Program oregoński, samodzielność 1, PROGRAM OREGO�SKI

PROGRAM OREGOSKI

SAMODZIELNO 1

Wiek 0-1

SSIE I POYKA PYN

1. Podawaj dziecku pokarm, kiedy jest godne.

2. Pobudzaj wargi dziecka lekkim, delikatnym chwytaniem ich palcami. Mona r�wnie pobudzi je za pomoc kostki lodu (dotykajc ni ust dziecka).

3. Pobud dziecko do ssania masujc mu policzki, wtedy, gdy smoczek (pier) jest w buzi: wykonuj palcami ruchy ku ustom i od ust.

4. By uatwi dziecku poykanie, delikatnie pogaszcz szyj dziecka ruchem od podbr�dka do przeyku.

5. Jeeli dziecko chwyta za duo powietrza i nie moe ssa wydajnie, spr�buj uywa smoczk�w o r�nych ksztatach, wikszych lub o wikszym otworze. Jeeli dziecko jest karmione piersi, matka musi bardziej przysun usta dziecka do piersi, by w ten spos�b utworzy co w rodzaju przyssawki. Mona r�wnie spr�bowa zmieni pozycj dziecka, unoszc je lub obniajc.

6. Zmieniaj rodzaje i konsystencj posik�w pynnych.

SAMODZIELNO 2

Wiek 0-1

OTWIERA USTA DO KARMIENIA PIERSI, BUTELK ZE SMOCZKIEM LUB YECZK

1. Przy karmieniu przyjmuj zawsze t sam pozycj dla siebie i dla dziecka. Jeeli jest to niemoliwe, przed karmieniem daj dziecku powcha mleko. Poka mu butelk lub yeczk w jaskrawym kolorze; mona r�wnie przywiza do butelki dzwoneczek; daje to dziecku informacj wzrokow i akustyczn, poprzedzajc karmienie. Powiedz do niego: "Oto twoja butelka" albo: "Pora jedzenia".

2. Nalej odrobin mleka na palec i delikatnie wsu go do ust dziecka. Postpuj tak dotd, a dziecko nie bdzie stawiao adnego oporu przy wsuwaniu mu palca do ust.

3. Dotykaj brzeg�w ust dziecka smoczkiem lub yeczk.

4. Delikatnie nacinij na wargi dziecka, by otworzyo usta, r�wnoczenie dotykajc brzeg�w ust smoczkiem lub yeczk.

5. Staraj si unika popiechu w czasie karmienia. W czasie karmienia przemawiaj do dziecka. Jeli dziecko wyrobio ju odruch oczekiwania nastpnej yeczki, zaczekaj, a otworzy usta, a nie wpychaj mu yeczki do ust.

SAMODZIELNO 3

Wiek 0-1

ODWRACA GOW W STRON BRODAWKI PIERSIOWEJ LUB SMOCZKA PO DOTKNICIU NI POLICZKA

1. Zawsze trzymaj dziecko w tej samej pozycji przed rozpoczciem karmienia.

2. Lekko dotknij podbr�dka, potem policzka.

3. Lekko popukaj w policzek, nastpnie dotknij ust smoczkiem (piersi).

4. Jeeli dziecko nie odwraca gowy w kierunku smoczka (piersi), pom� mu w tym delikatnie. Daj dziecku mono samodzielnego zwr�cenia gowy ku pokarmowi zanim mu w tym pomoesz.

SAMODZIELNO 4

Wiek 0-1

POYKA PYNNE JEDZENIE PODANE NA YECZCE

1. Jeeli jest to moliwe, posuguj si yeczk plastykow lub pokryt teflonem. Jeeli si posugujesz yeczk metalow, yeczka musi mie gadkie brzegi.

2. Trzymaj dziecko w pozycji na p� pionowej. Podawaj niewielkie iloci pokarmu. Zanim podasz kolejn porcj, zaczekaj a dziecko przeknie poprzedni.

3. Staraj si podawa pokarm na rodkow cz jzyka.

4. W� do pokarmu malutkie kawaeczki pokruszonego lodu. Gdy l�d dotknie jzyka, dziecko odruchowo poknie pokarm.

5. Dotknicie yeczk jzyka w 3-4 miejscach - przed opr�nieniem jej w ustach dziecka - uatwi cofnicie jzyka, a wic r�wnie przeknicie.

6. Aby uatwi wykonanie odruchu przeykania, delikatnie pogaskaj szyj dziecka od podbr�dka ku krtani.

SAMODZIELNO 5

Wiek 0-1

PODCZAS PICIA KADZIE OBIE RCE NA BUTELCE

1. Uywaj lekkich butelek. Butelk napenij do okoo jednej trzeciej jej pojemnoci.

2. Po� rczki dziecka na butelce, a nastpnie umie swoje rce na rczkach dziecka. Stopniowo zdejmuj rce z rczek dziecka. Zacznij od kr�tkich przerw w trzymaniu i stopniowo je zwikszaj.

3. Owi butelk jak kolorow tkanin, tam papieru, wstk. Przywi do niej dzwoneczek. Na� na butelk co przyjemnego w dotyku, na przykad kawaek futerka.

SAMODZIELNO 6+/

Wiek 0-1

SIGA PO BUTELK

1. Przywi do butelki kolorow wstk lub kawaek tkaniny, lub owi j foli jaskrawego koloru. Trzymaj butelk tu przed oczyma dziecka (na osi oczu) i powoli zbliaj do ust.

2. Jeeli dziecko nie siga po butelk, po� jego rczki na butelce przed wsuniciem do ust smoczka.

3. Powiedz co w rodzaju: "Twoja butelka jest przed tob" za kadym razem, gdy dajesz dziecku butelk. Pamitaj o tym, by stale powtarza takie zdanie.

4. Przywi do butelki dzwoneczek i potrznij j przed dzieckiem, m�wic r�wnoczenie: "Twoja butelka jest przed Tob".

5. Dotknij butelk ust dziecka, nastpnie odsu j na 5-8 cm od ust i powiedz: "Butelka jest przed tob". Jeeli dziecko nie siga po ni, we jego rczki i poprowad w kierunku butelki.

+/ Moe by osignite w p�niejszym wieku przez dziecko cakowicie niewidome.

SAMODZIELNO 7

Wiek 0-1

JE PAPK Z YECZKI

1. Nabieraj yeczk niewielkie iloci tartego pokarmu. Podawaj pokarm, kiedy dziecko jest godne.

2. Karmienie powinno by dla matki i dziecka czym radosnym, odbywa si w wygodnej pozycji i bez popiechu. Pokarm, picie i ciep myjk frotow miej pod rk, aby nie przerywa karmienia.

3. Podawaj dziecku zawsze nazwy pokarm�w przez nie spoywanych. W czasie karmienia rozmawiaj z dzieckiem.

4. Trzymaj dziecko na kolanach w pozycji siedzcej. Umieszczaj w buzi niewielk ilo pokarmu w odlegoci okoo 2/3 dugoci jzyka w kierunku jego nasady. Stopniowo zwikszaj objto proporcji podawanego na yeczce pokarmu.

5. Urozmaicaj pokarm i postaraj si zorientowa, kt�re potrawy dziecko lubi najbardziej. Podawaj je czsto pamitajc jednak zawsze o codziennym zapotrzebowaniu (organizmu niemowlcia) na okrelone skadniki pokarmu.

6. Do tartych pokarm�w wsyp troch pokruszonego lodu. Umie mieszank lodu i potrawy na tylnej czci jzyka, aby uatwi cofnicie jzyka.

7. Zorientuj si, czy g�rna warga zgarnia dokadnie pokarm z yeczki. Jeeli nie, tak manipuluj yeczk, by g�rna warga zgarna pokarm.

8. Jeeli dziecko nie porusza jzykiem we waciwy spos�b, we na palec odrobin masa orzechowego i umie je na dzisach i podniebieniu dziecka. Moe to pobudzi dziecko do "zbadania" jzykiem pokarmu.

SAMODZIELNO 8

Wiek 0-1

PODCZAS PICIA SAMODZIELNIE TRZYMA BUTELK

1. Wlewaj do butelki niewielk ilo pokarmu lub picia (dolewajc w miar potrzeby), by butelka nie bya za cika dla dziecka.

2. Sama przytrzymujc butelk umie na niej rce dziecka. Stopniowo zwalniaj chwyt butelki, a dziecko zacznie trzyma j bez twojej pomocy.

3. Jeeli dziecko jest godne, daj mu do trzymania butelk w pierwszej fazie karmienia. Przez pozosta cz karmienia musisz sama trzyma butelk, poniewa dziecko jest ju troch najedzone i nie ma ju takiej motywacji. Stopniowo wymagaj od dziecka coraz duszego trzymania butelki.

4. Jeeli butelka wylizguje si dziecku z rk, nawi na ni jaki materia zwikszajcy tarcie, jak na przykad tam izolacyjn. Gdy dziecko nabiera wprawy, usu tam.

5. Pocztkowo zwi lub z� rcznik i po� na piersi dziecka w celu stworzenia dodatkowego oparcia dla butelki. Kiedy dziecko nabierze wprawy - usu to dodatkowe podparcie.

6. Chwal dziecko, w miar jak staje si w tej czynnoci bardziej samodzielne.

SAMODZIELNO 9

Wiek 0-1

SIGA I PODNOSI BUTELK, PIJE SAMODZIELNIE

1. Trzymaj butelk w zasigu dziecka, by mogo j widzie. Przeka dziecku bodziec akustyczny, potrzsajc ni (mona r�wnie przywiza dzwoneczek). Dziecku niewidomemu zawsze m�w, e butelka jest przed nim. Umie rczki dziecka na butelce i zaczekaj, a dziecko samo wemie j do ust; pom� mu dopiero wtedy, jeeli tego nie zrobi.

2. M�wic do dziecka, e butelka jest przed nim, po� rczki na butelce. Pom� dziecku unie butelk do ust. Niech dziecko trzyma butelk, podczas gdy ty delikatnie podsuwasz j do ust. Stopniowo ograniczaj pomoc, w miar jak dziecko nabiera wprawy w utrzymaniu butelki.

3. Aby dziecko lepiej widziao butelk, owi j tkanin, wstkami jaskrawego koloru lub foli.

4. Chwal dziecko za coraz wiksz samodzielno.

SAMODZIELNO 10+/

Wiek 0-1

KARMIONE YECZK UJE PRZETARTY POKARM (NP. gotowane jarzyny, banany, pure z ziemniak�w)

1. Wprowadzaj ten rodzaj potraw na pocztku karmienia, kiedy dziecko jest godne. Uywaj produkt�w, kt�re dziecko lubi. Powiedz mu, co to za rodzaj potrawy. Uywaj staych termin�w.

2. Zr�b papk z takich produkt�w, jak gotowana marchewka, ser, groszek, banany, ziemniaki. Jeeli papka jest zbyt gsta, dodaj nieco mleka, soku owocowego lub sosu misnego. Urozmaicaj potrawy, przyrzdzajc je moliwie najlepiej, by byy atrakcyjne i ncce. Kiedy wprowadzasz now potraw, m�w dziecku, e przyrzdzia co pysznego, co mu na pewno bdzie smakowao.

3. Uywaj yeczki plastykowej lub teflonowej. Nie s one tak twarde i chodne, jak yeczki metalowe. Podawaj dziecku do mae porcje potrawy, aby mogo obraca je w ustach bez trudu, nie dawic si.

4. Staraj si, by dziecko spoywao swoje posiki razem z pozostaymi czonkami rodziny, by w ten spos�b mogo si dowiedzie, e inni r�wnie jedz i e chwal sobie jedzenie.

5. Moesz si spodziewa, e dziecko bdzie wypycha jedzenie z ust zanim si nauczy przesuwa je jzykiem do tylnej czci jamy ustnej, a potem przeyka. Niech ci nie przeraa to, e dziecko moe si czasem zakrztusi; nie ustawaj w pr�bach nauczenia dziecka ykania.

6. Jedzenie umieszczaj w tylnej bocznej czci jamy ustnej dziecka. W tej pozycji dziecko najczciej zaczyna przeuwanie. Po woeniu yeczki dziecku do ust, przymknij mu usta, by zakryy jedzenie. Po wyjciu yeczki z ust upewnij si, czy g�rna warga zagarna pokarm. Na pocztku moesz delikatnie pom�c dziecku w przymykaniu warg palcem wskazujcym i rodkowym.

7. Delikatnie porusz szczki dziecka do g�ry i na d� po woeniu do ust pokarmu. Umie palec wskazujcy pod doln warg, pozostae za trzy (bez kciuka) pod brod i delikatnie poruszaj szczki ruchem kolistym.

+/ Moe by osignite w p�niejszym wieku przez dziecko cakowicie niewidome.

SAMODZIELNO 11

Wiek 0-1

PIJE Z KUBKA PODTRZYMYWANEGO PRZEZ OSOB DOROS (RCE DZIECKA NA KUBKU)

1. Uyj duego liniaka, bowiem na pocztku dziecko bdzie rozlewa i ulewa pyn.

2. Pozw�l dziecku na zbadanie pustej filianki. Filianka powinna by jaskrawego koloru i kontrastowa z pynem, kt�ry si do niej wleje.

3. Picie z filianki wprowadzaj stopniowo, zaczynajc od dania dziecku yku mleka jako uzupenienie karmienia butelk.

4. Przechyl filiank tak, by dziecko wzio do ust niewielk ilo mleka. Skoro tylko dziecko zacznie nabiera wprawy w piciu z filianki, stopniowo skracaj czas karmienia z butelki i wyduaj czas karmienia z filianki.

5. Uywaj ulubionego napoju dziecka, by zwikszy jego pragnienie picia z filianki. Jeeli jest to moliwe ogranicz podawanie tego ulubionego napoju z butelki, podawaj go wycznie filiank.

6. Poka dziecku filiank i jej zawarto. Powiedz mu, co masz, gdzie to jest i co dziecko ma z tym zrobi. Stale uywaj tego samego sownictwa.

SAMODZIELNO 12

Wiek 0-1

ODGRYZA KS JEDZENIA

1. Zaczekaj, a dziecko zacznie zbkowa; gryzienie staje si wtedy czynnoci naturaln.

2. Zacznij od placuszka, krakersa, wafla lub tosta (grzanki). Zbli jedzenie do nosa, by dziecko mogo wyczu je wchem. Powiedz dziecku, co to jest i co ma z tym zrobi. "masz tu wafel do zjedzenia; ugry kawaek."

3. Daj dziecku ten produkt do rk, podsu do ust i pom� woy go midzy zby.

4. Pom� dziecku odgry go zbami. Delikatnie zwieraj szczki dziecka, pomagajc mu w ten spos�b w gryzieniu.

5. Stopniowo zmniejszaj zakres udzielanej dziecku pomocy; z czasem ogranicz si jedynie do pomocy werbalnej.

SAMODZIELNO 13

Wiek 0-1

JE SAMODZIELNIE TRZYMAJC KAWAKI POKARMU W PALCACH

1. Daj dziecku kawaek czego do rki na pocztku posiku,kiedy dziecko jest godne. Po� dziecku na palcach kawaek masa orzechowego lub jakiej innej lepkiej substancji spoywczej i pom� mu obliza palce.

2. Dawaj dziecku je z rki nad tack lub nad inn zamknit paszczyzn. Na pocztku dobieraj kontrastujce kolory jedzenia i tacki. Uywaj ulubionej potrawy dziecka, pokrojonej na drobne kawaeczki (na jeden ks); daj dziecku powcha te kawaeczki w celu wzbudzenia zainteresowania.

3. Jeeli dziecko nie bierze do rk jedzenia, daj mu do rki kawaek i pom� donie go do ust. Opisz co dziecko robi. Ograniczaj pomoc, w miar jak dziecko potrafi samodzielnie wykona t czynno.

4. Kiedy ju dziecko nabierze wprawy, rozmieszczaj poywienie w r�nych punktach tacki. Dziecku niewidomemu powiedz, by suchao odgosu spadajcego produktu ywnociowego i przeszukao powierzchni tacki przed sob.

5. Nie dopuszczaj, eby dziecko pakowao do ust zbyt due kawaki jedzenia.

SAMODZIELNO 14+/

Wiek 0-1

UJE TWARDSZY POKARM (CHLEB, OWOCE)

1. Dziecko powinno siedzie wyprostowane.

2. Podziel na drobne kawaki wielkoci jednego ksa jedzenie typu banan�w, chleba, krakers�w, grzanek itp.

3. Uywaj do tego celu ulubionych produkt�w dziecka i nie wprowadzaj nowych rodzaj�w, zanim dziecko nie zacznie przeuwa bez trudu.

4. W nagrod moesz dziecku da ulubiony nap�j, co r�wnoczenie uatwi mu przeknicie jedzenia.

5. Zobacz wiczenie 10 z tego rozdziau powicone czynnociom zwizanym z uciem.

6. ucie czasami nastpuje o wiele p�niej u dzieci niewidomych od urodzenia; wprowadzaj wic te wiczenia, jak tylko dziecko jest do nich przygotowane. Po� rczki niewidomego dziecka na swoich szczkach w trakcie przeuwania przez ciebie pokarmu, by si zorientowao, co robisz.

+/ Moe by osignite w p�niejszym wieku przez dziecko cakowicie niewidome.

SAMODZIELNO 15

Wiek 0-1

PIJE Z KUBKA, TRZYMAJC GO OBURCZ

1. Posu si filiank specjalnie przeznaczon do nauczania picia lub filiank "stabiln" (tj. obcion u dou) do wprowadzenia tego wiczenia. Kiedy ju dziecko nabierze wprawy, uyj normalnej filianki plastykowej lub maej plastykowej szklanki. Podaj niewielk ilo pynu (mleko, woda lub gsty pyn, jak na przykad jaki mleczny kisiel lub przetarta zupa) w filiance.

2. Pom� dziecku wzi do rk kubek. Umie swoje rce na rkach dziecka i podnie kubek do ust dziecka. Powiedz: "Napij si" i przechyl kubek. Stopniowo ograniczaj pomoc, zwalniajc uchwyt i puszczajc kubeczek, a dziecko zacznie unosi naczynie i pi bez adnej pomocy.

3. Na pocztku mona spodziewa si rozlewania pynu. Zachowaj spok�j; na wszelki wypadek miej w pobliu ciereczk.

4. Uywaj dw�ch filianek. Pij z jednej i wyjanij dziecku, co robisz. Niech dziecko naladuje ciebie.

5. Bd przygotowana na to, by szybko pochwyci filiank, gdy tylko dziecko skoczy pi, czsto bowiem po prostu wypuci j z rk. Pom� dziecku odstawi j na tac lub postawi na stole. Opisz sownie wykonywane przez ciebie czynnoci. Nauczenie dziecka samodzielnego odstawiania filianki prawdopodobnie zajmie o wiele wicej czasu ni nauczenie jej unoszenia i picia z niej.

SAMODZIELNO 16

Wiek 0-1

PRZENOSI DO UST YECZK Z JEDZENIEM

1. Uywaj ulubionych potraw dziecka, ale takich, kt�re trzymaj si yeczki i nie ciekaj, jak na przykad ziemniaki purree, budy, mus z jabek.

2. Uywaj yeczki o szerokiej rczce bez przewenia (owinitej tkanin lub tam izolacyjn). Pozw�l dziecku najpierw bliej si zapozna z yeczk.

3. Usid za dzieckiem, daj dziecku do rki yeczk i delikatnie poprowad j z talerza do ust. Opisuj, co robisz, posugujc si zawsze tymi samymi sowami. ("Trzymaj yeczk, zanurz j w jedzeniu, nabierz jedzenia, teraz nie to do ust"). Pom� w nabieraniu na yk pokarmu.

4. Kiedy ju jedzenie jest na yce, ograniczaj pomoc, przesuwajc swoj rk do nadgarstka dziecka, a nastpnie do okcia, r�wnoczenie jednak baczc, by dziecko nie upucio yki.

5. Powiedz dziecku, by woln rk trzymao za krawd miseczki. Uatwi to lokalizowanie miseczki.

6. Miseczka o wysokich krawdziach uatwia rozpoczcie jedzenia yk. Zastosuj r�wnie miseczk z gumow przyssawk, co uatwi stabilne ustawienie miseczki.

