Własne streszczenie - Skróty Myślowe
Tales
Inicjator filozofii physis - jako 1 twierdzil ze istnieje jedna zasada , przyczyna wszystkich istniejących rzeczy
Zasada ta to u niego Woda
Woda= alfa i omega (życiodajna) Wszystko powstaje z wilgoci
Woda (principium arche) Przejscie od mitu do logosu
Woda jest Boska i wieczna
Dusza (sila poruszająca) - Magnes ma dusze!
Świat ma duszę , jest pełen demonów
Hylozoisci - Ozywiona materia
Anaksymander
Wprowadził termin arche(u niego nie jest to początek tylko zasada rzeczy)
Zasada to APEIRON = bezkres (bez granic , determinacji wewnętrznych jak i zewnętrznych , nieskończony )
To co było na początku trwa dalej tylko przybiera inne kształty
Natura = nie to co się zmienia tylko to co stale
Stawanie się nie przez przemiany żywiołów tylko wyodrębnianie przeciwieństw poprzez wieczny ruch ( nieodłączny od materii)
Anaksymenes
Dla niego bezkres też jest , też wieczny ruch
Bezkres u niego to powietrze( bo jest nieskończone ilościowo i łatwo ulega przemianom)=wszystkie przedmioty
Fizyk. Powietrze ma różną gęstość równomierne = niewidzialne , im gęstsze tym bardziej zimne i bardziej stałe (kamień) im rzadsze tym gorętsze (ogień)
Temperatura vs stan skupienia
Heraklit
Introspekcja
Krytyk i polemik
Zasada = Ogień (jego przemiany w dwóch drogach : w dół i w górę)
Jet fazą przejścia między rzeczami
Rzeczywistość jest zmienna Pantha rei
Natura jako ciągła śmierć i ciągłe rodzenie się
Trwanie rzeczy jest złudne . Nie ma bytu jest tylko stawanie się
(jesteśmy i nie jesteśmy zarazem-wariabilizm=heraklityzm)
Względność wszystkiego(zacieranie się granic między przeciwieństwami
Ciągle przejścia) dzien i noc są tym samym . Stała jest tylko zmienność
Ten relatywizm zaprzeczał istnieniu rzeczy stałych w przyrodzie
Wieczność świata(wraz z jego ciągłymi przemianami)
Wszechświatem i czł. Rządzi Logos rozum świata(rozumność świata)
Przemienia świat w harmonię przeciwieństw
Etyka:
Wyższość poniektórych jednostek
moralność wyższa(mędrca)tylko on rozumie ze wszystko musi być jak powyżej zmienne itd.
moralność przeciętna(tłumu)
Epistemologia (poznanie):
Krytyczny wobec poznania zmysłowego(ironia)
Parmenides
Stałość
Postać Ksenofanesa Jończyk i Eleat Ziemia zasadą , jedno bóstwo Panteista
Przeciwieństwa są ale się nawzajem wykluczają
Jedyny pewnik to to ze przyroda się staje
Byt nie może przestać istnieć(byt jest niebytu nie ma)
Byt wieczny , ciągły ,nie ma różnic w sobie
Jest zakończony we wszystkich kierunkach kula
Odrzucił empiryzm(zjawiska są złudne)
Umysł nie poznaje tylko odtwarza
Myśl=byt racjonalista
Zenon z Elei
Twórca dialektyki
Atakuje ruch paradoksami
Dychotomia (niepodzielność odcinka)
Achilles
Strzała
Stadion
Euklides i szkoła megarejska
Erystyka
Paradoks kłamcy
Empedokles z Agrygentu
Heraklityzm vs. Eleatyzm
Nic nie może powstać z niczego i trwa wiecznie ale tylko w przypadku rzeczy prostych , rzeczy złożone powstają i giną
Pluralizm świata (korzenie wszechrzeczy, Pierwiastki i żywioły)
Łaczenie żywiołów za pomocą 2 sił miłości i niezgody
Zapowiedź teorii ewolucji(pierw powstały byty proste)
Postrzeganie:
Podobne ciągnie do podobnego
Żywioły w oku
Postrzeganie tylko bezpośrednie
Temperamenty(rozłożenie żywiołów: gęsto- impulsywni , rzadko - tępi)
Demokryt z Abdery
Ojciec materializmu
Niezmienność bytu
Atomy składnikiem materii ( Cała przyroda, Tylko różnice geometryczne i ilościowe, wieczny ruch , Próżnia )
Dzielić można próżnie , nie materię
Mechaniczne łączenia atomów , nieograniczona ilość
Poznanie:
Zmysły Są subiektywne , relatywne , byt też względny
Postrzeżenia stanami umysłu
Wiedza prawdziwa(rozum) i ciemna(zmysły)
Predestynacja( wszystko ma przyczyny materialne i mechaniczne)
Przyczynowość zjawisk
Postrzeganie jest przenikaniem atomów do duszy
Nie ma siły nadprzyrodzonej , rozum ma tylko człowiek .
