07.01.2008r.
Wykład
Materiały stosowane w technice
W dokumentacji technicznej wyrobu(konstrukcyjnej i technologicznej) musi być określony materiał, z którego wyrób jest wykonany.
Ważne są cztery cechy materiału:
· rodzaj (gatunek) materiały, podawany na rysunku wyrobu i w specyfikacji części wyrobu;
· postać tego materiału (oraz wymiary charakterystyczne), podawana na rysunku wyrobu i w dokumentacji technologicznej (postać i wymiary materiału wejściowego);
· stan materiału podawany na rys wyrobu lub w warunkach technicznego odbioru wyrobu lub w umowie zawartej pomiędzy dostawca a odbiorcą;
· inne własności (dodatkowe , specjalne) podawane w warunkach technicznego odbioru wyrobu lub w umowie zawartej pomiędzy dostawca a odbiorcą.
Rodzaj (gatunek) materiału
W tabeli zestawiono rodzaje materiałów stosowanych w budowie maszyn.
Grupa materiałów / Rodzaj materiału:
materiały metaliczne / żelazo i stopy żelaza, metale nieżelazne
materiały niemetaliczne / tworzywa sztuczne, guma, drewno, papier, skóra, tkaniny techniczne, szkło, materiały ceramiczne, lakiery, materiały uszczelniające, kleje i kity, paliwa, smary
Rodzaje (gatunki) materiałów w większości przypadków są ujednolicone w skali międzynarodowej (w ramach ISO ) bądź w skali regionu (w normach BN)bądź w skali kraju(w normach PN, DIN, BS itd.)
Tab. Wybrane rodzaje stopów i metali nieżelaznych:
Rodzaj stopu / opis i przykład zastosowania:
Żeliwo szare / jest lanym stopem żelaza, stosowane na pierścienie tłokowe, grzejniki, korpusy, maszyn, koła zamachowe
Żeliwo sferoidalne / jest lanym stopem żelaza zawierającym do 2% C, jest dużo mniej kruche niż żeliwo szare, stosowane na wały korbowe, tłoki, obudowy skrzyni biegów, rury
Żeliwo ciągliwe / jest lanym stopem żelaza zawierającym ponad 2%C, bardzo twarde, kruche odporne na ścieranie, stosowane na złączniki rurowe, rury wydechowe, bębny hamulcowe
Staliwo / jest ot stal, otrzymana w piecu elektrycznym i odlania do form odlewniczych, stosuje się na odlewu przedmiotów o skomplikowanym kształcie, gdy własności wytrzymałościowe żeliwa ciągliwego lub szarego są niewystarczające
Aluminium / jest plastyczne, trudno się dolewa, stosowane na wymienniki ciepła, naczynia, beczki, okładziny w budownictwie, opakowania, przewody elektryczne, folie kondensatorów
Nikiel / bardzo odporny na wpływy atmosferyczne, na działanie wody morskiej, kwasów organicznych, stosowany na armaturę i aparaturę w przemyśle chemicznym i spożywczym i w galwanotechnice
Stopy magnezu / elektrony, bardzo lekkie, znalazły zastosowanie w lotnictwie
Stopy łożyskowe / stopy cynowe, cynowo- ołowiowe, bezcynowe na osnowie ołowiu, brązy cynowe, brązy ołowiowe, stopy cynku, stopy aluminium, stosowane na łożyska
Miedź / stosowane na przewody elektryczne (wysoka przewodność elektryczna), do budowy aparatury chemicznej i krycia dachów (odporność na korozję) , na pokrycia galwanotechniczne.
Postać materiału
W dok technicznej musi być podana konkretna postać materiału i odpowiednie wymiary, np. średnica pręta okrągłego x długość (O 80 x 120)
Postać materiału i ich wymiary są ujednolicone (normy ISO, EN, PN, DIN itp.)
Wg klasyfikacji, np. wg PN-EN 10079:1996 wyróżnia się:
· półwyroby - kwadratowe, prostokątne, płaskie, okrągłe, wstępne, profilowane
· wyroby płaskie - blachy, taśmy, blachy wielowarstwowe
· wyroby długie - walcówka, drut, pręty
· kształtowniki - na nawierzchnie kolejowe, na ścianki szczelne, obudowy górnicze, dwuteownik, ceownik, walcowane, kute na zimno, spawane wyroby rurowe - rury, kształtowniki zamknięte
· inne - odkuwki matrycowe i swobodne kute, odlewy, proszek stalowy, kształtowniki spiekane, kształtki prasowane
Postacie materiałów (metalowych) stosowane w budowie maszyn:
Odlew (części maszyn):
· wlewek
· kęs
· pręt
· płaskownik
· kształtownik
· walcówka
· drut
· blacha gruba
· blacha cienka
· taśma
· folia
· odkuwka
Stan materiału
Metale czyste i jednofazowe oraz ich stopy nie są obrabiane cieplnie.
Stan materiałów stosowanych w budowie maszyn:
· wytworzony surowy - F
· wyżarzony zmiękczająco - O
· wyżarzony ujednorodniony - O3
· umocniony zgniotem - H
· przesycony - W
Inne właściwości materiałów:
· wielkość ziarna
· zanieczyszczenia materiałów wtrąceniami niemetalicznymi