16
Tlen-otrzymywanie-w przemysle(skraplanie i destylacja frakcyjna ciekłego powietrza, rozkład elektrolityczny wody) w laboratorium(rozklad elektrolityczny wody, rozklad termiczny, reakcje utleniania i redukcji) W zwyklej tem. Jest gazem ciezszym od powietrza, bez barwy i zapachu. Skraplanie to -183'C, ciekly lub staly-niebieski, zastosowanie zastosowanie przemysle jakos srodek utleniający, w lecznictwie, ma duzą elektroujemność, dlatego tworzy zw. Chem. Niemal ze wszystkimi pierwiastkami- pierwiastkami wyjątkiem lżejszych gazow szlachetnych, tworzy cząst.2-atomowe. O3- ozon. Siarka-sub.stala w zwyklej tem. Siarkowodor otrzymuje się w wyniku bezposreniej reakcji siarki z wodorem, reakcja b.wolna i m.wydajna. Otrzymuje się siarkowodor b.łatwo, działając HCl na FeS (->FeCl2+H2S), rozpuszcza się dosc dobrze w wodzie, odczyn slabo kwasny.Dysocjacja-H2S<->H+ +HS- i HS- <->H+ + S2-. Siatka z tlenem tworzy-S2O,SO2,S2O3,SO3. SO2 otrzymuje się przez spalanie siarki, tlenek siarki otrzymuje się w H2O +SO2->H2SO3 Kw.siarkowy jest aktywnym reduktorem.Istneije szereg kw.nadtlenowych i podtlenowych
15
Azot-bezbarwny,bezwonny gaz, N2, na ostatniej powłoce ma 5e, do oktetu brakuje mu 3 elek.- może to osiągnąć tworząc 3 wiązania kowalencyjne.Z wodorem tworzy amoniakNH3,hydrazyneN2H4 i kw. azotowodorowyHN3.Otrzymowanie amoniaku-metoda Habera-reakcja azotu z wodorem pod wys.cisnieniem i tem. i z katalizatorem(N2+3H2<->2NH3). Amoniak w zwyklej tem.jest gazem bezbarwnym, ostry zapach, w wodzie rozpuszcza się dobrze, roztwor wodny amoniaku-woda amoniakalna(HN3+H2O<->NH4+ +OH-). NH3+HCl->NH4Cl -> NH4+ + Cl-
azot z tlenem- N20,NO,N2O3,No2,N2O5.Kw.azotowyV jest mocnym kwasem, silnym utleniaczem(S+2HNO3->H2SO4+2NO). Z kw.azotowegoV i amoniaku otrzymujemy azotanVamonu(NH3+HNO3=NH4NO3)-nawoz sztuczny Fosfor-w przyrodzie w Ca3(PO4)2, tworzy trwale zw. na stopniach utlenienia od -3 do +5, z wodorem tworzy fosforowodór gazowyPH3 i fosforowodor cieklyP2H4, otrzymywanie
4P+3NaOH + 3H2O=3NaH2PO2+PH3, w reakcji fosforu z chlorkami lub tlenkami metali otrzymuje się fosforki np.Ca3P2, fosfor z tlenem tworzy- P2O3,P2O4,P2O5. Tlenki tworza kwasy- HPO4,H4P2O5,H3PO4,H5P3O10,H3PO4-najwazniejszy kwas ortofosforowyV, w zwyklej tem-staly, handlowy-gesta ciecz, kw.fosforowyV jest słabym kwasem, tworzy 3 szeregi soli Arsen-rozpowszechniony w zw. z metalami i siarka, otrzymywanie- FeAsS->FeS+As, arsen wystepuje w kilku odmianach alotropowych, wodor redukuje wszystkie zw.arsenu do arsenowodoru.AsH3, otrzymuje się arsenowodor przez-Zn3As2+6HCl->2AsH3+3ZnCl2, gaz bezbarwny, zapach czosnku, nie ma właściwość zasadowych., tlenki-As2O3,As2O5. 4As+3O2->2As2O3, telenek arsenu z mocnymi kw. Tworzy sole latwo ulegajace hydrolizie, z mocnymi zasadami tworzy arseniany. Antymon- wlasciowsci metaliczne, jednak jego tlenki maja charakter kwasowy, otrzymywanie poprzez prazenieSb2S3+3Fe->3FeS+2Sb
