Strona potencjalna motoryczności, Strona potencjalna motoryczności


Strona potencjalna motoryczności

Podstawowym "piętrem" omawianej struktury są predyspozycje. Rozumiemy przez nie względnie elementarne cechy strukturalne i funkcjonalne organizmu w znaczącym stopniu uwarunkowane genetycznie i możliwe do pomiaru za pomocą metod specyficznych dla nauk podstawowych.

W różnych kombinacjach i z różnym stopniem udziału składają się one na potencjalne możliwości ruchowe człowieka, tzw. zdolności motoryczne.

Pewne elementy tej definicji wymagają jednak wyjaśnienia. Po pierwsze, dlaczego "względnie elementarne". Otóż można sobie wyobrazić badanie cech całkowicie elementarnych (np. struktury białek); wymaga to jednak specjalistycznej aparatury i badania ogromnej liczby cech, co jest obecnie całkowicie niewykonalne. Dochodzi do tego tradycja różnych nauk, które opracowały miary trafne, a bardziej kompleksowe oraz fakt, iż wiele cech bardziej złożonych w sposób zupełnie wystarczający informuje o poziomie ich elementów składowych. Dlatego właśnie na piętrze tym lokalizujemy cechy tak elementarne, jak np. czas reakcji prostej czy strukturę włókien mięśniowych obok tak złożonych, jak się wrażeniu, iż część z wymienionych tu "cech" pochodzi jedynie z dywagacji teoretycznych, brak zaś (niesłusznie chyba krytykowanych) części atrybutów estetycznych, które choć trudne do pomiaru - są dość ewidentne.

Cechy ruchu i ich podstawowe charakterystyki wg Schnabla (Raczek i wsp. 1994)

Nazwa cechy

Charakterystyka

Struktura

Przestrzenno-czasowa organizacja ruchu

Rytm

Dynamiczno-czasowe uporzadkowanie ruchu

Sprzezenie

Wzajemny stosunek, ich polaczenie lub przenoszenie

Plynnosc

Ciaglosc przebiegu ruchu

Dokladnosc

Stopien zgodnosci miedzy wynikiem a celem

Stalosc

Stopien zgodnosci powtarzanych ruchów

Zakres

Przestrzenna rozleglosc przebiegu ruchu

Moc

Wielkosc wplywu sily w ruchu

Tempo

Czestotliwosc wykonywania ruchów

Teraz omówmy hierarchizacę pojęć dotyczących ilościowych aspektów ruchu (podłoża osobniczego efektów czynności ruchowych) np. zdolnośćmaksymalnego pochłaniania tlenu (VO2max) - mimo iż znamy jej elementy składowe i są one możliwe nawet do pomiarów przy zastosowaniu specjalistycznych metod biochemiczno-fizjologicznych. "Elementarność" jest więc tu umowna, a granica w pewnym stopniu arbitralna.

Kolejna uwaga dotyczy "znaczącego stopnia uwarunkowań genetycznych". Cechy ilościowe, do których należą wszystkie predyspozycje wykazują bardzo zróżnicowaną siłę kontroli genetycznej - od żadnej lub prawie żadnej do stosunkowo silnej. Słowo "znaczący" ma zabezpieczyć przed włączeniem do listy predyspozycji "cech" kształtowanych wyłącznie przez środowisko, a więc będących wyłącznie skutkiem zewnętrznym - nie zaś pozostawieniu na liście tylko cech o silnej determinacji genetycznej.

I wreszcie zagadnienie ostatnie w tej definicji - sposób pomiaru. Jest oczywiste, iż w większości przypadków jest to badanie metodami powszechnie stosowanymi w naukach podstawowych (antropologii, biomechanice, biochemii, fizjologii itd.): wydaje się, iż podejście to (Mynarski 1994) ułatwia klasyfikację poszczególnych cech do piętra predyspozycji - szczególnie w przypadkach właściwości bardziej złożonych (MMA, VO2max). Należy przy tym pamiętać, że w części z nich istotą badania jest wykonanie określonych zadań ruchowych (step-test, wyskok, testy psychomotoryczne), mieszczą się one jednak w metodologii badań fizjologicznych i psychologicznych.

Ze względu na dominujące podłoże biologiczne grupujemy predyspozycje w cztery kompleksy:


Wyszukiwarka