Rozdział III


Rozdział III. Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka

2.3 Zasada samostanowienia narodów w dobie październikowego zamachu stanu

Od zakończenia rewolucji lutowej, Włodzimierz Lenin bez skrupułów wzywał w swoich wystąpieniach, pracach oraz listach adresowanych do KC Partii, do wzięcia władzy we własne ręce. W tym czasie bolszewicy przeżywali niesamowity rozwój: zdobyli większość w radach, Czerwona Gwardia rozrosła się do 200 tysięcy żołnierzy, a przedstawiciele lewicowych skrzydeł eserowców i mienszewików byli gotowi do współpracy. Sam wódz nie ukrywał optymizmu: „Albowiem po pierwsze, wiele nauczyliśmy się od czasów Komuny Paryskiej i nie powtórzylibyśmy jej fatalnych błędów (…). Po wtóre, zwycięski proletariat da Rosji pokój (…). Po trzecie, zwycięski proletariat niezwłocznie da chłopu ziemię bez wykupu. I olbrzymia większość chłopstwa poprze zwycięski proletariat całkowicie, ze wszystkich sił, z całą ofiarnością” . Dzięki szerokiemu poparciu społeczeństwa, rewolucja październikowa (noc z 24 na 25 X 1917) była w rzeczywistości błyskawicznie przeprowadzonym zamachem stanu. Aleksander Kiereński zbiegł i po nieudanych próbach stworzenia opozycji, wyemigrował do Stanów Zjednoczonych.

Istotne ustrojowo posunięcia nowego rządu, nastąpiły już w pierwszym kwartale następnego roku. Wszechrosyjski Centralny Komitet Wykonawczy Zjazdu Rad najpierw rozwiązał Zgromadzenie Konstytucyjne, a następnie, 28 I 1918 III, podjął decyzję o utworzeniu Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (RFSRR, ros. Российская Советская Федеративная Социалистическая Республика). Było to w istocie formalne potwierdzenie tworu państwowego, powstałego w wyniku rewolucji październikowej. Ten sam Zjazd uchwalił również Deklarację praw ludu pracującego i wyzyskiwanego (25 I 1918). Poza wyłożeniem podstawowej idei, jaka przyświecała twórcom dokumentu - „Cała władza w centrum i w poszczególnych miejscowościach spoczywa w ręku tych rad” - zawierał on dyrektywy dotyczące struktury narodowościowej nowego państwa. Ust. 3 Deklaracji w sposób bezpośredni mówił o zasadzie wolnego samookreślenia narodów. Jeszcze istotniejszy był ust. 4, w którym bolszewicy wysunęli oficjalny i wyraźny postulat stworzenia zrębów państwa federalnego. „III Zjazd Sowietów ogranicza się do ustanowienia zasadniczych praw federacji sowieckich republik w Rosji, pozostawiając robotnikom i chłopom każdego narodu wolną decyzję na swym własnym pełnomocnym zjeździe sowietów, czy pragnie on i na jakich zasadach wziąć udział w rządzie federacyjnym i w innych federacyjnych organizacjach sowieckich”.

2.4.2. Ludowy Komisariat Narodowości

II Wszechrosyjski Zjazd Rad Delegatów Robotniczych i Żołnierskich, ten sam który obalił Rząd Tymczasowy Kiereńskiego oraz przyjął słynne dekrety o pokoju i o ziemi, rychło zajął się zestawieniem nowego, sowieckiego rządu. Struktura Rady Komisarzy Ludowych, na czele z Włodzimierzem Leninem, została potwierdzona Dekretem w sprawie ustanowienia Rady Komisarzy Ludowych 26 X 1917 roku.

Ludowy Komisariat do spraw Narodowości, opisywany czasem skrótem Narkomnac (ros. Наркомнац), był jednym z pierwszych urzędów centralnych powstałych na mocy dekretu. Jego konstrukcja zakładała tworzenie podległych mu kadr narodowych. Pierwsze Komisariaty lokalne zostały utworzone zaraz po rewolucji. W listopadzie 1917 roku zorganizowano komisarzy: do Spraw Polskich (z komisarzem J. Leszczyńskim), w grudniu Litewskich (V. Mitskyavichyus-Kapsukas), a w styczniu 1918 - Ormiańskich (V. Avanesov) Muzułmańskich (M. Vahitov), ​​Białoruskich (A. Chernyakov) oraz Żydowskich (S. Dimanshteyn). Po krótkiej przerwie, stanowienie komisarzy krajowych było kontynuowane od marca do grudnia 1918. Powstały wtedy: ​​Łotewski Komisariat Narodowy (F. Rozin), Estoński (G. Pegelman), Czuwaski (D. Elmen), Kirgiski (M. Tunganchin), Ukraiński (I. Kulik), Czechosłowacki (K. Knoflichek), Udmurcki (M. Prokopev), Kałmucki (A. Mescheryakov).

