Temat naszego wystąpienia: TEORIA KSZTAŁCENIA WIELOSTRONNEGO
teoria ta powstała w wyniku badań prowadzonych w Katedrze Dydaktyki Uniwersytetu Warszawskiego
jej pierwszy zarys pojawił się w 1965 roku w rozprawie Wincentego Okonia pt. „Wielostronne uczenie się a problem aktywności uczniów”
poświęcili też jej swoje książki inni autorzy
przedmiotem TKW jest rozwój człowieka, dokonujący się pod wpływem kształcenia (i to nie tylko szkolnego)
PRZESŁANKI FIZJOLOGICZNE I PSYCHOLOGICZNE
każda szkoła dąży do zapewnienia swoim wychowankom harmonijnego rozwoju, jednak często natrafia na różne przeszkody. Jedną z najważniejszych przyczyn tych niepowodzeń jest zachwianie równowagi w edukacji
w obecnych czasach edukacja ukierunkowana jest na rozwój intelektualny, a lekceważy uczucia
argumentów za tym dostarczają badania amerykańskich neurologów nad funkcjonowaniem mózgu
jak wiadomo, lewa półkula mózgu kontroluje prawą połowę ciała i jest odpowiedzialna za procesy przetwarzania informacji, logicznego i analitycznego myślenia oraz werbalizacji - czyli w skrócie za mówienie, czytanie, pisanie i operacje matematyczne
prawa półkula kontroluje zaś działanie lewej połowy ciała i lokalizuje całkiem inne, lecz nie mniej ważne funkcje człowieka, jak spostrzeganie przestrzeni, całościowe ujmowanie świata, intuicję, wrażenia dotykowe i zdolności muzyczne
przez wiele lat koncentrowano uwagę na lewej półkuli, przyznawano jej rolę dominującą. Półkula prawa była zaś lekceważona w wychowaniu ze względu na to, że nie jest w stanie jasno werbalizować tego, co wie o świecie
amerykańscy naukowcy poprzez swoje odkrycia dotyczące specjalizacji prawej półkuli doprowadzili do tego, że dziś przyznaje się jej nie mniejsze znaczenie
odkrycia te mogą położyć kres traktowaniu ośrodków położonych w lewej półkuli jako dominujących czy ważniejszych, bowiem lekceważone ośrodki w prawej półkuli spełniają swoiste, lecz równie ważne funkcje, których zaniedbanie niekorzystnie odbija się w życiu jednostki i społeczeństwa
ignorowanie w toku rozwoju takich cech, jak wyobraźnia, intuicja, całościowe ujmowanie spraw czy zdolności w dziedzinach twórczości artystycznej i technicznej, powoduje konsekwencje nie mniej ważne niż analfabetyzm czy niedorozwój racjonalnego, analitycznego myślenia
problem jest tym większy, że okazuje się, iż funkcje obu półkul nie mogą funkcjonować niezależnie od siebie - nie jest możliwe stosowanie względem nich odrębnych sposobów oddziaływania pedagogicznego
badania wskazują, że mózg ludzki i różne jego funkcje działają jako integralna całość, a więc półkule mózgowe uzupełniają się, co jest kolejnym argumentem za zwracaniem jednakowej uwagi na obie półkule, a nie „faworyzowanie” lewej. Warunkiem pełnego rozwoju człowieka jest harmonijna interakcja obu półkul
tak więc nowy kierunek psychologii traktuje człowieka jako harmonijnie funkcjonującą całość - poznającą, czującą, działającą, świadomą własnego „ja” i powiązaną wieloma więzami ze społeczeństwem i kulturą
współczesna psychologia zauważa związek między poznaniem (poznawaniem rzeczywistości) a moralnością (subiektywnymi zasadami moralnymi) człowieka
na związek ten zwracał już uwagę Jean Piaget, który uważał, że zasady postępowania moralnego i zasady logiki dziecko uświadamia sobie pod wpływem dorosłych, a nie samo z siebie;
że jedne i drugie zasady dziecko poznaje w działaniu i współdziałaniu z innymi;
że wreszcie współdziałanie to sprzyja zmianom świadomości, rozbudza krytycyzm, umożliwia uświadomienie sobie pojęć moralnych i zasad logiki
w Polsce podobny sposób myślenia reprezentował m.in. Janusz Reykowski. Przyjmował on, że to, co uważa się za różne funkcje osobowości, jest w gruncie rzeczy wyrazem czynności jednego, działającego jako niepodzielna całość systemu regulacyjnego.
