Makroekonomia zajmuje się strukturą, osiągnięciami i zachowaniem gospodarki jako całości, przedmiotem zaint. makroekonomii jest analiza zmierzająca do zrozumienia czynników wyznaczających tendencje w zakresie produkcji dóbr i usług, bezrobocia, inflacji i bilansu płatniczego.
PKB syntet.miara wart. produkcji wytworzonej: w danym kraju, w sferze prod. materialnej, w ciągu 1 roku (I-XII)
metody obliczania PKB 1.met.sumowania produktów - sumow.wartości produktów i usług wykonanych w całej gosp. w ciągu roku.
2.met.sumowania dochodów -dodawanie doch.(płac,procentów i zysków) powstających w procesie wytwarzania produktów i usług w ciągu roku. Suma tych doch.= sumie sumie wart.dodanej (doch. otrzymywanych przez uczestników prod.)nie zalicza się tu płatności transferowych.
3. met.sumowania wydatków sumowanie wydatków na dobra finalne wytwarzane przez przedsięb.krajowe. Są to wydatki na: dobra konsumpcyjne wytw. w kraju, krajowe dobra inwestycyjne, wyd.rządowe na wytw.w kraju finalne produkty i usługi z wył.płatn.transferowych, wyd. na krajowe dobra eksportowane.
Wyprodukowane produkty i usługi można liczyć tylko 1 raz!
Sposoby uniknięcia wielokrotnego liczenia: 1.sumowanie wartości dóbr finalnych 2.sumowanie wartości dodanej
dobra finalne prod.i usł. nabywane przez ostatecznego użytkownika
DOBRA POŚREDNIE w całości zużywane przez przedsiębiorstwa przy wytwarzaniu nowych produktów.
WARTOŚĆ DODANA przyrost wart.dóbr będący rezultatem danego procesu produkcji. To wartość dóbr wytworzonych w danym przedsiębiorstwie minus suma kosztów rzeczowych czynników produkcji, zużytych przy wytwarzaniu tych dóbr.
DEFLATOR procentowy stosunek PKB w ujęciu nominalnym (ceny bieżące) do PKB w ujęciu realnym (ceny stałe). To miara przeciętnego wzrostu cen wszystkich dóbr i usług w danym kraju. Nie pokryw się z pojęciem inflacji (wzrost cen towarów i usług nabywanych przez ludność).
WADY PKB - nieuwzgl. „szarej strefy” (szacunkowo ok.13%PKB), nie wzgl..legalnej prod. wykon.na własne potrzeby, nie uwz. wpływu prod.na środowisko nat.(zanieczyszczenie wody,powietrza, poziom hałasu)
DEN wskaźnik dobrobytu ekon.netto
HDI indeks rozwoju społecznego- okr.jakość zycia na podst.PKB oraz długość życia poziom wykształcenia, itp
CYKL KONIUNKTURALNY okresowe zmiany poziomu aktywności gospodarczej.
przyczyny: egzogeniczne wynik zjawisk zewnętrznych, endogeniczne wynik zjawisk wewnętrznych
CYKL KLASYCZNY 4 fazy
1.KRYZYS spadek poszcz.wielkosci ekonom., załamanie gospodarki związane z nadprodukcją, spadek DN, spadek zatrudnienia, zmniejsz.inwestycji
2.DEPRESJA względna stabilizacja na niskim poziomie, dalsze zmniej.wydatków inwestyc., spadek zysków, wzrost bezrob., bankr.firm
DNO KRYZYSU gospodarka funkcjonuje na zwolnionych obrotach a inwestycje i konsumpcja nie wykazują już tendencji malejącej.
3.OŻYWIENIE wzrost wydat.inwest,wzrost DN,wzrost zatrudnienia,zast.nowocz.maszyn,tanie kredyty
4.ROZKWIT inwestycje osiągają najwyższy poziom i przestają rosnąć, wzrost zdoln.prod.gosp.narod., rosn.koszty prod., wzrost oszczędności, ostrożnoś w udz.kredytów bank.
współczesny cykl 2 fazy
1.EKSPANSJA ożywienie i rozkwit, wysoka aktywność gospodarcza 2.RECESJA przyhamowanie tempa wzrostu gospodarczego
spłaszczenie i skrócenie faz cyklu
Po II woj.św. szybki rozwój post.techn. i interwencjonizm państwowy przyczynił się do wysokiego wzrostu gosp. i zmniej.amplitudy wahań cykl.
Rosną .wydatki konsump. indyw.konsumentów - te inwestycje zmniejszają. amplitudę .wahań cyklu i stabilizują gosp.
