P. Karne, Wykład V, Prawo Karne i Prawo Wykroczeń


Prawo Karne i Prawo Wykroczeń

Wykład V 26.11.2007

Przedmiotowe znamiona przestępstwa - ciąg dalszy

Każde przestępstwo atakuje jakieś dobro i stosunki społeczne. Prawo karne ogólnie chroni porządek społeczny, a konkretne przepisy chronią konkretne dobra np. wolność, zdrowie, mienie. W części szczegółowej Kodeksu Karnego, przestępstwa są posegregowane ze względu na przedmiot ochrony/przestępstwa np:

Ustawodawca grupuje typy przestępstwa wg kryterium dobra chronionego, czyli przedmiotu przestępstwa. Jest też tak, że ustawodawca może umieścić to samo przestępstwo w 2 rozdziałach np.:

Może się zdarzyć taka sytuacja, że w Kodeksie Karnym przestępstwa skierowane przeciwko tego samemu dobru mogą znajdować się w różnych rozdziałach. Inna sytuacja to taka, że przestępstwo może godzić w 2 dobra np.:

Art. 280.

§ 1. Kto kradnie, używając przemocy wobec osoby lub grożąc natychmiastowym jej użyciem albo doprowadzając człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Art. 280 §1 dotyczy rozboju, w którym jak wiadomo zawiera się także kradzież. W związku z tym dobrami atakowanymi są mienie oraz wolność i nietykalna cielesność jednostki. Ustawodawca w tym przypadku uznał, że głównym przedmiotem rozboju jest mienie, dlatego przestępstwo to zostało przez niego umieszczone w Rozdziale 35 (Przestępstwa przeciwko mieniu) a nie w Rozdziale 23.

Od przedmiotu przestępstwa (dobra chronionego) należy odróżnić przedmiot wykonawczy. Przedmiot wykonawczy to materialny substrat przedmiotu zamachu (atakowanego dobra). Na przykład, jeśli chodzi o kradzież to przedmiotem zamachu jest mienie, jednakże przedmiotem wykonawczym ,może być np. rzecz. Przy morderstwie przedmiotem zamachu jest życie ludzkie, natomiast przedmiotem wykonawczym jest ludzkie ciało. Przedmiot wykonawczy, więc zaliczany jest do strony przedmiotowej przestępstwa.

Przestępstwa podobne

Art. 115.

§ 3. Przestępstwami podobnymi są przestępstwa należące do tego samego rodzaju; przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uważa się za przestępstwa podobne.

Popełnienie przestępstwa podobnego stanowi podstawę obligatoryjnego odwołania warunkowego zawieszenia wykonania kary:

Art. 75.

§ 1. Sąd zarządza wykonanie kary, jeżeli skazany w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności.

Znamiona strony przedmiotowej przestępstwa

Strona przedmiotowa przestępstwa obejmuje:

Zewnętrzne zachowanie się sprawcy oraz jego forma

Zewnętrzne zachowanie się sprawcy, to innymi słowy dokonanie czynu. Należy, bowiem podkreślić, że prawo karne nie ingeruje w sferę myśli człowieka (życia wewnętrznego) dopóty, dopóki nie zostaną one uzewnętrznione w czynie naruszającym określona dobra prawne (zasada cogitationis poenam nemo patitur - „nikt nie ponosi kary za swe myśli”). Czyn w prawie karnym dzieli się na działanie lub zaniechanie.

Działanie - sterowane wolą zachowanie człowieka wyrażające się w podjęciu określonych czynności celowych.

Zaniechanie - zdeterminowane wolą powstrzymywanie się przez podmiot od wymaganego od niego i obiektywnie możliwego w danym czasie i miejscu działania.

Skutkiem rozróżniania działania i zaniechanie jest podział przestępstw na przestępstwa z działania i przestępstwa z zaniechania.

Przestępstwo z działania - przełamanie normy zakazu

Przestępstwo z zaniechania - niedostosowanie się do normy nakazu. Przy czym chodzi tu o brak działania wymaganego przez ustawę.

Art. 2.

Odpowiedzialności karnej za przestępstwo skutkowe popełnione przez zaniechanie podlega ten tylko, na kim ciążył prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi.

Obowiązek taki może wynikać z ustawy, umowy czy z czego innego.

Przykład przestępstwa tylko z zaniechania zawarty jest w Art. 162 §1 K.K. i 240 §1 K.K.

Art. 162.

§ 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Art. 240.

§ 1. Kto, mając wiarygodną wiadomość o karalnym przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu czynu zabronionego określonego w art. 118, 127, 128, 130,

134, 140, 148, 163, 166 lub 252, nie zawiadamia niezwłocznie organu powołanego do ścigania przestępstw, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Przykład przestępstwa tylko z działania ilustruje natomiast Art. 236 §1:

Art. 236.