7. Pochwal dziecko, jeeli potrafi ju samo je. Wyjanij dziecku niewidomemu, e inni sami jedz yk.

8. Nabieranie jedzenia na yk wymaga pomocy przez duszy czas, szczeg�lnie w przypadku dziecka niewidomego.

SAMODZIELNO 17

Wiek 0-1

JE TRZY RODZAJE NOWYCH POTRAW O R�NEJ KONSYSTENCJI

1. Zapoznaj dziecko z nowym rodzajem jedzenia. Wprowad je na pocztku posiku razem z innymi znanymi mu pokarmami.

2. Pocz znany rodzaj jedzenia z nowym, rozpoczynajc od malutkiej porcji nowego jedzenia. Stopniowo zmniejszaj ilo znanej potrawy, a zwikszaj proporcje nowej.

3. Podawaj na przemian porcje nowej potrawy i porcje znanej.

4. Podaj dziecku nazw nowego jedzenia i zach aby powchao. Zorganizuj w ten spos�b posiek, eby wszyscy czonkowie rodziny jedli ten nowy rodzaj jedzenia i m�wili o nim.

5. Urozmaicaj konsystencj, smak i temperatur potraw.

6. Jeeli dziecko kategorycznie odmawia danej potrawy, odczekaj i podaj j w nastpnym miesicu.

SAMODZIELNO 18

Wiek 0-1

ZLIZUJE JEDZENIE POZOSTAE WOK� UST

1. Powiedz dziecku, e ma na ustach i wok� nich lepkie resztki pokarmu, jak na przykad: mi�d, dem lub maso orzechowe. Poka mu, w jaki spos�b mona je usun jzykiem. Zach dziecko do usunicia resztek pokarmu z warg.

2. Posu si lizakiem. Po daniu go dziecku do spr�bowania poruszaj lizakiem dookoa warg, by w ten spos�b sprowokowa dziecko, a zacznie oblizywa wargi, starajc si sign jzykiem do lizaka.

3. Umie kawaek lepkiego pokarmu na g�rnej wardze dziecka. Zach dziecko do zlizywania go; w tym celu moesz przed dzieckiem ustawi lustro, by widziao ruchy swego jzyka. T sam czynno powt�rz w odniesieniu do kcik�w ust.

4. Upewnij si, czy dziecko wie, co to "jzyk". Powiedz mu, by dotykao jzyka po dotkniciu go przez ciebie. Powiedz, by dziecko dotkno twojego jzyka i wyczuo dotykiem jego ruch. Opisujc czynno zlizywania posuguj si wyrazem "liza, zlizywa". Na przykad: "Dotknij jzykiem warg i obli je".

SAMODZIELNO 19

Wiek 0-1

PR�BUJE WSP�DZIAA PODCZAS UBIERANIA SI WYCIGAJC ODPOWIEDNIO RK LUB NOG

1. W trakcie ubierania dziecka rozmawiaj o czciach ciaa i nazywaj kad cz ubrania dziecka w trakcie brania jej do rk. Okrelaj sownie czynnoci ubierania ("Noga wchodzi w ten otw�r". "Teraz woymy ci koszulk; wycignij rk"). Sta lub usid za dzieckiem i kad rce na rkach dziecka. Codziennie wkadaj poszczeg�lne czci ubrania w takiej samej kolejnoci.

2. Po okreleniu sownym czynnoci, kt�r zamierzasz wykona zaczekaj chwil, a dziecko wycignie rce i nogi. Pochwal dziecko za czynione wysiki, by wyciga rce i nogi. Udzielaj pomocy tylko w�wczas, gdy jest to niezbdne.

3. Ograniczaj udzielanie pomocy najpierw przez czekanie, potem poprzesta tylko na okreleniu sownym czynnoci, kt�r naley wykona, i lekkim poklepaniu dziecka po ramieniu lub nodze jako wskaz�wce, e ma wycign rk lub nog, nastpnie - jedynie powiedz, co dziecko ma zrobi. Postpuj tak w odniesieniu do wszystkich czci garderoby (buciki, skarpetki, rkawiczki).

4. Posu si zabaw w "a-ku-ku", by zachci dziecko do woenia rk i n�g w ubranie ("Gdzie jest twoja rka? O tutaj", gdy rka zniknie w rkawie, a po chwili si z niego wysuwa).

SAMODZIELNO 20+

Wiek 0-1

JEDZC TRAFIA YECZK DO TALERZA

1. Powiedz, by dziecko trzymao w jednej rce yeczk, drug za dotykao miseczki. Pomoe to w lokalizowaniu miseczki.

2. Na pocztku trzymaj dziecko za rk i wykonaj ca czynno przenoszenia yki od ust do miseczki. Okrel j sownie. Powiedz: "W� yk do miseczki". Udzielaj wskaz�wek siedzc za nim.

3. Zacznij od udzielania pomocy w przenoszeniu yki od samych ust do miseczki, nastpnie stopniowo ograniczaj zakres udzielanej pomocy, a do czasu, gdy dziecko zacznie wykonywa t czynno samodzielnie.

+ Moe by osignite w p�niejszym wieku przez dziecko cakowicie niewidome.

SAMODZIELNO 21

Wiek 1-2

Z POMOC DOROSEGO MYJE RCE MYDEM I WOD

1. Niech dziecko stanie na stoeczku, by mogo sign do umywalki.

2. Zatkaj korkiem (zatyczk) odpyw wody. Nalej niewielk ilo wody do umywalki. Powiedz dziecku, co robisz. Mydo trzymaj stale w tym samym miejscu i w takiej odlegoci, by dziecko mogo po nie sign. Dziecku niewidomemu pom� w zbadaniu wszystkiego za pomoc dotyku.

3. Sta za dzieckiem i zanurz jego rce w wodzie. Poruszaj rkami ruchem obrotowym; czy tak dotd, a dziecko zacznie wykonywa te ruchy samodzielnie.

4. Pom� dziecku w odnalezieniu myda, wziciu go do rk i natarciu nim obu rk. Ograniczaj stopniowo pomoc, a dziecko zacznie wykonywa te czynnoci bez twojej pomocy.

5. Pom� dziecku w ponownym zanurzeniu rk w zlewie i spukaniu ich w wodzie z resztek myda.

6. Wszystkie kolejne stadia wykonuj za kadym razem w tej samej kolejnoci. Okrelaj kade ze stadi�w werbalnie w trakcie ich odbywania si.

7. Pochwal dziecko za to, e ma czyste rce. Uywaj myda pachncego i powtarzaj, e rce dziecka s czyste i pachnce.

8. Popro, by inni czonkowie rodziny myli w tym czasie rce i by m�wili, co robi.

SAMODZIELNO 22

Wiek 1-2

ZDEJMUJE Z GOWY ROZWIZANY UPRZEDNIO KAPTUREK LUB KAPELUSZ

1. Daj dziecku do obejrzenia kapelusz. Podaj jego nazw.

2. Kiedy dziecko ma na gowie kapelusz, poprowad jego rk do niego i pom� go cign. Pochwal, jeeli si dziecku udao go zdj. Ograniczaj pomoc, w miar jak dziecko wykonuje samodzielnie coraz wiksz cz tej czynnoci. Okrel sowami, co dziecko ma zrobi. Podkrelaj wyrazy "woy" i "zdj"; w ten spos�b dziecko bdzie umiao odr�ni obie czynnoci.

3. Przewicz wkadanie i zdejmowanie kapeluszy lalkom i innym osobom.

4. Pozw�l dziecku zapozna si z r�norodnoci nakry gowy noszonych przez dorosych. Posu si kapeluszem ojca dziecka, kapeluszem przeciwdeszczowym, czepkiem pielgniarki, czapeczk (np. tak, jak stosuj basebolici).

SAMODZIELNO 23

WIEK 1-2

WKADA NAKRYCIE GOWY

1. Daj dziecku do rk kapelusz i pom� mu w prowadzeniu rk do gowy.

2. Dla cel�w wiczenia posu si r�norodnymi kapeluszami, noszonymi przez osoby dorose. Uyj kapelusza somkowego, kowbojskiego, kapelusika damskiego.

3. Do tej czynnoci uyj lustra. Pozw�l te dziecku wkada kapelusz innym osobom.

4. W� sobie na gow kapelusz; niech dziecko obserwuje i dotyka kapelusza w trakcie wkadania. Nastpnie pozw�l dziecku woy go.

5. Powiedz dziecku, by wkadao kapelusz we waciwym czasie. Skojarz wkadanie kapelusza z waciwymi sytuacjami jak na przykad wychodzenie z domu lub egnanie si.

SAMODZIELNO 24

Wiek 1-2

ZDEJMUJE SKARPETKI

1. cignij jedn skarpetk z nogi dziecka prawie cakowicie i zach je do dokoczenia czynnoci, umieszczajc jego rce na skarpetce. Pochwal dziecko za cignicie skarpetki. Za kadym razem dziel czynno na te same etapy; okrelaj sowami to, co dziecko robi. Pochwal za udane wykonanie czynnoci.

2. Stopniowo zostawiaj coraz wiksz cz czynnoci do wykonania przez samo dziecko, a potrafi ono wykona t czynno cakowicie samodzielnie.

3. Naklej co kolorowego lub narysuj na paluszkach (u n�g) dziecka; dziki temu dziecko bdzie chtniej cigao skarpetk, by to zobaczy. Moesz r�wnie umieci w czubkach skarpetki kawaeczek zawinitego cukierka dla dziecka.

4. Zacznij od skarpet nieco za duych na dziecko, p�niej stopniowo uywaj coraz mniejszych, w miar jak dziecko nabywa wprawy.

SAMODZIELNO 25

Wiek 1-2

WSUWA GOW, RCE I NOGI WE WACIWE OTWORY W CZCIACH UBRANIA (RKAWY, NOGAWKI itp.)

1. Podsu bliej rki wycicie rkawa. Zach dziecko do woenia rki w wycicie rkawa i wsu rkaw. Udzielaj pomocy manualnej w razie potrzeby, p�niej stopniowo ograniczaj pomoc. Pochwal dziecko, jeeli bez pomocy wsuwa rk w rkaw. Zastosuj ten sam zestaw czynnoci w odniesieniu do wsuwania n�g w nogawki oraz wcigania ubra przez gow.

2. Zaczekaj a dziecko samo rozpocznie okrelony ruch, nie wykonuj stale tych czynnoci za dziecko.

3. Zabaw si z dzieckiem w chowanego, m�wic: "Gdzie jest rka?" Kiedy rka ukae si u wylotu rkawa ucinij j i zawoaj: "A-ku-ku rczka".

4. Na pocztku stosuj kr�tkie spodenki oraz koszulki z kr�tkimi rkawami lub bez rkaw�w. W miar jak dziecko nabywa wprawy, wprowadzaj dugie spodnie i koszulki z dugimi rkawami.

5. Zachcaj dziecko do zbadania otwor�w i wyci w ubrankach. Opisuj ubrania i m�w, do czego su. R�b tak przed wsuwaniem koczyn w rkawy i nogawki.

SAMODZIELNO 26

Wiek 1-2

ZDEJMUJE BUTY, GDY SZNUR�WKI S ROZWIZANE I ZLUZOWANE

1. Umieci jedn rk dziecka na obcasie (picie) bucika, drug za na czubku; powiedz, by dziecko przycigno jednoczenie nog do siebie. Dziecko musi wykona te czynnoci w pozycji siedzcej. Powiedz: "Zdejmij bucik".

2. Usid za dzieckiem, kadc swoje rce na jego rczkach. Powiedz, co robisz; za kadym razem wykonuj te czynnoci w tej samej kolejnoci. Zachcaj dziecko do cignicia za pit, by cign bucik.

3. Zacznij od nieco przyduych bucik�w, o ile jest to moliwe, we do wicze np. obuwie starszej siostry lub brata.

4. Na pocztek w� buciki jedynie na czubki palc�w i powiedz, by dziecko je cigno. Powtarzaj t czynno, wcigajc bucik coraz gbiej.

5. Zachcaj dziecko do cigania obuwia innym czonkom rodziny dla przewiczenia tej czynnoci, moe ono r�wnie wypraktykowa to na lalkach.

6. Udaj, e nie potrafisz cign swego buta i zach dziecko do spr�bowania. Pochwal gorco dziecko, jeeli mu si uda.

SAMODZIELNO 27

Wiek 1-2

STOPNIOWO PRZESTAJE JE I PI Z BUTELKI

1. Rozpocznij wprowadzanie pojenia za pomoc filianki zanim skoczysz karmienie butelk. W miar jak dziecko nabywa wprawy w piciu z filianki, zmniejszaj liczb karmie i poje z butelki.

2. W miar czynionych postp�w w piciu z filianki ograniczaj ilo pynu w butelce przy kadym kolejnym pojeniu.

3. Ulubione napoje wlewaj tylko do filianki. Butelk zostawiaj na mniej lubiane pyny.

4. Jeeli butelka jest czci postpowania przy kadzeniu dziecka do �ka, spr�buj zastpowa butelk lalk, do kt�rej mona si przytuli, lub kojc muzyk.

5. Na ostateczne zakoczenie karmienia (pojenia dziecka) z butelki wybierz moment, gdy dziecko jest zdrowe i gdy nie wystpuj adne stany stresowe czy napicia pynce z sytuacji domowo-rodzinnej.

SAMODZIELNO 28

Wiek 1-2

PIJE, TRZYMAJC KUBEK JEDN RK

1. Uywaj filianek czy kubk�w z jednym uchem.

2. Pom� dziecku posugiwa si jedn rk w taki spos�b, e jego rk przytrzymujesz swoj.

3. Delikatnie powstrzymuj drug rk dziecka przed siganiem do filianki, przytrzymujc lub dajc mu do rki krakersa.

4. Nalej do filianki tylko niewielk ilo pynu, by zapobiec rozlewaniu.

SAMODZIELNO 29+

Wiek 1-2

NABIERA YECZK POKARM

1. Zacznij od gbokiej miseczki z pionowymi ciankami, nastpnie uywaj miseczki o agodnie podniesionych brzegach, na koniec wprowad talerz.

2. Zacznij od potraw, kt�re mona atwiej nabiera na yk i utrzymywa na niej, jak na przykad mus jabkowy, budy lub ziemniaczane purree.

3. Powiedz, by dziecko ujo yk, obejmujc j rk skierowan w d�. Jeeli okae si to pomocne, owi rczk yki tam. Drug rk dziecko ma przytrzymywa miseczk.

4. Sta za dzieckiem i zademonstruj nabieranie jedzenia na yk, prowadzc rk dziecka trzymajc yk. Nabieraj ruchem skierowanym ku dziecku, zaczynajc od dalszej od niego czci miseczki.

5. Okrelaj sowami kad czynno w trakcie pomagania dziecku. Powiedz dziecku, by suchao odgos�w yki skrobicej o dno miski.

6. Jeeli dziecko ma trudnoci ze zginaniem nadgarstka w celu nabrania jedzenia na yk, podziel t czynno na "zanurzanie" i "nabieranie". Wykonujc te czynnoci, opisuj je dziecku.

7. W miar jak dziecko nabywa wprawy, zmniejszaj zakres udzielanej dziecku pomocy przesuwajc swoj rk do nadgarstka dziecka, potem przedramienia, wreszcie do okcia. Zorientuj si, czy dziecko potrafi samo przej do nastpnej czynnoci bez twojej pomocy.

8. Pozw�l dziecku przewiczy nabieranie yk jedzenia w czasie jego zabaw. Daj dziecku opatk do piasku, yki i foremki. Do celu wiczenia nabierania na yk dobrze si nadaje piasek, mka kukurydziana, fasola, groszek suszony i ry.

+ Moe by osignite w p�niejszym wieku przez dziecko cakowicie niewidome.

SAMODZIELNO 30+

Wiek 1-2

PODNOSI KUBEK I ODSTAWIA GO NA ST�

1. Powiedz dziecku, e filianka z mlekiem (sokiem, wod) stoi przed nim. Z lekka stukaj w filiank stojc na stole, by poda dziecku sygna dwikowy, jeeli jest cakowicie niewidome. Powiedz: "We filiank i napij si". Po� swoje rce na rkach dziecka i pom� mu unie filiank.

2. Gdy dziecko ju si napije, ponownie umie rce na rkach dziecka i pom� mu w odstawieniu filianki na st�. Powiedz, by dziecko posugiwao si obu rkami. Stopniowo ograniczaj pomoc, a dziecko zacznie wykonywa t czynno samodzielnie. Opisuj sownie kady etap czynnoci.

3. Sprawd razem z dzieckiem, czy odstawiona filianka stoi r�wno na stole i czy nie wyleje si z niej zawarto. Przesuwaj rkoma wzdu cianek filianki, podkrelajc eby sp�d filianki przytyka do stou.

4. Ucz dziecko odstawiania filianki na st� na to samo miejsce, by p�niej atwiej byo j odszuka. W miar jak dziecko nabiera wprawy, powiedz mu, by przed odstawieniem filianki sprawdzio, czy mona postawi j w danym miejscu na stole: czy nie zostanie postawiona na talerzu lub sztucach.

+ Moe by osignite w p�niejszym wieku przez dziecko cakowicie niewidome.

SAMODZIELNO 31

Wiek 1-2

ZNAJDUJE NA STOLE I BIERZE DO RKI SWOJE NACZYNIA I SZTUCE

1. Rozkadaj naczynia i sztuce stale w jednym i tym samym miejscu (yki zawsze z prawej strony, filianki na talerzach). Poka i powiedz dziecku gdzie si znajduj.

2. Pom� dziecku sign do swego nakrycia. Porad mu, by wykonywao delikatne ruchy poszukiwania, unikajc trcania naczy i wkadania rk do talerzy. Pomagajc w tym dziecku, opisuj sownie wykonywane czynnoci. Pochwal za starania i za samodzielne wykonanie czynnoci.

3. Posu si tac lub podkadk, na kt�rej mona rozmieci naczynia i sztuce, by w ten spos�b zaznaczy przestrze, w obrbie kt�rej dziecko ma szuka, jak r�wnie zapobiec pomyleniu przez dziecko wasnego nakrycia z nakryciami innych os�b.

SAMODZIELNO 32

Wiek 1-2

SIEDZI NA NOCNIKU LUB NA KRZESEKU Z WMONTOWANYM NOCNIKIEM DO 3 MINUT

1. Prowad kart godzin oddawania przez dziecko moczu i kau. Zacznij sadza dziecko na nocniku, kiedy ju ustaliy si pory, w kt�rych dziecko jest mokre lub suche, oraz kiedy nie moczy si ponownie przez przynajmniej 30 minut.

2. Postaw nocnik w toalecie (azience), by to pomieszczenie kojarzyo mu si z oddawaniem moczu i kau. Posuguj si stale tymi samymi wyrazami na okrelenie nocnika i toalety, oddawania moczu i kau. W trakcie zmiany pieluch uywaj nazwy na okrelenie moczu lub kau by w ten spos�b powstao u dziecka skojarzenie funkcji z jej nazw.

3. Jeeli uywasz krzeseka z nocnikiem, podstaw pod n�ki dziecka stoeczek, by nogi nie zwisay.

4. Zapoznaj dziecko z nocnikiem lub krzesekiem z nocnikiem, pozwalajc mu na dokadne ogldziny. Wyra w sowach, czego oczekujesz od dziecka, gdy sadzasz go na nocniku.

5. Zacznij od ustalenia dw�ch p�r w cigu dnia, kiedy zachodzi prawdopodobiestwo, e dziecko bdzie oddawa mocz. Posad je na nocniku i sta w pobliu. Pochwal, jeeli sI dziecku uda (odda mocz do nocnika).

6. Uczy z tych chwil zajcie moliwie przyjemne i wesoe. Na pocztku nie daj od dziecka, by siedziao duej ni trzy minuty.

SAMODZIELNO 33

Wiek 1-2

ROZWIZUJE SZNUROWADA U BUT�W

1. Uywaj sznurowade o twardych kocach. Poka dziecku utwardzone zakoczenia i okrel je jako takie. Zwi w rku sznurowado w taki spos�b, by z doni wystawaa jedynie koc�wka. Powiedz dziecku, by zlokalizowao j i cigno za ni, a wycignie 10-12 cm sznurowada. Na pocztku pom�, p�niej zaniechaj pomocy, gdy dziecko potrafi samo cign za sznurowado.

