I. ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA

    Najkrócej mówiąc, przestępstwo to taki czyn zabroniony pod groźbą kary przewidzianej przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, którego społeczna szkodliwość jest wyższa niż znikoma. Nie popełnia jednak przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu.

CZYN ZABRONIONY...

    Czyn zabroniony to zachowanie się człowieka, które odpowiada któremukolwiek z typów czynów zabronionych opisanych w Kodeksie  karnym lub innej ustawie karnej. Zachowanie to jest na ogół działaniem, niekiedy może jednak być też zaniechaniem.

 KARY...

    Przestępstwem może być tylko czyn zabroniony pod groźbą kary. Katalog kar znajduje się w Kodeksie karnym. Zgodnie z Kodeksem karnym są nimi:

1)       grzywna (od 1 września 1998 r. wymierza się ją w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki),

2)       ograniczenie wolności (od 1 do 12 miesięcy),

3)       pozbawienie wolności (od 1 miesiąca do 15 lat),

4)       25 lat pozbawienia wolności

5)       dożywotnie pozbawienie wolności.

W Polsce (i niemal wszystkich krajach europejskich) nie ma kary śmierci.

 ŚRODKI KARNE...

Kodeks karny przewiduje też obok lub zamiast kar tzw. środków karnych, do których należą:

1.        pozbawienie praw publicznych,

2.        zakaz zajmowania określonego stanowiska, określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej,

3.        zakaz prowadzenia pojazdów,

4.        przepadek przedmiotów,

5.        obowiązek naprawienia szkody,

6.        nawiązka,

7.        świadczenie pieniężne,

8.        podanie wyroku do publicznej wiadomości.

ORZEKANIE KARY PRZEZ SĄD...

    Jak mówi Kodeks karny, sąd wymierz karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

    Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim motywacje i sposób zachowania się sprawcy, popełnienie przestępstwa wspólnie z nieletnim, rodzaj i stopień naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się pokrzywdzonego.

Najogólniej rzecz ujmując, sąd kieruje się trzema podstawowymi kryteriami:

-          kara musi być sprawiedliwa,

-          kara musi spełniać określone zadania co do osoby sprawcy,

-          kara musi spełniać określone zadania społeczne.

SPOŁECZNA SZKODLIWOŚĆ...

    Nie jest przestępstwem czyn, którego społeczna szkodliwość jest znikoma. Jeśli więc nawet ktoś dopuścił się czynu opisanego w ustawie karnej jako czyn zabroniony, ale było to znikomo społecznie szkodliwe (albo w ogóle nie szkodliwe), to nie doszło do popełnienia przestępstwa.

WINA...

    Nie popełnia przestępstwa sprawca, któremu nie można przypisać winy. Słowo „wina” ma w prawie znaczenie odmienne od potocznego - możliwość przypisania winy oznacza możliwość postawienia komuś zarzutu, że mógł postąpić inaczej (czyli prawidłowo, w sposób dozwolony prawem), a mimo to dopuścił się czynu zabronionego.

ZBRODNIE I WYSTĘPKI...

    Przestępstwa dzielą się na zbrodnie i występki. Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą. Występkiem jest natomiast czyn zabroniony, zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo kara pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc.

UMYŚLNE I NIEUMYŚLNE POPEŁNIENIE CZYNU ZABRONIONEGO...

    Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie, natomiast występek można popełnić także nieumyślnie, jeżeli ustawa tak stanowi.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA...

    Na zasadach określonych w Kodeksie karnym odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat. Wyjątkiem jest kilkanaście najpoważniejszych czynów zabronionych, za które może na zasadach określonych w k.p.k. odpowiadać w pewnych wypadkach nieletni, który ukończył już 15 lat, z tym, że wtedy orzeczona kara nie może przekroczyć 2/3 górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestępstwo; sąd może zastosować tzw. nadzwyczajne złagodzenie kary.

USIŁOWANIE...

    Za przestępstwo odpowiada nie tylko ten, kto je „bezpośrednio” dokonał, ale także ten, kto usiłował je dokonać, tzn. w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zamierza do jego dokonania, które jednak nie następuje.

 PRZYGOTOWANIE...

    W pewnych nielicznych przypadkach odpowiada się również za przygotowanie, a więc podjęcie czynności mających stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania.

WSPÓŁDZIAŁANIE W POPEŁNIENIU CZYNU ZABRONIONEGO...