§ 1. Kto zataja dowody niewinności osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa, w tym i przestępstwa skarbowego, wykroczenia, wykroczenia skarbowego lub przewinienia dyscyplinarnego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Istnieją także przestępstwa, które mogą wynikać zarówno z działania jak i z zaniechania np. Art. 231 §1:

Art. 231.

§ 1. Funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Z tych przepisów wynika też, że zewnętrzne zachowania sprawcy są przeróżne.

Znamiona charakteryzujące skutek

Wiadomo, że z każdym działaniem wiąże się jakiś skutek. Jednakże nie każdy skutek działania wywołuje przestępstwo. Związku z tym przestępstwa wg skutków dzieli się na przestępstwa skutkowe (materialne) i bezskutkowe (formalne).

Przestępstwo skutkowe (materialne) - przestępstwo, które polega na wywołaniu przez sprawcę skutków zdefiniowanych przez ustawę np. zabójstwo.

Przestępstwo bezskutkowe (formalne) - przestępstwo, które jest dokonywane niezależnie od tego czy skutek zaistniał np. składanie fałszywych zeznań

Przepisy przedstawiające przestępstwa skutkowe to np.:

Art. 148.

§ 1. Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

Nie można mówić o morderstwie jeśli skutkiem czynu sprawcy nie jest zabicie człowieka.

Art. 156.

§ 1. Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci:

1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,

2) innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Art. 157.

§ 1. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, inny niż określony w art. 156 § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Po porównaniu obydwu przepisów można wywnioskować, że od skutków czynu sprawcy zależy rodzaj kary.

Art. 289.

§ 1. Kto zabiera w celu krótkotrwałego użycia cudzy pojazd mechaniczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Art. 278.

§ 1. Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Art. 189.

§ 1. Kto pozbawia człowieka wolności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Art. 190.

§ 1. Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Wynika z tego, iż ustawa, przez skutek rozumie bardzo rozmaite zjawiska.

Przepisy przedstawiające przestępstwa bezskutkowe to np.:

Art. 212.

§ 1. Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nie mającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie, karze ograniczenia albo pozbawienia wolności do roku.

W tym przypadku skutki pomawiania są różne, jednak nie chodzi o skutek pomawiania tylko o sam fakt dokonania pomawiania.

Art. 182.

§ 1. Kto zanieczyszcza wodę, powietrze lub ziemię substancją albo promieniowaniem jonizującym w takiej ilości lub w takiej postaci, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu wielu osób lub spowodować zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

W tym przypadku zanieczyszczenie wody, powietrza lub ziemi substancją albo promieniowaniem jonizującym w dużej ilości nie musi zagrażać życiu itd. Itd., ale przestępstwem jest sam fakt zanieczyszczenia.

Art. 183.

§ 1. Kto wbrew przepisom składuje, usuwa, przetwarza, dokonuje odzysku, unieszkodliwia albo transportuje odpady lub substancje w takich warunkach lub w taki sposób, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu wielu osób lub spowodować zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Kontrowersje wzbudza „pojawienie się bezpośredniego zagrożenia”

Art. 161.

§ 1. Kto, wiedząc, że jest zarażony wirusem HIV, naraża bezpośrednio inną osobę na takie zarażenie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

W tym przypadku jest to raczej przestępstwo formalne, gdyż narażenie zarażenia Hitem nie musi oznaczać zarażenia, jednak sam fakt narażenia osoby na zakażenie oznacza przestępstwo.

Art. 163.

§ 1. Kto sprowadza zdarzenie, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, mające postać:

1) pożaru,

2) zawalenia się budowli, zalewu albo obsunięcia się ziemi, skał lub śniegu,

3) eksplozji materiałów wybuchowych lub łatwopalnych albo innego gwałtownego wyzwolenia energii, rozprzestrzeniania się substancji trujących, duszących lub parzących,

4) gwałtownego wyzwolenia energii jądrowej lub wyzwolenia promieniowania jonizującego, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

W tym, jednak przypadku mamy do czynienia z przestępstwem materialnym, gdyż skutkiem działania podmiotu jest pojawienie się niebezpiecznego zdarzenia.

Skutkiem tego rozróżnia się przestępstwa z zagrożenia abstrakcyjnego i z zagrożenia konkretnego.

Przestępstwa z zagrożenia abstrakcyjnego - oznaczają one tylko potencjalną możliwość wywołania ujemnych skutków. Tak więc przestępstwa z zagrożenia abstrakcyjnego zaliczamy do przestępstw bezskutkowych.

