Chronologia okresu rzymskiego i wczesnej fazy wędrówek ludów
Z początkiem 1 wieku naszej ery rozpoczął się w Barbaricum okres rzymski( wpływów rzymskich).Schyłek nastał w drugiej połowie 4 stulecia ( 375r.n.e).Okres następny nosi nazwę wędrówek ludów(od pojawienia się Hunów i przesunięć ludnościowych).Granica między nimi jest nikła, więc całe 450 lat n.e. traktujemy jako całość. System chronologiczny nie jest doskonały, został stworzony na bazie zabytków i wykopalisk archeologicznych. Ustalono całość przez zasadę współwystępowania różnych typów zabytków, także przedmioty z innych terenów, które noszą znaki wpływów rzymskich są przydatne( ceramika i wyroby matalowe są najważniejsze ).Bierze się pod uwagę te same przedmioty z całej europy oraz ich cechy wspólne. Np. O. Almgren ustalił chronologię na podstawie typologii zapinek (214 typów). Ważne są rzeczy rzymskie znajdowane na terenie Barbaricum, ważne są także rzymskie monety-łatwa chronologia, chociaż niektóre monety były w obiegu nawet 2 wieki. Eggers z kolei rozdzielił chronologię względną od bezwzględnej z czego wyszło, że wyroby barbarzyńskie zmieniały się chronologicznie do rzymskich.
Fazy okresu rzymskiego:
Okres przedrzymski:
A1: 200rpne-120rpne)
A2: (120rpne-60rpne)
A3: (60rpne-początek 1 wieku ne)
Okres wczesny:
B1: (początek 1 wieku Ne-80rne)
B2: (80rne-160rne)
Okres młodszy:
C1: (160rne-260rne)
C2: (260rne-310rne)
Okres późny:
C3/D: (około 310rne-450rne)
~K. Godłowski - chronologia według dzieł sztuki i uzbrojenia widniejącego na nich. Rzadko stosuje się metody biologiczne, częściej historyczne.
Chronologia wg Godłowskiego:
Faza B1- styl silnego profilowania:
B1a: (początek 1 wieku Ne-25/30rne)
B1b: (25/30rne -50/55rne)
B1c: (50/55rne-80rne)
Faza B2- nowy styl, szerokie kształty metalowych wyrobów.
Faza C1- największe nasilenie importów rzymskich
Faza C2- reprezentująca grobu książęce.
Faza C3- odkryta dzięki materiałom z dorzecza Łaby i północnych Niemiec.
~ W ostatniej ćwierci 4 wne w Skandynawii i środkowej europie rozwijał się nowy styl( stempelki i części zwierzęce)- styl polichromiczny- bogate inkrustacje w bogatych ozdóbkach.
~ W Polsce datowano chronologię materiałami ze strefy środkowo naddunajskiej ( wydzielono fazy D1.D2.D3).
OBRAZ KULTUROWY OKRESU WPŁYWÓW RZYMSKICH I WCZESNEJ FAZY WĘDRÓWEK LUDÓW NA ZIEMIACH POLSKICH.
Ujednolicenie kultury środkowo i północno europejskiej. Tereny te podlegały niewielkim wpływom Rzymu ( Polska i okolice).
~W Polsce rozwijał się Krąg przeworsko-oksywski.
-nastąpił rozwój kultury przeworskiej a zamiast oksywskiej pojawiła się kultura wielbarska.
~Dookoła rozwijały się inne plemiona, np. Longobardowie, Kwadowie.
~Kręgi kulturowe pokrywają się z terenem kultury przeworski i wielbarskiej ( nadłebski krąg kulturowy)
~Krąg Germanów( Reńsko -Wezerski) to oddzielny krąg.
~Kultura Jazygów przekształciła się w kulturę czernichowska.
~Kultury puchowska i lipicka rozwijały się w innych kręgach kulturowych.