2. Powiedz, by dziecko cigno za utwardzon koc�wk sznurowada zawizanego na duym bucie. Zacznij od brania do rk ptelek kokardki, zostawiajc odkryte jedynie koc�wki. Stopniowo zostawiaj coraz wiksz cz sznurowade odsonit. Zachcaj dziecko do znalezienia wzrokiem lub dotykiem utwardzonej koc�wki.

3. Kiedy ju si�dziecko nauczyo cign za utwardzone koce, naucz je wsuwania palc�w pod skrzyowane sznurowado i delikatnego pocigania za koce.

4. Podkrel z naciskiem, e naley pociga delikatnie, aby unikn tworzenia supek�w.

SAMODZIELNO 34

Wiek 1-2

ZDEJMUJE ROZPITY UPRZEDMIO PASZCZ LUB KURTK

1. Do tego wiczenia posu si dziecicym paszczykiem, poniewa jest on waciwych rozmiar�w i moe by z atwoci zdjty.

2. Zacznij od tego, e dziecko ma zdj okrycie, gdy tylko jedna rka jest w rkawie.

3. Jeeli paszczyk jest wystarczajco dugi, daj dziecku do rk obie poy rozpitego okrycia i pom� cign z ramion. Jeeli dziecko bdzie porusza kolejno ramionami, okrycie atwo si zsunie.

4. Po cigniciu okrycia z ramion pom� dziecku w pociganiu za rkaw do tyu drug rk. Okrycie mona wtedy zdj z atwoci. Kontynuuj nauczanie dotd, a dziecko potrafi zdj okrycie bez niczyjej pomocy.

5. Zach dziecko do ubierania i rozbierania lalek.

6. Czynnoci te wykonuj z dzieckiem w odpowiednich sytuacjach powrotu dziecka ze spaceru do domu. Nagrod dziecko za to, e samo zdjo okrycie, jak specjaln zabaw. "Kiedy si rozbierzesz, bdziemy ...".

SAMODZIELNO 35

Wiek 1-2

ZDEJMUJE ROZPITE UPRZEDMIO SPODNIE

1. Uyj do tego celu lunych spodni elastycznych w pasie.

2. cignij dziecku spodnie do takiego stopnia, kiedy tylko jedna nogawka jest na wysokoci kostki. Powiedz dziecku, by usiado (lub posad je), i cigno spodnie. Jeeli si to okae niezbdne, pom� mu, przytrzymujc dziecko za rce i razem z nim cigajc spodnie. Pomagaj do czasu, a dziecko zacznie wykonywa t czynno samodzielnie.

3. Wykonaj t sam czynno, gdy obie nogawki zostay opuszczone do kostek.

4. Powiedz dziecku, by dokoczyo zdejmowania spodni, kiedy s one na wysokoci kolan.

5. Powiedz dziecku, by zdjo samo spodnie, kiedy uprzednio zostay one spuszczone jedynie z poladk�w.

6. Poprowad rce dziecka, by uchwyciy w pasie wewntrzn cz elastycznej g�ry spodni zagitymi kciukami obu rk po obu stronach ciaa. Pom� dziecku cign spodnie poniej poladk�w. Ograniczaj udzielanie pomocy, a dziecko potrafi samodzielnie wykona ca operacj.

7. Kiedy ju zostay przerobione wszystkie stadia danej czynnoci, dziecko powinno cign spodnie na wysokoci kolan na stojco, potem usi i dokoczy ciganie spodni na siedzco.

SAMODZIELNO 36

Wiek 1-2

ROZSUWA ZAMEK BYSKAWICZNY

1. Przecignij przez otw�r w uchwycie suwaka kawaek mocnego sznureczka lub uyj koralika nawleczonego na sznureczek, przecignity przez otw�r w suwaku. Powiedz, by dziecko chwycio za koralik lub sznurek i pocigno zasuwak na g�r i na d�. Kiedy ju dziecko nabierze wprawy, usu koralik i zacznij skrca sznurek, a na koniec daj dziecku do rki uchwyt suwaka.

2. Zacznij od duych suwak�w, jak na przykad suwak w kurtce, nastpnie stopniowo przechod do coraz mniejszych.

3. Sta za dzieckiem. Prowad jedn rk dziecka przesuwajc suwak, drug za przytrzymuj suwak u nasady, by w ten spos�b stworzy jego wyprenie. Stopniowo zmniejszaj zakres udzielanej pomocy.

4. Kiedy ju dziecko nauczyo si rozsuwania suwak�w znajdujcych si z przodu, wprowad suwaki u spodni, nastpnie suwaki boczne.

5. Pozw�l dziecku zasuwa i rozsuwa suwak byskawiczny portmonetki, zawierajcej cukierki lub ma zabawk.

SAMODZIELNO 37

Wiek 1-2

WYSADZONE W POR ZAATWIA SI DO NOCNIKA

1. Jeeli dziecko nie pozostaje suche przez 2 godziny midzy moczeniem si, nie jest ono jeszcze przygotowane do tego, by rozpocz wiczenia.

2. Pozw�l dziecku zobaczy, jak ty i reszta rodziny korzystacie z toalety. Powiedz mu o tym, co robicie.

3. Uwanie pilnuj momentu, kiedy dziecko trzeba bdzie wysadzi. Kiedy moe by gotowe do oddania moczu, posad je na nocniku. Niech dziecko siedzi kr�cej ni 5 minut. Na pocztku st�j przy dziecku, gdy siedzi na nocniku.

4. Za kadym razem, gdy m�wisz o toalecie, uywaj tych samych wyraz�w, jak na przykad "nocnik", "---", "P---".

5. Jeeli dziecko wykazuje stan frustracji, przerwij wiczenie na kilka dni, po czym spr�buj ponownie.

6. Zachcaj dziecko i pochwal, jeeli uda mu si pomylnie zakoczy pr�by korzystania z nocnika. Nie gniewaj si na dziecko i nie karz. W nagrod pozw�l dziecku spuci wod.

7. Na 10 minut przed wysadzaniem daj dziecku co do picia. Nalewanie wody do umywalki r�wnie moe zwikszy prawdopodobiestwo urynacji.

SAMODZIELNO 38

Wiek 2-3

WYCIERA RCE RCZNIKIEM

1. Zamontuj nisko umieszczony wieszak na rcznik dziecka, by dziecko mogo do sign.

2. Wyszyj imi dziecka lub naszyj at na rczniku do rk dla dziecka, by mona byo go rozpozna wzrokowo lub za pomoc dotyku.

3. We mokr rk dziecka i razem signijcie po rcznik. Pom� dziecku chwyci jedn rk rcznik i wytrze nim grzbiet, a potem sp�d drugiej rki. Nastpnie pom� mu wzi rcznik na drug rk i wytrze grzbiet i sp�d rki mokrej.

4. Stopniowo zmniejszaj zakres pomocy. Wsp�lnie z dzieckiem wykonuj czynno jedynie wtedy, gdy samo nie daje sobie rady.

5. Pomagaj dziecku, gdy wyciera lalk lub zwierz domowe.

6. Stwarzaj dziecku sposobnoci do mycia i wycierania rk wtedy, gdy robi to samo inni czonkowie rodziny.

SAMODZIELNO 39

Wiek 2-3

ZASUWA ZAMEK BYSKAWICZNY

1. Posu si wasn odzie dziecka z suwakiem z przodu. Dla uatwienia rozsuwania zamka byskawicznego posmaruj go parafin. Aby uatwi dziecku uchwycenie suwaka, przyczep do uchwytu koralik, k�ko na klucze lub inny przedmiot, przeduajcy uchwyt suwaka.

2. Sta za dzieckiem i umie jego rce na twoich. Zasu zamek byskawiczny (rce dziecka spoczywaj na twoich). Powt�rz kilkakrotnie.

3. Umie jedn rk dziecka na uchwycie zamka byskawicznego, drug za u podstawy zamka. Pom� dziecku zasun go do koca.

4. Uwolnij rk z rki dziecka na kilka centymetr�w przed kocem suwaka. Kiedy dziecko samodzielnie zasuwa kocowy odcinek suwaka dugoci kilku centymetr�w, zwiksz dugo suwaka, kt�r dziecko musi zasun samodzielnie. Zacznij od duych suwak�w, jak na przykad przy kurtkach i wicz stopniowo na coraz to mniejszych, takich jak przy spodniach.

5. wicz zasuwanie zamka byskawicznego bezporednio przed wykonaniem czynnoci, kt�re dziecko lubi, jak na przykad wychodzenie na spacer.

SAMODZIELNO 40

Wiek 2-3

ROZPINA UBRANIE ZAPITE NA ZATRZASKI

1. Przewicz rozpinanie czonych na zatrzaski koralik�w lub zabawek, kt�re mog by rozczone.

2. Zacznij od pojedynczego zatrzasku na koszulce dziecka, rozpinaj z przodu. Upewnij si, czy si rozpina bez trudu.

3. Sta za dzieckiem. Umie swoje rce na rkach dziecka; razem rozepnijcie koszul.

4. Pom� dziecku odnale g�rny zatrzask w jego koszulce. Po� swoje rce na rkach dziecka i uchwy za koszul po obu stronach zatrzasku. Rce musz by tu przy zatrzasku. Pom� dziecku rozpi zatrzask.

5. Kiedy dziecko zaczyna samo rozpina koszulk, ogranicz pomoc.

6. wicz rozpinanie zatrzask�w tu przed upragnion czynnoci, jak np. kpiel, lub opowiadanie bajki.

7. Daj dziecku portmonetk zapinan na zatrzaski do zabawy.

SAMODZIELNO 41

Wiek 2-3

MIESZA PYN YECZK

1. Posu si cik miseczk z pionowymi ciankami. Nasyp do niej suchych produkt�w dwojakiego rodzaju, jak na przykad patki i rodzynki. We dziecko za rk i wymieszaj skadniki wyjaniajc, e "tak si miesza".

2. Po� rk na rce dziecka i we (razem z dzieckiem) yeczk. Razem wymieszajcie such zawarto miseczki.

3. Wymieszaj substancj such z wilgotn, ja na przykad proszek budyniu i wod. Pom� dziecku zbada wynik.

4. Pom� dziecku w zamieszaniu ulubionego napoju jak na przykad mleko z czekolad w proszku.

5. Ograniczaj udzielanie pomocy w miar jak dziecko zaczyna miesza samodzielnie.

SAMODZIELNO 42

Wiek 2-3

ZDEJMUJE UBRANIA WKADANE PRZEZ GOW

1. Zacznij od lunej koszulki z kr�tkimi rkawami. Pokazujc dziecku, jak naley j zdejmowa, st�j za nim.

2. Zacznij uczenie tej umiejtnoci bezporednio przed kpiel, jeeli kpiel dziecko bardzo lubi.

3. Pom� dziecku zdj koszulk, kac mu trzyma za koniec jednego rkawa (lub za okie koszulki z dugimi rkawami), po czym razem z dzieckiem cignij za rkaw a rka wyjdzie z niego. Nastpnie wykonujcie t sam czynno z drugim rkawem. Teraz po� rk dziecka na wyciciu szyjnym koszulki i pom� mu zdj koszulk przez cignicie dekoltu przez gow.

4. Nastpnie wsp�lnie wykonujcie tylko czynno cigania jednego rkawa, wreszcie zostaw dziecku do wykonania bez pomocy cay proces zdejmowania koszulki.

5. Stosuj zawsze te same sposoby i ruchy i dawaj te same sowne okrelenia w kadym stadium czynnoci.

6. W przypadku koszulki z dugim rkawem poka dziecku, gdzie jest okie, lub na pocztku naszyj na okcie aty, przynajmniej w niekt�rych koszulkach.

SAMODZIELNO 43

Wiek 2-3

PIJE PYN PRZEZ SOMK ZE SZKLANKI LUB KUBKA

1. Uywaj sztywnych somek o duym przekroju, kt�re nie bd tak atwo si giy. Zacznij od somek kr�tkich, aby dziecko mogo sczy nap�j tylko na niewielkiej dugoci. Uywaj do tego ulubionego napoju dziecka.

2. Zademonstruj dziecku picie przez somk pozwalajc mu na dokadne zbadanie tego, co robisz. Po� rce dziecka na swoich policzkach i ustach, nastpnie na somce i w samym napoju, by w ten spos�b dziecko zbadao cay proces. Niech dziecko posucha odgosu picia przez somk.

3. Przystaw koniec somki do rki dziecka; w ten spos�b dziecko bdzie mogo wyczu ssanie, gdy bdziesz wciga przez somk powietrze.

4. W� somk do napoju i zatkaj palcem g�rny jej otw�r. Wyjmij somk z naczynia z napojem i nie zatkany koniec w� dziecku do ust, po czym - unoszc palec znad zatkanego drugiego koca - wlej t odrobin napoju do buzi.

5. Ustaw dziecku somk prawie w pozycji poziomej; w ten spos�b przynajmniej troch pynu dostanie si do ust dziecka, orientujc je w smaku napoju. Zanim dasz dziecku wiksz ilo pynu do picia, zaczekaj, a zacznie ono cign przez somk.

6. Niech dziecko pr�buje "cmoka" kocem somki.

7. Pokazuj dziecku ruchy ssania bez somki; niech dziecko dotyka twoich warg, wsuchuje si w szmer powstajcy przy wciganiu powietrza i niech naladuje ciebie.

SAMODZIELNO 44

Wiek 2-3

DAJE ZNA (SOWAMI LUB GESTYKULUJC), E SI ZMOCZYO LUB ZABRUDZIO MAJTKI

1. Uywaj niezmiennie tych samych s�w lub wyrae na okrelenie zmoczenia lub zabrudzenia majtek. Uywaj r�wnie tych samych wyraz�w, gdy czonkowie rodziny korzystaj z toalety. Zachcaj domownik�w, by zapowiadali potrzeb skorzystania z toalety uywajc tych samych wyrae.

2. Zwracaj uwag na oznaki zmoczenia lub zabrudzenia spodenek albo na zachowanie dziecka, wiadczce o potrzebie uycia nocnika, jak na przykad krcenie si, nage uciszenie si, trzymanie si za krok, grymasy twarzy itp. Kiedy to zobaczysz, powiedz dziecku waciwy wyraz i zaprowad do toalety.

3. Jeeli dziecko samo uywa tych wyraz�w, pochwal je i natychmiast zaprowad do toalety.

4. Powiedz dziecku, by dotkno pieluch w trakcie kiedy mu je zmieniasz r�wnoczenie okrelajc je jako mokre lub zabrudzone.

5. Chwal za komunikowanie gestami lub sowami swej potrzeby ale nie karz za brak taktownych sygna�w.

6. Gdy dziecko jest mokre lub brudne od razu zmieniaj pieluch (lub przebieraj). Dziecko nauczy si preferowania tego, e jest suche.

7. Uywaj w cigu dnia majteczek treningowych z ceratk. atwiej bdzie ci ustali, czy dziecko jest mokre czy suche.

SAMODZIELNO 45

Wiek 2-3

WYCIERA RCZNIKIEM TWARZ

1. Poprowad rce dziecka w trakcie wycierania mu twarzy. Stopniowo zmniejszaj zakres pomocy w miar jak dziecko nabywa wprawy.

2. Daj dziecku may rcznik, kt�rym moe si atwiej posugiwa.

3. Wyszyj lub naszyj co kolorowego lub atwo wyczuwalnego dotykiem, by dziecko odr�niao sw�j rcznik.

4. Umie niej wieszak na rcznik dziecka, by atwo mogo po niego siga.

5. Kiedy dziecko wyciera twarz, piewaj o tym jak piosenk, lub wymieniaj r�ne czci twarzy. Uczy z czynnoci wycierania twarzy co zajmujcego i atrakcyjnego.

SAMODZIELNO 46

Wiek 2-3

ODKRCA I ZAKRCA KRAN

1. Podstaw dziecku stoeczek by mogo sign do umywalki. Razem zbadajcie dokadnie umywalk, odnajdujc rury wylotowe kran�w, spust wody i kurki, t.j. nakrtki kran�w.

2. Umie obie rce dziecka na obu kurkach (jeeli s dwa) okrelajc je r�wnoczenie jako kurek ciepej i zimnej wody. Razem odkrcie kurek z zimn wod, podczas gdy druga rka spoczywa na kurku z wod gorc. Powiedz, by dziecko zbadao rkami spywajc wod. Okrel j jako wod zimn. Pozw�l dziecku zorientowa si, kt�rdy woda odpywa. Ponownie umie obie rce dziecka na kurkach, r�wnoczenie jeszcze raz przypominajc ich nazwy. Teraz razem zakrcie zimn wod.

3. Wielokrotnie odkr i zakr zimn wod, przy czym niech jedna rka dziecka spoczywa na kurku, drug natomiast niech bada wypywajc z rury wylewowej wod po odkrceniu kurka i poczuje, e woda przestaje pyn gdy kran zakrci. Nastpnie zr�b to samo z gorc wod, pamitajc o tym, by ostrzec dziecko, gdy woda staje si zbyt gorca. Moecie wsp�lnie zbada rury przy odkrconych kurkach jak to uczynilicie, gdy byy one zakrcone.

4. Po wielokrotnym wsp�lnym przeprowadzaniu tego wiczenia ograniczaj zakres udzielanej pomocy, w miar jak dziecko coraz lepiej odkrca i zakrca krany samodzielnie.

5. Wska przedmioty, kt�re stale znajduj si obok kurka z zimn wod, jak na przykad mydo lub szczoteczki do zb�w. Na pocztek na kurek z zimn wod naklej jak tam. Nie pozwalaj dziecku na odkrcanie kurka bez niczyjej pomocy, p�ki si nie przekonasz, e dziecko umie rozr�nia kurek zimnej wody od wody gorcej.

6. Poluzuj kurki, by dziecko bez trudu mogo je odkrca i zakrca. Dziecko moe potrzebowa troch pomocy do silniejszego zakrcenia kapicego kranu.

7. Zapoznaj dziecko z r�norodnymi typami kurk�w. Kiedy ju si przyzwyczai do jednego, po kolei wprowadzaj wiele innych. Zastosuj to wiczenie r�wnie do kran�w od wanny, kiedy trzeba nalewa wody do kpieli.

SAMODZIELNO 47

Wiek 2-3

Z POMOC DOROSEGO MYJE ZBY

1. Oznacz szczoteczk dziecka tam, by r�nia si od szczoteczek pozostaych czonk�w rodziny. Trzymaj j w takim miejscu, skd dziecko atwo moe j wzi.

2. Pom� dziecku zdj nakrtk z tubki z past. Powiedz dziecku, by w drugiej rce trzymao szczoteczk do zb�w, dotykajc kciukiem nasady wosia. Teraz pom� dziecku wycisn past na szczoteczk.

3. Pom� dziecku manualnie w trakcie szczotkowania zb�w, r�wnoczenie m�wic o wykonywanych ruchach i wskazujc na r�nic midzy zbami g�rnymi i dolnymi, przednimi, bocznymi, ciankami wewntrznymi zb�w i zewntrznymi. Stopniowo ograniczaj pomoc manualn nie przerywajc udzielania wskaz�wek werbalnych ani nie skpic pochwa.

4. Uywaj przyjemnej w smaku pasty do zb�w. Moesz wypr�bowa r�ne jej odmiany.

5. Popro, by czonkowie rodziny myli zby r�wnoczenie z dzieckiem oraz by m�wili co robi.

6. Wymyl sowa o myciu zb�w do melodii innej znanej piosenki i piewaj j w tym czasie.

7. Naucz dziecko pukania ust. To moe si tak szybko nie uda. Wikszo dzieci zamiast wypluwania wody poyka j. Bd cierpliwa.

SAMODZIELNO 48

Wiek 2-3

ZDEJMUJE WSZYSTKIE UPRZEDNIO ROZPITE CZCI UBRANIA

1. Uczy z tego wieczorny obowizek dziecka, kt�re przed kpiel i spaniem musi si rozebra. Stale zachcaj dziecko do rozbierania si, pomagajc mu werbalnie, w miar za potrzeb pomagajc r�wnie manualnie oraz powtarzajc wiczenie umiejtnoci samodzielnego rozbierania si. W nagrod zr�b dziecku kpiel pianow lub opowiedz czy przeczytaj bajk "na dobranoc".