Dusza utożsamiona z ciałem(ma mniejsze atomy, oddychanie odnawianiem atomów duszy, śmierć zanik atomów duszy )
Etyka
Czyny moralne vs te uczynione pod przymusem , lub naciskiem
Zadowolenie najwyższym dobrem(dzięki rozumowi je pozyskujemy , jest to harmonia , spokój ducha, cisza)
Rozkosze umysłowe
Etyka eudajmonistyczna i intelektualistyczna
Pitagorejczycy
Misteria (apollińskie i orfickie)
Akuzmatycy ((mistycyzm orficki) muzyka oczyszcza , ruch przyczyną dźwięku
Matematycy Wiara i NAUKA(geometria, parabole itd.)
Orfickie i Pitagorejskie dogmaty
Anty hylozoizm
reinkarnacja
dusza trwalsza , potęzniejsza od ciała
więzienie
więziona za winy
oczyszczenie przez odpokutowanie
Cel życia cielesnego: wyzwolenie duszy(wegetarianizm i przysięgi)
misteria ulgą duszy
Liczba ZASADĄ bytu9 przestrzenna wielkość, kształt)
Dwoistość Bytu: forma (liczba) + bezkres(materia)
Dopatrywali się przeciwieństw(np. spokój-ruch , jedność- mnogość itd.)
1-punkt 2-linia 3-figura geometryczna 4-ciało geometryczne 5-barwa 6-życie
7-duch 8-miłość 9-sprawiedliwość 10-doskonałość wszechświata
Ciało najdoskonalsze - kula
Znali 9 planet i wierzyli w 10
Wypukłość ziemi
Powietrze okala tylko ziemie , dalej jest eter
Ład gwiazd
System Pitagorejski(ziemia krąży dookoła systemu planetarnego)
Pozorny ruch słońca(odwrotny ruch ziemi)
Harmonia(kosmos) Muzyka Sfer ruch wydaje dźwięk (niesłyszalna ale ciągła)
Protagoras I Sofiści
Relatywizm i humanistyczność
Negatywne zabarwienie sofistów
Dialektyka, retoryka , polityka , język kultura
Poznanie:
Praktycyzm , ważna skuteczność, Empiryści
Prawda tylko dzięki zmysłom(sensualizm)
Prawda dla każdego inna(relatywizm)
Praktycyzm(prawda lepsza o ile bardziej praktyczna)
Konwencjonalizm( prawdy obowiązujące powszechnie na zasadzie umownej)
Kara wendetą :/ racjonalizacja konwencji
Rzeczywistość względna bo poznanie jest bierne(umysł ma jedynie odbicie przedmiotów)
Estetyka
Nie można stwierdzić obecności Bogów
Sokrates
Wyłącznie etyka człowieka
Cnota =dobro bezwzględne
(zalety moralne jak np. sprawiedliwość , odwaga itd.)
Powszechność cnoty(na szczycie dóbr)
Najważniejsze dobra najwyższe(czł. Powinien zabiegać o nie bezwzględnie , poświęcenie również dóbr niższych )
Cnota =Wiedza
(zło pochodzi z nieświadomości , niewiedzy)
Wiedza etyczna opiera się na Praktycznym rozsądku(intelektualizm etyczny)
Cnota zdobywana tylko przez naukę , nie wrodzona
Wszystkie cnoty to wiedza , a więc CNOTA JEST JEDNA(wszystkie cnoty są jednym i tym samym)
Daimonion
Najważniejsze zadanie nauczanie
Próbował nakłonić do heurystycznej medytacji nad cnotą .