Cykle zmniejszają się ze średnich 8-10 lat do krótkich 3-4 lata.
Cykliczność - niestabilność wzrostu jest nieodłączną cechą gosp.rynkowej.
DOCHÓD NARODOWY to co wytworzone w sferze prod.materialnej w całej gosp. danego kraju w ciągu roku.Podział: 1.pierwotny (przeds,produkcyjne. - wypłata wynagr., zysków 2.wtórny - z wynagr.opłata usług, podatki, z doch.przeds. podatek do budż.pań. 3.ostateczny bieżące spożycie dóbr. i akumulacja - inwestycje
WZROST GOSPODARCZY zmiany ilościowe Czynniki: 1.bezpośrednie - zatrudnienie, wydaj,pracy, - wpływ ma środowisko techn.-ekonomiczne (nowoczesn.maszyn, urządzeń i technologii, organizacja przedsieb. środ.naturalne - warunku klimat,geograf.,zasoby naturalne środ.zarządzania -kwalifik. i doświad. pracowników, poziom zarządzania
prod., innowacje; środ.społeczne zaangażowanie człowieka w pracę, Integr.wokół celów firmy
2.POŚREDNIE - majątek produkcyjny i jego efektywność. Im wyższy poziom kapitałochłonności tym wyższy poziom wydajności pracy.
neutralny postęp techn., kapitałochłonny post.techn., kapitałooszczędny postep techn.
OSZCZEDNOŚCI - różnica pomiędzy dochodami a zwyczajowa stopą życiowa.
INWESTYCJE - duża zmienność: oczekiw. przedsiębiorców, zmiany w popycie na towry, w cenach, w zyskach, w wysokości stopy proc. kredytow.
Gdy inw.mniejsze od oszczędn. uruchomiony mechanizm depresyjny (dekoniunktura, recesja gosp.
Gdy inw. większe od oszcz. uruch. spirala ekspansji gospodarczej - można ją zaham. przez: wzrost oszcz.pod wpł. wzrostu dochodów, odmowa udziel.kredytów, inne.
BEZROBOCIE stan na rynku pracy kiedy podaż pracy (chętni do pracy) przewyższa popyt na pracę (pracodawcy) Zdolni i chcący pracować nie znajdują pracy - bezr. ma charakter przymusowy.
Stopa bezrobocia - procentowy udział zarejestrow.bezrobotnych w liczbie cywilnej ludn.aktywnej zawodowo, szacowany przez urz.statyst.pod koniec każdego m-ca.
Metody pomiaru bezrob.
Bezr.rejestrowane - bezrobotni - os,zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia w ramach stos.pracy, zarejestr.w urzędzie pracy - ukończyły 18 lat, nie ukończyli 60l.kob., 65 męż., nie nabyły prawa do emeryt., nie są właśc.. gosp.rolnego, nie prowadzą dział.gospodarczej
metoda BAEL bezrobotni - w okr.badanego tygodnia nie pracował nawet 1 godz., aktywnie poszukuje pracy, są gotowi natychmiast podjąć pracę w badanym lub następnym tygodniu
TYPY BEZROBOCIA - FRYKCYJNE - do 4%st.bezr. niedopasowania pomiędzy wolnymi miejscami pracy a wolną siłą roboczą, napływu i odpływu siły rob.na rynek pracy, zmiany miejsc pracy, brak dobrej informacji o wolnych miejscach pracy, gdyby była lepsza można by je było obn. również przez rozwój urz.pracy, pośredników pracy. Jest krótkookresowe
STRUKTURALNE (WYSOKIE) długookr. wynika z upadku pewnych branż przemysł. lub jego restrukturyzacji, rozwoju i postępu techn., osłabienia aktywności gosp.w pewnym rejonie lub państwie, likwidacja -długi okres, wymaga zmiany zawodu, kwalifikacju lub miejsca zamieszkania.
bezr.koniunkturalne wynika z wahań koniunktury bezr.sezonowe uwarunkowane porami roku
AKTYWNA polityka państwa na rynku pracy - roboty publiczne, prace interwencyjne(pomoc finan.dla przeds,tworzących miejsca pracy), szkolenia zawodowe (nowe kwalifikacje), dotacje na utw.miejsc pracy dla bezrob. PASYWNA polit.państwa zasiłki dla bezrobotnych
POZYSKIWANIE NOWYCH PRACOWN.