Przestępstwa z zagrożenia konkretnego - oznaczają wystąpienie ujemnego skutku. Tak więc przestępstwa z zagrożenia konkretnego zaliczymy do przestępstw skutkowych.

Należy zaznaczyć, że forma zewnętrznego zachowania podmiotu krzyżuje się z rodzajem skutku. Ostatecznie można powiedzieć, że występują:

Okoliczności zachowania się

Okoliczności zachowania się podmiotu są przeróżne. Mogą one dotyczyć:

Czasu np.

Art. 289.

§ 1. Kto zabiera w celu krótkotrwałego użycia cudzy pojazd mechaniczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Art. 222.

§ 1. Kto narusza nietykalność cielesną funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.

Miejsca np.

Art. 257.

Kto publicznie znieważa grupę ludności albo poszczególną osobę z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu jej bezwyznaniowości lub z takich powodów narusza nietykalność cielesną innej osoby, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Art. 255.

§ 1. Kto publicznie nawołuje do popełnienia występku lub przestępstwa skarbowego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Art. 254.

§ 1. Kto bierze czynny udział w zbiegowisku wiedząc, że jego uczestnicy wspólnymi siłami dopuszczają się gwałtownego zamachu na osobę lub mienie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Sytuacji i inne.

Należy tutaj odróżnić działanie publiczne od miejsca publicznego.

Działanie publiczne - jest to takie działanie, które może być spostrzeżone przez większą, z góry nieokreśloną liczbę osób. Najczęściej, więc miejscem działania publicznego jest miejsce publiczne (np. park, ulica), ale miejscem działania publicznego może być także miejsce prywatne np. teren fabryczny, gdzie zgromadziła się duża liczba osób.

Ze względu na wystąpienie okoliczności i ich rodzajów wyróżniamy przestępstwa podstawowe, kwalifikowane i uprzywilejowane.

Przestępstwo podstawowe - przestępstwo typowe, wynikające z rodzaju zachowana człowieka i z rodzaju skutków tego zachowania. Nie jest ono tworzone ze względu na jakieś specjalne okoliczności. Każdy typ przestępstwa ma swoją postać zasadniczą.

Przestępstwo kwalifikowane - jest to takie przestępstwo, które jest tworzone ze względu na szczególne okoliczności, które powodują zwiększenie odpowiedzialności karnej sprawcy za ten czyn.

Przestępstwo uprzywilejowane - jest to takie przestępstwo, które jest tworzone ze względu na szczególne okoliczności, które powodują zmniejszenie odpowiedzialności karnej sprawcy za ten czyn.

Tak więc, każde przestępstwo ma swoją podstawową formę, jednak po zaistnieniu pewnych okoliczności, przyjmuje ono formę przestępstwa kwalifikowanego bądź uprzywilejowanego. Należy zaznaczyć, że nie można mówić o przestępstwie kwalifikowanym bądź o uprzywilejowanym, jeśli to przestępstwo nie przyjmuje przede wszystkim podstawowej formy. Czyli, że najpierw musza być spełnione kryteria podstawowe, aby dalej mówić o szczególnych rodzajach przestępstwa (np. czyn dokonany przez osobę, która ukończyła 17 lat i była poczytalna).

Art. 148.

§ 1. Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

Morderstwo wg §1 jest przestępstwem podstawowym

§ 2. Kto zabija człowieka:

1) ze szczególnym okrucieństwem,

2) w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem,

3) w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie,

4) z użyciem broni palnej lub materiałów wybuchowych, podlega karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

§ 3. Karze określonej w § 2 podlega, kto jednym czynem zabija więcej niż jedną osobę lub był wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo.

Morderstwo wg §2 i §3 jest już przestępstwem kwalifikowanym, gdyż przy okazji morderstwa wystąpiły okoliczności, przemawiające, za zaostrzeniem kary.

§ 4. Kto zabija człowieka pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Morderstwo wg §4 jest przestępstwem uprzywilejowanym, gdyż wystąpiły okoliczności przemawiające za złagodzeniem kary.

Art. 149. - uprzywilejowane

Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Art. 150. - uprzywilejowane

§ 1. Kto zabija człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Art. 189.

§ 1. Kto pozbawia człowieka wolności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. (Przestępstwo podstawowe)

§ 2. Jeżeli pozbawienie wolności trwało dłużej niż 7 dni lub łączyło się ze szczególnym udręczeniem, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. (Przestępstwo kwalifikowane)

Art. 228.