2. W pierwszej fazie nie spodziewaj si, e dziecko samodzielnie zdejmie z siebie ca garderob. Zacznij od kilku zaledwie rzeczy, kt�rych zdjcie bdzie oznacza rozebranie si dziecka. Zacznij od bielizny, jak na przykad majteczki, podkoszulki, skarpetki. Uywaj odziey lunej i eliminuj moliwe rzeczy zapinane. Stosuj do wicze koszulki wkadane przez gow, spodenki i sp�dniczki elastyczne w pasie. Stopniowo zwikszaj liczb rzeczy, kt�re bdziesz dawaa dziecku do zdejmowania.

3. Dawaj dziecku do rozebrania lalki w czasie zabawy lub przed kpiel lalki.

SAMODZIELNO 49

Wiek 2-3

ZAPROWADZONE PRZEZ DOROSEGO ZAATWIA SI W TOALECIE

1. Dziecko powinno wykaza pewn regularno wypr�niania si zanim si zacznie od niego wymaga regularnego korzystania z toalety. Przed przystpieniem do wiczenia umiejtnoci korzystania z toalety naley przez okres jednego tygodnia prowadzi obserwacje, o jakich porach dziecko si wypr�nia. Posu si nimi jako wskaz�wk co do godzin, w jakich mona wysadza dziecko.

2. Jeeli chodzi o wydalanie moczu obserwuj czy dziecko nie zaczyna si charakterystycznie krci, przestpowa z nogi na nog lub czy nie zdradza jakich innych oznak, wiadczcych o tej potrzebie. Wysadzaj dziecko z tak czstotliwoci, na jak wskazuj dane obserwacji. Najlepsz por na "zapanie" dziecka z penym pcherzem jest moment przebudzenia si.

SAMODZIELNO 50

Wiek 2-3

ODKRCA KRAN KIEDY MOE GO SAMO DOSIGN I NALEWA WODY DO KUBKA. (STOEK LUB TABORET POSTAWIONY PRZY ZLEWIE)

1. Aby dziecko mogo sign do zlewu, podstaw stoeczek lub schodki. Zaznacz tam lub w inny spos�b kurek zimnej wody, by dziecko wiedziao, kt�ry kran ma odkrci. Posu si na pocztku szklank plastykow.

2. Niech dziecko odkrci kran z zimn wod. Postaw szklank w zasigu rki dziecka, by dziecko mogo po ni sign. Umie swoje rce na rkach dziecka trzymajcego szklank. Powiedz mu, by zbliyo szklank w tym kierunku skd dobiegaj odgosy lejcej si wody, oraz jednym palcem wystajcym znad szklanki wyczuo wod wlewajc si do szklanki. Poczuje ono r�wnie, e szklanka staje si cisza. Dziecko moe postawi szklank na dnie zlewu i zakrci wod.

3. Warunkiem wstpnym przyswajania tej umiejtnoci jest zdolno dziecka do utrzymywania szklanki w pozycji pionowej z minimalnym rozlaniem wody. Przewicz najpierw branie przez dziecko szklanki napenionej napojem ze stou do ust i odstawienie jej z powrotem na st�. Przypominaj dziecku: "Trzymaj szklank prosto".

SAMODZIELNO 51

Wiek 2-3

WKADA SKARPETKI

1. Zacznij od skarpetek lunych bez pity. Wprowad skarpetki z pit, gdy ju zostaa opanowana sama czynno wcigania ich.

2. Usid na pododze za dzieckiem. Umie rce dziecka po obu stronach otworu skarpety. Trzymajc swoimi rkoma rce dziecka w� skarpetk na palec i podcignij j za pit, nastpnie za - do koca. Jeeli dziecko zahaczy o palce, poka mu, w jaki spos�b ma podciga cz palcow skarpetki, by uwolni palce i by skarpetka moga by nacignita na reszt stopy. M�w o tym co robisz, gdy wkadasz skarpety. Wykonujcie t czynno parokrotnie wsp�lnie.

3. Wsp�lnie z dzieckiem wykonaj ruch nacigania tylko do pewnego punktu, potem za ka dziecku wcign skarpetk do koca. W miar jak dziecko nabywa wprawy, ograniczaj zakres udzielane mu pomocy. W kocu po� tylko skarpetk obok i ka dziecku znale w niej otw�r oraz woy j samemu.

4. Gdy ju dziecko opanowao cay proces wkadania skarpetki, wprowad skarpetki z kolorow lub wyr�niajc si w dotyku pit (moesz co na ni naszy). Poka dziecku w jaki spos�b woy skarpetk, by pita znalaza si na dole przed woeniem jej na nog. Pomagaj dziecku w tym w miar potrzeb, dop�ki nie zacznie wykonywa tej czynnoci samodzielnie.

SAMODZIELNO 52

Wiek 2-3

SPUSZCZA WOD W TOALECIE PO ZAATWIENIU SI

1. Poka dziecku, w jaki spos�b spuszcza si wod w toalecie; w tym celu u� swoje rce na rkach dziecka. Zach dziecko do samodzielnego spuszczania wody.

2. Pom� dziecku namacalnie w zlokalizowaniu rczki spuczki i pocigania za ni. Zach je do wykonania tego wiczenia w miar potrzeb okazujc mu pomoc.

3. Poka dziecku wiele r�nych typ�w toalet, gdy ju zapoznao si dokadnie z t, kt�r ma w domu. Pom� dziecku w odnalezieniu rczki i poka, jak si ni spuszcza wod.

SAMODZIELNO 53

Wiek 2-3

WIESZA PASZCZ LUB KURTK NA WIESZAKU UMIESZCZONYM NA ODPOWIEDNIEJ WYSOKOCI

1. W ssiedztwie haczyka dziecka umie jaki znak wizualny lub wyczuwalny dotykowo. Haczyk umie na wysokoci odpowiadajcej wzrostowi dziecka. Do wewntrznej strony konierza okrycia dziecka przyszyj du ptl lub acuszek.

2. Poka dziecku t ptl. Przewicz z nim odszukiwanie jej.

3. Trzymajc swoje rce na rkach dziecka, jedn rk trzymajcie razem za ptl, drug za odszukaj haczyk. Powiedz dziecku, by chwycio za haczyk i przeoyo ptl nad haczykiem. Niech dziecko wyczuje dotykiem haczyk z zaczepion o niego ptl. W miar jak dziecko stopniowo zdobywa coraz wiksze dowiadczenie, ograniczaj zakres udzielania mu pomocy. W odniesieniu do kadego etapu czynnoci uywaj tych samych wskaz�wek werbalnych.

4. wicz te czynnoci we waciwych chwilach, t.j. gdy dziecko wchodzi do domu ubrane w wierzchnie okrycie.

5. Kiedy dziecko opanuje ju wieszanie paszcza z ptelk, naucz je zawiesza okrycia, kt�re nie posiadaj ptelki, np. kurtka zawieszAna za kaptur.

SAMODZIELNO 54

Wiek 2-3

ZDEJMUJE UBRANIE Z WIESZAKA

1. Powiedz dziecku, by odnalazo haczyk, oznakowany czym, co jest widoczne lub wyczuwalne na dotyk. Niech dziecko odszuka ptl zaczepion o haczyk.

2. Pom� dziecku jedn rk unie ptl z haczyka, drug za unie okrycie. Nastpnie pom� mu pocign ku sobie okrycie.

3. Powtarzaj wykonywanie czynnoci razem z dzieckiem. Stopniowo ograniczaj zakres udzielanej mu pomocy, w miar jak dziecko nabiera wprawy.

SAMODZIELNO 55

Wiek 2-3

UNIKA NIEBEZPIECZESTW TAKIE JAK OSTRE KANTY MEBLI, SCHODY BEZ PORCZY I GRZEJNIKI, GDY ZNAJDUJE SI W DOBRZE ZNANYM MIEJSCU

1. Przed miejscem niebezpiecznym ustaw jakie znaki ostrzegawcze lub zabezpieczenia, jak na przykad dywanik, zagrodzenie, czy poduszka.

2. Gdy widzisz, e dziecko zblia si do miejsca, gdzie moe na nie czyha pewne niebezpieczestwo, ostrze dziecko o tym. By moe bdziesz musiaa r�wnie poda dziecku sygna dwikowy w trakcie m�wienia, e zblia si do niebezpiecznego miejsca (zastukaj w mebel, m�wic: "Ostronie, kant stou jest ostry"). Czy tak dop�ty, dop�ki dziecko nie zacznie samo unika niebezpieczestwa.

3. Zwr� uwag na odgosy wyczonego urzdzenia ogrzewczego, oraz na idce od niego ciepo.

4. Jeeli dziecko przypadkowo si uderzyo, czy skaleczyo, nie bdc czujnym na groce mu niebezpieczestwo, nie ka go, lecz skorzystaj z okazji porozmawiania o tym, jak na przyszo unika takich przeszk�d.

5. Dzieci niewidzce powinny si uczy techniki zapobiegania urazom w nieco p�niejszym wieku. Na razie pom� dziecku niewidzcemu porusza si z wysunit przed siebie rk, by w ten spos�b ochroni siebie przed zderzeniem z przeszkod.

SAMODZIELNO 56

Wiek 2-3

UYWA SERWETEK GDY MU SI O TYM PRZYPOMNI

1. Kad serwetk zawsze w tym samym miejscu w stosunku do talerza czy miseczki.

2. Powiedz dziecku, jeeli ma na buzi lub rkach resztki jedzenia. Pom� dziecku stwierdzi dotykiem miejsce, w kt�rym znajduje si jedzenie. Trzymaj swoimi rkami rce dziecka, odszukaj serwetk i wytrzyj miejsce, w kt�rym znalazo si jedzenie.

3. Pom� dziecku w odoeniu serwetki na poprzednie miejsce. Powiedz mu, e czysta buzia wyglda bardzo adnie. Ogranicz stopniowo pomoc manualn, poprzestajc na udzielaniu pomocy werbalnej.

4. Dziecku niewidomemu powiedz, e inni czonkowie rodziny r�wnie uywaj serwetek.

5. Pochwal dziecko oraz inne dzieci za uywanie serwetki.

SAMODZIELNO 57

Wiek 2-3

NADZIEWA JEDZENIE NA WIDELEC I BIERZE DO UST

1. Pamitaj o tym, by co dzie talerz, filianka,sztuce dziecka znajdoway si zawsze w tym samym miejscu na stole. Daj dziecku do zbadania may widelec. Pomocna byaby do tego celu taca z przegrodami.

2. Podaj dziecku jego ulubione potrawy w postaci niewielkich kawak�w, kt�re bez trudu moe wzi widelcem (par�wki, marchewka, pieczone ziemniaki). Pozw�l dziecku zorientowa si za pomoc dotyku, gdzie na talerzu znajduj si kawaki potraw.

3. Stojc za dzieckiem po� swoj rk na rce dziecka, w kt�rej trzyma widelec i pom� mu w odnalezieniu drug rk kawaka jedzenia. Poka dziecku, jak wzi kawaek czego na widelec i pom� mu zbada za pomoc dotyku ten kawaek, tkwicy w widelcu.

4. Po pewnym czasie wymagaj od dziecka, by odnajdywao jedzenie za pomoc widelca, a nie robio tego rk.

5. Dziecku niewidzcemu powiedz, e inni czonkowie rodziny r�wnie posuguj si widelcem do nabierania jedzenia.

SAMODZIELNO 58

Wiek 2-3

ROZPINA PASEK LUB BUTY Z KLAMERK

1. Zacznij od zapicia (klamry, sprzczki) szerokiego paska. Daj dziecku do zbadania pas, sprzczk, otwory w pasie i przetyczk. Podaj mu te nazwy czci paska. Wyraaj sowami kady etap czynnoci odpinania klamry.

2. Siedzc za dzieckiem i pooywszy swoje rce na jego, wykonaj czynno odpinania paska. Po kilkakrotnym powt�rzeniu tej czynnoci wykonaj kady jej etap kolejno z przedostatnim wcznie. Ostatni - wyciganie paska ze sprzczki ka wykona dziecku bez twojej pomocy. Dodawaj za kadym razem po jednej czynnoci, kt�r ma wykona dziecko. Czy tak do czasu, gdy dziecko bdzie w stanie rozpi pasek samodzielnie.

3. Zorientuj si, czy pasek jest tak umieszczony, e dominujca rka dziecka jest przy przetyczce sprzczki.

4. Po tym, jak dziecko opanowao rozpinanie sprzczek szerokich pask�w, wprowadzaj sprzczki wszych pask�w, oraz sprzczki but�w czy obroy psa.

SAMODZIELNO 59

Wiek 2-3

ROZPINA DUE GUZIKI

1. Przed przystpieniem do czynnoci rozpinania guzik�w niech dziecko wkada guziki przez otw�r w wieku od puszki po kawie lub w pokrywie pudeka na buty. Powiedz dziecku, by chwycio guzik, gdy przesunie go przez szczelin.

2. Uywaj kaftanik�w lub koszulek zapinanych na due guziki z przodu, najlepiej majcych nie wicej ni 3-4 guziki. W miar jak dziecko nabywa wprawy, zwikszaj liczb guzik�w i zmniejszaj ich wielko.

3. Poka dziecku guzik g�rny, rodkowy i dolny (odliczajc je), jak r�wnie w ten sam spos�b okrel odpowiadajce im dziurki. Powiedz dziecku jak si zaczyna rozpina z g�ry i przechodzi w d� do guzik�w niej umieszczonych.

4. Wielokrotnie wykonujcie wszystkie czynnoci skadajce si na proces rozpinania, przy czym zawsze podawaj dziecku sowne wskaz�wki. Nastpnie, w miar jak dziecko nabiera wprawy, stopniowo ograniczaj pomoc. Przy rozpinaniu guzik�w z przodu wicz odpinanie ich z bok�w i z tyu.

5. Gdy dziecko potrafi odpina guziki samodzielnie, uczy z tego stay obowizek dziecka w trakcie rozbierania.

SAMODZIELNO 60

Wiek 2-3

W CIGU DNIA ZGASZA POTRZEBY FIZJOLOGICZNE I NIE ZDARZAJ MU SI "WYPADKI"

1. Trzymaj dziecko w majteczkach treningowych z ceratk oraz wkadaj mu spodenki na elastyczny pasek, by mona byo szybko je zdj.

2. Upewnij si, czy dziecko wie, gdzie jest toaleta, oraz jak si do niej dosta. Po przypomnieniu dziecku, e ma p�j do toalety, ka mu i tam samemu, bez niczyjej pomocy.

3. Stopniowo przestawaj za kadym razem wysadza dziecko. Pozw�l mu zacz m�wi ci, kiedy musi skorzysta z toalety.

4. W regularnych odstpach pytaj dziecko, czy nie musi skorzysta z toalety, albo te dziecko moe samo wykazywa potrzeb udania si do toalety, np. przestpujc z nogi na nog. Stale uywaj tych samych wyraz�w na okrelenie tych potrzeb. Powiedz dziecku, by uywao tych wyraz�w, gdy czuje potrzeb p�jcia do toalety lub by po prostu samo tam szo.

5. Pochwal dziecko lub daj mu jak jego ulubion zabawk, gdy daje ci zna, e odczuwa potrzeb fizjologiczn.

6. Jeeli dziecko jest w obcym miejscu, powiedz mu, gdzie si znajduje toaleta (azienka) lub powiedz tylko e toaleta tu jest, wic bdzie mona unikn "wpadki".

7. Mog si niekiedy zdarzy takie "wpadki" w cigu okresu przedszkolnego, spowodowane pewnym podnieceniem dziecka, skupieniu si na zabawie lub nagymi zmianami w rutynizowanym trybie dnia poprzedniego. Przyjmij "wypadki toaletowe" spokojnie, nie ka dziecka ani nie ga go za to.

SAMODZIELNO 61

Wiek 2-3

ODKADA ZABAWKI NA MIEJSCE

1. Udostpnij dziecku pudeko na zabawki lub nisz p�k regau. Zawsze odkadaj zabawki na waciwe miejsce, m�wic do niego co w danej chwili robisz. Wyjanij dziecku, e czynic tak uatwiasz mu ponowne odnalezienie zabawek.

2. Codziennie razem z dzieckiem zbierajcie zabawki. Urzdzaj zabawy z tych czynnoci, dawaj nagrody dziecku i sobie, jak ju t czynno wykonacie. Zapraszaj do udziau r�wnie rodzestwo dziecka.

3. Poka dziecku w jaki spos�b ustawia si rzeczy na p�ce, eby prosto stay.

4. Kiedy ju dziecko rozumie t czynno, ka mu robi coraz wiksz cz pracy przy sprztaniu zabawek. Zapraszaj do udziau r�wnie rodzestwo dziecka. Zachcaj dziecko do odkadania kadej zabawki od razu, eby potem ta czynno nie bya zbyt mczca i skomplikowana.

5. Zajcie to moe stanowi cz nauki sortowania i klasyfikowania zabawek, paciork�w, ksiek, lalek lub ukadanki "Lego".

SAMODZIELNO 62

Wiek 2-3

Z POMOC DOROSEGO WKADA P�BUCIKI LUB DUGIE BUTY

1. Zacznij od pantofli domowych lub jakiego innego obuwia bez jzyczka i luno wchodzcych na nog.

2. Daj dziecku do zabawy buty osoby dorosej. Poka mu r�ne czci buta zar�wno gdy jest na nodze, jak i zdjty z nogi. Podaj nazw jzyczka, podeszwy, sznurowade i pity (obcasa).

3. Podaj dziecku metod waciwego ustawiania buta do woenia na nog.: prawy but - prawa rka trzyma za jzyk lub za czubek, lewa za trzyma obcas. Nastpnie wsuwamy but na palce n�g, za lew rk naciskamy, by wsun but na pit, poruszajc tyln czci buta, by wszed na nog. Lewy but - zamie rol rk i wykonaj te same czynnoci.

4. Wielokrotnie powt�rz ca czynno wkadania buta stale podajc te same wskaz�wki werbalne. W miar jak dziecko wykonuje coraz wiksz cz czynnoci samodzielnie, ograniczaj udzielanie pomocy.

5. Botki. Powiedz, by dziecko odnalazo otw�r w cholewce, w kt�rej bdzie musiao woy nog. Nastpnie pom� dziecku woy na nog botek. Usid za dzieckiem, wasnymi rkami przytrzymujc rce dziecka. Pom� mu cign za but i r�wnoczenie wpycha w niego nog albo siedzc, albo stojc, w zalenoci od tego, na ile but jest obcisy.

SAMODZIELNO 63

Wiek 2-3

ROZPOZNAJE TYLN CZ UBRANIA

1. Na tyln cz kadej garderoby, kt�ra nie ma naszytych z tyu etykietek, naszyj jakie aty z atwo rozpoznawalnego za pomoc dotyku materiau. Powiedz dziecku, by wyczuwao dotykiem te naszywki i powiedz, e oznaczaj one tyln cz jego garderoby.

2. Pomagajc dziecku w ubieraniu, rozkadaj ubranka za kadym razem w pewien okrelony, zawsze ten sam spos�b lub powiedz dziecku, by od razu woyo je "przez gow". Zwr� jego uwag na to, gdzie znajduje si naszywka. Kiedy ju dziecko woyo na siebie dan cz garderoby powiedz mu, by sprawdzio, gdzie jest ta naszywka; powiedz mu, e jest to waciwa strona jego ubranka, poniewa naszywka zostaa umieszczona na plecach. (Dziecko musi najpierw dotkn swoich plec�w).

3. Podawaj dziecku wskaz�wki sowne w trakcie gdy wkadasz mu garderob, zanim j zaoy samodzielnie i stopniowo wymagaj od dziecka, aby nakadao j samo, zgodnie z wydawanymi mu poleceniami: "W� koszulk na gow, odnajd naszywk i przesu j na plecy". Powiedz, by dziecko przedtem dotkno kadej z wymienionych czci ubrania. Po jakim czasie ogranicz pomoc fizyczn, a wymagaj od dziecka postpowania zgodnie z wydawanymi poleceniami, w miar jak dziecko przyswaja cao czynnoci i wykonuje zadanie samodzielnie.