Stanowisko Komisarza do spraw Narodowości objął niespełna 40-letni Józef Stalin, współpracujący blisko m.in. z Iwanem Tovstukhem - działaczem paryskiej SDPRR i w niedalekiej przyszłości szefem jego osobistego biura - oraz Andrzejem Pestkowskim - pochodzącym z polskiej rodziny szlacheckiej, byłym członkiem SDKPiL. Trzeba zauważyć, że nigdy wcześniej w historii Rosji nie istniał podobny resort, co samo w sobie stanowiło świetną zagrywkę propagandową. Nawet krótkotrwały Rząd Tymczasowy, nie przewidział wydzielenia odrębnego ministerstwa do spraw mniejszości.

Główne zadania Ludowego Komisariatu do spraw Narodowości korespondowały z treścią, notabene podpisanej osobiście przez Stalina, Deklaracji praw narodów Rosji: zapewnienie pokojowego współżycia wszystkich republik, narodów i plemion RFSRR; promowanie ich rozwoju tak ekonomicznego, jak duchowego i kulturalnego; oraz monitorowanie wdrażania narodowościowej polityki bolszewików. Jak miała pokazać w niedalekiej przyszłości praktyka, Komisariat Narodowości zajmował się przede wszystkim niesieniem pomocy regionalnym komórkom w organizowaniu ruchu rewolucyjnego. Wskazują na to m.in. wytyczne widniejące w statucie Rady Rewolucyjno-Demokratycznej, głównego organu doradczego Komisariatu do Spraw Polskich:

  1. Uznanie aktualnego rządu Komisarzy Ludowych;

  2. Uznanie rewolucji rosyjskiej za początek rewolucji międzynarodowej;

  3. Uznanie, że wyzwolenie narodowe i społeczne Polski może być urzeczywistnione na drodze walki rewolucyjnej proletariatu polskiego o socjalizm.

Zadania takie jak - sprawowanie opieki nad uchodźcami, jeńcami oraz żołnierzami, organizacja oświaty narodowej czy nadzór nad zabytkami i dziedzictwem kultury - nawet jeżeli były wykonywane, musiały następować przy zachowaniu założeń ideowych, płynących bezpośrednio z Narkomnacu.

2.4 Wojna domowa

2.4.1. Po czerwonej stronie barykady

Jedna z obietnic serwowanych przez bolszewików mówiła o bezzwłocznym zaprowadzeniu pokoju. Ten jednak nastać nie mógł. W roku 1918 Rosja znalazła się pod naporem otaczających ją sił kontrrewolucyjnych: na pomoc Białym przybywały ekspedycje wojskowe z zagranicy, m.in. z Francji, Wielkiej Brytanii i Japonii. Entencie z oczywistych powodów nie w smak był separatystyczny niemiecko-rosyjski pokój brzeski, jak i pojawienie się niebezpiecznego reżimu. Nie można zapominać, iż część bolszewików nadal żyła nadzieją rewolucji ogólnoświatowej. W grudniu 1917 roku, nawet powołano w Moskwie dziewiętnastoosobowy Komitet Jeńców Wojennych Internacjonalistów - ciało reprezentujące jeńców godzących się na przyjęcie idei socjalistycznej. Uzasadniona była obawa, wykorzystania tak indoktrynowanych osób do propagowania komunizmu w ich ojczyznach.