~Kultura zarubiniecka- tradycje rzymskie, niski rozwój gospodarczy, brak nowych impulsów.
~Zaczęły się rozpowszechniać nowe prądy kulturowe. Rozpowszechniali je Markomanie i Kwadowie. Przejęli oni nowinki z kultury rzymskiej (silnie profilowanie, ażur).
Kultura przeworska- z początku mało zmian w fazieB1b- wzrost zaludnienia i osad, np. Kujawy, zanik wpływów lateńskich, pozostałości celtyckich zwyczajów pochówkowych nieuchwytnych dla archeologa.
Grupa nidzicka dorzecze Wkry i Orzycy, niewielkie wyposażenie grobów.
W fazie B2 jeszcze większe zaludnienie kultury Przeworskiej, pewna odrębność wschodniej części kultury (inne zapinki). Kulturę przeworską wyparła kultura Wielbarska.
Nasilił się wpływ kultury przeworskiej na Ukrainę, Słowację i Węgry( faza B2-C1),dominowało ciałopalenie, z czasem kamienne stele, rzadko kurhany, wzrost wyposażenia grobowego( w fazach końcowych ponowne zubożenie).
~Jakuszowice- najprawdopodobniej były tam osady Hunów, znaleziono wielki wspaniały grób- mnóstwo skarbów. Także była tam osada przeworska. Znaleziono tam rzymskie monety i inne pozostałości.
~W przypadku kremacji wszystko palono na stosie. Mężczyźni chowani byli z jedną zapinką, kobiety z co najmniej dwoma (szpile, bransolety ,metale kolorowe, wisiorki, broń, groty, miecze obosieczne- wszystko rzymskie i bardzo wspaniałe). Czasem znajdowano zadziory z pismem runicznym.
Kultura Wielbarska( Gocko- Gepicka )- wynikła z oksywskiej, pełne ukształtowanie jej nastąpiło w fazie B2, schyłek- wędrówki ludów. Tereny Dolnego Powiela, ziemia Chełmińska, Pomorze, PN Wielkopolska. Ekspansja na południowy wschód (wraz z Gotami),inhumacje, kremacje, kurhany, stele kamienne, kamienne kręgi, bogate pochówki, nieco wpływów sarmackich, także pochówki w trumnach z pnia, w pochówkach brak broni i żelaza, tylko metale kolorowe. Zaznaczyła się ostra granica między kulturą Wielbarską a Przeworską ( naczynia lepione ręcznie- nie używano koła).
Kultura luboszycka- środkowa Odra. Faza B2,schyłek podczas wędrówek ludów. Kremacje, groby jamowe, ceramika na kole.
Grupa Gustowska-dolna Odra .Podobna do Wielbarskiej (pochówki, przedmioty).Duży wpływ importów ) z Czech.
Grupa lubuska-powiązania z kręgiem nadłabskim. Wchłonięta została przez kulturę Luboszycką.
Grupa dąbczyńska- (3-początek 5 wne). Wpływ nadłabski, groby szkieletowe, brak broni w grobach, powiązania ze Skandynawią.
Kultura puchowska- rozwijała się w Karpatach
Kultura Rogaczewska- młodszy okres przedrzymski, płaskie cmentarze, ciałopalenie, kurhany, produkcja brązowa.
Kultura sudowska- na Suwalszczyźnie, pochówki koni.
Grupa sambijsko- katangijska- zamożność, handel bursztynem, pochówki birytualne, pochówki koni, rzymskie monety;
Krąg kulturowy nadłabski- ceramika, ornamenty robione radełkiem, ciałopalenie, żywica urnowa stosowana w trakcie ciałopalenia ( zapachy), oddzielnie groby męskie i żeńskie, ośrodki władzy.W kotlinie czeskiej najszybciej przyjęto rzymskie wzorce państwowe i władcy ( Markomanowie).