4. Jeeli chodzi o wkadanie spodenek poka dziecku, gdzie si znajduj kieszenie, guziki lub suwak i wyjanij mu, e musz by one na przodzie zanim dziecko wemie spodnie za boki, by woy na siebie.

SAMODZIELNO 64

Wiek 2-3

WKADA PALTO LUB KOSZUL (UBRANIA ROZPINANE Z PRZODU)

1. Zacznij od koszulki z kr�tkimi rkawami lub od garderoby kupionej na wyrost.

2. Naszyj jak dotykowo wyczuwaln atk lub wsteczk na wewntrznej stronie konierzyka. Poka j dziecku i przewicz z nim trzymanie jej lew rk, doni skierowan ku atce/wstce. Pom� dziecku sign praw rk tak, by odnale otw�r rkawa po przeciwnej stronie. Zach je do wsunicia tam rki. Teraz pom� mu chwyci praw rk za konierzyk i unie go troch do g�ry i do tyu, za gow, by w ten spos�b lewa rka odnalaza drugi rkaw i wesza do. (Jest to metoda dla praworkich). Naley odwr�ci pozycje, jeeli dziecko jest leworczne lub gdy wygodniej mu wkada ubrania od tamtej strony.

3. Jeeli kurtka ma kaptur, dziecko moe najpierw odnale kaptur i woy go na gow, po czym odchylajc rce do tyu - odnale rkawy.

4. Wykonaj te czynnoci z dzieckiem codziennie o odpowiednich porach. Pomagajc mu, podawaj stale te same wskaz�wki, w miar jak dziecko nabywa wprawy ogranicz pomoc manualn, a poprzesta jedynie na pomocy werbalnej. Wrcz dziecku may poczstunek lub pochwal za udane wykonanie czynnoci i starania.

5. Kiedy ju dziecko opanowao t umiejtno, uczy z tej czynnoci codzienny obowizek dziecka w czasie ubierania si lub przed wychodzeniem z domu.

6. Do wicze uywaj ubra starszego rodzestwa.

SAMODZIELNO 65

Wiek 2-3

POSUGUJE SI KOSZYKIEM LUB INNYM POJEMNIKIEM DO NOSZENIA MAYCH PRZEDMIOT�W Z JEDNEGO MIEJSCA NA DRUGIE

1. Uyj do wicze maego koszyczka z rczk (pakiem) atwym do trzymania. Pom� dziecku umieci w nim kilka ulubionych jego zabawek.

2. Wyjanij dziecku w prostych sowach, co robicie.

3. Wsp�lnie z dzieckiem podnie koszyk i przenie do drugiego pokoju. Powtarzaj t czynno, redukujc sw pomoc, w miar jak dziecko nabywa wprawy.

4. Aranuj wiczenia tak, eby czynno wykonywana bya celowa, jak np. odnoszenie zabawek na miejsce lub zoonych sztuk bielizny do szafki.

SAMODZIELNO 66

Wiek 3-4

ZJADA SAMODZIELNIE CAY POSIEK, POSUGUJC SI YECZK LUB WIDELCEM

1. Pozw�l dziecku spoywa posiek razem z pozostaymi czonkami rodziny. Niech nakrycie dziecka skada si z widelca, yki, talerza i szklanki. Na� mu niewielkie iloci potrawy. Na talerzu rozmieszczaj poszczeg�lne skadniki w okrelonym ukadzie, moe np. miso w przedniej rodkowej czci, jarzyny z prawej strony, ziemniaki lub chleb z lewej.

2. Dziecko ze wzrokiem szcztkowym posad naprzeciwko osoby, kt�ra moe mu posuy za model spoywania posiku.

3. Za kady zjedzony samodzielnie przez dziecko posiek umie na specjalnie prowadzonej karcie nalepk z puszystego materiau lub po� jaki poczstunek pod talerzykiem dziecka jako nagrod za zjedzony cay posiek bez niczyjej pomocy.

4. Dziecku niewidomemu dorad, by jedn rk dotykao talerza, co posuy mu za punkt orientacyjny. Na pocztku dziecku niewidomemu naley pozwoli na dotykanie jedzenia na talerzu palcami.

5. Kawaek chleba moe posuy za dodatkow pomoc dla dziecka, zapobiegajc zrzucaniu jedzenia z talerza. Zanim dziecko si nauczy nabierania jedzenia na yk/widelec bez zrzucania jedzenia z talerza, moesz wprowadzi przynajmniej na pocztku naczynie z wyszymi krawdziami, jak na przykad talerz na ciastka itp.

SAMODZIELNO 67

Wiek 3-4

MYJE TWARZ

1. Umyj sobie twarz i rce i zach dziecko do naladowania. Pozw�l dziecku niewidomemu dotkn twoich rk i twarzy w trakcie mycia.

2. Zach dziecko do przejrzenia si w lustrze po zwileniu twarzy wod. Zr�b kolorow kred lub masem orzechowym kilka znaczk�w na twarzy i powiedz dziecku by spr�bowao je zmy.

3. Uywajc myjki, we w swoj rk rk dziecka i we do rki myjk. Zbli j do twarzy dziecka i powiedz: "Umyj sobie twarz", po czym wykonaj ruchy koliste myjk dookoa ust, przesuwajc j nastpnie na policzki i czoo.

4. Wydawane dziecku polecenia powinny zawiera poprawne nazwy czci twarzy.

5. Powiedz do dziecka, kiedy skoczy my twarz, e wyglda teraz adnie, bo ma czyst buzi.

SAMODZIELNO 68

Wiek 3-4

WKADA SPODNIE

1. Zanim dziecko nie opanuje umiejtnoci, posu si majteczkami lub szortami. Uywaj spodni z elastycznym paskiem w pierwszej kolejnoci, p�niej przechod do stosowania spodni zapinanych.

2. U� spodnie w taki spos�b, by gumka w pasie bya przed dzieckiem, a zapicie skierowane ku g�rze. Sta za dzieckiem. Po� swoje rce na rkach dziecka i we za pasek, rozchylajc otw�r nogawki tak, by dziecku pozostawao tylko wsun do nog. Przesu nogawk przez nog. To samo wykonaj w odniesieniu do drugiej nogi. Podcignij spodnie do pasa.

3. Podcignij spodnie tylko do pewnej wysokoci, nastpnie pozw�l dziecku na dokoczenie czynnoci. W miar jak dziecko nabiera wprawy, ograniczaj udzielanie pomocy werbalnej i manualnej. Stopniowo zostawiaj dziecku do wykonania coraz wiksz cz zadania.

4. Jeeli dziecko ma trudnoci z trzymaniem r�wnowagi, pozw�l mu usi na �ku lub krzele.

5. Poprowad rce dziecka niewidomego do naszywki z tyu spodni na pasku elastycznym lub zwr� jego uwag na rozporek oraz uyj wyraz�w: "prz�d" i "ty" spodni oraz "prz�d" i "ty" ciaa.

SAMODZIELNO 69

Wiek 3-4

NALEWA PYN DO SZKLANKI Z MAEGO DZBANKA

1. Niech dziecko najpierw powiczy przesypywanie piasku, mki kukurydzianej, suchego ryu lub fasoli, potem dopiero moe przystpi do nalewania cieczy z dzbanka.

2. Posu si niewielkim plastykowym dzbankiem z pokrywk i z niewielkim dziobkiem. Nalej do dzbanka cieczy jedynie do 1/4 objtoci, najwyej 1/2; stopniowo zwikszaj ilo cieczy. Upewnij si, czy st� jest odpowiedniej wysokoci dla dziecka, aby nie musiao unosi dzbanka ponad poziom okcia przy nalewaniu.

3. Do nalewania daj dziecku szklank, kt�ra nie jest zbyt dua, eby dziecku atwo byo trzyma j jedn rk.

4. Poka dziecku jak ustawi szklank i unie dzbanek do nalewania. Powiedz dziecku, by dotkno dziobkiem obrzea szklanki przed nalewaniem pynu. Palec wsunity do szklanki uatwia wyczucie wysokoci do kt�rej nalao si pynu.

5. Zach dziecko do wiczenia nalewania w czasie kpieli lub w zlewie kuchennym. Urzd zabaw w" podwieczorek dla goci" z wykorzystaniem naczynek zabawowych. Dla cel�w wiczenia stosuj kolorowy nap�j oraz zastosuj pojemniki r�nej objtoci.

6. Zachcaj dziecko do pomocy w podlewaniu rolinek i kwiat�w.

SAMODZIELNO 70

Wiek 3-4

OBIERA Z SK�RKI TRZY RODZAJE POYWIENIA: BANANA, MANDARYNK, JAJKO

1. Posu si do tego wiczenia produktami, kt�re dziecko lubi najbardziej, by miao motywacj. W przypadku dziecka niewidomego pom� mu manualnie, prowadzc jego rk przez cay proces zdejmowania skorupki lub sk�rki.

2. Powiedz, by dziecko palcami dotykao skorupki (sk�rki), udziel mu cakowitej pomocy manualnej w usuwaniu jej. Kiedy dziecko nabiera wprawy zacznij tylko czynno odbierania, a dalsz cz operacji niech wykona dziecko. Pozw�l mu wyj banana ze sk�rki, by w ten spos�b odczuwao zadowolenie z wykonania zadania do koca.

3. W przypadku dziecka niewidomego daj mu si zapozna dotykiem z powierzchni owocu lub jajka przed zdjciem sk�rki (skorupki) w trakcie jej zdejmowania i po obraniu ze sk�rki.

SAMODZIELNO 71

Wiek 3-4

WKADA UBRANIE PRZEZ GOW (SWETER, KOSZULKA)

1. Uywaj koszulki, kt�ra na plecach ma etykietk lub inne oznakowanie majce dotykow warto informacyjn. Na pocztku uywaj koszul zbyt duych, najlepiej wykonanych z baweny; koszule z innych, grubszych materia�w s dla dziecka trudniejsze do manipulowania.

2. Po� koszul na kolanach lub na jakiej r�wnej paskiej powierzchni plecami do g�ry.

3. W przypadku dziecka niewidomego pocztkowo pomagaj aktywnie w cigu caego procesu wkadania i czy tak dotd, a dziecko bdzie go wykonywa bez trudu.

4. Trzymajc swoimi rkami rce dziecka, pom� mu wzi koszul za rbek od strony plec�w. Unie koszul i nasu dziecku oraz przesu przez gow. Pom� mu wsun do koszuli jedn rk do waciwego rkawa, a nastpnie drug. Nastpnie pom� dziecku obcign koszul.

5. Zmniejszaj zakres okazywanej pomocy manualnej, w miar jak dziecko nabywa wprawy. Zacznij ograniczanie pomocy od ostatniego stadium procesu nakadania koszuli i stopniowo przechod do wycofywania pomocy przy pocztkowych jego stadiach.

6. Nawet jeeli zajmuje to dziecku duo czasu, pozw�l mu wykona wiczenie samodzielnie. Powiedz dziecku, czego si po nim spodziewasz. Rozkad zaj z dzieckiem rozplanuj w taki spos�b, by wygospodarowa dodatkowy czas rano na dusze ubieranie si. Dzieci niewidome i niedowidzce musz to wiczy co dzie.

SAMODZIELNO 72

Wiek 3-4

NIE WYCHODZI POZA NIEOGRODZONY TEREN SWOJEGO PODW�RKA

1. Jeeli wykonujesz prac koo domu na dworze we ze sob dziecko. Powiedz i poka dziecku, do jakich granic wolno mu si oddala, i od czasu do czasu pochwal je za to, e przebywa w przeznaczonym rejonie podw�rka.

2. Jeeli dziecko opuszcza oznaczony teren, natychmiast sprowad je z powrotem i przypomnij o granicach. Wybierz jakie konkretne granice, jak na przykad krawnik chodnika biegncego wzdu granicy podw�rka.

3. Jeeli dziecko stale trzyma si wyznaczonych granic w twojej obecnoci, pozw�l mu na kr�tko wyj z domu samemu (nadzoruj je przez okno). Jeeli dziecko - bdc samo - pozostaje w oznaczonych granicach, pochwal je i pozw�l na duszy pobyt nastpnym razem.

4. Jak dziecko ju wychodzi samo, nadal obserwuj je przez okno. Jeeli natomiast dziecko opuszcza podw�rze, natychmiast sprowad je do domu. Tego samego dnia, nieco p�niej, ponownie je wypu, przypominajc dziecku o ograniczonej przestrzeni, po kt�rej wolno mu si porusza.

5. Pozostaw przy dziecku na podw�rku minutnik. Powiedz mu, by wr�cio do domu, gdy minutnik zadzwoni i e jeeli bdzie przez ten oznaczony czas trzyma si granic podw�rka, dostanie poczstunek. Nastpnym razem nastaw minutnik na duszy czas.

SAMODZIELNO 73

Wiek 3-4

WYCIERA NOS

1. Umie chusteczki higieniczne w zasigu dziecka. Na pocztku powiedz mu, kiedy ma siga po chusteczk. Poka dziecku, jak ma wytrze nos, trzymajc chusteczk oburcz. Powiedz, by ci naladowao.

2. Pochwal dziecko, jeeli potrafi wytrze samo nos i wyrzuci zuyt chusteczk higieniczn do kosza na mieci.

3. Powiedz dziecku, by dotkno nosa po jego wytarciu i sprawdzio, czy jest czysty.

4. Jeeli bdzie trzeba, pom� dziecku w wytarciu nosa. Pochwal je, gdy nabiera wprawy.

5. Ofiaruj dziecku chusteczki z wyszytymi na nich jego inicjaami, gdy ju potrafi wyciera nos samodzielnie.

SAMODZIELNO 74

Wiek 3-4

BUDZI SI W CIGU NOCY EBY SKORZYSTA Z TOALETY LUB PI BEZ PRZERWY NIE MOCZC SI

1. Ogranicz spoycie pyn�w przed spaniem. Jeeli dziecku to uatwi zostaw nocn lampk w toalecie i pokoju sypialnym dziecka.

2. Naklejkami "wesokami" (umiechnite buzie) lub puszystymi wycinankami z materiau zaznaczaj na specjalnej karcie kad "such" noc lub te wrczaj skromne upominki albo w inny spos�b nagradzaj dziecko za to, e budzi si rano suche.

3. Jeeli rano si okazuje, e �ko jest mokre, powiedz dziecku, by pomogo zmieni przecierado. Nie karz go, ani nie ga za to. Uywaj przecierade plastykowych lub plastykowego pokrycia na materac.

4. Pocztkowo bud dziecko o okrelonej godzinie w nocy w celu wysadzenia. Stopniowo wdraaj go do obowizku samodzielnego wstawania za potrzeb fizjologiczn. Stopniowo zwikszaj odcinki czasu pomidzy pooeniem dziecka do �ka a nocnym budzeniem w celu wysadzenia go.

5. Jeeli toaleta i sypialnia dziecka mieszcz si na r�nych pitrach, ustaw w pokoju dziecka krzeseko z nocnikiem.

SAMODZIELNO 75

Wiek 3-4

SIUSIA NA STOJCO (CHOPIEC)

1. Popro kogo pci mskiej, by zademonstrowa dziecku oddawanie moczu na stojco.

2. Poinstruuj dziecko, e ma stan przed muszl klozetow i przytrzymujc rk czonek odda mocz do muszli. Pochwal dziecko, m�wic, e jest duym chopcem, skoro oddaje mocz w pozycji stojcej. Nie spodziewaj si na pocztku doskonaego trafiania do muszli.

3. Zr�b "okrciki" z papieru toaletowego i zach dziecko do celowania do nich oddawanym moczem i zatopienia ich.

4. Powie w toalecie specjaln kart (wykonanych poprawnie czynnoci). Niech dziecko wiesza na niej "wesoka" lub jak etykietk, jeeli mu si uda odda mocz na stojco.

5. Powiedz dziecku, by stojc oparo si obiema nogami o misk klozetow, bo w ten spos�b stanie na wprost muszli.

6. Dziecku niewidomemu powiedz, by wsuchiwao si w odgos wydalanego moczu do muszli klozetowej.

SAMODZIELNO 76

Wiek 3-4

ZAPINA UBRANIE NA ZATRZASKI

1. Dziecku niewidomemu poka obie czci zatrzaska. Pom� mu zczy obie czci; w tym celu pokieruj jego rkami. Najpierw wypr�buj zapinanie ubrania na zatrzaski na twardym podou. Nastpnie przewicz zapinanie ubrania, kt�re dziecko ma na sobie.

2. Sta za dzieckiem, z rkami pooonymi na rkach dziecka. Poka dziecku, jak mona jedn rk odnale wypuk cz zatrzaska, drug za cz wkls z otworem. Pokieruj ruchami rk dziecka przy ustawianiu czci wklsej nad czci wypuk i przy ciskaniu obu po�wek zatrzaska a do zaskoczenia jednej za drug. Opisuj, co robisz.

3. Powiedz dziecku, by przygldao si jak czysz zatrzask; opisuj sownie to, co wykonujesz. Popro je, by spr�bowao zatrzasn obie po�wki, podczas gdy ty podajesz mu wskaz�wki werbalne.

4. Zacznij od uycia bardzo duych zatrzask�w i stopniowo wprowadzaj coraz mniejsze. Dobrymi wstpnymi wiczeniami s wciskane jeden w drugi klocki i koraliki.

5. Uyj do tego wiczenia spodni, kt�re nie s zbyt obcise. Dziki temu uniknie si koniecznoci przycigania obu czci spodni podczas zapinania zatrzask�w.

SAMODZIELNO 77

Wiek 3-4

WYDMUCHUJE NOS

1. Poinstruuj dziecko, jak ma wysika nos. Zademonstruj, co naley robi. Niech dziecko niewidome dotknie rkoma twojej twarzy w trakcie dmuchania przez ciebie nosa.

2. Na pocztek pom� dziecku, kierujc jego rkoma i poinstruuj, w kt�rym momencie ma dmuchn.

3. Po� palce na jednym nozdrzu niewidomego dziecka w celu jego zatkania. Niech teraz dziecko dmuchnie drugim nozdrzem i wyczuje palcem podmuch powietrza. Powt�rz to samo z drugim nozdrzem.

4. Niech dziecko nosi ubranie z kieszonk. Daj mu do noszenia chusteczki higieniczne. Pochwal dziecko jeeli posuguje si nimi bez niczyjej pomocy. W razie potrzeby przypomnij dziecku, jak si to robi.

SAMODZIELNO 78

Wiek 3-4

UNIKA DROBNYCH NIEBEZPIECZESTW PO OTRZYMANIU SOWNEGO OSTRZEENIA (STUCZONE SZKO)

1. Uywaj pojedynczego wyrazu, jak na przykad "niebezpieczestwo", w celu ostrzeenia przed czym niebezpiecznym. Uywaj tego wyrazu z naciskiem i jedynie wtedy, gdy naprawd zachodzi konieczno.

2. Dziecko niewidome musi pod kontrol zapozna si z grocym mu niebezpieczestwem. Niekt�re dzieci niewidome unikaj dotykania przedmiot�w i s przeczulone na punkcie moliwoci oparzenia si.

3. Pom� dziecku zbada niezabezpieczon porcz krawd werandy. Poka mu, jak gboko spadoby, gdyby wykroczyo poza krawd werandy. Dotknij piekarnika (wczonego) z bok�w i z przodu, czy kuchenki gazowej. Nastpnie umie rk dziecka wysoko nad nagrzanym palnikiem, po czym ponownie dotknij bok�w i przedniej czci pieca, by wskaza dziecku na fakt, e niekoniecznie musi unika kontaktu z kad czci pieca.

4. Wyjanij, na czym polega niebezpieczestwo w spos�b moliwie najprostszy i dokadny.

SAMODZIELNO 79

Wiek 3-4

WKADA SWOJ BRUDN ODZIE DO PRZEZNACZONEGO NA NI POJEMNIKA

1. Poka dziecku, gdzie si znajduje rodzinny kosz na brudn bielizn. Po rozebraniu si dziecka pom� mu woy zabrudzone rzeczy do kosza. W miar potrzeby pom� dziecku werbalnie i manualnie.