Lenin doskonale zdawał sobie sprawę z sytuacji i wiedział, iż kluczem do jej rozwiązania będzie pozyskanie przychylności licznych mniejszości narodowych. Do zmęczonych wojną mas społecznych, robotników i chłopów - niejako „naturalnych” sprzymierzeńców komunistów - musiała więc dołączyć kolejna grupa rozczarowana starą władzą. O to nie było trudno, gdyż rojaliści w znacznej mierze, ani myśleli o porzuceniu imperialistycznej polityki caratu. Kontrast między "białym i czerwonym" był aż nadto widoczny. Jak wcześniej wspomniano, bolszewicy wykazując się sporą dozą pragmatyzmu, zrezygnowali z przedstawiania społeczeństwu idei państwa scentralizowanego - niewątpliwie budzącego negatywne skojarzenia wśród mas nacjonalistów. Wagę problemu i desperackie próby znalezienia sojuszników, podkreśla fakt wydania Deklaracji praw narodów Rosji już w tydzień od zamachu stanu (3 XI 1917). Jak głosił akt: „W dobie carskiej Rosji podżegano ludzi przeciwko sobie. Rezultaty tej polityki są znane: masakry, pogromy i niewolnictwo ludzi. (…) Od teraz zostanie zastąpiona przez dobrowolny i szczery związek narodów Rosji”. Z dalszej treści Deklaracji, można wyciągnąć cztery podstawowe dyrektywy. Po pierwsze, wszystkie narody nowej Rosji miały być sobie równe. Po drugie, każdy naród posiadał prawo secesji i utworzenia nowego państwa. Po trzecie, granice między narodami wewnątrz federacji, ulegały zniesieniu. Po czwarte, każda mniejszość, niezależnie od miejsca przebywania i liczebności, posiadała wolność rozwoju. Implikacje tych norm, zwłaszcza szczególnie intrygującej zasady mówiącej o samostanowieniu narodów, będą rozwinięte w dalszej części pracy.

W ciągu kilku następnych miesięcy, opublikowano wiele podobnych dokumentów, jak choćby odezwę Do wszystkich ludzi pracy-muzułmanów Rosji i Wschodu. Powtarzały one obietnicę samookreślenia narodów, mając dodatkowo łechtać dumę i poczucie odrębności miejscowych patriotów.

W całym zamieszaniu powstawały dziwne twory quasi-państwowe. Począwszy od roku końca roku 1917, trudno było o miesiąc bez proklamowania niezależności jakiegoś regionu. W listopadzie, zebrał się tatarski kurułtaj (konstytuanta) w Bachczysaraju, ustanawiając Krymską Republikę Ludową. Grudzień przyniósł narodziny Mołdawskiej Republiki Ludowej, Republiki Idel-Ural powołanej do życia przez II Wszechrosyjski Muzułmański Zjazd w Kazaniu. W lutym roku następnego, za sprawą mienszewików prowadzonych przez Nikolaja Czcheidze, wykluła się Zakaukaska Demokratyczna Republika Federacyjna obejmująca narody Armenii, Gruzji i Azerbejdżanu. W marcu mniejszość niemiecka próbowała odtworzyć Księstwo Kurlandii i Semigalii w granicach z XVI-XVIII wieku. W kwietniu Niemcy próbowali założyć Zjednoczone Księstwo Bałtyckie, obejmujące Łotwę i Estonię, pozostające pod władztwem Adolfa Friedricha z meklemburskiej rodziny książęcej. W tym samym czasie Dżafarkuli Chan Nachiczewański, ogłosił niepodległość Republiki Araksu. W maju, Kozacy Dońscy okrzyknęli atamanem generała Piotra Krasnowa, który przy aprobacie Niemców utworzył Republikę Dońską.

Trudno byłoby wymienić wszystkie spośród autonomii, które ujawniły się na fali wojny domowej. Polityczno-prawny chaos tego okresu przypominał gar wrzącej wody, z pojawiającymi się tu i ówdzie pęcherzykami, co chwila się łączącymi, dzielącymi lub po prostu wyparowującymi.

Niepowtarzalna skala tego procesu zogniskowała się na Kaukazie. 25 XI 1917 zjazd ogólnogruziński powołał Narodową Radę Gruzji. Jednakże groźba samotnej obrony przed ekspansją turecką już 22 IV 1918 przekonała Gruzinów do współpracy z sąsiadami i proklamowania niepodległej Zakaukaskiej Federacyjnej Republiki Demokratycznej. Ten stan rzeczy również okazał się nietrwały. Narody o zupełnie rozbieżnych interesach, rozpamiętujące wzajemne krzywdy i pozbawione sojuszników, nie wytrzymały ze sobą nawet dwóch miesięcy, dokonując secesji federacji. W maju Rady Narodowe Gruzji (Abchazja i Adżaria uzyskały autonomie), Armenii i Azerbejdżanu przyjmowały kolejno akty niepodległości. Zaraz po zakończeniu I Wojny Światowej, młode republiki sukcesywnie odmawiały pomocy bolszewikom, jednocześnie broniąc się przed białymi, traktującymi je w dalszym ciągu jako integralną część Imperium Rosyjskiego. Niestety, przy niekonsekwencji i niejasności stanowisk państw ententy, do końca roku 1921 całe Zakaukazie wcielono w skład RFSRR.