Metoda Elenktyczna
(usunięcie złych myśli , flegma itd. Niekończące się pytania . rezultat
Sprzeczne twierdzenie delikwenta
Metoda Majeutyczna
Sztuka położnicza , wyrodzenie (każdy nosi wiedze prawdziwą ale nieuświadomioną), wspólne poszukiwanie , rozsądne pytania i odpowiedzi tak lub nie
Wiem , że nic nie wiem
Co jest dobre a co złe
Twórca metody indukcyjnej
(szukał cech ogólnych , wspólnych obiektywnych)
Był logikiem
Tylko prawda poprawi moralność ludzi
Wiedza powszechna i bezwzględna
Wiedza w pojęciach ogólnych więc ogólna
Platon
Matematyk i etyk
Pojęcia zawierają wiedzę pewną i bezwzględna
Pojęcia są jedne i stałe
(stałe własności przysługują pojęciom nie rzeczom )
Byt nie bezpośrednio dany IDEA(najważniejsza idea dobra[Nie do pojęcia])
Dualistyczna Koncepcja Bytu:
Poznawany sensualnie (zniszczalny , zmienny , realny)
Poznawalny przez pojęcia(wieczny, niezmienny, idealny)
Idee istnieją a rzeczy stają się
Jaskinia Platońska
Rzeczy Cieniami idei
Rodzaj Bytu tylko jeden IDEE (Zależność rzeczy od Idei) wzór
Immanentność transcendentność (idee z niebios czy w naturze rzeczy)
Dusza zasada życia samonapędzająca realna , niematerialna
Dusza Nieśmiertelna (Trzy części: Rozumna , impulsywna , zmysłowa)
Dusza oddzielona od Ciała(niezależna) , ucieleśnienie nie jest niezbędne
doskonalsza od ciała Włada CiałemCiało= więzienie
Spirytualizm Platona(dualizm-rzeczy materialne i dusza
Dusza- składnik pierwotny świata(materii) ciało-wtórny
Poznanie:
Dusza a nie ciało(zmysły ciała tylko narzędziem)
Dusza racjonalna poznaje idee , upodabnia się do nich źródło prawdy , dobra wszystkiego co cenne w człowieku(WĄTEK ETYCZNY)
Dusza Posiada a Priori istniała przed Ciałem ale zaciążył na niej grzech (gdy odkupi winy będzie wolna)
Poznanie rozumowe (poznac idee można jedynie umysłem, zmysły nie wystarczają nawet do poznania rzeczy potrzebują podpory umysłu)
Myśl nie opiera się na postrzeżeniu
Postrzeżenia opierają się na znanych nam pojęciach spostrzeżeniu
Wiedza aprioryczna (bada idee) anamnesis idei
Wiedza empiryczna(bada rzeczy)
Tylko poznanie racjonalne (zmysłowe to domysł)
Stopnie poznania(zmysłowe i rozumowemyśl dyskursywna(dedukcja) i myśl intuicyjna(styczność myśli z przedmiotem)
Świat:
Harmoniczny , celowy , rozumny
Metaxis Demiurg(dobry) Istniejąca wcześniej materia(boska, pratworzywo) doskonałość świata celem(kulistość i ruch okrężny) wzór =idee
Demiurg-przyczyna sprawcza IDEE- celowa
Celowość w każdym calu (np. rośliny-pokarm)
Ramy czasowe (upodobnienie do wieczności) doskonała proporcja)4 żywioły)
Idee wieczny byt Materia wieczny niebyt (ich połączenie byt + niebyt =doskonałość)
Niedoskonałości świata (wynik cofania się świata)
Planety maja duszę (co wynika z ich ruchu) wszechświat ma duszę (daje mu ruch regularny , życie , kształt i ład)
Przeciwnik atomizmu i mechanizmu
Nauka :
Nauka o ideach (dialektyka)
Dialektyka(dedukcjonizm , analiza , myślenie itd.)