    Podobnie odpowiada za sprawstwo nie tylko ten, kto wykonuje czyn zabroniony sam albo wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, ale także ten, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę lub, wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej wykonanie takiego czynu. Odpowiada również ten, kto, chcąc, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, nakłania ją do tego.

Podstawa prawna:

* Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553), art. 1 i nast. oraz inne ustawy szczególne

* Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553), art. 32 i następne

* Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz.555)

Opracowano na podstawie: „Encyklopedia Prawa”

Pracę wyk. Małgorzata z kl. III B 2002/2003

II. Fałszerstwa

  Polski kodeks karny nie zawsze posługuje się pojęciem fałszerstwa. Próbując jednak opisać, co to jest fałszerstwo, można stwierdzić, że jest to m.in. podrabianie i przerabianie.

  Przedmiotem przestępstwa fałszerstw może być nie tylko dokument, ale także znak towarowy, probierczy, urzędowy, data przydatności towaru.

  Kodeks wymienia:

               - fałsz materialny, tj. podrabianie i przerabianie dokumentu oraz posługiwanie się nim, a także przygotowanie dokumentu do fałszerstwa, oraz wypełnianie blankietu opatrzonego cudzym podpisem, wypełnianie blankietu niezgodnie z wolą podpisanego.

Przestępstwa te są karane grzywną lub karą ograniczenia wolności (od miesiąca do 12 miesięcy), albo karą pozbawienia wolności (od miesiąca do 5 lat).

               - fałsz intelektualny, tj. wystawianie przez osobę upoważnioną dokumentu, który jest autentyczny od strony formalnej, ale zawiera treść niezgodną z rzeczywistością (tzw. Poświadczenie nieprawdy).

Karą za to przestępstwo grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat, jeżeli natomiast poświadczający nieprawdę czyni to dla uzyskania korzyści majątkowej lub osobistej grozi mu od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności.

Karalne (grzywną, karą ograniczenia wolności lub pozbawienie wolności do lat 3) jest również samo świadome używanie dokumentu zawierającego poświadczenie nieprawdy, zarówno umyślnie wydanego przez osobę do tego uprawnioną, jak i wyłudzonego za pomocą podstępu.

Karalność fałszerstw nie jest ograniczona jedynie do fałszerstw z dokumentami. Niekiedy fałszerstwo jest tylko jednym z przejawów działania stanowiącego inne przestępstwo.

Pojęcie fałszerstwa związane jest z pojęciami:

         oszustwa kredytowego (art. 297 k.k..)

         wyrządzania szkody poprzez nierzetelne oraz niezgodne z prawdą prowadzenie dokumentacji działalności gospodarczej (art. 303 k.k..)

         fałszerstwo znaków identyfikacyjnych, daty produkcji lub daty przydatności towaru lub urządzenia (art. 306 k.k.)

         fałszowanie pieniędzy, środków płatniczych (art. 310 k.k.)

         rozprowadzanie (świadomie) sfałszowanych pieniędzy (art. 312 k.k.)

         fałszerstwo znaku wartościowego, znaku urzędowego (art. 313, 314 k.k.)

         fałszerstwo zalegalizowanych narzędzi pomiarowych lub pobierczych    (art. 315 k.k.)

Przestępstwa te są opatrzone sankcją grzywny, kary ograniczenia wolności lub karą pozbawienia wolności. Najsurowiej karane jest fałszerstwo pieniędzy (do 25 lat pozbawienia wolności).

        Pamiętaj!!!

         posiadanie np. sfałszowanego prawa jazdy nie jest przestępstwem dopóty, dopóki nie będziemy się nim posługiwać (np. dopóki nie okażemy go w czasie kontroli drogowej)

         wypełniając za kogoś czek, uprzednio przez niego podpisany, nie popełniamy przestępstwa, o ile wypełniamy go zgodnie z wolą podpisanego

         nie można popełnić przestępstwa związanego z fałszerstwem nieumyślnie (nieświadomie)

         podpisywanie umowy, której treść odbiega od stanu rzeczywistego, nie jest fałszerstwem

         poświadczenie nieprawdy ma miejsce jedynie wówczas, gdy czynność o tym charakterze należy do kompetencji poświadczającego

         wyłudzenie poświadczenia nieprawdy jest karalne (jako usiłowanie), gdy sprawca podstępnie wprowadził w błąd funkcjonariusza co do okoliczności będących przedmiotem oświadczenia, nawet jeżeli funkcjonariusz ten nie wystawił jeszcze dokumentu, natomiast nie wystarcza samo złożenie funkcjonariuszowi fałszywych zapewnień co do okoliczności niezbędnych do jego wystawienia

   Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997r. -  Kodeks karny ( Dz.U.Nr 88, poz. 553)

    Źródło:

III. Gwałt

         Zgwałcenie jest jednym z poważnych przestępstw. Art. 197 & 1 Kodeksu karnego mówi, że kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Jak z tego wynika, do zgwałcenia może dojść nie tylko wtedy, gdy sprawca używa brutalnej siły, ale też i wtedy, gdy bezprawnie grozi albo używa podstępu.