Podczas rozmów pokojowych toczonych od grudnia 1917, państwa centralne żądały przyznania Centralnej Radzie Ukrainy prawa do zabrania głosu. Kiedy w Brześciu pojawiły się dwa poselstwa - zarówno Centralnej Rady oraz bolszewicka - rozmowy toczono tylko z tą pierwszą.

Traktat brzeski podpisany przez Rosjan 3 marca, stawiał bardzo twarde żądania w sprawie Ukrainy. Wedle art. 6 dokumentu terytorium ukraińskie miało zostać bezzwłocznie oczyszczone z rosyjskich żołnierzy i rosyjskiej Czerwonej Gwardii, a Rosja miała położyć kres wszelkiej agitacji i propagandzie przeciwko narodowemu Rządowi. Postanowienia te były respektowane przez bolszewików co najwyżej częściowo i opieszale. Niemniej dopóki Ukraińcom towarzyszyła pomoc państw centralnych, mogli się cieszyć szeroką wolnością.

9 I 1918 Ukraina pierwszy raz w swoich dziejach, zadeklarowała utworzenie suwerennego państwa. Premierem Ukraińskiej Republiki Ludowej (ukr. Українська Народна Республіка) został Włodymyr Wynnyczenko, natomiast prezydentem wybrano Mychajło Hruszewskiego. W odpowiedzi czerwoni zorganizowali w Jekaterynosławiu II Ogólnoukraiński Zjazd Rad. Jednak Ukraina radziecka, mimo stałego kontaktu z rosyjską centralą, znajdowała się w ciągłym odwrocie. Tym bardziej, że Niemcy przysłali na pomoc URL pokaźne oddziały zbrojne koordynowane przez marszałka Hermanna von Eichhorna. Co prawda, za tę "przyjacielską" okupację Ukraińcom przyszło słono płacić, wysyłaną na zachód żywnością i zaopatrzeniem; ale dzięki temu Centralna Rada mogła spokojnie pracować tworząc prawne zręby państwowości. 29 IV 1918 uchwalono konstytucję, opartą na postulatach IV Uniwersału ze stycznia tego roku. Władzę ustawodawczą oddano Zgromadzeniu Narodowemu, a najliczniejszym mniejszościom narodowym (w tym Polakom), przyznano prawa autonomiczne.

Dobra passa Centralnej Rady zakończyła się niemal w tym samym momencie. Niezadowoleni z prowadzenia coraz bardziej samodzielnej polityki, okupanci wzięli sprawy w swoje ręce. Część członków rządu aresztowano, a nowoutworzone narodowe dywizje rozbrojono. Władzę, z wydatnym poparciem niemieckim, przejął były generał armii carskiej Paweł Skoropadski. 29 IV 1918 został okrzyknięty "hetmanem" Państwa Ukraińskiego (ukr. Українська Держава) - tworu stanowiącego de facto protektorat państw centralnych. W każdym razie, Hetmanat zdążył zaznaczyć swoją obecność na arenie międzynarodowej: wszedł w stosunki z innymi organizmami rodzącymi się w ogniu wojny domowej, państwami trzecimi, a nawet doprowadził do rokowań z RFSRR. Trzeba jednak zaznaczyć, że Rosjanie byli niejako zobligowani do pertraktacji w związku z przytaczaną wcześniej treścią pokoju brzeskiego. Rozmowy prowadzone w Kijowie, nie przyniosły jednak pełnego rozwiązania, a tylko tymczasowy traktat preliminaryjny.