§ 1. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. przestępstwo podstawowe

§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. przestępstwo uprzywilejowane

§ 3. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę za zachowanie stanowiące naruszenie przepisów prawa, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. - przestępstwo kwalifikowane

§ 4. Karze określonej w § 3 podlega także ten, kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, uzależnia wykonanie czynności służbowej od otrzymania korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy lub takiej korzyści żąda. - przestępstwo kwalifikowane

§ 5. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową znacznej wartości albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. - przestępstwo kwalifikowane

Należy zaznaczyć, że przy zdefiniowaniu przestępstwa uprzywilejowanego, ustawodawca często stosuje określenie „wypadek mniejszej wagi”:

Art. 229.

§ 1. Kto udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w związku z pełnieniem tej funkcji, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Art. 278.

§ 1. Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Art. 283.

W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w art. 279 § 1, art. 280 § 1 lub w art. 281 lub 282, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Art. 284.

§ 1. Kto przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą lub prawo majątkowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 3. W wypadku mniejszej wagi lub przywłaszczenia rzeczy znalezionej, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Art. 291.

§ 1. Kto rzecz uzyskaną za pomocą czynu zabronionego nabywa lub pomaga do jej zbycia albo tę rzecz przyjmuje lub pomaga do jej ukrycia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Jeśli chodzi o pojęcie wypadku mniejszej wagi, to w doktrynie w doktrynie i orzecznictwie wystąpiły różnice poglądów co do jego kryteriów:

  1. Koncepcja przedmiotowa - o małej wadze przestępstwa decydują tylko okoliczności związane z obiektywną szkodliwością, zwłaszcza mała wartość przedmiotu zamachu, brak lub znikomość szkody

  2. Koncepcja przedmiotowo-podmiotowa - rozszerzyła koncepcję przedmiotową o ocenę społecznej szkodliwości czynu

  3. Koncepcja postulująca uwzględnienie okoliczności przestępstwa i osobowości sprawcy.

Definicja wypadku zawarta w Art. 115 §2 mniejszej wagi przemawia za szeroką interpretacją tego pojęcia (koncepcja 3)

Art. 115.

§ 2. Przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę rodzaj

i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia

Związek przyczynowy

Jednym z warunków odpowiedzialności za przestępstwo skutkowe (materialne) jest ustalenie istnienia związku przyczynowego między zachowaniem sprawcy, a określonym w ustawie skutkiem. Nie można pociągać kogoś do odpowiedzialności, za skutek, który nie pozostaje w związku przyczynowym (nie wynika) z jego zachowaniem się. Najogólniej mówić:

Związek przyczynowy - to takie powiązanie zjawisk, w którym jedno wynika z drugiego, a bez zaistnienia pierwszego z nich (warunku), drugie (skutek) by nie nastąpiło.

Wśród teorii związku przyczynowego rozróżnia się 2 podstawowe teorie:

Teoria równorzędności warunków (sine qua non)

Teoria ta zakłada obiektywny charakter związku przyczynowego, przy czym na skutek składa się zawsze szereg warunków, które łącznie tworzą jego przyczynę. Mianowicie hipotetycznie eliminujemy zachowanie się człowieka spośród wielu warunków skutku i jeśli bez tego zachowania skutek by nie nastąpił, to jest ono jego przyczyną (i odwrotnie). Na przykład: Pan X uderza Pana Y, powodując lekkie uszkodzenie ciała, wynikiem czego Pan Y zostaje karetką odwożony do szpitala i podczas tego przewożenia następuje wypadek, w wyniku którego Pan Y ginie na miejscu. Hipotetycznie, gdyby Pan X nie zranił Pana Y, to Pan Y nie zginąłby w wypadku drogowym, gdyż nie jechałby karetką. W związku z czym winnym śmierci Pana Y jest Pan X. Teoria ta jest bardziej kontrowersyjna.

Teoria adekwatnego związku przyczynowego

Zgodnie z tą teorią należy przyjąć istnienie związku przyczynowego tylko wtedy, gdy skutek jest przeciętnym, normalnym następstwem rozpatrywanego czynu. Teoria zakłada porównanie przyczyn i skutków dla ustalenia zwyczajnych przyczyn i eliminacji nadzwyczajnych. Przeciętny (zwyczajny) charakter przyczynowości ustala się na podstawie obserwacji życia. Wracając do przykładu Pana X i Pana Y, to wg tej teorii odpowiedzialność Pana X za śmierć Pana Y jest eliminowana, gdyż następstwo uderzenia Pana Y przez Pana X, jakim jest śmierć Pana Y w wypadku drogowym jest uważane za nienormalne (nadzwyczajne).

Niezwykle spornym problemem jest przyczynowość zaniechania. Zdaniem, jednych autorów zaniechanie może być przyczyną skutku, a zdaniem innych zaniechanie nie może być przyczyną skutku, gdyż „nie może zaistnieć coś z niczego”

29


Wyszukiwarka