Bizmut- wystepuje w stanie rodzimym lub w postaci Bi2O3, dodatek do stopow łatwo topliwych. , podczas krzepniecia zwieksza swoja objętość, , prawie zawsze jest pierw. 3wartosciowym.z wodorem tworzy BiH3. Bi2O3+6HNO3->2Bi(NO3)3+3H20
14
węgiel-w przyrodzie wystepuje w 2 odmianach- diament i grafit, diament-jedna z najtwardszych sub.-zastosowanie w produkcji narzedzi sciernych, pil, wiertel. W jubilerstwie-karat. Grafit-miekka, szaroczarna sub, smary,ołówki, tygle, przewodzi prad elekt. Wegiel z tlenem- CO,CO2.powstaje przez spalanie wegla przy niedostatecznej ilości tlenu lub przy wys.temp. jest bezbarwnym gazem, slabo rozpuszczalnym z wodzie,trującym. Co2 jest natomiast bezbarwnym, bezwonnym gazem, staly tlenek wegla to suchy lód- srodek chłodzący w przemysle spoz. CO2+H2O<->H2CO3
KOH+H2CO3->KHCO3+H2O 2KOH+H2CO3->K2CO3+2H2O, wegiel z siarka tworza siarczek wegla C+2S->CS2. Węgliki- otrzymywanie- stapianie tl. Metali z weglem- CaO+3C->CaC2+CO Krzem- rozpowszechnione zw. tlenowe- SiO2-krzemionka- glowny skaldnik piasku, kwarcu, kamieni, otrzymywanie- SiCl4+4Na->Si+4NaCl, SiO2+2Mg->Si+2MgO, SiO2+2C->Si+2CO.Krzem jest szary, ma metaliczny połysk, reaguje z fluorowcami tworząc- SiF4, SiCl4, SiBr4,SiI4, Tworzy związki zwane salinami. Mg2Si +4HCl->2MgCl2+SiH4 German- wlasciowsci podobne do krzemu, w większości zw. wystepuje na =4 st. Utlenienia, chodz znane sa zw. na +2. German ma zastosowanie w elektronice, z wodorem bezpośrednio nie reaguje. GeCl4+Ge->2GeCl2, sole -M4GeO4, M2GeO5,M2GeO3 Cyna- srebrzystobialy metal o b.dobrej kowalności, , stosowana jako powloki ochronne stali, wyrob stopow, tlenek cyny-SnO2+2C->Sn+2CO,tworzy zw.na +2 i +4 st.ut.Sn(OH)4+2KOH->K2Sn(OH)2
Wodorotlenki cyny- SN(OH)2 i Sn(OH)4 maja wlasciowsci amfoteryczne. W reakcji cyny z HCl powstaje chlorek i cyny i wodor, a w rekacji z stez. Kw siarkowym -siarczan cyny., tlenek siarki i woda Ołów- szary, miekki metal, duza gęstość gęstość niska tem.topnienia, łatwo się utlenia, w przyrodzie jako PbS - 2PbS+3O2->2PbO+2SO2, lub 2PbO+PbS->3Pb+SO2, wystepuje jako zw. 2 lub 4 wartosciowy, większość zw. ołowiu jest trudno rozpuszczalna w wodzie.Zw. ołowiu sa trujące. Bardzo toksyczny pierwiastek.