Państwo Ukraińskie przetrwało tak długo, jak długo przy życiu utrzymywało je Cesarstwo Niemieckie. Na wieść o pokoju w Compiègne z 11 XI 1918 Moskwa bardzo szybko wykorzystała nadarzającą się sposobność. W grudniu I Zjazd Komunistycznych Organizacji Ukrainy powołał Komunistyczną Partię Ukrainy oraz Centralny Komitet Wojskowo-Rewolucyjny. Struktury te stanowiły konkurencję dla komunistycznych organów stworzonych wcześniej przez II Ogólnoukraiński Zjazd Rad, więc powzięto decyzję o likwidacji tych drugich. Działanie to było umotywowane chęcią wprowadzenia "własnych" ludzi w miejsce władz legalnie wybranych. Skoropadski nie dostrzegając lepszej możliwości, całkowicie zmienił swoją taktykę i zdecydował o natychmiastowym zjednoczeniu Ukrainy, jako części federacji rosyjskiej. W odpowiedzi na ten krok, Ukraiński Związek Narodowo-Państwowy utworzył 14 XI 1918, pięcioosobowy Dyrektoriat na czele z byłym premierem URL, Włodymyrem Wynnyczenko. Dokładnie dzień wcześniej komuniści powołali Tymczasowy Rząd Robotniczo-Chłopski, który anulował pokój brzeski, likwidację Hetmanatu oraz nacjonalizację gospodarki. Na początku następnego roku do państwa wkroczyła Armia Czerwona rozpoczynając wojnę, która miała się ciągnąć następne dwa lata i zakończyła się porażką Ukraińców, tak w sferze działań regularnych jak i partyzanckich.

10 III 1919 uchwalono konstytucję Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, inspirowanej ustawą zasadniczą RFSRR. Konstytucja mówiła o suwerenności Ukrainy, swobodzie Centralnego Komitetu Wykonawczego Rad Ukrainy w prowadzeniu polityki, oraz o "współpracy" z innymi republikami federacji.

s. 38 Józef Stalin, sprawa autonomizacji 19

W tym polityki, Ludowy Komisariat dla narodowości (komisarz Stalina) i czułem dużą presję na prawo i lewo. "Internacjonaliści" zażądał większych praw autonomii i starych bolszewików oskarżony Narkomnats że "tworzy obywatelstwo" i rozpala uczucia narodowe, które nie obiektywny. W maju 1920 przeprowadzono "reorganizacji" z Komisariatu. Przedstawiciele narodów Narodowości powstała, które oddano "za" Narkomnats i stało się "rodzajem narodowości parlamentu." Zakres funkcji Komisariatu rozszerzył się szybko - od wyzwań politycznych i kulturowych do gospodarczej. Okazało się, oprócz służb krajowych i kontroli funkcjonalnej - rolnictwo, leśnictwo, wojsko, itd., co doprowadziło do wzrostu tarcia z innymi Komisariatu Ludowego.

Ogólnie Narkomnats swoje zadanie - zapewnienie wsparcia dla reżimu sowieckiego z nie-rosyjskich narodów, zaangażowanie ich w budowaniu narodu, ze stopniowym wzmocnienia władzy centralnej i przygotować unię republik Związku (5). Po utworzeniu ZSRR Narkomnats został wyeliminowany, a Rada Narodowości Komitetu Wykonawczego Centralnej stał się drugą komorę.

http://translate.googleusercontent.com/translate_c?depth=1&hl=pl&prev=/search%3Fq%3Dhttp://scepsis.net/library/id_2262.html%26client%3Dfirefox-a%26hs%3DQIp%26rls%3Dorg.mozilla:pl:official&rurl=translate.google.pl&sl=ru&u=http://scepsis.net/library/id_2262.html&usg=ALkJrhj5iQmDf6v2_BPInPm77GGn6ZRUBA#a1

Środkiem do ustabilizowania sytuacji w Rosji i utrzymania jej w jednym kawałku, było zjednoczenie narodów słowiańskich - Ukraińców i Białorusinów - którzy wraz z Rosjanami stanowili więcej niż trzy czwarte populacji. Poza tym zamieszkiwali oni położone na zachodzie, stojące na wyższym poziomie gospodarczym i cywilizacyjnym niż Azja Centralna i Kaukaz. Scentralizowanie członów większych, niewątpliwie pozwoliłoby zachować również kontrolę nad tymi słabszymi.

Rewolucyjna anarchia spowodował skrajne pragnienie secesji, i wkrótce stało się jasne, że takie oddzielenie jest możliwe do przeprowadzenia tylko z pomocą zagranicznych broni i pieniędzy zagranicznych.