Etyka:
Cnota (ład i harmonia duszy)
3 cnoty (mądrość-d.rozum. Męstwo-d.impuls. Opanowanie-zmysłowa.) Sprawiedliwość(4 cnota -łączy tamte)
Potrzeba radości(zmysłowa jest zła a dobra jest posiadaniem wiedzy)IDEA DOBRA (szczyt hierarchi cnót)
Cnota(dążenie do idei dobra ta zaś jest warunkiem innych cnót , alfą i omegą)
Idea Dobra zasada powstania świata i jego cel
Państwo:
Powszechność-stałość
Sprawny organizm
Wiedza ( szczególnie o dobrze , więc filozofowie mają dostać władzę)
Stanowość hierarchocznosć i praktycyzm
Ascetyzm
Naśladownictwo w sztuce nic nie wnosi jednak najwyższa wartość
Arystoteles
Byt jednostkowy
Wiedza ogólna(pojęcia ogólne nie potrzebujące definicji)istota bytu
Hierarchia sądów
Sylogizm(dwa sądy o jednym pojęciu)
Indukcja znajomość szczegółow=znajomość ogółu
Poznanie:
Zmysły też ważne
Połączenie racjonalizmu(cel) i empiryzmu(podstawa)
Poznajemy jedynie formę nie materię
Tabula rasa (zapisywana przez postrzeżenia)
Filozofia praktyczna(Etyka Polityka, retoryka ekonomia poetyka) i teoretyczna(fizyka, matma , metafizyka)
Byt samoistny= substancja(konkrety , realne rzeczy)
Nieokreślona materia(z 4 żywiołów)
hylemorfizm(forma ważniejsza)
4 zasady wyjaśniania:
Forma, materia, przyczyna ,cel
Forma (siła działająca celowo)
Istota bytu - działanie
Materia-potencja
Wieczność i przestrzenna ograniczoność materii
Świat położony centralnie
Istnienie absolutu
Bóg- nie stwórca a poruszyciel
Dusza(ożywia) + ciało= jedność nierozerwalna
3 rodzaje dusz(wegetatywna , zwierzęca i myśląca)
Rozum Bierny-receptywny(operujący materiałem)-zmysłowy
- | | - czynny (wprawia w ruch bierny)
Bóg i dusza SA samoistnymi formami
Etyka
Tylko dobro realne
Powszechność norm
Dobry-mądry
Dobro = cel
Cel najwyższy , szczęście , doskonałość jednostki-eudajmonia
Cnoty Dianoetyczne (mądrość męstwo)
Etyczne (sprawiedliwość , odwaga)
Wielość Cnót
Cnota jest usposobieniem zawierającym środek-złoty
Augustyn
Szczęście - poznanie Boga i własnej duszy
Poznanie
Odrobina empiryzmu ale głownie racjonalizm
Iluminacja - udzielenie idei przez Boga za pomocą olśnienia
Poznanie intuicyjne kompletacyjne
Oświecenie(iluminacja) Aktem łaski mistycyzm chrześcijański
Bóg źródło prawdy(przyczyna poznania)
Bógduszaciało
Wola i uczucie przeważają rozumowi
Wiara-jedyne źródło poznania prawdy o Bogu , wiara rzeczą woli i uczuć
Etyka
Bóg największym dobrem ( dobro i szczęście zależą od łaski)
Duszę[substancja samoistna] znamy lepiej niż ciało(pewna wiedza)posiada: myśl. wolę i pamięć
Wiara i rozum są komplementarne
Miłość do Boga (przyczyna dobra)
Determinizm siły nadprzyrodzone
Idee niezmienne formy z umysłu Bożego
Świat jest dobry(jak stwórca)
Wszystko jest dobre
Zło dziełem wolności
Zło jest brakiem
Łaska na którą trzeba zasłużyć sprawia że jest się dobrym :/
Zbawieni i potępieni
Święty Tomasz
Wiara nie= rozum
Tylko rzeczy jednostkowe , umysł nie zna Boga ani duszy
Substancjami (samoistnymi bytami) SA tylko rzeczy jednostkowe
Uniwersalia nie są substancjami (bezpośrednie -zawarte w subst. ; refleksyjne -z umysłu , podstawe majace w rzeczach ; i niezależne od rzeczy-będące ideami)
Bóg-Istnienie Konieczne(istnienie w istocie) Byt prosty(czysta forma)
Bóg niezależny , stworzenie zależnym i przypadkowym .