2. Umie obok kosza specjaln kartk. Nagr�d dziecko nalepk wyczuwaln dotykiem lub "wesokiem" jeeli odoyo brudn bielizn do kosza.

3. Ofiaruj dziecku wasny pojemnik na brudn bielizn.

SAMODZIELNO 80

Wiek 3-4

WKADA RKAWICZKI Z JEDNYM PALCEM

1. Zademonstruj, w jaki spos�b caa rka wchodzi do rkawicy, w kt�rej jest specjalne miejsce na kciuk. Wepchnij ca rk do rkawicy. Odszukaj otw�r na kciuk.

2. Uyj do wicze odpowiedniego rozmiaru rkawiczek. Unikaj uywania zbyt maych i zbyt duych rkawiczek.

3. Posu si rkawiczkami wykonanymi tak, by przypominay gow jakiego zwierzcia (guziki jako oczy, kawaek czego czerwonego midzy kciukiem a reszt palc�w jako paszcza), by dziecko miao motywacj wkadania ich.

4. Najpierw pom� dziecku woy rkawic. W miar jak dziecko nabywa wprawy, ogranicz zakres udzielanej mu pomocy.

5. Niech dziecko wiczy wkadanie rkawicy goymi rkami i nabiera wprawy zanim zaczniesz je uczy, w jaki spos�b ma woy drug rkawiczk, kiedy ju na jednej rce jest rkawiczka. Niech dziecko wkada rkawiczk najpierw na rk dominujc.

6. Dziecko niewidome moe stawia gwatowny op�r przed woeniem na rce czegokolwiek, poniewa goe rce zapewniaj najlepszy spos�b kontaktu z przedmiotami.

SAMODZIELNO 81

Wiek 4-5

ZAPINA SWOJE UBRANIE (NA GUZIKI)

1. Niech dziecko woy koszulk lub sweter z duymi guzikami i powiczy ich zapinanie. Pom� mu wsun guzik w szczelin w pokrywie pudeka na buty. Odetnij jeden bok pudeka, by dziecko mogo umieszcza lew rk pod szczelin w pokrywie. Praw rk niech wciska guzik w szczelin, a lew niech wyciga guzik; prawa rka w�wczas niech go puszcza.

2. Niech dziecko wemie guzik lew rk i trzyma midzy kciukiem a palcem wskazujcym. Nastpnie niech wsunie kciuk i palec wskazujcy prawej rki w dziurk i chwyci za guzik. Gdy tylko lewa rka puci guzik, musi szybko chwyci za materia i wypry go; w ten spos�b prawa rka moe przecign guzik przez dziurk.

3. W� dziecku marynark lub g�r od piamy, zapinan na due guziki. Zapnij wszystkie guziki z wyjtkiem ostatniego, dolnego. Powiedz, by dziecko zapio guzik. Nastpnie ka dziecku zapi dwa ostatnie guziki, potem trzy ostatnie, wreszcie - cztery guziki.

4. Poka dziecku, w jaki spos�b dopasowa g�rny guzik do waciwej dziurki i jak potem przesun palce do nastpnego guzika i dziurki. Poka dziecku i wytumacz, e jeeli poy marynarki, piamy lub koszulki s u dou r�wne, oznacza to, e guziki zostay zapite w spos�b prawidowy.

5. Zachcaj dziecko do zapicia guzik�w w kurtce przed wyjciem na spacer. Jeeli zajdzie potrzeba, pom� dziecku w przecigniciu guzika przez dziurk.

6. Urzd swego rodzaju zabaw w zapinanie ubrania dziecka; wykonujcie te czynnoci na przemian - ty pierwszy guzik, ono drugi i tak dalej.

7. Niekt�re dzieci niewidome przy zapinaniu guzik�w posuguj si kciukiem i palcem rodkowym, nie za wskazujcym. Taki spos�b zapinania moe si okaza niewygodny w przypadku maych guzik�w.

SAMODZIELNO 82

Wiek 4-5

CIERA ZE STOU, UYWAJC DO TEGO SWOJEJ WASNEJ CIERECZKI

1. Trzymaj ciereczk lub gbk stale w tym samym miejscu, by dziecko miao do niej uatwiony dostp.

2. Zach wszystkich domownik�w, by pokazywali dziecku, w jaki spos�b cieraj rozlan ciecz.

3. Staraj si wyrobi u dziecka nawyk cierania ze stou w tym miejscu, gdzie ono zazwyczaj siedzi. Powiedz dziecku, by cierao w pewien usystematyzowany spos�b, raz koo razu, eby nie pozostawia jakiej paszczyzny nie startej. Wyraaj te czynnoci sowami (do g�ry, na d�, do g�ry, na d�).

4. Niech dziecko zbada dotykowo miejsce, kt�re wycierao, by si przekona, czy jest czyste.

5. Nie karz dziecka za to, e co rozlao; pochwal za wzgldnie poprawne starcie rozlanego pynu.

SAMODZIELNO 83

Wiek 4-5

UNIKA ZNANYCH SUBSTANCJI TRUJCYCH (RODKI CZYSZCZCE, PIORCE itd.)

1. Wymie substancje trujce i powiedz mu, by ich nie ruszao.

2. Uywaj butelek z zamkniciami, kt�rych dziecko nie potrafi otworzy. Przestrzegaj przed braniem do ust jakiejkolwiek butelki.

3. Naklej na butelce lub pojemniku ze rodkami czyszczcymi dwa paski tamy samoprzylepnej w ksztacie litery X. Poka to dziecku i wytumacz, e to oznacza trucizn i e zawarto butelki (pojemnika) nie jest do jedzenia, lecz uywa si jej do czyszczenia.

4. Trzymaj substancje trujce w zamknitej szafce lub na duej wysokoci, poza zasigiem dzieci.

5. Przestrzegaj dziecko, by nie jado ani nie pio adnej substancji, kt�rej nie zna i nie wie, czy to rzecz do jedzenia, dop�ki si nie dowie od os�b dorosych, czy mona to je lub pi.

SAMODZIELNO 84

Wiek 4-5

WIESZA PALTO NA WIESZAKU I UMIESZCZA GO WE WACIWYM MIEJSCU W SZAFIE

1. We koszul porodku plec�w, tu przy naszywce. Umie przed sob. We ramiczko mniej wicej porodku i dopasuj jego ustawienie do rodka plec�w koszulki. W� prawe rami (koszulki) na prawy koniec ramiczka, a lewe rami - na lewy koniec.

2. Twardy plastykowy wieszak (ramiczko) na okrycie wierzchnie jest mocny i atwiejszy do trzymania.

3. Zamontuj dla dziecka drek na wieszaki do ubra na wysokoci jego oczu. Zademonstruj, jak mona sign drka i chwyci za jedn rk, by nastpnie mona byo powiesi ubranie na tym drku.

4. Po� nie zapit koszul na blacie stou na wysokoci dziecka. Podaj dziecku ramiczko. Jeeli si okae to niezbdne, udziel mu pomocy manualnej. Dziecko musi odnale rodkow cz konierzyka i wsun ramiczko w ramiona, jeden koniec ramiczka w jedno rami, drugi - w drugie.

SAMODZIELNO 85

Wiek 4-5

SAMODZIELNIE UBIERA SI I ROZBIERA (POMOCY WYMAGA TYLKO PRZY TRUDNIEJSZYCH ZAPICIACH)

1. Zachcaj dziecko do przejawiania inicjatywy przy ubieraniu si. Pozw�l mu si ubra samemu, nawet jeeli zajmie to wicej czasu. Pochwal za przejawian inicjatyw w samodzielnym ubieraniu si.

2. Pozw�l dziecku zacz dokonywa wyboru wr�d ubra, kt�re ma na siebie woy, stwarzajc mu moliwoci wybierania; "Jasiu, co chciaby dzi woy: spodnie sztruksowe czy dinsy?".

3. Informujc dziecko, e ju pora ubiera si lub rozbiera powiedz: "Ju czas, eby si ubiera". Przyklej do karty dziecka wyczuwan na dotyk nalepk, jeeli wykonuje to polecenie bez dalszych instrukcji.

4. Wieczorem pom� dziecku wybra rzeczy, kt�re ma woy nazajutrz. Po� je na miejscu, gdzie bdzie mogo z atwoci je odszuka. U� ubranka dziecka w takiej kolejnoci, w jakiej maj by wkadane. Stopniowo ograniczaj t pomoc, wyjmujc jedynie te rzeczy, kt�rych dziecko nie moe wyj samo, pozw�l mu natomiast samemu przygotowa na nastpny dzie bielizn, buciki i skarpetki.

5. Dziecku niewidomemu lub z powanie uszkodzonym wzrokiem pom� nauczy si rozpoznawania czci garderoby po rodzaju tkaniny i ksztacie ubioru, a nie na podstawie koloru.

SAMODZIELNO 86

Wiek 4-5

PO POSIKU UPRZTA SWOJE NAKRYCIE

1. Poka dziecku, gdzie ma odnie naczynia i odpadki.

spraw, eby inni czonkowie rodziny dawali dobry przykad dziecku, sprztajc po sobie ze stou. Uywaj do wiczenia nie tukcych si naczy.

2. Pochwal dziecko za to, e tak jak inni pomaga sprzta ze stou.

3. Na pocztku pomagaj dziecku i przypominaj o sprztaniu ze stou. P�niej wdraaj tylko dziecko do samodzielnego wykonania wszystkich czynnoci zwizanych ze sprztaniem po sobie po odejciu od stou.

4. Daj dziecku do odniesienia tylko tyle, ile moe bez trudu wzi "za jednym kursem".

5. Pom� dziecku niewidomemu utrzymywa talerz w paszczynie poziomej. Na pocztku po� na talerzu jedynie sztuce do zaniesienia, p�niej dodaj r�wnie szklank.

SAMODZIELNO 87

Wiek 4-5

WIESZA UPRAN CIERECZK I MAY RCZNIK

1. Powiedz dziecku, by przed powieszeniem myjki wycisno z niej wod.

2. Poka dziecku, jak naley skada na p� rcznik lub myjk, by nastpnie powiesi je na wieszadle.

3. Powiedz, by dziecko dotkno rcznika lub myjki dla sprawdzenia, czy dobrze wisz.

SAMODZIELNO 88

Wiek 4-5

PRZENOSI NACZYNIA WYPENIONE PYNEM BEZ ROZLEWANIA

1. Zacznij od naczynia, kt�re dziecko moe bez trudu wzi do rk, jak na przykad filianka o dw�ch uszkach. Najpierw w� do naczynia kilka wikszych przedmiot�w jak na przykad klocki, nastpnym razem napenij je do pewnego tylko poziomu mniejszymi przedmiotami, jak na przykad rodzynki, fasola lub piasek. Stopniowo napeniaj wiksz ilo takich substancji lub przedmiot�w, zmniejszajc format element�w skadowych. Na zakoczenie procesu nauczania tej czynnoci nalej do naczynia troch pynu. Zwikszaj jego ilo, a dziecko potrafi przenie napenion jakim pynem filiank z pokoju do pokoju.

2. Jeeli to okae si niezbdne, udziel dziecku pomocy w sensie fizycznym, a mianowicie podaj za dzieckiem trzymajc swoje rce na ramionach dziecka trzymajcego naczynie. W miar jak dziecko nabiera wprawy, ograniczaj pomoc.

3. Bd przygotowana na to, e dziecko rozleje pyn lub wysypie to, co niesie. Nie ga go za to. Zachcaj do dalszych stara. Niech dziecko dotknie rk miejsca, w kt�rym rozsypao zawarto naczynia lub rozlao pyn. Wyrobienie u dziecka tej umiejtnoci wymaga wicze i cierpliwoci.

4. Na dworze i na play mona z powodzeniem wykonywa wiczenia na wyrobienie tej umiejtnoci. Dobra jest do tego r�wnie piaskownica (w przedszkolu lub miejscu zabaw: skwer, park, ogr�dek).

5. Popro dziecko, by pomagao ci w podawaniu do stou napoj�w czonkom rodziny i gociom.

SAMODZIELNO 89

Wiek 4-5

MYJE I WYCIERA RCE I TWARZ WE WACIWYCH PORACH (np.: RCE PRZED JEDZENIEM)

1. Przypomnij dziecku kiedy ma umy rce i twarz. Pochwal je za kadym razem, gdy samodzielnie bez przypominania wykonuje t czynno poprawnie.

2. Wyjanij, dlaczego musi my rce po wyjciu z toalety i przed posikami.

3. Niech dziecko ma wasne mydo, rcznik i myjk, kt�re bd si znajdoway w miejscu atwo dostpnym.

4. eby dziecku atwiej byo siga do umywalni i kranu, ustaw w azience stoeczek.

5. Powie w azience diagram, na kt�rym dziecku wolno bdzie nakleja "wesoki" lub naklejki atwo wyczuwalne na dotyk, jeeli o waciwych porach umyje i wytrze twarz i rce. Niech dziecko spuci wod w umywalni i powiesi z powrotem rcznik, niech to zaley od czynnoci mycia rk lub twarzy.

samodzielno 90

wIEK 4-5

podciera si po zaatwieniu

1. Jeeli dziecko - po skorzystaniu z toalety - musi by podtarte, zr�b to delikatnie. Kiedy ju zakoczysz t czynno owi kawakiem papieru toaletowego rk dziecka, kt�r si na og� posuguje w czynnociach manualnych i pokieruj rk dziecka tak, by podtaro si ponownie.

2. Wykonaj t czynno razem z dzieckiem, udzielajc mu niezbdnej pomocy manualnej i werbalnej. Stopniowo ograniczaj pomoc.

3. Powie w azience diagram; jeeli dziecko poradzio sobie z podtarciem si, pozw�l mu umieci na diagramie "wesoka" lub jak naklejk, charakterystyczn w dotyku.

SAMODZIELNO 91

Wiek 4-5

W KPIELI MYJE SI SAMO

1. W� do wanny podkadk, aby si dziecko nie lizgao stojc w wannie. Podaj dziecku sowne wskaz�wki pomocne mu w nauczeniu si mycia wszystkich czci ciaa. Stopniowo ograniczaj ilo instrukcji i przypomnie.

2. Jeeli dziecko kpie si samodzielnie, pozw�l mu pobawi si w wannie okrcikiem lub jak inn zabawk pywajc.

3. Uywaj do mycia kolorowej gbki w ksztacie jakiego zwierzcia.

4. Pozw�l dziecku dokona wyboru spor�d dw�ch r�nych kolorowych rcznik�w lub spor�d rcznik�w o r�nych fakturach, w nagrod za samodzieln kpiel.

SAMODZIELNO 92

Wiek 4-5

WYKONUJE REGULARNIE OKRELON CZYNNO Z ZAKRESU PORZDK�W DOMOWYCH

1. Wybierz czynno, kt�r dziecko moe z atwoci wykona (wyprostowanie szeregu ksiek stojcych na p�ce, zrobienie porzdku w kciku zabawkowym, sprztnicie ze stou).

2. Tablic uwidaczniajc wykonane czynnoci umie na cianie w pokoju dziecka lub na lod�wce. Niech dziecko samo rysuje na niej buzie pajacyk�w lub przykleja puszyste nalepki, kiedy wykona dane zadanie.

3. Chwal dziecko za wykonan czynno.

4. Pozw�l dziecku wybiera czynno, kt�r wykona w danym tygodniu.

SAMODZIELNO 93

Wiek 4-5

ZAPINA PASEK LUB BUTY NA KLAMERK

1. Wykonaj wiczenie z paskiem na stole lub zapnij pasek wok� tablicy czy deski. Pom� dziecku zapi i rozpi pasek. Stopniowo ograniczaj zakres udzielanej pomocy. Nastpnie przejd do wiczenia z paskiem na dziecku.

2. Na pocztku uywaj paska z du sprzczk. Kiedy ju dziecko nabierze wprawy posu si mniejsz sprzczk, bardziej dla dziecka odpowiedni.

3. Powiedz, by dziecko stano przed tob. Trzymajc je za rce,jedn rk odszukaj razem z dzieckiem sprzczk, drug za znajd zwajcy si spiczasto koniec paska. Przecignij ten koniec, odegnij do tyu i odnajd przetyczk. Za pomoc palca wskazujcego nacinij kolec na pasek i poruszaj nim a trafi w otw�r. Przesu zwajcy si koniec pod klamerk i przesu go przez szlufk. Sprawd, czy dziurka w pasku jest wiksza ni rednica przetyczki, by bez trudu do niej wesza.

4. Razem wykonajcie prawie cay proces zapinania paska, tylko ostatecznie stadium procesu zostaw do wykonania dziecku. Kiedy ju dziecko opanowao jedno stadium, zostaw mu do wykonania dwa, potem trzy i wicej, a potrafi ono wykona cay proces zapinania paska.

SAMODZIELNO 94

Wiek 4-5

PRZEWLEKA PASEK PRZEZ SZLUFKI

1. Niech dziecko wyczuje dodatkowo i policzy szlufki, kt�re ma w pasie, u spodenek, zanim przystpi do wsuwania paska do szlufek i przecigania przez nie. Znajdcie razem szlufki z prawej strony, z lewej i po rodku, z tyu.

2. Uywaj szlufek, kt�re s wiksze od paska, by m�g on z atwoci przesuwa si przez nie. Uywaj na pocztku spodni o niewielkiej iloci szlufek; wystarczy, jeeli za pierwszym razem uda si dziecku przecign pasek przez jedn tylko szlufk.

3. Niech dziecko woy na siebie spodnie ze szlufkami na pasek. Zacznij od szlufki, znajdujcej si najbliej zapicia spodni. Wsu zwajcy si koniec paska do szlufki i pocignij go do nastpnej szlufki. Gdy ju pasek przejdzie przez szlufk boczn, zmie rce sigajc do tyu, by odnale t sam szlufk i przesun pasek do nastpnej szlufki. Postpuj tak samo a dotd, dokd pasek nie przejdzie przez wszystkie szlufki.

SAMODZIELNO 95

Wiek 4-5

SAMO OBSUGUJE SI PRZY STOLE

1. Zacznij od potraw, kt�re mona nabiera palcami, jak na przykad kanapki czy ciasteczka, nastpnie podaj potraw, kt�re "trzymaj si" yki, jak na przykad ziemniaki purree, potem wprowadzaj sypkie rodzaje da, jak groszek lub fasola.

2. Uywaj talerzy plastykowych i duej yki do nakadania. Na pocztku uywaj pytkich p�misk�w o niskich bokach.

3. Pokieruj rk dziecka przez cay proces w trakcie kilku pierwszych pr�b, udzielajc mu wskaz�wek werbalnych.

4. Trzymaj p�misek, z kt�rego si nakada potrawy, blisko talerza dziecka, aby unikn upuszczenia potrawy na st�.

5. Przypomnij dziecku, by potrawy skadao w r�nych stronach talerza w celu uniknicia spitrzenia ich w jednym miejscu.

6. Wska dziecku na r�nic midzy duymi i maymi porcjami potraw nakadanymi na yk. Pozw�l dziecku wybra tak ilo, jakiej sobie yczy.

SAMODZIELNO 96

Wiek 4-5

POMAGA NAKRYWA DO STOU

1. Trzymaj sztuce w szufladzie lub w pojemniku, w kt�rym s odrbne przegr�dki na noe, widelce i yki.

2. Pom� dziecku policzy, ile ma by nakry; licz razem z nim.

3. Trzymaj naczynia stoowe w niskiej szafce lub ustawiaj je na dolnej p�ce, by dziecko mogo bez trudu sign po nie,kiedy chce pom�c w nakrywaniu stou.

4. Ustaw na wz�r jeden komplet nakrycia na stole. Pozw�l dziecku rozstawi nakrycie dla pozostaych os�b.

5. Kilka pierwszych razy nakrywaj do stou stale w ten sam spos�b razem z dzieckiem, p�niej stopniowo ograniczaj pomoc. Pochwal dziecko za pomoc. Powiedz rodzinie, jak dziecko pomogo ci nakry do stou.