Po przejęcie władzy przez bolszewików stoi zadanie złagodzić pozorną sprzeczność między tendencjami samostanowienia narodów, prowadząc do separacji, oraz potrzebę bliższego związku, który czuł się zarówno międzynarodowego kapitalizmu i socjalizmu międzynarodowego.

2.4.2. Ku białym

(Po rewolucji) Wieści o wydarzeniach w Piotrogrodzie natychmiast dotarły na kresy. Tam gdzie działały silne bolszewickie organizacje partyjne, władza szybko przechodziła w ręce terenowych Rad Delegatów Robotniczych. Tak było np. w licznych miejscowościach Zagłębia Donieckiego. Zgoła inna sytuacja istniała w dwóch największych miastach ukraińskich: Kijowie i Charkowie. Instytucje zorganizowane przez Centralną Radę, korzystającą z poparcia miejscowych mieszkańców.

25 listopada Rada Komisarzy Ludowych ogłosiła Deklarację praw narodów Rosji, w której uznawała prawo wszystkich narodów zamieszkujących Rosję do swobodnego decydowania o własnym losie. W odpowiedzi na to 7 listopada Centralna Rada wydała III Uniwersał, proklamując w nim utworzenie niezależnej Ukraińskiej Republiki Ludowej, obejmującej ziemie zamieszkane w większości przez Ukraińców, deklarując utrzymanie federacyjnego związku z Rosją. Jednocześnie ogłoszono dekret o wyborach do Ukraińskiego Zgromadzenia Konstytucyjnego. Warto dodać, że na narodowe ukraińskie partie polityczne padło 75% głosów, gdy bolszewicy zgromadzili ich około 10%. S. 260

Czubiński s. 24

Do s. 41

Piotr Zuzankiewicz, Marcin Mazuryk Federacja Rosyjska na Przełomie XX i XXI wieku - studium politologiczno-prawne [w:] Federalizm czy Jednolitość Determinanty Skutki Wpływ na regulacje prawne państwa pod red. Katarzyna Maćkowska, Sebastian Kwiecień Wydawnictwo KUL Lublin 2012.

 

Analizując historię rosyjskiej państwowości, należy podkreślić, że ustrój organizacji władzy państwowej w Rosji aż do 1991 roku nie przybierał formy państwa federacyjnego. Obszar zarówno Księstwa Moskiewskiego jak i Cesarstwa rozszerzał się nie w wyniku włączania do struktury jednostek terytorialnych o równym statusie prawnym, lecz w wyniku podboju sąsiednich terytoriów, które w przytłaczającej większości  z powodu inkorporacji traciły wszelkie atrybuty suwerenności. Jedynie niektóre jednostki na obrzeżach Cesarstwa uzyskiwały ograniczony zakres autonomii (Emirat Buchary). Jednakże polityka caraty w połowie XIX wieku ukierunkowana była na ograniczenie i likwidacji autonomii tych krajów na rzecz centralizmu. s. 135

 

Bolszewicy obawiając się procesów dezintegracyjnych utworzyli w 1918 Rosyjską Federalistyczną Socjalistyczną Republikę Radziecką. Już nazwa nowego państwa sugerowała jego federalny charakter. Na mocy konstytucji z 1918 jednostkom terytorialnym (republikom, krajom i obwodom) de iure zagwarantowano szerszy bądź węższy zakres autonomii, a narodowościom zamieszkującym poszczególne republiki zapewniono nawet prawo samostanowienia. Podobnnie było z republikami związkowymi ZSRR. De facto RFSRR i ZSRR miały strutkurę unitarną, a federacyjność z przyczyn politycznych miała na celu jedynie zdystansowanie od scentralizowanego reżimu carskiego. Cechą charakterystyczną władzy ZSRR było jej silne skoncentrowanie w organach centralnych, przede wszystkim w rękach Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego - zwłaszcza pierwszego sekretarza. Podstawowymi mechanizmami zapewniającymi ZSRR wysoki stopień wewnętrznej centralizacji były: siły zbrojne, KGB, aparat biurokratyczny oraz idea narodu radzieckiego. (Ustroje polityczne krajów WNP W. Baluk, A. Czajowski, Wrocław 2007 s.16). A.K. Magomedov, Misteria regionalizma. Regional'nye pravasie elity i regional'nye ideologii v sovremennoj Rossii, Moskva 2005, s. 58: "Podobnie jak pierestrojka Gorbaczowa otworzyła matrioszkę nacjonalizmu, która zburzyła Związek Radziecki, tak terapia szokowa Jelcyna otworzyła matrioszę regionalizmu, który stał się istotnym zagrożeniem dla rosyjskiego państwa.