Poziom wyższy tego systemu wiąże się z powstaniem: sieci poznawczej, sieci operacyjnej oraz sieci wartości.
sieć poznawcza - jest wyższą formą organizacji, która scala napływające z różnych źródeł informacje, budując z nich odpowiednie struktury poznawcze, odpowiadające różnych przedmiotom, relacjom między nimi i regułom zmian, jakie w tych przedmiotach zachodzą. System tych struktur umożliwia wytworzenie całościowego obrazu świata. Na sieć poznawczą składają się operacje i oceny
sieć operacyjna to całość porządkująca obiektywne relacje między przedmiotami i umożliwiająca przewidywanie i wykrywanie nieznanych cech przedmiotów
natomiast sieć wartości oznacza takie uporządkowanie tych elementów, jakie odpowiada ich subiektywnemu - pozytywnemu bądź negatywnemu - znaczeniu dla jednostki, czyli porządkowanie przedmiotów ze względu na przypisaną im wartość
na podstawie badań nad siecią poznawczą stwierdzono, że postęp w zakresie prospołecznego zachowania jest związany z rozwojem sieci poznawczej
tak więc psychologia dostarcza dodatkowych argumentów dla takiej pedagogiki, która traktuje osobowość wychowanka jako niepodzielną całość
TRZY RODZAJE AKTYWNOŚCI CZŁOWIEKA:
na pytanie, czy możliwe jest w procesie edukacji wychowanka i jego osobowości jako całościowego tworu, pedagogika nie znajdowała dotąd wystarczającej odpowiedzi, a znalezienie tej odpowiedzi jest sprawą bardzo ważną, jeśli naprawdę chcemy wychowywać ludzi tak, aby zapewnić m harmonijny i wewnętrznie zgodny rozwój
traktując osobowość jako taką stopniowo harmonizującą się całość i oddziałując na nią, nie możemy jednocześnie nie dostrzegać jej podstawowych funkcji: poznawanie świata i siebie, przeżywanie świata i nagromadzonych w nim wartości oraz zmienianie świata
te trzy typowo ludzkie funkcje leżą u podstaw TKW
TKW uwzględnia podstawowe rodzaje działalności ludzkiej (a więc i działalności ucznia), które w konsekwencji mają wywoływać oczekiwane zmiany w nim samym
trzy rodzaje aktywności ludzkiej to:
aktywność intelektualna
aktywność o charakterze emocjonalnym (emocjonalna)
aktywność praktyczna
aktywność intelektualna spełnia ważną rolę w kontakcie człowieka z rzeczywistością; jest to istota człowieczeństwa - człowiek, jako homo sapiens, poznaje świat
aktywność emocjonalna - człowiek jako homo valens (istota dzielna) nie tylko poznaje świat, lecz także go przeżywa, wartościuje i ustala swój stosunek - do świata, do życia i innych ludzi
aktywność praktyczna - człowiek jako homo faber jest istotą zmieniającą świat, w którym żyje - korzysta z danych poznania i kieruje się celami, które wyrażają jego emocjonalny stosunek do wartości
człowiek pełny (homo concors) jest to więc istota harmonijnie rozwinięta, zgodna wewnętrznie, aktywna we wszystkich trzech sferach
jest to zarazem człowiek twórczy (homo creator), który poznając coraz głębiej rzeczywistość, wartościując ją i zmieniając, jednocześnie staje się autorem nowych i oryginalnych rozwiązań, dzieł i wartości w różnych sferach życia
istotną rzeczą jest, aby w każdy z trzech rodzajów aktywności możliwie wielostronnie oddziaływał na ważne ośrodki w obu półkulach mózgu, toteż nieodzowne jest w każdym z nich uwzględnienie dwóch stron: asymilacyjnej i twórczej.
Asymilacja ma umożliwić człowiekowi zaznajomienie się z odpowiednio wyselekcjonowanym dorobkiem nauki, sztuki i techniki,
A jego twórczość własna w tych trzech zakresach ma mu dać szansę wypróbowania i rozwinięcia własnych zdolności i sił twórczych.
koncepcja kształcenia wielostronnego ma właśnie na względzie upowszechnienie takich założeń kultury pedagogicznej, które wkraczając do szkoły jak i do innych instytucji powszechnego wychowania i kształcenia, będą w stanie wpływać na kształtowanie się nowego stylu pracy pedagogicznej, rzeczywiście sprzyjającego rozwojowi harmonijnie ukształtowanych ludzi