         Art. 197 & 2 Kodeksu karnego mówi z kolei, że jeżeli sprawca, w sposób określony w & 1, doprowadza inną osobę do poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

         Jeżeli natomiast sprawca dopuszcza się zgwałcenia określonego w & 1 lub 2, działając ze szczególnym okrucieństwem lub wspólnie z inną osobą, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12 (art. 197 & 3 Kodeksu karnego). Jest to tak zwany typ kwalifikowany, a więc cięższa, surowiej karana postać tego przestępcy.

Pamiętaj

Gwałt (dokonany lub usiłowany) jest przestępstwem ściganym na wniosek osoby pokrzywdzonej. Oznacza to, że co prawda w sprawie takiej dochodzenie prowadzi policja pod nadzorem prokuratora, ale nie może tego zrobić z własnej inicjatywy - konieczny jest wniosek osoby pokrzywdzonej.

       W przypadku zgwałcenia należy zgłosić ten fakt policji wraz z wnioskiem o ściganie sprawcy albo sprawców. Zgłoszenia można oczywiście dokonać także ustnie, do protokołu sporządzonego przez policjanta albo prokuratora.

Ważne jest unikanie sytuacji, w których można stać się ofiarą przestępstwa, jednak w przypadku zgwałcenia ostrożność odgrywa szczególną rolę:

   należy unikać miejsc odludnych, słabo oświetlonych,

   jeśli otwierasz drzwi podejrzanemu nieznajomemu - udawaj, że ktoś z tobą jest w mieszkaniu,

   nie daj się nabrać na podejrzane propozycje podwiezienia samochodem,

   jeśli środki ostrożności nie pomogą i padniesz ofiara tego przestępstwa, nie wahaj się zawiadomić policji.

Co zrobić w razie ataku gwałciciela?

   o ile to możliwe - nie ulegać panice,

   jeśli można uciec, trzeba wykorzystać tą szansę i skierować się w stronę miejsca, gdzie jest dużo ludzi,

   trzeba krzyczeć o pomoc,

   jeśli nie da się uciec, trzeba podjąć walkę. Należy skorzystać z tego, co mamy akurat pod ręką, czyli grzebienia, pęku kluczy. „Broni” tej użyć trzeba znienacka, aby sprawić napastnikowi jak największy ból, a potem wykorzystać tę chwile i uciec,

   w ostateczności można spróbować odstraszyć gwałciciela krzykiem.

 Pytania

1. Czy na rozprawę w sprawie o gwałt wstęp ma każda osoba?

 Nie musi tak być. Rozprawa będzie toczyła się z wyłączeniem jawności, jeśli zostanie zgłoszony taki wniosek. Wówczas liczba osób na sali będzie bardzo ograniczona,. Wyrok jednak będzie ogłoszony jawnie.

2. Czy policja może prowadzić sprawę bez zgody osoby  pokrzywdzonej?

Nie. Co więcej, do ścigania przestępstwa zgwałcenia konieczny jest wniosek osoby pokrzywdzonej (w przypadku gdy jest to małoletni - wniosek rodzica). Wniosek można cofnąć za zgodą prokuratora, a później sądu, ale tylko do pewnego momentu.

3. Czy można uniknąć wielokrotnego opowiadania okoliczności i zdarzenia w sądzie i prokuraturze?

Można odmówić składania zeznań, ale tylko wtedy, gdy się jest osobą najbliższą dla oskarżonego lub pozostaje we wspólnym pożyciu.

4. Czy konieczne jest poddanie się badaniom lekarskim?

W takich sprawach jest regułą, iż osoba pokrzywdzona powinna zostać zbadana przez lekarza sądowego.

5. Czy prawo przewiduje możliwość uzyskania odszkodowania od sprawcy?

Tak. Istnieje taka możliwość zarówno w toku postępowania karnego, jak i w drodze wytoczenia powództwa w postępowaniu cywilnym.