Kultura czernichowska- rozległe tereny( Dniepr- Doniec, Siedmiogród). Wpływ kultury wielbarskiej, birytualizm, rzadko znajdowana broń, głównie ozdoby, szaty, amulety, naczynia robione na kole, znajdujemy też rzymskie monety, architektura kamienna, rzemieślnictwo, metalurgia.
Kultura kijowska- tereny na północ od kultury czernichowskiej; Grupy: środkowo- dnieprzańska, naddesońska, górnodnieprzańska, dnieprzańsko- dońska. Mało metalu. Pośredni rozwój między zachodem a wschodem.
ROZWÓJ GOSPODARCZY NA ZIEMIACH POLSKICH
~ Wraz z początkiem okresu przedrzymskiego zaszły zmiany w gospodarce rolnej. Zmniejszenie roli gospodarki wypaleniskowej, narzędzia motykowe. Królowała gospodarka przemienno- odłogowa. Jedna rodzina mogła uprawiać nawet 30 hektarów) ( radła rylcowe i płozowe, orka poprzeczna bądź wielokierunkowa).Rozwój narzędzi pozwolił zająć się cięższymi glebami. Ulepszenie narzędzi żniwnych ( żyto, proso, len, konopie ), hodowano bydło rogate, trzodę chlewną, kury, psy, kaczki, koty. Bydło było małych rozmiarów. Polowano na sarny, jelenie, dziki, tury, żubry.
~ Rozwijała się wyspecjalizowana produkcja przemysłowa (np. ceramika toczona na kole jednolite formy, ornamentyka). Występowały trzy typy ceramiki. Nasilenie produkcji żelaza, piece dymarki i pozyskiwanie złóż świętokrzyskich. Rozwój rzemiosła kowali- często broń i zbroje, także małe ozdoby.
~ Mieszkano w osadach otwartych ( duże i małe), rzadka zabudowa. Tacyt pisze:”najpierw władcy, naczelnicy, potem wodzowie, sędziowie, reszta”. Podobnie było z pochówkami. Rzymianie obdarowywali władców) starali się przelać na nich rzymskie modele zachowań. Ustrój rodowo plemienny. Wierzyli w życie pośmiertne, stad dary i żywność dla zmarłych, świątynie były w lasach, gajach ( budynki z glinianą podłogą), pochówki zwierząt, ludzi. Często sprzęt wrogów) wrzucano w toń bagien i wody.
WPŁYW RZYMU NA BARBARICUM
Bardzo ważny wpływ na przemiany początku i wieku, wiele importów, darów, łupów z Rzymu znajdowało się w państwach przy granicy z Rzymem- kontakty handlowe itp. Kontakty zależały od przejezdności szlaków handlowych, ważny był bursztyn( środkowy Śląsk- szlak bursztynowy). Najwięcej importów z Rzymu to monety i paciorki, czasem naczynia szklane, metalowe, stroje, militaria. Import zaczął się już w 1 wieku przed naszą erą. Odbiorcami byli głównie najwyżsi z plemienia. Zdarzały się także wyprawy Rzymian po bursztyn. Sprowadzano też do Rzymu skóry, bydło, konie, zboże, także istniał handel niewolnikami. Państwa przy limesie znały się na monetach, można je znaleźć w całym Barbaricum. Częściej wymieniano się na srebrniki i monety stare. Z drugiej połowy 2 wieku pochodzi najwięcej monet. Potem problemy w samym Rzymie spowodowały zmniejszenie przepływu monet.
~ naczynie terra-siligata- było bardzo często importowane. Różne rejony Barbaricum lubiły importować różne rzeczy, np. wzrost importu rzymskich militariów ( najwięcej mieczy). W 4 i 5 wieku spadek importu naczyń. Na początku 4 wieku znów ożyła wymiana Rzymu z Barbaricum.
Prądy religijno kulturowe przejmowały tylko elity. Z kolei sposoby walki barbarzyńców nie zmieniały się ( przejęli tylko trochę sprzętu).