rekrutacja z pomysłem - pomysł, korzystanie z ag.rekrutacyjnych
podkradanie pracownika konkurencji
pracownicy z importu
więzień też pracownik
niepełnosprawny potrafi kasjerzy w hipermark, centra usług telefonicznych
pracownik hedhunter podkrad.cudzego pracownika i nagradzanie własnego pracowni, który skutecznie zachęcił do pracy w firmie obcego specjalistę
podwyżka i dodatki socjalne
wykorzystywanie funduszy unijnych
INFLACJA proces ogólnego wzrostu poziomu cen 1. proces - wzrostu cen w jakimś długim okresie, ma charakt,trwały, nie bierze się pod uwagę krótkich jedoraz,elementów 2.nie każdy pojedynczy wzrost cen to inflacja
Rodzaje: pełzająca, 5%, umiarkowana 5-10%, galopująca 10-150%, hiperinflacja pow.150%
TEORIE INFL. Monetarna - tempo wzrostu cen jest uzależnione od tempa wzrostu podaży pieniądza. Podaż pod kontrolą BC więc przyczynę upatruje się w błednej polityce BC
Popytowa przyczyna - ustalenie popytu na towary na poziomie przewyższającym możliwości zapokoj.tego popytu. Jest to nadwyżka popytu na podażą. Pojawia się: SPIRALA INFLACYJNA - wzrost cen uruchamia dalszy wzrost cen a ten kolejny wzrost cen.Efektem jest wzrost dochodów producentów i sprzedawców. Porces wzr.cen uruchamia działanie roszczeniowe tych których dochody realnie spadły (pracownicy) i to wszystko powoduje spiralę infl.
Kosztowa - przyczyna infl.jest wzrost kosztów produkcji. Gdy rosną koszt prod. przedsięb przerzucają ten wzrost na ceny wyrobów gotowych , na nabywców. Typy infl.koszt.:
1.płacowa wzrost płac, 2.wywoł.przez wysokie ceny dóbr import. 3. wyw przez podatki wzrost podatków przerzucony na ceny
SKUTKI INFL.
Pełzająca wpływa korzystnie na procesy gosp.
powyżej 5% niekorzystna
1.Silne proc.infl.zniekształacają procesy rynkowe 2.Wysoka infl.wywołuje ucieczkę od pieniądza 3.Silne proc.infl.zwiększają niepewność w zakresie przewidywania zmian cen - osłabienie aktywności gosp. 4.Ponoszenie dodatkowych kosztów związ. z obsługą proc.gosp. 5.Niekorzystne zmiany w wymianie międzynarodowej.
POLITYKA ANTYINFL. 1.Rzad przekonuje zw.zawodowe aby żądania wzrostu płac nie przekroczyły wzr.cen.(kom.Trójstronna rząd,pracodawcy,zw.zaw.) 2.Rząd może wprow.progresywne opodatkowanie płac ponad ustalony pułap 3.Rząd może zmniejszyć deficyt budż. i podw.podatki na krótki okres 4.BC tworzy ilość pieniądza poprzez wysokość st.procentowej kredytów, ST.rezerw obowiązk.w bankach., kupno i sprzed,pap.wart.
KRZYWA PHILIPSA DŁUGOOKRESOWE ZALEZNOŚCI POMIĘDZY STOPĄ INFLACJI A STOPA BEZROBOCIA. Przy wys.st,infl. niskie bezrobocie, przy niskiej st.infl. wysokie bezrobocie.
BANK CENTRALNY - bank emisyjny (emisja pieniądza), bank banków (b.rezerwowy dla wszystkich banków), bank gosp.narodowej: obsł.budżet państwa, reguluje dług publiczny, Reg.zobowiązania zagr.państwa
NARZĘDZIA WYKORZ.PRZEZ BC DO KONTR.PODAŻY PIENIĄDZA:
1.zmiana stopy rezerw obowiązkowych 2.Zmiana stopy redyskontowej 3.Operacje otwartego rynku
OKREŚL.STOPY REZ.OBOWIĄZK.
ustalenie minimalnego stosunku rezerw w gotówce w kasie danego BK i rezerw tego banku zdeponowanych w BC do ogólnej sumy wkładów zgromadzonych w tym BK.
Rez.ob.- nieoprocentowana, forma podatku który BK muszą płacic B Centralnemu. Jeśli nie odprowadzą rez.obow. płacą karne odsetki.
Efekt podwyzszania st.rez.obow.: ogran.ekspansji kredytowej, obniż.potencjalnych zysków BK, mobilizacja BK do ściągania wierzytelności, zachęta dla BK do sprzedaży pap.wart. wcelu uzupełnienia rezerw w gotówce.
Zmniejsza się ilość pieniądz w obiegu (wymiar makroekonomiczny) skutkiem są ograniczenia wydatków inwestycyjnych i konsump.Spadek aktywności gospodarczej.