 Encyklopedia prawna

IV. Oszustwo      

Skutkiem przestępstwa oszu­stwa określonego wart. 286 § l k.k. jest niekorzystne rozporządzanie mieniem w celu osiągnięcia przez sprawcę korzyści majątkowej. Oszustwo jest dokonane już w chwili np. wyłudzenia czeku, choć sprawca nie podjął jeszcze żadnych czynności w celu jego re­alizacji. Nie osiągnięcie przez sprawcę oszustwa zamierzonej korzyści majątkowej jest dla zaist­nienia przestępstwa oszustwa bez znaczenia.

Niedopełnienie umowy kredytowej stanowi przestępstwo oszu­stwa tylko wtedy, gdy sprawca wyłudza świadomie, tj. z góry, z za­mierzeniem nie zwrócenia kredytu.

Wystawianie przez sprawcę np. czeków lub weksli bez pokrycia może stanowić oszustwo tylko wtedy, gdy to zachowanie jest sposo­bem zmuszania drugiej strony do zawarcia umowy pożyczki.

W nowym Kodeksie karnym ustawodawca umieścił w art. 286 § 2 k.k. nowy typ przestępstwa oszustwa. Polega ono na żądaniu korzyści majątkowej w zamian za zwrot bezprawnie zabranej rze­czy.

Przestępstwo oszustwa określone w art. 286 § l k.k. jest występ­kiem zagrożonym karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Ponadto sąd - obok kary pozbawienia wolności - może wymierzyć także grzywnę.

Sąd na wniosek pokrzywdzonego orzeka obowiązek naprawie­nia w całości lub części szkody wyrządzonej przestępstwem.

W przypadku oszustwa w stosunku do mienia znacznej wartości lub dobra o szczególnym znaczeniu dla kultury grozi kara pozba­wienia wolności od l roku do lat 10.

Zapamiętaj !

Mienie - przedmiot ochrony obejmuje wszelkie prawa majątkowe, i we, obligacyjne (także usługi, zyski, świadczenia oraz pożytki).

Majątek - oogół majątkowych praw podmiotowych.

Składniki majątku - prawa majątkowe, które przysługują danemu podmiotowi , np. prawo rzeczowe - własność, wierzytelności, prawa spadkowe, prawa autorskie, prawa do firmy i jej nazwy, prawa wynalazcze itp.

Rozporządzanie mieniem - wszelkie czynności zmierzające do zmiany we władaniu mieniem (np. wszelkie umowy przenoszące własność).

Oszustwo polega na doprowadzenia innej osoby do niekorzyst­nego rozporządzenia mieniem poprzez jeden z trzech sposobów określonych w art. 286 k.k.:

- wprowadzeniu w błąd,

- wyzyskaniu błędu innej osoby,

- wyzyskaniu niezdolności do należytego pojmowania przedsię­branego działania przez inną osobę.

Wprowadzenie w błąd

Błędem w rozumieniu przestępstwa oszustwa będzie fałszywe wyobrażenie, urojenie lub nieświadomość w stosunku do faktów, zjawisk, wartości rzeczy, jakości, liczby, osób oraz co do istnieją­cych przepisów prawnych.

Wprowadzenie w błąd osoby przez sprawcę przy oszustwie bę­dzie polegało na wytworzeniu w świadomości tej osoby fałszywego obrazu pewnego stanu rzeczywistego (np. przez twierdzenie, że sprzedawany bezwartościowy metalowy pierścionek jest złoty).

Wyzyskanie błędu innej osoby

Z kolei wyzyskanie błędu osoby rozporządzającej mieniem pole­ga na wykorzystaniu przez sprawcę już istniejących, niezgodnych z rzeczywistością, opinii lub wyobrażeń osoby rozporządzającej mie­niem, (wyrok SN z dnia 27 października 1986 r. OSNPG 1987 Nr 7, poz. 80). W odniesieniu do tej postaci oszustwa nieświadomość pokrzyw­dzonego co do istnienia pewnych faktów nie pozbawia czynu sprawcy cech karalnego oszustwa, jeżeli wykorzystał nieświadomość pokrzyw­dzonego i doprowadził do niekorzystnego rozporządzania mieniem.