Byt złożony = istota+ istnienie
Forma (gatunkowość) materia(indywidualność)
5 dowodów
1Poruszyciel
2przyczyna świata , sama istniejąca samoistnie
3istota konieczna i rzeczy przypadkowe
4najdoskonalsza istota
5celowe rządzenie światem
Negacja i eminencja (nieskończone mnożenie własności skończonych) jedyne formy poznania rozumowego Boga
Doskonałość Boga i jego wieczność
Creatio Ex Nihilo(stworzenie z niczego)
Wprost
Przez wole nie konieczność
Oparte na ideach
Nastąpiło w czasie
Jest kierowane
Czyste inteligencje -Anioły(iluminacja-poznanie)
Ciało i dusza są hylozoistyczne
Mnogość form w człowieku
Poznanie
Poznanie racjonalne + empiryczne
Brak priori , raczej empiryzm (zetknięcie z przedmiotem)
Rozum czynny(wydobywający istotę poznania ) i bierny(uczestniczy w poznaniu)władze umysłowe kierowane zmysłowymi
Posiadamy wiedze ogólną i pewną więc rozumem też możemy poznawać
Etyka
Wartość każdego dobra rozum musi wyprzedzić wolę da dóbr
Ostateczny cel życia szczęście poznanie Boga
Kartezjusz
Poznanie
Metoda analityczna
Liczbowość i geometryczność świata
Zwątpienie punktem wyjścia Sceptycyzm metodyczny
1.Złudzenia zmysłów
2.Jawa i sen gdzie granica
3. potężniejsze istoty i wprowadzenie w błąd
Dubito ergo Cogito
Cogito ergo Sum
Myślę , dusza niezależna więc jestem substancją
Bóg wynika z faktu myślenie i istnienia jaźni bo musi mieć przyczynę(doskonałą)
Idea Boga wrodzona , skutek gorszy od przyczyny więc przyczyna musi być doskonalsza Bóg
Ciało gwarantowane przez doskonałość Bożą
Wątek etyczny
Bóg=Wola ,Dobro= to co Bóg chce
Ciało=rozciągłość ,więc nieskończona rozciągłość , atomy Są podzielne więc nie Mogą tworzyć ciała
Ciało=brak własności dynamicznych , nie SA przyczyną ruchu , Ruch przydzielony przez Boga , z zewnątrz
Dusza przymiotem tylko ludzkim
Dusza i ciało nie wpływają na siebie
Poznanie
Odrzuca zmysłowe przyjmuje racjonalne
Przedstawienia wrodzone , nabyte i skonstruowane
Idee wrodzone przez Boga
Przeżycia Bierne (przedstawienie za pomocą idei , błąd wykluczony
-- || -- czynne (twierdzenie , sądzenie , zaprzeczenie błąd możliwy)
Sąd rozum i wola
Rozum ograniczony , wola nie
Błąd przekroczenie przez wole granic rozumu
Afekty przedstawienia duszy(z samej siebie) wywoływane przez siły życiowe pobudzające duszę do działania
6 afektów: Podziw , Miłość , Nienawiść , Pożądanie, Radość , Smutek
Etyka nakazuje trzymać afekty w ryzach użyteczności .
Pascal
Nieudolny rozum
Poznanie
SerceZdolność poznawania rzeczy nadprzyrodzonych (ma swoje racje których rozum nie ma)
Rozum nie może poznawać
Poznaje tylko wiara
Zakład Pascala
Podział substancji na najniższą materię ; wyzszą duszę; najwyzszą Bóg
Przewaga duszy nieskończona
Rzeczy doczesne bezwartościowe(WĄTEK ETYCZNY)
Człowiek truciza ale myslącą
Spinoza
Racjonalista
Jedna substancja Bóg(niestworzona , bez przyczyny , )
Wszechświat może istnieć tylko w Bogu
człowiek i otoczenie wytworem mechanicznie działającej przyrody
Panteizm
Przyroda też jest zdeterminowana
Świat duchowy i materialny
Nieskończoność przymiotów Boga
Paralelizm psychofizyczny (ciało rozciągłe a dusza myśląca Ne oddziałują na siebie . Porządek myśli i porządek stanów cielesnych odpowiadają sobie wzajemnie .