Nie bez znaczenia

dla wartości tekstu jest narodowość Stalina, który był Gruzinem działającym wśród rosyjskich

Bolszewików. Dla Stalina rosyjski był drugim językiem i nawet w późniejszych latach gdy

stał na czele ZSRR podobno dalej mówił z silnym gruzińskim akcentem. Tekst ten

najprawdopodobniej był pisany w konsultacji z Leninem i w pełni wyraża stanowisko Partii

Bolszewickiej w sprawach mniejszości narodowych. Myśli Lenina spisał Stalin, gdyż Lenin

jako Rosjanin nie chciał być oskarżany o nacjonalizm.

Nowicki s. 179 + Kwestia Żydowska

Cytat za: W. Lenin, Rosyjska rewolucja a wojna domowa, W: Dzieła wybrane, T. 26. Warszawa 1978, s. 1.

A. Lityński, Prawo Rosji i ZSRR 1917-1991, czyli historia wszechzwiązkowego komunistycznego prawa (bolszewików). Krótki kurs, Warszawa 2012, s. 21.

Ust. 1., Deklaracja praw ludu pracującego i wyzyskiwanego z dnia 25 I 1918 r. [W:] http://www.stalin.tv/ [online]

http://www.naraschivanie-manikur.ru/zuhoehyvthraceovtu0/%D0%92%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B9_%D0%92%D1%81%D0%B5%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D1%8A%D0%B5%D0%B7%D0%B4_%D0%A1%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%B2_%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%87%D0%B8%D1%85_%D0%B8_%D1%81%D0%BE%D0%BB%D0%B4%D0%B0%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85_%D0%B4%D0%B5%D0%BF%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%B2 ; http://www.zaki.ru/pagesnew.php?id=2128 .

http://www.naraschivanie-manikur.ru/zuhoehyvthraceovtu0/%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%81%D1%81%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B0%D1%82_%D0%BF%D0%BE_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D0%BC_%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%B9

H. Bartoszewicz, Polskie ugrupowania polityczne w Rosji wobec problemu niepodległości Rzeczpospolitej (luty-listopad 1917 roku), „Mazowieckie Studia Humanistyczne” 1999, 5/1, s. 63-65 [online], [dostęp: 29.11.2013], World Wide Web: http://mazowsze.hist.pl/article.php?id=3108.

http://creationlab.ru/article/art_art/2011/SaipovaKD.html

H. Bartoszewicz, Op. Cit., s. 64.

Ibidem.

A. Czubiński, Rewolucja Październikowa w Rosji i ruchy rewolucyjne w Europie lat 1917-1921, Poznań 1988, s. 55.

Deklaracji praw narodów Rosji http://www.hist.msu.ru/ER/Etext/DEKRET/peoples.htm

Ibidem.

W. Zajączkowski, Rosja i Narody. Ósmy Kontynent. Szkic Dziejów Eurazji, Warszawa 2009, s. 168.

P. Kmieciak http://altiok.blox.pl/2011/02/24-II-1918-Jutrzenka-wolnosci-w-Tallinie.html

P. Krasnow, Второе письмо донского атамана императору Вильгельму, http://militera.lib.ru/memo/russian/krasnov_pn2/01.html

A. Furier, Droga Gruzji do niepodległości, Poznań 2000, s.89.

W. Materski, Gruzja, Warszawa 2010, s. 59-60.

Ibidem, s. 68.

Jedynym państwem, które wstrzymało się podczas głosowania Ligii Narodów, pozostała Polska.

W. A. Serczyk, Historia Ukrainy, Warszawa 2001, s. 265-266.

http://www.armianiemiecka.tpf.pl/Dokument/1918b.htm

J. Bruski, Petlurowcy, Kraków 2004, s. 45-46.

M. Kolasiński, Konferencja pokojowa Państwa Ukraińskiego i Rosji Radzieckiej w Kijowie w 1918 r., „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”, XLV, s. 60-62, Warszawa 2010.

W. A. Serczyk, op. cit., s. 268.

J. Bruski, op. cit., s. 47.

W. A. Serczyk, op. cit., s. 273.


Wyszukiwarka