Wyzyskanie niezdolności osoby do należytego pojmowania przedsiębranego działania przez inną osobę

Wyzyskanie niezdolności osoby do należytego pojmowania przed­siębranego działania polega z kolei na tym, że sprawca w/zyskuje stany stałe (np. choroba psychiczna) lub przemijające (np. stan upo­jenia alkoholowego, po zażyciu narkotyków), zakłócenia świadomo­ści ofiary albo niedojrzałość psychiczną tejże (gdy pokrzywdzony jest dzieckiem). W tym przypadku istotne jest, aby sprawca wykorzystał właśnie ten moment nieświadomości i w czasie trwania tego stanu doprowadził do niekorzystnego rozporządzania mieniem.

   Jeżeli „pokrzywdzony" świadomie niekorzystnie rozporządza mieniem, wówczas nie ma przestępstwa oszustwa.

   Jeżeli jakaś osoba nakłania kontrahen­ta do zawarcia transakcji ryzykownej, a kontrahent uświadomił sobie istnienie ryzyka, takie zachowanie nie może być traktowane jako oszustwo.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks kurny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 z póżn. zm.)

V. Mandat karny

 Mandat karny to uproszczona forma nałożenia grzywny za wykroczenie. Zamiast sporządzać wniosek o ukaranie sprawcy wykroczenia przed Sąd Grocki, policjant (lub inny uprawniony funkcjonariusz) za wykroczenia poddane orzecznictwu przez Sąd Grocki (określone w trybie art. 67 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia) może nakładać w drodze mandatu karnego grzywny w wysokości od 5 zł. do 500zł., jeżeli:

 1) schwytają sprawcę na gorącym uczynku lub bezpośrednio po nim,

 2) pod nieobecność sprawcy stwierdzą naocznie lub za pomocą urządzenia pomiarowo-kontrolnego popełnienia wykroczenia, a nie zachodzi wątpliwości, co do osoby sprawcy.

  Funkcjonariusz nakładający grzywnę w drodze mandatu karnego obowiązany jest pouczyć sprawcę o prawie odmowy przyjęcia mandatu oraz o tym, że w razie odmowy przyjęcia mandatu sporządzony zostanie wniosek o ukaranie. Tak, więc mandat jest tylko propozycją - można go przyjąć, ale można też odmówić jego przyjęcia, (jeśli uważamy, że funkcjonariusz nie ma racji), ale wtedy sprawa będzie w zwykłym trybie rozpoznana przez Sąd Grocki. Do spraw wykroczeń Sądu Grockiego można "wywalczyć" uniewinnienie, ale też może, (choć oczywiście nie musi) orzec karę surowszą niż proponowana wcześniej w formie mandatu.

  Wyróżnia się trzy rodzaje mandatów:

 1) gotówkowy,

 2) kredytowany zwykły,

 3) kredytowany nałożony zaocznie (stosowany bardzo rzadko).

  Każdy mandat staje się prawomocny (a więc ostateczny i nieodwołalny) z chwilą przyjęcia przez sprawcę wykroczenia. Od przyjętego mandatu nie można się odwołać.

  Mandat gotówkowy jest przyjęty i staje się prawomocny z chwilą zapłaty gotówki do rąk funkcjonariusza. Druk mandatu służy za pokwitowanie.

  Mandat kredytowy jest przyjęty z chwilą przyjęcia druku i od tej chwili w terminie 7 dni należy wpłacić nałożoną grzywnę na odpowiednie konto.

  Organów mandatowych, (czyli uprawnionych do nakładania mandatów) jest obecnie około 20. Najbardziej znanym z nich jest policja, ale mandaty mogą też wystawiać strażnicy miejscy, sokiści, inspektorzy sanitarni i handlowi, strażnicy leśni, strażacy i inne uprawnione osoby. Osoba nakładająca mandat powinna mieć pisemne upoważnienie do nakładania mandatów (nie dotyczy to policjantów).

 Pamiętaj:

	Nie za wszystkie wykroczenia można nałożyć grzywnę w formie mandatu (nie można tego uczynić np., gdy sprawca wykroczenia spożywał alkohol).
	Mandat gotówkowy można nałożyć wtedy, gdy grzywna nie przekracza 100 zł.
	W razie wpłaty grzywny w przypadku mandatu kredytowego na rachunek bankowy wszystkie koszta związane z wpłatą ponosi ukarany.

Podstawa prawna:

* Ustawa z dnia 20 maja 1971 r.- Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. Nr 12, poz. 116 z późn. zm.), art. 66-68

* Ustawa z dnia 10 maja 1971 r.- Kodeks wykroczeń, (Dz.U. Nr 12, poz. 114)

---