Efekt obniżania st.rez.obowiązk.
przeznaczanie większych kwot na kredyty przez BK. Wzrost dochod. i popyt przedsiębiorstw i gosp.domowych. Wzrost aktywności gospodarczej.
STOPA REDYSKONTOWA st.procentowa pbierana przez BC od pożyczek udzielanych przez BK
OPERACJE OTWARTEGO RYNKU
Polegają na sprzedaży lub zakupie papierów wartościowych przez BC na otwartym rynku giełdowym. W ten sposób bc wpływa bezpośrednio na podaz pieniądza w gospodarce.
Sprzedaż pap.wart.przez BC prowadzi do zmniejszenia ilości pieniądza w obiegu.
Zakup pap.wart.przez BC zwiększa podaż pieniądza na rynku.
BC pobudza aktywn.gospodarczą poprzez zwiększenie kontrolowanej podaży pieniądza obniżając stopy rez.obowiązk., obn.st.redyskontowej i skup pap.wart.
lub ogranicza podaż pieniądza na rynku poprzez procesy odwrotne.
BUDŻET PAŃSTWA plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z Real.polityki społ.,gosp. i obronnej. Sporzadzany na okres 1 roku, zatwierdzany przez parlament.
Funkcje budż.państwa
fiskalna - gromadzenie doch.budżet. z podatków umożliwiających utrzymanie aparatu państwowego i realizację okr.zadań
redystrybucyjna - zmniejsz.dysproporcji w poziomie rozwoju gospod.różnych regionów
stymulacyjna - za pomoca systemów podatkowych regulowanie życia społ.gospod.
ZASADY POLITYKI BUDŻETOWEJ
1.Rocznego budżetowania planowanie doch.i wydatk. 2.Zupełności - budżet powinien obejmować wszystkie doch. i wydatki państwa 3.Jedności - budz.powinien tworzyć jedną zwarta całość 4.Jasności budż.powinien być podany do publ.wiadomości 5.Równowagi budżet. - wpływy i wydatki powinny się bilansować
Te zasady nie śą przestrzegane co powoduje powstawanie
DEFICYTU BUDŻETOWEGO.
Przyczyny powst. def.bud.:
1. sposób uchwalania budż.w syst,parlam. budżet bywa niedoszacowany
2.niedobory budżetów lokalnych -więcej zadań za mało środków z budżetu
3.Nadmierne wydatki budżetowe - np. militaryzacja państwa, rozbudowana administr.
4.Zbyt niskie dochody budżetowe - niskie podatki, spadek produkcji i DN
PODATKI przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo na podstawie przepisów prawa w celu uzyskania dochodów na pokrycie wydatków państwowych.
Podatki bezpośrednie - nakładane na dochody i majątek Podmiot bezpośrednio rozlicza się z budżetem np. pod.obrotowy, od doch osob PIT, spadkowy, majątkowy
Podatki pośrednie - zawarte w cenie nabywanego produktu lub usługi np. akcyza, cło, VAT. Łatwiej je wprowadzić, budza mniej sprzeciwu podatników
KRZYWA LAFFERA
Maksymalne przrzychody z podatków można osiągnąć tylko przy danej stopie podatkowej t2. Dalsze podnoszenie stopy podat.prowadzi do spadku doch.budżetowych. Nadmiernie wysokie podatki osłabiają bodźce do prowadzenia dział.gospodarczej.Spada produkcja i dochody ludności i zmniejsza się dochód budżetu. Zmniejszenie obciążeń podatk.pobudza aktywność gospodarczą.
AKTYWNA POLITYKA FISKALNA
Świadomy interwencjonizm wymagający każdorazowo podejmowania decyzji o wykorzystaniu konkretnych instrumentów fiskalnych:
1.Zwiększ. lub zmniejsz. wyd.budżetowych na określone cele
2.Zmiany stawek i zasad opodatkowania
3.Zmiany zasad subwencjonowania przedsiębiorstw
tj.sposobu, terminu i zakresu wykorzystania tych instrum.
PASYWNA POLITYKA FISKALNA
Wykorzystuje instrumenty wrażliwe na zmiany, które samoczynnie reagują na zmianę koniunktury gospodarczej bez potrzeby podejmowania konkr.decyzji dostosowawczych.
Nazywane są automatycznymi stabilizatorami koniunktury
są to:
PIT podatki dochodowe ludn.
CIT pod.doch przedsiębiorców
podatki pośrednie
zasiłki dla bezrobotnych i inne formy świadczeń społ.
programy pomocy dla rolnictwa