Eutrofizacja [gr. eutrophía `dobre odżywianie'], ekol. wzbogacanie się zbiorników wodnych w substancje odżywcze (pierwiastki biogenne, gł. azot i fosfor, także potas i sód), powodujące nadmierną produkcję biomasy glonów nitkowatych (kurczy się zasięg występowania morszczynu pęcherzykowatego Fucus vesiculosus); występuje w wodach stojących; prowadzi do wystąpienia intensywnego zabarwienia i zapachu wody, mętności, wymierania organizmów zwierzęcych (zwł. ryb), dominacji organizmów beztlenowych, gromadzenia się znacznej ilości org. mułów (wypłycanie się zbiorników).
Generalnie eutrofizacja jest zjawiskiem niebezpiecznym i np. dla Morza Bałtyckiego uważana za jedno z największych zagrożeń ekosystemu morskiego. Azot i fosfor dostają się do wód M. Bałtyckiego bezpośrednio lub z wiatrem lub wodami rzek.
Punktowym źródłem zanieczyszczeń mogą być zakłady przemysłowe czy też farmy rybne. W strefie przybrzeżnej intensywnie rozwija się działalność człowieka, a co za tym idzie rolnictwo, przemysł, transport wpływa na poziom zanieczyszczeń. Źródłem naturalnym może być erozja i wymywanie.
Skutki eutrofizacji:
1. Wysokie stężenie substancji odżywczych może prowadzić do dużych zakwitów wody. Powodują one pokrycie całej powierzchni wody danego akwenu przez fitoplankton, co uniemożliwia przenikanie światła do niższych warstw wody. Powoduje to zatrzymanie wzrostu roślin żyjących w głębszych warstwach wody i zmniejsza różnorodność biologiczną.
2. Kiedy fitoplankton obumiera zostaje zremineralizowany (czyli po prostu zjedzony) przez bakterie. W procesie tym jest zużywany tlen z wody. Jeśli zakwity są duże to rozkład materii organicznej przez bakterie może pochłonąć tak dużo tlenu w głębszych warstwach wody, że nie braknie go dla ryb do oddychania; muszą one odpłynąć do innych obszarów morskich lub skazane są na śmierć.
3. Nadmierna ilość składników odżywczych może czasem prowadzić do rozrostu takich gatunków fitoplanktonu, które produkują szkodliwe toksyny. Mogą one powodować śmierć innych gatunków łącznie z rybami. Skorupiaki kumulują w swoich organizmach te toksyny kiedy zjadają fitoplankton, my z kolei też jesteśmy narażeni na działanie tych toksyn kiedy zjadamy skorupiaki.
Dyrektywy europejskie dotyczące postępowania ze ściekami i użycia detergentów bez fosforanów spowodowały zmniejszenie dostaw fosforu do rzek i mórz. Jednak stężenie fosforu w wodach przybrzeżnych jest ciągle bardzo wysokie i wygląda na to, że fosfor magazynowany w osadach zaczyna być teraz powoli uwalniany z powrotem do wody. Użycie nawozów azotanowych zmniejsza się w Europie od lat 80. XX wieku, ale dostawy azotanów do rzek wskutek działalności rolniczej są wciąż bardzo wysokie.
Fragment ze strony greenpeace:
„Kiedy tempo produkcji materii organicznej jest wyższe niż tempo rozkładu, jak to się dzieje w przypadku zakwitu glonów, wyprodukowany nadmiar osadza się na dnie morza. W strefach głębszych, poniżej halokliny, rozkład tej materii powoduje zużycie znajdujących się tam resztek tlenu. Żyjące na dnie bezkręgowce i ryby przydenne giną bądź migrują, a rozległe połacie morskiego dna przekształcają się w pustynie. Co gorsza, osady strefy beztlenowej zawierają znaczne ilości substancji odżywczych, które uwalniając się do wody dodatkowo wzmagają eutrofizację. To tzw. obciążenie wewnętrzne znacznie zmniejsza zdolność morza do szybkiego powrotu do równowagi, gdyż substancje odżywcze pozostaną w osadach na długo.”