Myśli odpowiadają rzeczom ,
Etyka
Afekty czyny ludzkie wytworem konieczności , nie Są wolne . (jedynie afekty naturalne są wolne)
Działąnie zgodne z naturą jest słuszne natura człowieka lezy w rozumie (czyny zgodne z natura ludzką jeśli SA rozumne)
Poznanie Boga najważniejsze , Wzbudza miłość , prowadzi do mistycyzmu , największe szczęście
Leibniz
Wielość substancji jednak wszystkie jednego rodzaju niematerialne
Indywidualność zjawisk
Bliskość między zjawiskami i zjawiska pośrednie .
Zjawiska = szeregi ciągłe (np. zło jest najmniejszym dobrem)
Przejścia między zjawiskami
Wprowadził nieświadomość
Własności substancji:
Pluralizm metafizyczny wielość substancji
Odrębność jakościowa
Monady indywidualne substancje(nierozdzielne substancje świata)
Brak okien nie oddziaływają ze sobą
Samodzielna działalność bez motywacji zewnętrznej
Dynamiczność
Nierozciągłość (rozciągłe ciała mogą być zjawiskami substancji)
Natura podobna do dusz
Zdolność postrzegania(tylko Bóg-monada doskonała postrzega świat idealniedusza ludzka ma samowiedze , też jest dość dokładna
Stosunki między monadami są bezczasowe
Działają celowo(pożądania w naturze monad)
Hierarcha monad
Harmonijny zespół Monad
Etyka
Zo fizyczne i moralne
Doskonałość świata wolność
Doskonalenie się zadaniem jednostki
Prawdy konieczne(rozumowe) bądź przypadkowe(fakty)
Niezależność dusz od wszystkiego prócz Boga
Istniejącym jest byt który współistnieje z możliwie największą ilością rzeczy
Locke
Metody Badań:
Psychologiczna(pojęcia z umysłu w stosunku do przedmiotów)
Genetyczna(natura pojęć na podstawie pochodzenia , pojęcia pierwotne)
Analityczna (aby zrozumiec pojęcie trzeba odnaleźć ich proste składniki)
Empiryzm Tabula rasa
Władze umysłu są wrodzone
Doświadczenia z zewnątrz(postrzeżenia) i z wewnątrz(refleksje)
Postrzeżenie wyprzedza refleksję ale wiedza oparta na refleksji ma wyższość
3 źródło wiedzy introspekcja po myśleniu i poznaniu
Wszystko co jest w umyśle to SA idee
Pierwotne(obiektywne) rozciągłość , kształt , cechy fizyczne(wiele zmysłów)
Wtórne(subiektywne) Smak , barwa ,dźwięk itp. postrzegane przez 1 zmysł
Idee proste(wyłącznie z dośw) i złożone(błędy umysłu itp.)
Zaprzeczał poznawalności substancji a nie jej istnieniu
Intuicja (najlepsze środki poznania u idei prostych ) matematyka i etykazłozonych
Etyk
Życie moralne wolne, oparte na rozumie , utylitaryzm
Kant
Rozwój
Filozofia przedkrytyczna(przyroda i humanistyka)
krytyczna (krytyka czystego rozumu)
przedstawienia wykraczające poza granicę podmiotu
2 rodzaje sądów
Aposterioryczne-po doświadczeniu
Aprioryczne - biorące się z umysłu
Analityczne(definicja podmiotu)
Syntetyczne(nie zawarte w podmiocie, nie z definicji)
Analiza wytworów umysłu
Racjonalizm(zrozumienie zjawiska) i Empiryzm(tylko zmysły mogą wejść w kontakt z rzeczą) Dwa pnie poznania!!!
Rozsądek tworzenie pojęc na podstawie materiału
Rozum wnioski spoza materiału doświadczalnego
Wrażenie
Czasoprzestrzeń formami ludzkiego postrzegania