17
Fluor-gaz, zolta barwa,ostry zapach.Wolny fluor utlenia jony innych fluorowcow do wolnych czasteczek, ponieważ jest b.elektoujemny
F2+2Cl- ->2F- +Cl2, szczególnie energicznie reaguje z wodorem, reakcja silnie egzotermiczna,F2+H2->2HF. Fluorowodor ma duza zdolność do asocjacji, 2HF<->H2F2, HF lub fluorki litowcow lacza się z fluorkami niemetali lub metali ciezkich SiF4+H2F2=H2SiF6, latwo ulegaja hydrolizie,
3SiF4+2H2O->SiO2+2H2SiF6, w polaczeniu z tlenem fluor tworzy OF2- jedyny zw. w którym O wystepuje na +st.ultlenienia. Chlor- gaz bezbarwny, zoltozielona barwa, ostry zapach, bardzo aktywny chem. Z wodorem reaguje gwałtownie pod dzialaniem swiatla H2+Cl2->2HCl, woda ulega powoli dzialaniu rozpuszczonego w niej chloru, powstaje HCl i kw.chlorowy, H2O+Cl2->HCl+ HClO, 2HClO-> 2HCl+O2, sole nosza nazwe chlorkow, NaCl, Tlenki- CL2O,ClO2,ClO3,Cl2O7. 2ClO2+H2O->HClO2+HClO3 Brom- ciecz, barwa ciemnobrunatna,nieprzyjemny zapach.Rekcja zach.w wysokiej tem.- H2+Br2->2HBr, właściwości podobne do HCl, w wodzie całkowicie rozpuszczalny na jony, odczyn silnie kwasny, Bromek srebra- w fotografi, Tlenki-BrO2 i Br2O. Tlenki nietrwale. Kwasy-HBrO4,HBrO3,HBrO. Jod- brunatnoszara sub., w wodzie rozp. się b.slabo, B.dobrze rozpuszcza się w rozt. Wodnym zawierajacym jodki I2+I- ->I3- Jodyna- w lecznictwie. Jodowodor dobrze rozpuszcza się w wodzie i dysocjuje częściowo. Tlenki- IO2,I2O3,I2O4,I2O5, Kwasy-H5IO6,HIO3,HIO
1
Lit-łatwo reaguje z tlenem,tworzy tlenek litu Li2O i z woda.W reakcji z woda powstaje wodorotlenek litu i gazowy wodor: 2Li+2H2O->2LiOH+H2, produkcja baterii alkalicznych. Sód-reaguje z tlenem, dając ditlenek sodu NaO2, ditlenek disodu Na2O2 oraz w niewielkiej ilości tlenek sodu Na2O. 2 Na+O2-> Na2O2, ditlenek disodu reaguje z woda dajac wodorotlenek sodu i ditlenek diwodoru H2O2 Na2O2+2H2O->2NaOH+H2O2 Reaguje również z roz.H2SO4 Na2O2+H2SO4->Na2SO4+H2O2 Otrzymuje się go w wymiku elektrolizy wodnego rozt.chlorku sodu. Na2CO3-soda oczyszczona.Potas- właściwości zbliżone do właściwości sodu.Zastosowanie jako nawozy sztuczne. Rubid i Cez-tworza związki podobne do związków sodu i potasu.
2
Beryl-rzadko występujący występujący przyrodzie i rzadko stosowany w tech.Otrzymuje się przez elektrolize stopionej mieszaniny chlorku berylu i chlorku sodu lub potasu.Stopy berylu charakteryzuja się duza twardością i sprężystością. Wykonuje się z nich sprężyny. Zastosowanie tez w tech.jądrowej. BeO sluzy do wyrobu tygli. Magnez- otrzymuje się w wyniku elektrolizy stopionego chlorku magnezu lub przez redukcje magnezu za pomoca węgla. Otrzymywanie lekkich stopow. Magnez metaliczny reaguje z wrzaca woda dajac wod. Magnezu Mg+2H2O->Mg(OH)2+H2 MgSO4*7H2) stosuje się w lecznictwie jako srodek przeczyszczający. Wchodzi w sklad dolomitow. Wapń- w przyrodzie wystepuje w postaci zw. wapnia, siarczanu, glinokrzemianow i innych. Otrzymuje się go podobnie jak beryl i magnez, w wyniku elektrolizy stopionego chlorku wapnia. Wapń metaliczny stosowany jest jako składnik stopu z olowiem do produkcji łożysk oraz jako reduktor. Reaguje z zimna woda, tworząc Ca(OH)2. po ogrzaniu reaguje z tlenem, siarka, chlorowcami tworząc tlenki, siarczki i np. chlorki. Otrzymywanie- CaCO3->CaO+CO2. Wapno palone- zanieczyszczony tl wapnia. Wapno gaszone- zalany woda wod.wapnia. CaO+H2O->Ca(OH)2 zaprawa murarska- Ca(OH)2+CO2->CaCO3+H2O Stront otrzym się w wyn elektrolizy sopionych soli.Stront jest aktywnym pierw,kt przechowujemy w nafcie. w tem pokojowej utl się do SrO, z wody wypiera wodór i powst wodorotl strontu Sr(OH)2. w reakcjach z kwasami równ wypiera wodór i tw sole, w kt wyst w postaci jonów Sr2+. Sole strontu barwią płomień na czerwono.Stront jest składnikiem niektórych stopów, specjalnych gatunków szkła, glazury. wydzielające się ciepło podczas rozpadu radioaktywnego strontu jest zamianiane za energię elektryczną, która zasila boje nawigacyjne, statki kosmiczne