6. Po� na stole lub na tacce jedno nakrycie. Popro dziecko, by zbadao za pomoc dotyku, jak s rozoone poszczeg�lne naczynia i przybory. By moe, bdziesz musiaa uczy rozkadania na waciwym miejscu kadego z przybor�w odrbnie, nastpnie jednak przejd do nakrywania stou w spos�b kompleksowy, kolejnymi nakryciami.

7. Nakryj do stou, "zapominajc" np. o talerzach, lub o kt�rym ze sztuc�w. Zorientuj si, czy dziecko potrafi uzupeni brakujc cz nakrycia. Roz� wszystko z wyjtkiem yek; popro dziecko o uzupenienie. Nastpnie wyjmij wszystko z wyjtkiem yek i widelc�w.

SAMODZIELNO 97

Wiek 4-5

NAKADA PAST DO ZB�W NA SZCZOTECZK

1. Poka dziecku, jak naley trzyma tubk nie naciskajc na ni zbyt mocno po zdjciu kapturka.

2. Kad nakrtk od tubki stale w tym samym miejscu, wtedy nie bdzie trudnoci z jej znalezieniem.

3. Pom� dziecku trzyma szczoteczk do zb�w w taki spos�b by wosie skierowane byo ku g�rze, a kciuk dotyka brzegu wosia. Pom� dziecku wycisn past z tubki trzymanej przez nie w drugiej rce. Nacinij lekko tubk i przesu od kciuka wzdu wosia do przeciwlegej jego krawdzi.

4. W miar potrzeby udzielaj dziecku pomocy manualnej i werbalnej. Stopniowo ograniczaj pomoc.

5. Dziecko niewidome moe na pocztku wyciska past wprost na palec by wyczu, ile pasty wycisno z tubki. Nastpnie moe ono wytrze palec o szczoteczk. W inny spos�b trudno jest dziecku niewidomemu wycisn waciw ilo pasty.

SAMODZIELNO 98

Wiek 4-5

CZESZE WOSY GRZEBIENIEM LUB SZCZOTK

1. Zach dziecko, by obserwowao, jak czeszesz i szczotkujesz swoje wosy. Dziecko niewidome moe pozna czynno czesania i szczotkowania za pomoc dotyku u innych os�b z rodziny.

2. Daj dziecku do jego wycznego uytku grzebie i szczotk. Pom� mu najpierw rozplta pozwijane w supeki wosy, potem dopiero moe przystpi do rozczesywania i szczotkowania. Grzebie o szeroko rozstawionych zbach powoduje mniejsze zahaczanie o spltane wosy.

3. Dziecko niewidome powinno si posugiwa obu rkami naraz: jedn rk odnajdywa miejsca do rozczesywania, drug za czesa lub szczotkowa wosy. Powinno ono stopniowo przesuwa rce dookoa gowy, w spos�b systematyczny, by nie opuci adnego miejsca, szczeg�lnie za odnosi si to do czubka gowy.

4. Jeeli dziecko (dziewczynka) dobrze rozczesao wosy, pozw�l mu wybra do noszenia kolorow kokard lub spink. Pochwal dziecko za dobrze wykonan robot i adny wygld.

5. Dziecko moe wiczy rozczesywanie wos�w lalce za pomoc lalczynego grzebienia; moe r�wnie czesa wosy mamusi lub tatusiowi.

SAMODZIELNO 99

Wiek 4-5

SAMODZIELNIE MYJE ZBY

1. Postaraj si wyksztaci u dziecka nawyk mycia zb�w, prowadzc je do azienki za kadym razem, gdy zamierzasz sama my zby. Jeeli to moliwe, myjcie zby kadego dnia o tej samej porze.

2. W nagrod za dobre umycie zb�w naklejaj na diagram "wesoka", gwiazdk lub inn nalepk.

3. Dla dziecka dobieraj szczoteczk odpowiedniej wielkoci. Pozw�l dziecku wybra dla siebie szczotk w sklepie.

4. Pom� dziecku czynnie i sownie; we je za przegub doni i wykonuj jego rk (doni i przedramieniem) odpowiednie ruchy. W trakcie mycia zb�w przez dziecko udzielaj mu wskaz�wek. W miar jak dziecko nabiera wprawy, stopniowo zmniejszaj zakres udzielanej pomocy.

5. Powiedz dziecku, by przesuno jzykiem po zbach w celu wyczucia, czy s czyste.

6. Upewnij si, czy dziecko posuguje si stale t sam technik mycia zb�w, a zatem, czy zby s dokadnie umyte.

7. Powiedz mu, by spukao szczoteczk pod biec wod zanim j odstawi do kubeczka.

SAMODZIELNO 100

Wiek 4-5

SAMODZIELNIE KORZYSTA Z TOALETY

1. Kiedy ju dziecko wie, jak trafi do toalety bez niczyjej pomocy, jak spuci spodnie, siadajc na sedesie, siga po papier toaletowy i podciera si nim; jak spuszcza wod i podciga spodnie - moe zacz kontrolowa swoje potrzeby fizjologiczne.

2. Podaj dziecku sownie kolejno czynnoci, kt�re musz by wykonane przy zaatwianiu potrzeb fizjologicznych. R�b to czsto z dzieckiem, tak dugo, a potrafi ono powiedzie ci, co nastpuje po czym. R�b tak zawsze w�wczas, gdy dziecko stwierdzio potrzeb udania si do toalety.

3. Po kilkakrotnym przeledzeniu zachowania si dziecka w toalecie bez twojej pomocy powiedz mu, e moe to robi bez nadzoru os�b dorosych. Udawaj, e jeste zaskoczony, kiedy dziecko poradzio sobie ze wszystkim samo.

SAMODZIELNO 101

Wiek 5-6

WSUWA DOLN CZ ZAMKA BYSKAWICZNEGO

1. Poka dziecku (wizualnie lub dotykowo), jak si czy obie czci rozsunitego suwaka. Upewnij si, czy obsada suwaka dziaa sprawnie.

2. Potrzymaj dziecku obsad suwaka, ono za niech wstawia koc�wk drugiej po�wki suwaka i zasuwa zamek.

3. Przewicz to najpierw z ubraniem rozoonym na stole, nastpnie wprowad wiczenie z ubraniem na dziecku.

4. Pochwal dziecko za to, e wsuno koc�wk suwaka w obsad i e zasuno suwak.

5. Zacznij od duego suwaka i stopniowo wprowadzaj suwaki coraz mniejsze.

SAMODZIELNO 102

Wiek 5-6

SZNURUJE BUTY

1. Posu si deseczk do sznurowania o czterech otworach. Popro dziecko, by naladowao ruchy sznurowania but�w. Kiedy ju dziecko nabierze wprawy, wprowad deseczk z wiksz liczb otwor�w. Nastpnie popro dziecko, by zasznurowao wasne buty. Niech najpierw zasznuruje but nie woony na nog, potem dopiero niech spr�buje zasznurowa go na nodze.

2. Przewicz to na bucie osoby dorosej. Dziecko moe sobie woy go na nog.

3. Zawi sznurowado biae z czarnym i uywaj do wicze jako jednego do sznurowania kadego buta. Pomoe to dziecku zapamita, jak stron sznurowada naley puci, a kt�r wzi do woenia do kolejnej dziurki. Jeeli dziecko potrzebuje pomocy, podaj mu wskaz�wki sowne, uywajc w nich jako hasa podpowiedzi koloru lub ksztatu sznurowada.

4. Opowiedz dziecku jak historyjk, jak na przykad: "Oto Kr�lik (sznurowado). Biegnie przez pola i bory, a teraz skacze do swej nory."

5. Sznurujcie but na zmian: ty jedn stron, dziecko drug.

6. Pom� dziecku zasznurowa but prawie do koca,zostawiajc tylko jedn dziurk, do kt�rej musi wsun sznurowado samodzielnie. W miar jak dziecko nabiera wprawy, zostawiaj mu do samodzielnego wykonania coraz to wiksz cz zadania.

SAMODZIELNO 103

Wiek 5-6

ZAWIZUJE SZNUR�WKI NA KOKARDK

1. Zaczynajc nauk zwizywania sznurowade, posu si paskimi sznurowadami, kt�re si atwiej trzyma. Okrge s bardziej liskie i trudniej si je wie.

2. Pokieruj czynnie dzieckiem w trakcie wykonywania wiczenia, kadc rce na jego rkach. We koce sznurowade i skrzyuj je. Wsu jedno sznurowado pod drugie i mocno cignij, tworzc zwyky (pojedynczy) wze. Przewicz t cz caego zadania, stopniowo ograniczajc pomoc manualn: postpuj tak dotd, a dziecko potrafi wykona cae wiczenie samodzielnie.

3. Pokieruj ruchami rk dziecka, by wykonao ptelk i przytrzymao j u podstawy swoj nie dominujc rk. Nazwij to "drzewem". We koniec drugiego sznurowada - nazwij je "kr�likiem". Powiedz: "Kr�lik biega dookoa drzewa." Pom� dziecku woy sznurowado do otworu, m�wic przy tym: "A teraz Kr�lik wskakuje do norki". Pom� dziecku chwyci obie ptelki i mocno je rozcign. Przewicz ca operacj, stopniowo redukujc pomoc manualn, dop�ki dziecko nie wykona zadania samodzielnie.

4. Metoda alternatywna: skrzyuj sznurowada i mocno pocignij. Umie jeden koniec pod drugim, tworzc prosty wze. Mocno zacignij. Zr�b dwa kr�licze uszka - po jednym z kadego sznurowada. Skrzyuj "kr�licze uszka" jedno nad drugim. Zr�b z nich prosty supe i mocno zacignij. Wynik bdzie taki sam, jak w poprzednim wiczeniu, duo trudniejszym.

5. Przywi sznurowado do oparcia krzesa. Niech dziecko usidzie okrakiem na krzele przodem do oparcia. Sznurowado znajdzie si w�wczas na linii oczu i atwo bdzie dziecku je zawiza.

SAMODZIELNO 104

Wiek 5-6

OTWIERA KARTONOW PUSZK Z MLEKIEM

1. Zacznij od pustego kartonu po mleku. Zlunij otw�r i poka dziecku jak otworzy karton. R�b to razem z dzieckiem.

2. Po� kciuki dziecka pod miejscem, gdzie karton si otwiera. Pozostaymi palcami niech trzyma karton. Powiedz: "Podnie kciuki". Stopniowo ograniczaj sw pomoc i doprowad do tego, e dziecko samodzielnie wykona czynno.

3. Pom� dziecku zbada karton, aby dotykiem wyczuo, z kt�rej strony si otwiera. Niekiedy spicie znajduje si si z przeciwnej strony ni miejsce, w kt�rej si otwiera.

SAMODZIELNO 105

Wiek 5-6

WYJMUJE ODZIE Z SZAFY LUB SZUFLADY

1. Staraj si trzyma rzeczy do ubierania w tych samych miejscach.

2. Wieszaj ubrania na wysokoci oczu dziecka.

3. Omawiaj z nim, jaka odzie bdzie mu potrzebna (rodzaj ubrania i kolor).

4. Przed pooeniem si spa wyjmij rzeczy dziecka, kt�re ma woy nazajutrz. Pomaga to unikn porannego popiechu.

SAMODZIELNO 106

Wiek 5-6

BIERZE PODANY P�MISEK I PO NABRANIU POTRAWY PRZEKAZUJE GO DALEJ

1. Upewnij si, czy p�misek nie jest za ciki czy gorcy.

2. Przeznacz dziecku wicej czasu w trakcie uczenia si tej czynnoci. Pochwal, jeeli mu si uda.

3. Pom� dziecku, przytrzymujc p�misek, gdy si uczy podawania go innym osobom przy stole. Skoro tylko dziecko opanuje t czynno, zmniejsz zakres pomocy.

4. Podkrelaj konieczno trzymania podawanego p�miska obu rkami.

5. Przypominaj dziecku o koniecznoci przytrzymywania p�miska dotd, a nastpna osoba wemie go mocno w rce.

6. Wan spraw jest spos�b, w jaki si siedzi przy stole. Przypominaj dziecku o tym, e ma siedzie prosto, z gow uniesion do g�ry. Przy podawaniu p�miska naley skrca ciao pasie w stron osoby, do kt�rej si podaje. Pomaga to utrzyma p�misek w paszczynie poziomej.

7. Gdy si podaje p�misek dziecku niewidomemu, naley mu poda jakie wskaz�wki, by si zorientowao, e ma przed sob p�misek: "Czy chciaby troch ...?" Gdy dziecko samo podaje ssiadowi p�misek, powinno te zapyta: "Czy chcesz troch ....?"

8. Dziecku niewidomemu naley powiedzie, by nie wypuszczao z rk p�miska, zanim nie wemie go kolejna osoba, m�wic: "Dzikuj".

SAMODZIELNO107

Wiek 5-6

ZALEWA MLEKIEM PATKI NIADANIOWE, KT�RE MA SPOY NA ZIMNO

1. Trzymaj patki i naczynia (miski, miseczki, gbokie talerze) w atwo dostpnym miejscu. Mleko trzymaj w naczyniu, z kt�rego atwo nalewa. Uywaj nie tukcych si naczy. Zacznij od szykowania w torebce 1 porcji patk�w.

2. W miar potrzeby pom� dziecku czynnie i sownie w rozchylaniu torebki i nasypywaniu patk�w do naczynia. Stopniowo ograniczaj pomoc.

3. Powiedz dziecku niewidomemu, by nalewao mleko jedn rk, drug za przytrzymywao miseczk. Niech dotknie palcem powierzchni mleka tu przy krawdzi miseczki, by si dowiedzie, kiedy jest ju pena.

4. Jeeli niewidome dziecko uywa do patk�w cukru, pozw�l mu sprawdzi dotykiem ile cukru jest na yeczce.

5. W nagrod za samodzielne wykonanie zadania daj dziecku do patk�w rodzynk�w lub jaki lubiany owoc.

SAMODZIELNO 108

Wiek 5-6

REGULUJE TEMPERATUR WODY W UMYWALCE LUB WANNIE

1. Zaznacz kurki kran�w, aby dziecko odr�niao zimny od gorcego. Om�w z dzieckiem zasad dziaania kurk�w: im wicej si odkrci, tym wicej gorcej lub zimnej wody bdzie si lao z kranu.

2. Ureguluj temperatur wody tak, by bya ciepa. Powiedz dziecku, by zmienio temperatur wody nalanej do umywalki na cieplejsz lub chodniejsz. Jeeli zajdzie potrzeba, pom� dziecku.

3. Pom� dziecku najpierw przewiczy regulowanie temperatury wody w umywalce. Poka mu, na ile trzeba odkrci kurki, by otrzyma waciw mieszanin wody gorcej i zimnej.

4. Pozw�l mu na przewiczenie regulowania temperatury wody do twojej kpieli.

5. Poinstruuj dziecko, e ze wzgld�w bezpieczestwa powinno najpierw odkrca kurek zimnej wody.

6. Naucz je, w jaki spos�b - stojc obok wanny - mona uregulowa strumie lejcej si wody i jej temperatur.

SAMODZIELNO 109

Wiek 5-6

PRZYGOTOWUJE KPIEL

1. Trzymaj mydo, myjk i zabawki, kt�re dziecko bierze do kpieli w miejscu atwo dostpnym i wygodnym, by dziecko mogo samo je wzi.

2. Poka dziecku, jak zatyka i odtyka si wann oraz reguluje mechanizm spuszczania wody (kran odkrcony - zakrcony, woda gorca - zimna).

3. Poka mu jak si mierzy gboko wody za pomoc dotyku: zanurzajc rk lub sprawdzajc poziom wody w wannie w stosunku do tak zwanego odprowadzania zabezpieczajcego, tj. do odpywu wody, kt�rej nabrao si za duo.

4. Przypomnij dziecku, e nie jest konieczne napenianie wanny po brzegi.

5. Kiedy dziecko si uczy napuszcza wod do wanny, powinna by przy tym obecna osoba dorosa.

6. Naley dziecku zademonstrowa, e poziom wody w wannie si podniesie, gdy ono wejdzie do wanny.

SAMODZIELNO 110

Wiek 5-6

KRAJE NOEM MIKKIE PRODUKTY (BANAN, GOTOWANY ZIEMNIAK)

1. Uywaj do tego wiczenia noa stoowego z zbkowanym ostrzem: W ten spos�b nie ma wtpliwoci, kt�ra strona noa jest ostrzem.

2. Poka dziecku, jak si kraje. Pokieruj rkoma dziecka, wykonujc ruchy piowania. W miar nabywania przez dziecko umiejtnoci krajania ograniczaj sw pomoc.

3. Pozw�l dziecku pokraja banany w plasterki do galaretki podanej wszystkim czonkom rodziny na deser. Pochwal za starania.

4. Pozw�l mu wiczy krajanie w czasie zabaw. Daj mu n� plastykowy do krajania piasku (zwilonego) lub masy solnej.

SAMODZIELNO 111+

Wiek 5-6

ZATRZYMUJE SI PRZY KRAWNIKU (CHODNIKA), NASUCHUJE, SPOGLDA W OBIE STRONY I PRZECHODZI PRZEZ ULIC BEZ POTRZEBY PRZYPOMINANIA MU O RODKACH OSTRONOCI, JEDNAKE POD KONTROL OSOBY DOROSEJ

1. Powiedz dziecku, kiedy si bdziecie zblia do krawnika. Wyjanij, dlaczego jest to takie wane, by si zatrzyma przy krawniku. Niech dziecko namaca nog krawnik, szczeg�lnie na skrzyowaniu ulic. Wska "ruch" lub ukowat krzyw w miejscu, gdzie si schodz ulice. Podaj dziecku nazw okolicznych ulic.

2. Za kadym razem, gdy przechodzicie razem przez ulic, zwracaj uwag dziecka na przejedajce samochody. Moesz urzdzi zabaw, polegajc na tym, e dziecko ma ci powiedzie, gdy usyszy nadjedajcy samoch�d. Moecie to robi na zmiany. Moesz r�wnie zabaw rozcign na sytuacje, w kt�rych najpierw ty m�wisz dziecku, kiedy samoch�d jest akurat przed tob, potem za to samo niech zrobi dziecko.

3. Gdy dziecko m�wi, e syszy nadjedajcy samoch�d, powiedz mu, skd samoch�d nadjeda. We rk dziecka i wska ni kierunek lub zwr� jego gow w tym kierunku, z kt�rego nadjeda samoch�d. R�b tak dotd, dop�ki dziecko nie bdzie umiao okreli kierunku gestem rki, zwrotem gowy bd sownie: z prawa - z lewa.

4. Przechodzc razem przez ulic, zwracaj szczeg�ln uwag na waciw technik przekraczania jezdni: zatrzyma si przy krawniku, zobaczy i posucha, czy nie nadjedaj pojazdy z obu kierunk�w, ulic przechodzi jedynie w�wczas, gdy nie nadjeda aden pojazd. Przez jezdni przechodcie szybko. (Taka procedura przekraczania jezdni stosowana jest w tych miejscach, gdzie nie ma wiate ulicznych ani przejcia strzeonego). Stale powtarzaj te czynnoci, dop�ki dziecko nie zapamita ich i nie opanuje, i dop�ki nie zacznie ich wykonywa samodzielnie, lecz pod twoim nadzorem. Moesz dziecku poda wszystkie etapy tej czynnoci z wyjtkiem ostatniego, kt�ry ma ono samo przypomnie. Nastpnie konsekwentnie zwikszaj liczb czynnoci etapowych, kt�re dziecko ma zapamita. R�b tak dotd, a opanuje no wszystkie etapy caego procesu przechodzenia przez jezdni.

+ Moe by osignite w p�niejszym wieku przez dziecko cakowicie niewidome.

SAMODZIELNO 112

Wiek 5-6

KORZYSTA Z PISUARU (CHOPIEC)

1. Naucz dziecko, w jaki spos�b ustawia si przed pisuarem prostopadle do niego. W tym celu musi ono czubkami but�w dotkn podstawy muszli a obu rkami - brzeg�w.

