaczenie;

  2. uwarunkowanymi leksykalnie wariantami tego samego znaczenia;

  3. wyrazami różnie opisującymi daną sytuację ze względu na jej uczestników;

  4. pewnymi typami wyrazów pochodnych, także supletywnych

Aby dokładnie opisać istotę i zakres wszystkich znaczeniowych zbieżności i tożsamości wyrazów różniących się leksykalnie, zaproponowano specjalny język-język mnożników semantycznych. Przez mnożniki rozumie się elementarne sensy, których różne połączenia i kombinacje odpowiadają złożonym znaczeniom leksykalnym wyrazów języka naturalnego (np. wziąć-zrobić tak, żeby samemu mieć; zachować-nie przestać mieć). Przy zapisywaniu wyrazów posługiwano się specjalną składnią. W języku tym przewidziano nie tylko składnię elementarną typu reguł tworzenia, lecz także elementarne reguły przekształcania wyrażeń. Język ten zrównywał w prawach gramatyczne i leksykalne środki przekazu informacji semantycznej.

Za ogólny cel semantyki teoretycznej uznawano modelowanie władania językiem. Rozumie się przez to zdolność wyrażania przez mówiącego tej samej myśli w różny sposób i zdolność słuchającego polegającą na ustalaniu tożsamości semantycznej zewnętrznie różnych tekstów. Przekład z języka naturalnego na język semantyczny odpowiada rozumieniu tekstu (analizie), zaś przekład z języka semantycznego na naturalny-wytwarzaniu tekstu (syntezie).

Zasadniczym obiektem badań w omawianej serii prac był język semantyczny, a w nim - jego słownik. Stworzono koncepcję stopniowego poszerzania słownika języka semantycznego, zaczynając od znaczeń najprostszych, aż do wyrazów języka naturalnego definiowanych przez wyjściowe i pośrednie wyrazy języka semantycznego. Drugą nowością była koncepcja, że w języku semantycznym nie występuje podział na części mowy, tak jak jest to w językach naturalnych.

Język semantyczny jest jednym z komponentów modelu imitującego posługiwanie się językiem. Drugim koniecznym składnikiem modelu są specjalne słowniki dwujęzyczne: naturalno-semantyczny (do analizy) i semantyczno-naturalny (do syntezy). Nowe koncepcje słownika do analizy:

  1. przekształcenia, których dokonują użytkownicy języka i które pozwalają ustalać tożsamość zewnętrznie różnych wypowiedzi, opierają się na wzajemnych przekształceniach wyrazów abstrakcyjnych; wyrazy konkretne często nie mają nawet synonimów i przy przekształceniach pozostają niezmienione.

  2. obiektem definiowania jest nie wyraz brany oddzielnie, lecz cała forma sytuacyjna lub sentencjonalna, zawierająca oprócz objaśnienia predykatu zmienne oznaczające uczetników sytuacji opisywanej przez dany predykat.

  3. z drugiej strony definiuje się nie jedną formę sentencjonalną, lecz zbiór form synonimicznych.

Pojęcie funkcji leksykalnej-funkcja przyporządkowująca dany wyraz lub połączenie wyrazowe X innemu wyrazowi lub połączeniu Y w określony sposób związanemu znaczeniowo z X. Rozróżnia się dwa typy funkcji leksykalnych: zamiany leksykalne (funkcje przyporządkowujące danemu wyrazowi X takie słowo Y, którego znaczenie leksykalne pokrywa się całkowicie lub częściowo ze znaczeniem leksykalnym X, np. synonimy właściwe) i parametry leksykalne (ustosunkowują one wyraz X wobec takiego wyrazu Y, który jest z nim związany semantycznie na osi syntagmatycznej, inaczej jest to abstrakcyjne, typowe znaczenie, które jest wyrażane przy dostatecznie dużej liczbie wyrazów).Parametry mogą odnosić zarówno do wyrazu, jak i do połączenia wyrazowego.

Istotnymi składnikami modelu syntezy semantycznej są:

  1. sztuczny język Basic, przeznaczony do zapisu danego wypowiedzenia na poziomie głębinowo-syntaktycznym, podobny do języka naturalnego, bo zawiera wszystkie jego pełnoznaczne wyrazy;

  2. reguły parafrazowania;

  3. słownik objaśniająco - kombinatoryczny (syntezujący).

Autorami tego modelu są chyba Melczuk i Żolkowskij, ale głowy nie dam bo w tej książce jest wszystko po chińsku



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Lista lektur - zajęcia nr 6, rok II, Wiedza o współczesnym języku polskim (leksykologia), Leksykolog
Zajęcia nr 5, rok II, Wiedza o współczesnym języku polskim (leksykologia), Leksykologia i leksykogra
Lista lektur - zajęcia nr 9, rok II, Wiedza o współczesnym języku polskim (leksykologia), Leksykolog
Wyniki, rok II, Wiedza o współczesnym języku polskim (leksykologia), Leksykologia i leksykografia
Lista lektur - zajęcia nr 4 - nowe jednostki w języku, rok II, Wiedza o współczesnym języku polskim
Lista lektur - zajęcia nr 7, rok II, Wiedza o współczesnym języku polskim (leksykologia), Leksykolog
ZakresMateriałuDoKolokwium, rok II, Wiedza o współczesnym języku polskim (leksykologia), Leksykologi
Lista lektur - zajęcia nr 3 - frazeologizmy, rok II, Wiedza o współczesnym języku polskim (leksykolo
Lista lektur - zajęcia nr 8, rok II, Wiedza o współczesnym języku polskim (leksykologia), Leksykolog
Lista lektur - zajęcia nr 6, rok II, Wiedza o współczesnym języku polskim (leksykologia), Leksykolog
Lista lektur - zajęcia nr 6, rok II, Wiedza o współczesnym języku polskim (leksykologia), Leksykolog
SYLABA I PROZODIA, Wiedza o współczesnym języku polskim
Wiedza o wspolczesnym jezyku polskim zagadnienia
Prozodia polska, Wiedza o współczesnym języku polskim
wykład 4 - wstęp do słowotwórstwa, Nauka o współczesnym języku polskim
Cechy głosek cz.1, Nauka o współczesnym języku polskim
Opozycje fonologiczne, Nauka o współczesnym języku polskim
Dopełniacz, Nauka o współczesnym języku polskim

więcej podobnych podstron