2. Kiedy ju dziecko stoi prostopadle do pisuaru, pom� mu cofn rce, by rozpi spodnie: ciao nie zmienia pozycji.

3. Udziel wskaz�wek sownie i pochwal, jeeli dziecku udao si samemu odda mocz do pisuaru.

4. Poniewa pisuary s bardzo r�norodne, pom� niewidomemu chopcu zapozna si z kadym urzdzeniem, kt�re r�ni si od wczeniej poznanych.

SAMODZIELNO 113

Wiek 5-6

PRAWIDOWO LOKALIZUJE TOALET W DOBRZE SOBIE ZNANYM MIEJSCU PUBLICZNYM (np. W PARKU)

1. Bdc w miejscach publicznych, powiedz dziecku, e czasem s tam osobne szalety dla chopc�w i dziewczynek (mczyzn i kobiet).

2. Wybierz jedno z miejsc publicznych, kt�re stale odwiedzacie, jak na przykad park, kino, muzeum itp., oraz poka dziecku waciw toalet. Podaj mu punkty orientacyjne, kt�rych ma poszuka, oraz drog, kt�r moe si dosta do toalety. Wielokrotnie przejedcie t tras wsp�lnie, nastpnie niech dziecko przejdzie samodzielnie ostatni jej odcinek. Stopniowo zwikszaj dystans, kt�ry dziecko ma pokona samodzielnie.

3. Osoba dorosa (mczyzna w przypadku chopca, kobieta w przypadku dziewczynki - przyp. tum.) powinna zorientowa dziecko co do miejsca znajdowania si waciwej toalety: powinna ona pokaza dziecku, gdzie jest muszla klozetowa, umywalka, papier toaletowy i rczniki, oraz pokaza jak spuszcza wod i jak odkrca i zakrca kran, jeeli te urzdzenia r�ni si od znanych dziecku w domu.

4. Kiedy ju dziecko potrafi odnale toalet i jest zorientowane, gdzie co si w niej znajduje, zach do wykorzystania tej wiedzy. Pochwal za samodzielno.

5. Powiedz dziecku, gdzie si znajduj szalety w innych znanych mu miejscach, jak r�wnie zorientuj je w lokalizacji toalet w domach przyjaci� i krewnych. Przypomnij mu drog do toalety w miejscu, w kt�rym nie bylicie dawno.

SAMODZIELNO 114

Wiek 5-6

SAMODZIELNIE SMARUJE CHLEB, POSUGUJC SI NOEM

1. Uywaj czego mikkiego do rozsmarowywania przez dziecko. Uywaj grzanek, grzanki bowiem nie bd si tak atwo rozpada pod naciskiem noa.

2. Uywaj noa tpego o dugiej, atwej do trzymania rkojeci.

3. Poka dziecku w jaki spos�b ma smarowa. Zacznij od jednego koca grzanki i stopniowo rozsmaruj do przeciwlegego koca. Zach dziecko do naladowania ciebie.

4. Uywaj ulubionych produkt�w dziecka, kt�re ma ono rozsmarowa (maso, dem, mi�d).

5. Na pocztku kieruj rk dziecka, po czym stopniowo ograniczaj pomoc.

6. Niech dziecko niewidome chwyci palcami brzegi grzanki i nakada smarowido na grzank od jednych palc�w do przeciwlegych.

Galaretka, maso, dem i mi�d powinny by w pojemnikach, na kt�rych naley umieci naklejki rozpoznawane wzrokowo lub dotykowo. W ten spos�b dziecko samo potrafi wybra co do smarowania.

SAMODZIELNO 115

Wiek 5-6

PODNOSI, NIESIE I STAWIA NA STOLE ZAPENION TAC

1. W miar monoci posu si tac o kr�tkich bokach. Umie na niej due przedmioty, jak na przykad owoce lub klocki. Powiedz dziecku, by unioso tac, umieszczajc rce na obu poprzecznych bokach tacy a opierajc duszy jej bok o brzuch. Jeeli si to okae potrzebne, id za dzieckiem, podtrzymujc z lekka tac i pomagajc utrzyma j poziomo. Udzielaj mu sownych wskaz�wek i zachty. W miar nabierania przez dziecko wprawy ograniczaj pomoc.

2. Powiedz dziecku, by zanioso na tacy kanapki dla r�nych czonk�w rodziny.

3. Zwiksz liczb przedmiot�w na tacy. Kiedy ju dziecko nabdzie wiksz wpraw, podaj mu do niesienia napoje w naczyniach.

4. Przed stawianiem tacy na stole niech dziecko nogami lub tuowiem wyczuje st� i jego blat, nastpnie niech zacznie powoli wyciga do przodu ramiona oraz powoli unosi lub opuszcza tac, w zalenoci od wysokoci powierzchni stou. Jeeli jest to potrzebne, pom� dziecku czynnie: czy tak dop�ki dziecko nie zacznie wykonywa tego samodzielnie.

5. Bd przygotowana na to, e co si moe rozla lub spa z tacy. wiczenie przeprowadzaj w miejscu atwym do sprztania. Nie ga dziecka za to, e co rozlao lub wysypao. Jest to kwestia praktyki zanim opanuje ono pod waciwym ktem trzymanie tacy, tak by unikn rozlania lub rozsypania tego, co niesie.

6. Powt�rz wiczenia w zadaniach nr 65 i 88.

SAMODZIELNO 116

Wiek 5-6

ZAWIZUJE SZNUR�WKI PRZY KAPTURZE

1. wiczenie to wykonuj tu przed wyjciem na podw�rze, gdzie dziecko bdzie si bawi, by miao motywacj do wykonania tej czynnoci.

2. Zacznij od kaptura lecego na stole i stopniowo wprowadzaj wiczenie w zawizywaniu sznurk�w kaptura bdcego ju na gowie dziecka.

3. W miar potrzeby, pom� sownie i czynnie. Stopniowo zmniejszaj zakres pomocy.

4. Dziecko niewidome powinno si nauczy wizania sznurk�w kaptura, kiedy ju go ma na gowie. Prze� prawy sznurek przez lewy. Prawy sznurek trzymaj wyprony w lewej rce i wykonuj czynnoci jedna po drugiej. Kadorazowo dokadnie tak samo powtarzaj wszystkie czynnoci, gdy wiczysz z dzieckiem wizanie kaptura.

SAMODZIELNO 117

Wiek 5-6

ZAPINA SW�J PAS BEZPIECZESTWA W SAMOCHODZIE

1. Czonkowie rodziny musz dawa dobry przykad, zawsze zapinajc pasy bezpieczestwa. Poka dziecku, jak zapi pas bezpieczestwa w samochodzie. W trakcie zapinania go przez dziecko podawaj ustne wskaz�wki.

2. Pokieruj rkami dziecka w trakcie wykonywania ruch�w zapinania pasa. Stopniowo ograniczaj pomoc.

3. Nie r�b za dziecko czynnoci, kt�r ju poznao. Nie uruchamiaj samochodu, dop�ki dziecko nie zapnie swego pasa bezpieczestwa.

4. Poniewa w r�nych samochodach s r�ne pasy bezpieczestwa, wymagaj opanowania tej umiejtnoci jedynie w tych samochodach, w kt�rych dziecko jedzi najczciej.

SAMODZIELNO 118

Wiek 5-6

WYBIERA ODPOWIEDNIE UBRANIE W ZALENOCI OD TEMPERATURY LUB OKAZJI

1. Pom� dziecku w wybraniu rzeczy do noszenia danego dnia. Zapamitaj: "Czy pada deszcz?", "Co musisz woy, by nie zmokn?". Pochwal za waciwy wyb�r.

2. Przejrzyj z dzieckiem urnal. Powiedz dziecku i poka kiedy i przy jakich okazjach ludzie nosz poszczeg�lne rodzaje ubrania (paszcze przeciwdeszczowe, kostiumy kpielowe, suknie).

3. Posu si lalkami. Opisz pogod danego dnia i powiedz dziecku, by wybrao dla lalki odpowiednie ubranie do wyjcia z domu.

4. Na pocztku niech dziecko dokonuje wyboru spor�d 2-3 pozycji z ubrania. W miar jak nabiera wprawy, wyb�r pozostaw cakowicie dziecku. Jeeli dziecko dokonuje niewaciwego wyboru, wyjanij, dlaczego odpowiedniejsze byoby do woenia co innego.

SAMODZIELNO 119

Wiek 5-6

CIELE SWOJE �KO

1. Wsp�lnie pocielcie �ko. Niech dziecko zbada dotykowo, gdzie si znajduj przecierada, koce, poduszka i narzuta.

2. Zacznij od tego, e dziecko ma wykona ostatnie stadium zadania; stopniowo dodawaj kolejne stadia, a dziecko zacznie samodzielnie cieli �ko od pocztku do koca.

3. Jeeli si okae potrzebne, pom� dziecku ustnie i manualnie. Stopniowo zmniejszaj zakres udzielanej mu pomocy.

4. Powie na cianie sypialni dziecka diagram, jeeli dziecko pociele �ko samodzielnie, pochwal je i pozw�l naklei na diagramie "wesoka" lub kosmat naklejk.

SAMODZIELNO 120

Wiek 5-6

PRAWIDOWO NAKRCA JEDEN NUMER TELEFONICZNY

1. Zorientuj dziecko, gdzie si w domu znajduje telefon. Poka mu r�ne czci aparatu: suchawk, wideki (guziczki), tarcz itd. Poka mu ogranicznik ruchu tarczy i wska mu cyfry. Wyjanij, e cyfry zostay rozmieszczone na tarczy odwrotnie do ruchu wskaz�wek zegara od 1 do 9, a po 9 znajduje si jeszcze 0. Poka mu, co to jest i do czego suy ustawiajc jego palec wskazujcy na ograniczniku ruchu tarczy. Powoli przesuwaj tarcz, a palec dziecka trafi w pierwszy otw�r. Nakr w ten spos�b po kolei wszystkie cyfry na tarczy.

2. Popro dziecko, by odnalazo na tarczy r�ne cyfry. Zademonstruj wybranie numeru, obracajc tarcz a do oporu i nastpnie wycigajc natychmiast palec z otworu tarczy. Niech dziecko to wiczy.

3. Zapytaj dziecko, do kogo chciaoby zadzwoni, a wic czyjego numeru chce si nauczy. Wypisz dziecku ten numer lub naucz go numeru na pami.

4. Jeeli dziecko ma wzrok szcztkowy, lecz cyfry na telefonie s za mae, moesz zam�wi w American Foundation for the Blind tarcze z wielkimi drukowanymi cyframi. Jest ona niedroga i mona j ustawi nad cyframi istniejcymi w twoim aparacie.

5. Pom� dziecku niewidomemu nauczy si liczy do tyu. Poka mu jak odnale ogranicznik i przesuwa rk po tarczy od 0 do 9, od 9 do 8 i tak dalej a do 1.

6. Jeeli dziecko uczy si posugiwa telefonem klawiszowym, zorientuj je, e znajduj si w aparacie trzy: g�rny, rodkowy i dolny. Nastpnie poka mu cyfry w kolejnoci od lewej strony do prawej. Na wszelki wypadek naleaoby nauczy dzieci posugiwania si obu typami aparatu telefonicznego.

SAMODZIELNO 121

Wiek 5-6

SKADA NIESKOMPLIKOWAN CZ UBRANIA (KOSZULKA LUB SKARPETKI)

1. Pom� dziecku odnale g�r, d� i boki danej czci odziey. Po� ubranie na paskiej powierzchni. Z� ubranie na p�: dziecko niech wyczuje dotykiem krawdzie zoonego ubrania i wyr�wna je.

2. Skadaj razem z dzieckiem, po czym stopniowo ograniczaj udzielanie mu pomocy sownej i czynnej.

3. Uywaj termin�w: "strona prawa, strona lewa, z� do g�ry, z� do dou". Upewnij si, e dziecko prawidowo okrela sowami to, co wykonuje.

SAMODZIELNO 122

Wiek 5-6

KADZIE ZOONE UBRANIE NA P�K LUB DO SZUFLADY

1. Przeznacz dla dziecka jedn z szuflad lub p�ek w sypialni. Upewnij si, czy szuflady i p�ki s na atwo dla dziecka dostpnej wysokoci.

2. Zadbaj o to, by kada z rzeczy dziecka bya stale w tym samym miejscu. Pilnuj, by r�wnie dziecko stale odkadao je na to samo miejsce. Zapytaj: "Czy skarpetki s z lewej strony szuflady?". Powtarzaj, gdzie si znajduj poszczeg�lne rzeczy do ubrania.

3. W miar potrzeby pom� werbalnie lub czynnie. Stopniowo zmniejszaj zakres pomocy.

4. Ka dziecku zawsze odkada swoje rzeczy. Powinno to sta si jego nawykiem.

5. Umie w pokoju dziecinnym diagram. Nagrod dziecko za dobrze wykonane zadanie.

6. Uywaj kosza lub innego pojemnika, w kt�rym dziecko zanosi odzie na miejsce. Pozwoli to dziecku niewidomemu mie jedn rk swobodn, dziki kt�rej bdzie si bezpiecznie porusza.

SAMODZIELNO 123

Wiek 5-6

PRZYGOTOWUJE KANAPKI

1. Trzymaj rzeczy, kt�re dziecku bd do tego potrzebne, w atwo dostpnym dla niego miejscu.

2. Uywaj takich produkt�w, kt�re dadz si atwo rozsmarowa na chlebie. Przygotuj najpierw prost kanapk posmarowan tylko jednym lub dwoma produktami.

3. Niech dziecko obserwuje i naladuje poszczeg�lne czynnoci przygotowania kanapki, nastpnie niech przygotuje j wasnymi siami.

4. Pom� dziecku przygotowa wymylne kanapki za pomoc foremek, wycinajc nimi odpowiednie ksztaty z chleba, plasterk�w sera i zimnego misa.

5. Dotykajc kanapki, poka dziecku jej g�r, sp�d, lew i praw stron. Utrwala to systematyczne badanie dotykiem, jak r�wnie okrelenia sowne, co ma istotne znaczenie dla dzieci niewidomych i niedowidzcych.

6. Posu si zbkowanym noem stoowym do przekrajania kanapki na dwie czci.

SAMODZIELNO 124

WIEK 5-6

ZAMIATA SZCZOTK MAY POK�J

1. W miar monoci postaraj si o ma szczotk. Dziecko musi widzie lub odczuwa ruch mioty po pododze. Niech obejrzy lub wyczuje dotykiem czyste miejsce w por�wnaniu z miejscami, kt�re nadal s brudne. (Moesz celowo "nabrudzi", rozrzucajc po pododze na przykad ry, gdy uczysz tej czynnoci dziecko cakowicie niewidome).

2. Niech dziecko trzyma za kijek szczotki, podczas gdy ty wykonujesz ruch zamiatania. Podziel mae pomieszczenie na czci, okrelajc je na przykad jako "cz koo zlewu, stoowa" itd. Zamiataj kad cz w spos�b usystematyzowany, prowadzc szczotk do jakiej z g�ry ustalonej granicy, najlepiej do ciany. Podkrelaj potrzeb zamiatania w kierunku tej wanie ciany.

3. Kiedy cay kurz zosta zmieciony w jedno miejsce, niech dziecko zobaczy go lub dotknie. Poka dziecku, jak si zamiata kurz na szufelk, kt�r trzyma inna osoba.

4. Niech dziecko wyrobi nawyk pomagania w sprztaniu. Pochwal za pomoc i udzia w pracach domowych.

SAMODZIELNO 125

Wiek 5-6

PRZYGOTOWUJE DRUGIE NIADANIE I PAKUJE JE DO TOREBKI

1. Trzymaj foli i torebki na kanapki stale w jednym atwo dostpnym dla dziecka miejscu.

2. Pom� czynnie i sownie w zawijaniu kanapek i produkt�w ywnociowych luzem. W miar jak dziecko nabiera wprawy, ograniczaj pomoc.

3. Pom� dziecku uoy najcisze rzeczy na dnie woreczka. Do opisania tych rzeczy posuguj si terminami "Najciszy - najlejszy".

4. Pocztkowo podawaj dziecku rzeczy, kt�re naley woy do woreczka. Stopniowo jednak ograniczaj pomoc, by musiao samo, bez twojej pomocy, odnajdywa i zapakowa kad z rzeczy.

5. Uczy z pakowania drugiego niadania codzienn czynno wykonywan przez dziecko. Pochwal je za zapakowanie swoich kanapek i kanapek dla innych czonk�w rodziny.

6. Urzd piknik w dni wolne od pracy. Pozw�l dziecku w pakowaniu kanapek i innych potraw dla kadego z uczestnik�w pikniku.

7. Jeeli dziecko uywa pudeka niadaniowego, ustan�w stay porzdek w pakowaniu do niego prowiant�w.

8. Dla dodania silniejszej motywacji docz do niadania co co dziecko pomagao ci kupowa lub robi, np. ciasteczka.

SAMODZIELNO 126

Wiek 5-6

UYWA NACZY NA S�L I PIEPRZ

1. Naucz dziecko niewidome najpierw nasypywania sobie wartoci jednego z naczy na do i sprawdzania smakiem, czy to jest s�l, czy pieprz. Nastpnie niech odwr�ci rk i wysypie zawarto na potraw.

2. W warunkach domowych uatwiaj ycie naczynia na s�l i pieprz o r�nych ksztatach albo zaznaczony wypukymi literami z S i P.

3. Przypomnij o ostronym sypaniu obu przypraw, eby nie przeholowa.

SAMODZIELNO 127

Wiek 5-6

WKADA LEWY BUT NA LEW NOG, A PRAWY - NA PRAW

1. Przejrzyj i ewentualnie przewicz zadania: SAMODZIELNO 62 i POZNAWCZE 113.

2. Owi tam tylko lewy but dla pocztkowego uatwienia. Pozostaw tam tylko na tak dugo, jak bdzie potrzeba.

3. W celu wiczenia ustawiaj pary obuwia, but koo buta, lewy z lewej strony, a prawy - z prawej. Poka dziecku, e pomidzy czubkami but�w nieprawidowo ustawionych powstaje dua luka, a pomidzy czubkami pary naleycie ustawionej - maa. Pom� dziecku niewidomemu palcami zbada r�nic w wielkoci tej luki pomidzy par poprawnie ustawion i par odwrotnie ustawion.

4. Opisz dziecku ksztat buta i ksztat stopy. Popro, eby por�wnao, jak czuje si w bucie woonym na waciw nog w tym jak nodze jest "niewygodnie" w bucie z innej nogi.

5. Poka dziecku, e obuwie z klamerkami kadzie si tak, e klamerka znajduje si na zewntrznej stronie buta.

SAMODZIELNO 128+

Wiek 5-6

POTRAFI SAMODZIELNIE UDA SI DO PRZEDSZKOLA, NA PLAC ZABAW LUB DO SKLEPU, JEELI TE OBIEKTY ODDALONE S OD DOMU O DWA BLOKI

1. Wybierz miejsce oddalone o dwa bloki od domu, do kt�rego dziecko lubi chodzi (sklep spoywczy, ogr�dek jordanowski).

2. Chod z dzieckiem na dystans dw�ch blok�w codziennie przez duszy czas, dop�ki nie spostrzeesz, e dobrze poznao�drog. Wskazuj mu r�ne istotne znaki orientacyjne, przede wszystkim poznawalne dotykiem, jak np. pknicie w pytach chodnika, mur z cegy, kujcy ywopot, hydrant poarniczy.

3. Powt�rz ten spacer idc kilka krok�w za dzieckiem i dawaj tylko w miar potrzeby wskaz�wki i sowa zachty.

4. Id w odlegoci p� kroku przed dzieckiem, woaj do niego i pilnie je obserwuj, pouczajc tylko wtedy, gdy trzeba. Sta w poowie drogi i czekajc na dziecko pomagaj mu w drodze moliwie jak najmniej.

5. Niech dziecko samodzielnie przemierzy t przestrze, a ty jedynie pilnuj i czuwaj.

6. Dziecko cakowicie niewidome moe potrzebowa pomocy specjalistycznej - instruktora do nauczania orientacji w poruszaniu si w przestrzeni. Zwaszcza wtedy, gdy droga wymaga przez jezdni.

+ Moe by osignite w p�niejszym wieku przez dziecko cakowicie niewidome.

Wyszukiwarka